Basis Didactische Bekwaamheid (BDB)

Transcriptie

1 HANDLEIDING integraal assessment Basis Didactische Bekwaamheid (BDB) Expertisecentrum Docent HBO

2 Inhoudsopgave Algemene introductie Didactische bekwaamheid: 3 beroepstaken Onderwijs uitvoeren Onderwijs Beoordelen Onderwijs Ontwerpen De assessmentprocedure Inschrijven Inleveren schriftelijk assessmentdossier (legitimatierapport & materiaal) Het programma Beoordeling Feedbacksessies Achtergrondinformatie BDB/SDB Beroeps- en opleidingsprofiel hbo-docent Drie bekwaamheidsniveaus Landelijke afspraken over BKE/SKE HU-kaders voor de BDB Kwaliteitsborging Integraal BDB-assessment Referenties Bijlage: voorbeeld inhoudsopgave legitimatierapport /16

3 Algemene introductie Bij Hogeschool Utrecht (HU) bestaat de basis didactische bekwaamheid (BDB) uit het kunnen uitoefenen van drie beroepstaken voor professioneel hogeschooldocentschap 1 : 1. Onderwijs Uitvoeren; 2. Onderwijs Beoordelen; en 3. Onderwijs Ontwerpen. Het integraal BDB-assessment is een assessment voor individuele kandidaten en betreft ten minste twee van de drie beroepstaken. Individuele kandidaten kunnen een collega uitnodigen om bij het assessment aanwezig te zijn. Deze collega neemt dan deel als 'peer-assessor' en wordt door de EdH-assessoren betrokken bij de oordeelsvorming in het assessment. Bij je inschrijving voor een integraal assessment kun je aangeven welke beroepstaken er deel van uitmaken (2 of 3) en welke collega (naam) je eventueel hebt uitgenodigd. In deze handleiding vind je de informatie die je nodig hebt voor het inschrijven en deelnemen aan een integraal BDB-assessment. De informatie betreft: * de beoordelingscriteria: criteria voor de beoordeling van een legitimering (onderbouwing) van de onderwijsmaterialen die zijn gemaakt en/of geëvalueerd; * de assessmentprocedure: a. een beschrijving van de beoordelingsvormen voor de verschillende bewijzen (onderwijsmaterialen en een legitimering (onderbouwing)) die tezamen de ontwikkelde didactische basisbekwaamheid aantonen: * een legitimatierapport (schriftelijke legitimering, incl. de onderwijsmaterialen); * een presentatie (korte mondelinge legitimering van en toelichting op de onderwijsmaterialen); * een criteriumgericht interview (CGI). b. de voorwaarden voor inschrijving en deelname aan een integraal BDB-assessment. In hoofdstuk 1 zijn de drie beroepstaken waarin je je didactische basisbekwaamheid kunt aantonen en de beoordelingscriteria, per beroepstaak beschreven. Vervolgens zijn de beoordelingsvormen en bijbehorende voorwaarden voor inschrijving beschreven in hoofdstuk 2. Daarna volgt achtergrondinformatie van de BDB (totstandkoming en perspectief op professioneel hogeschooldocentschap) in hoofdstuk 3. En tot slot wordt je geïnformeerd over de kwaliteitsborging van het assessment in hoofdstuk 4. Informatie over begeleidingsmogelijkheden kun je vinden op de website van het Expertisecentrum docent HBO (EdH). Specifieke informatie over de drie beroepstaken kun je vinden in de elektronische EdH-leeromgevingen (EdH-sharepointsites en HUbl-omgevingen Onderwijs Uitvoeren, Onderwijs Beoordelen en Onderwijs Ontwerpen). Bij vragen kun je contact opnemen met een van de coördinatoren BDB Integraal Assessment. Gegevens BDB: Basis Didactische Bekwaamheid - Integraal Assessment Coördinatoren / secretariaat: Sandra van Dillen en Marijke Hezemans / EDH@hu.nl Periode: professioneel hogeschooldocentschap: zie Beroeps- & opleidingsprofiel hbo-docent (EdH, 2017) 3/16

4 1. Didactische bekwaamheid: 3 beroepstaken Didactisch bekwaam zijn als hogeschooldocent betekent dat je continue werkt aan het ontwikkelen van je eigen didactische handelen in drie beroepstaken. Concreet gaat het per taak om het volgende. 1.1 Onderwijs uitvoeren Voorbereiden adaptief beroepsonderwijs Evalueren adaptief beroepsonderwijs Uitvoeren adaptief beroepsonderwijs Een hbo-docent die basis didactisch bekwaam is in de taak 'onderwijs uitvoeren' (t.a.v. een onderwijseenheid, cursus): A. laat een gevarieerd handelingsrepertoire zien waarmee studenten in het leerproces en de loopbaanontwikkeling worden ondersteund gericht op het beroep en het toekomstig werkveld (verbinding binnen- en buitenschools leren). B. werkt planmatig (volgens de handelingscyclus), individueel en in teamverband, aan de eigen professionele ontwikkeling op zowel inhoudelijke niveau van de leerstofinhouden als de onderwijsvaardigheden. De hbodocent kan systematisch het eigen handelen verbeteren en hierin samenwerken met collega s en het beroepenveld. Hiervoor gelden de volgende beoordelingscriteria: 1. Er is variatie van docenthandelen/ begeleidings-strategieën gericht op het werken in het beroep (verbinding binnen- en buitenschools leren). Het onderwijs is effectief uitgevoerd, dwz het onderwijs is doelgericht; sluit aan op studenten (adaptief); activeert, bevordert interactie en zelfsturing van studenten zowel in direct contact als binnen een digitale leeromgeving. 2. De voorbereiding gebeurt systematisch: er is nagedacht over constructive aligment en een onderwijsbijeenkomst in termen van de beoogde leerdoelen (product), leerprocessen (process) en afstemming van het handelen op studenten (presage). 3. De resultaten van het eigen handelen worden kritisch geëvalueerd ahv video-opnamen (bv lesson study) en feedback van studenten, collega s en werkveld. De docent toont een onderzoekend vermogen. De hbo-docent reflecteert diepgaand op de eigen professionele ontwikkeling mbt het beroep van docent. 4. De planning, het handelen en de evaluatie worden onderbouwd met recente (vak-) didactische/ pedagogische theorie en eigen gekozen theorie, bv over groepsdynamica en/of communicatie. 4/16

5 1.2 Onderwijs Beoordelen Een hbo-docent die basis didactisch bekwaam is in de taak onderwijs beoordelen (t.a.v. een specifieke toets): A. kan de consequenties van het toetsbeleid benoemen voor de eigen toets; B. kan de positie van de toets in het totale toetsprogramma aangeven; C. is in staat de toetscyclus toe te passen voor het toetsen van leerresultaten van studenten binnen een onderwijseenheid (cursus, module) voor een specifieke toetsvorm en levert hiervoor adequaat bewijs in de vorm van een toetsontwerp; D. onderbouwt per stap van de toetscyclus** de gemaakte keuzes aan de hand van relevante toetskundige literatuur. Hiervoor gelden de volgende beoordelingscriteria: 1. De sterke en zwakke punten van stap 1 t/m 4 uit de toetscyclus zijn benoemd; 2. De toetsresultaten zijn gepresenteerd (kwantitatief) en er is een mogelijke reden gegeven voor deze resultaten; 3. De kwaliteit van de toets als geheel (inclusief de uitgevoerde verbeteringen) is met behulp van een checklist of kwaliteitsinstrument in kaart gebracht en toegelicht; 4. Conclusies met betrekking tot de kwaliteit van de toets zijn gerelateerd aan de kwaliteitscriteria: Betrouwbaarheid; Validiteit; Functies; en Condities. 5. De aanbeveling voor een verbetering in de volgende toetscyclus komt voort uit de evaluatie van de gehele toets; 6. Voor stap 1 t/m 4 zijn verbeteracties uitgevoerd. De gekozen verbeteringen komen voort uit een afweging op basis van de analyse. De verbeteringen zijn uitgevoerd of het voornemen tot de verbetering is geconcretiseerd in een actieplan(netje); 7. Sterke en zwakke punten zijn met argumenten en meerdere relevante toetskundige bronnen onderbouwd. 5/16

6 1.3 Onderwijs Ontwerpen Een hbo-docent die basis didactisch bekwaam is in de taak onderwijs ontwerpen (t.a.v. een onderwijseenheid, cursus): A. is in staat te om een hele ontwerpcyclus, bestaand uit analyseren, (her)ontwerpen, ontwikkelen, implementeren en evalueren, te overzien en (grotendeels) te doorlopen; B. is in staat om een relevante, consistente en bruikbare beroepsgerichte leeromgeving te ontwerpen, waarvan de inschatting is dat die effectief is. Hiervoor gelden de volgende beoordelingscriteria: 1. De analyse is systematisch uitgevoerd. Hierbij zijn relevante en diverse bronnen betrokken. De ontwerpeisen zijn logisch voortgekomen uit de analyse; 2. De ontworpen leeromgeving wordt onderbouwd vanuit twee perspectieven: i) het (toekomstige) beroep van een student; en ii) vanuit onderwijskundig oogpunt; 3. Er is aangegeven op welke manier de ontworpen leeromgeving wordt geëvalueerd (en tot welke mogelijke (her-)ontwerpactiviteiten dat kan leiden); 4. De (beoogde) implementatie wordt toegelicht, waarbij de rollen van de betrokken actoren (opleiding, werkveld, studenten) worden verhelderd. 6/16

7 2. De assessmentprocedure In dit hoofdstuk geven we de procedure van het integraal BDB-assessment weer. Eerst beschrijven we de inschrijfprocedure (2.1) en de inleverprocedure (2.2). Daarna beschrijven we het assessmentprogramma (2.3) en vertellen we hoe de beoordeling tot stand komt (2.4). Tenslotte vind je informatie over feedbacksessies (begeleidingsmogelijkheid), ter voorbereiding op deelname aan het assessment (2.5). 2.1 Inschrijven Voor het assessment schrijf je je in via het ontwikkelportaal. Daarnaast schrijf je je in via de inschrijflijst (via ontwikkelportaal of rechtstreeks via EdH-intranetsite) op een specifiek moment. Let op: als je je voor een specifiek moment hebt ingeschreven, gelden daarvoor annuleringsvoorwaarden (zie intekenlijst). Omdat we maar een beperkt aantal plekken beschikbaar hebben, willen we je vragen om zorgvuldig met de inschrijving om te gaan: houd je aan de door jezelf gekozen tijden. 2.2 Inleveren schriftelijk assessmentdossier (legitimatierapport & materiaal) Je legitimatierapport en onderwijsmateriaal ten behoeve van het assessment stuur je naar de EdH-assessoren (1 e en 2 e, zie intekenlijst) en, indien je die hebt uitgenodigd, aan je peer-assessor, met een CC aan het EDH@hu.nl. Een video stuur je via WE-TRANSFER. Doe dit uiterlijk 1 week voordat het assessment plaatsvindt. Je kunt alleen deelnemen aan het assessment als je het rapport en materiaal volledig/compleet is en op tijd is ingeleverd (zie ook 'ontvankelijkheidseisen' op het beoordelingsformulier Integraal BDB-assessment). Instructie naamgeving: benoem de bestanden die je inlevert volgens het volgende format: Assessment CODE VOORNAAM ACHTERNAAM DATUM Naam bestand. Bijvoorbeeld: - Assessment IBDB Joris Jop 5 maart 2018 legitimatierapport - Assessment IBDB Joris Jop 5 maart 2018 onderwijsmaterialen OUitvoeren - Assessment IBDB Joris Jop 5 maart 2018 onderwijsmaterialen OBeoordelen - Assessment IBDB Joris Jop 5 maart 2018 onderwijsmaterialen OOntwerpen 2.3 Het programma Het BDB-assessment bestaat uit 3 onderdelen: Vooraf door EdH-assessoren: doornemen van een schriftelijk assessmentdossier, bestaande uit: - een compact legitimatierapport (niet langer dan 20 A4-tjes (bij een assessment van 2 beroepstaken 14 A4-tjes), exclusief bijlagen (zie format). Tip: bedenk dat assessoren een uur besteden aan het doornemen van je bewijzen; maak je rapport toegankelijk en overzichtelijk.); - ontwikkelde onderwijsmaterialen (voor OUitvoeren is dat een video, voor OBeoordelen gaat het om toetsmaterialen en voor OOntwerpen gaat het om onderwijsontwerp in vorm van een handleiding/cursuswijzer en/of een ingerichte ELO (HUbl/Canvas)). Op de dag van het assessment: - een korte presentatie (± 15 minuten, direct voorafgaand aan assessmentgesprek). - een assessmentgesprek in de vorm van een Criterium Gericht Interview (CGI, ± 30 minuten). Daarna beoordelen de assessoren, op basis van de totale bewijslast, jouw didactische basisbekwaamheid. 7/16

8 Voorbeelden onderwijsmaterialen De volgende ontwikkelde materialen kunnen als bewijs dienen voor je bekwaamheid: - OnderwijsUitvoeren: je levert een aantal videofragmenten op waarin je je didactisch handelen laat zien. Zorg voor videobeelden van max. 7 minuten bij een of meerdere onderwijssituaties die je in je legitimatierapport bespreekt. Laat enige variatie zien en zorg ervoor dat er voldoende interactie is en dat studenten in beeld zijn. - OnderwijsBeoordelen: je levert de toetsmaterialen aan: beschrijving van leerdoelen, de leeropdracht of de toets zelf, antwoordmodel of beoordelingsformulier, normering en cesuur, planning voor en instructie van studenten en beoordelaars. Indien van toepassing, een toetsmatrijs of rubric. Daarnaast een ingevuld kwalitatieve analyse formulier (bijvoorbeeld KIT). - OnderwijsOntwerpen: een cursuswijzer (modulehandleiding) en/of een link naar een ingerichte digitale leeromgeving van een cursus, waarvoor je een ontwerpproces hebt doorlopen. (Het gaat om een leeromgeving met een omvang van 5 EC (of een veelvoud hiervan)). Het hoeft niet uitsluitend om zelf ontwikkeld onderwijsmateriaal te gaan. Voorbeelden voor een presentatie Je houdt een presentatie van maximaal 15 minuten. Tijdens deze presentatie licht je enkele onderdelen uit je legitimatierapport en/of onderwijsmateriaal toe. Dit is een aanvulling. Vermijd herhaling van het schriftelijk materiaal. Je kunt denken aan: - de balans opmaken en/of nieuwe leerdoelen formuleren ten aanzien van je professionele didactische ontwikkeling - een extra fragment laten zien waarvan je vindt dat jouw ontwikkeling goed zichtbaar wordt of waarin jouw visie op het docentschap goed naar voren komt - een dilemma, overweging of iets waar je trots op bent Het podium is aan jou! Tijdschema assessmentprogramma De presentatie, het CGI en de beoordeling duren bij elkaar maximaal 2 uur. Hieronder staat het tijdschema weergegeven. 5 minuten Welkom kandidaat e.a. inleiding, kennismaking en toelichting procedure (door de 1 e assessor). 15 minuten Presentatie. 15 minuten Assessoren bereiden het CGI voor. 30 minuten Criteriumgericht Interview met de kandidaat. 15 minuten Assessoren bespreken bevindingen en bepalen beoordeling. Beoordelingsformulier wordt ingevuld. 10 minuten Assessoren vertellen beoordeling en geven feedback. Het formulier wordt ondertekend + gescand en g d naar secretariaat en naar kandidaat. 30 minuten Uitloop 8/16

9 2.4 Beoordeling Op het beoordelingsformulier Integraal BDB-assessment zijn de criteria beschreven om je didactische basisbekwaamheid aan te tonen. Er wordt gewerkt met een vaste procedure waarbij het eindoordeel op grond van gezamenlijk en in samenhang waarderen van de informatie uit de diverse onderdelen van het assessment (schriftelijk assessmentdossier, presentatie en criteriumgericht interview) tot stand komt. De normering is: 'voldaan' = aangetoond conform beoordelingscriteria; 'niet voldaan' = niet aangetoond conform beoordelingscriteria. De beoordeling wordt uitgevoerd door twee onafhankelijke assessoren van het Expertisecentrum docent HBO (EdH). We maken onderscheid tussen een eerste en tweede assessor. Een eerste assessor is eindverantwoordelijk: deze assessor controleert ontvankelijkheid, is gespreksleider, draagt zorg voor het beoordelingsformulier en regelt verdere afhandeling. Je kunt zelf een peer-assessor uitnodigen. Het kan bijvoorbeeld gaan om een (senior)collega van je eigen opleiding, een teamleider, onderwijsmanager, een collega met wie je samen het onderwijs en/of de toets in kwestie hebt ontworpen, een collega met wie je samen het onderwijs hebt uitgevoerd of een projectleider. Deze mede-assessor heeft een adviserende rol. Niet voldaan? Soms hebben assessoren niet voldoende informatie om met 'voldaan' te kunnen beoordelen of zijn onderdelen als niet voldaan beoordeeld. Je kunt dan een aanvulling doen op of verbeteringen uitvoeren in je schriftelijk assessmentdossier. Vervolgens schrijf je je opnieuw in voor een assessment via het ontwikkelportaal. Feedback Aan de hand van het beoordelingsformulier krijg je feedback (ontwikkeladvies) op de door jouw aangetoonde didactische bekwaamheid. Na het assessment wordt dit besproken. Mocht je een nadere toelichting hierop wensen dan kun je een afspraak maken met de eerste of tweede assessor. Bezwaar Ben je het niet eens met de beoordeling of heb je een klacht, ga dan naar de certificeringscommissie van het EDH. Contactinformatie vind je op de website van het EDH: Feedbacksessies Ter voorbereiding op het assessment kun je deelnemen aan een feedbacksessie. In een groep van maximaal 6 deelnemers en minimaal 1 expertdocent leg je je vragen en vorderingen voor. Inschrijven voor een feedbacksessie gaat via de site van het EDH. 9/16

10 3. Achtergrondinformatie BDB/SDB In dit hoofdstuk beschrijven we de achtergrond van de BDB. Waarom is er een speciale certificering voor hbodocenten? Waaruit bestaat de algemene didactische bekwaamheid? (par.4.1). Wat zijn de bekwaamheidsniveaus(par. 4.2)? Welke landelijke afspraken zijn er specifiek voor BKE/SKE (par. 4.3)? Welke HU-kaders hanteren we (4.4)? 3.1 Beroeps- en opleidingsprofiel hbo-docent Voor de bekwaamheden wordt het beroeps- en opleidingsprofiel hbo-docent HU gebruikt. Dit beroeps- en opleidingsprofiel is opgesteld en is in proces van verdere validatie. Er wordt hier gewerkt met beroeps- en opleidingsprofiel versie februari De tekst hierna is overgenomen hieruit. Het beroeps- en opleidingsprofiel is de richtlijn voor het ontwerpen en ontwikkelen van het assortiment voor professionalisering van docenten in Hogeschool Utrecht (HU) in kader van de didactische bekwaamheid van hbo-docenten. Het ontwerpen en ontwikkelen van dit professionaliseringsassortiment is sinds onderwijsjaar belegd bij het Expertisecentrum docent Hbo (EdH). Het profiel is door het EdH opgesteld ten behoeve van de inrichting van professionaliseringstrajecten voor HU-docenten die zich (verder) willen bekwamen in pedagogisch-didactisch handelen in hoger beroepsonderwijs (hbo). Voor de ijking van dit profiel wordt gebruik gemaakt van het beroeps- en opleidingsprofiel van de geaccrediteerde Masteropleiding Expertdocent Beroepsonderwijs (MEB) en de landelijke kaders zoals die bijvoorbeeld voortkomen vanuit de landelijke Community of Practice BDB/SDB en Landelijke Expertgroep BKE/SKE. Het beroep van hbo-docent is in ontwikkeling. Meer en meer wordt onderkend dat docent zijn in het hoger beroepsonderwijs (hbo) om specifieke expertise vraagt en (docent-)eigen beroepsstandaarden en resultaten kent. Het beroep van hbo-docent is beschreven in betekenisvolle, hele beroepstaken. Een beroepsstaak is uitgedrukt in werkwoord(en) en beschrijft een taak zoals deze in alle complexiteit in de werkelijkheid door een beroepsbeoefenaar (professional) wordt uitgeoefend. Zelfstandige uitoefening van beroepstaken wordt alleen toevertrouwd aan een voldoende competente professional. Drie beroepstaken De HU heeft de landelijke beroepstaken samengevat in de BDB, de Basiskwalificatie Didactische Bekwaamheid. De BDB bestaat uit 3 beroepstaken. Onderwijs Uitvoeren (BOU) Onderwijs Beoordelen (BKE: Basiskwalificatie Examinering) Onderwijs Ontwerpen (BOO) Voor meer informatie over de BDB kun je terecht op de website van het Expertisecentrum: Drie bekwaamheidsniveaus Voor het opleiden en certificeren van HU-docenten in professionaliseringstrajecten is elk van de drie beroepstaken beschreven op drie niveaus. De volgende drie bekwaamheidsniveaus benoemd: basisniveau: Het adequaat kunnen uitoefenen van de drie beroepstaken ten opzichte van een onderwijseenheid van een hbo-opleiding; seniorniveau: Het adequaat kunnen uitoefenen van de drie beroepstaken ten opzichte van een gehele hbo-opleiding; expertniveau: Het adequaat kunnen uitoefenen van de beroepstaken ten opzichte van meerdere hboopleidingen (met hetzelfde registratie-nummer in CROHO). 2 Beroeps- en opleidingsprofiel hbo-docent, versie februari /16

11 Ieder bekwaamheidsniveau kent een eigen speelveld. In ieder speelveld gaat het om: a. collega s (van de eigen opleiding, van andere opleidingen, van ondersteunende diensten, enz) b. de beroepspraktijk waartoe wordt opgeleid: de ontwikkelingen die daar spelen; c. het relevante onderzoeksdomein; en d. de richtlijnen/kaders van de opleiding waar de docent werkt. Overzicht EdH bekwaamheidniveaus Niveau Korte duiding Voorbeelden Speelveld hbo basis bekwaamheid senior bekwaamheid expert bekwaamheid kleinste, zelfstandige onderwijseenheid van een hbo-opleiding een gehele hbo-opleiding meerdere hbo-opleidingen vraagstukken m.b.t. een cursus / module / minor vraagstukken m.b.t. de gehele opleiding vraagstukken m.b.t. de startkwalificatie van een opleiding Directe collega s Direct betrokkenen werkveld Specifieke ontwikkelingen beroepsdomein Specifieke ontwikkelingen onderzoeksdomein Richtlijnen/kaders opleiding Opleidingsteam (Regionale) netwerk Bredere ontwikkelingen beroepsdomein Bredere ontwikkelingen onderzoeksdomein Richtlijnen/kaders instelling Collega opleidingen (inter)nationaal Beroepsgroep (Inter)nationale ontwikkelingen en richtlijnen/kaders 3.3 Landelijke afspraken over BKE/SKE De afgelopen jaren is de aandacht voor kwalitatief goede toetsing als onderdeel van het onderwijs sterk toegenomen. Het rapport Vreemde ogen dwingen van de commissie Bruijn (2012) heeft een flinke impuls gegeven aan het denken over toetsen en beoordelen in het hoger beroepsonderwijs. De Vereniging Hogescholen heeft naar aanleiding van dit rapport een expertgroep de opdracht gegeven om een programma van eisen uit te werken voor verdere professionalisering van examinatoren. De expertgroep BKE/SKE (2013) heeft twee kwalificaties uitgewerkt: de Basiskwalificatie Examinering (BKE) en de Seniorkwalificatie Examinering (SKE). Een uitgebreide beschrijving van de aanleiding, achtergrond en uitwerking van de twee kwalificaties is te vinden in het rapport van de expertgroep BKE/SKE (2013), beschikbaar via de website De BKE/SKE expertgroep van de Vereniging Hogescholen ( ) definieert de examinator (doelgroep BKE én SKE) als: iedere docent in het hoger beroepsonderwijs die eindverantwoordelijk is voor één of meer fasen van de toetscyclus. De taken van de examinator zijn als volgt samen te vatten: De examinator ontwerpt en construeert een toets, neemt deze af, beoordeelt, analyseert en registreert de resultaten. Essentieel voor de borging van de kwaliteit van het toetsproces is de fase van evaluatie: de examinator evalueert het doorlopen van alle fasen en benoemt verbeteracties voor de volgende cyclus. Dit impliceert dat alle docenten tot een bepaald niveau verantwoordelijkheid hebben voor kwaliteitsborging door toetsing te benaderen als een cyclisch proces. Dit punt sluit nauw aan bij het Organisatorisch Kader Toetsen en Beoordelen van de HU (februari 2012) waarbij de PDCA cyclus centraal staat binnen de kwaliteitsborging van toetsen en beoordelen van alle HU opleidingen. BKE en SKE De expertgroep BKE/SKE van de Vereniging Hogescholen heeft de leeruitkomsten vastgelegd van de BKE (Basiskwalifcatie Examinering) en de SKE (Seniorkwalificatie Examinering). Aan de BKE-leeruitkomsten liggen 3 Vereniging Hogescholen. Expertgroep BKE/SKE (oktober 2013). Verantwoord toetsen en beslissein in het hoger beroepsonderwijs 11/16

12 twee belangrijke constructen ten grondslag: de kwaliteitspiramide voor eigentijds toetsen en beoordelen (Joosten-ten Brinke, , Figuur 1) en de toetscyclus (zie Figuur 1 in hoofdstuk 2 en Figuur 2 verderop in dit hoofdstuk). Figuur 1. De kwaliteitspiramide voor eigentijds toetsen en beoordelen In de kwaliteitspiramide (Joosten-ten Brinke, 2011) wordt kwaliteit van toetsing vertaald in zes onderdelen die met elkaar samenhangen: Kwaliteit van toetsitems. Hiermee wordt de kwaliteit van een taak, opdracht of vraag in een toets bedoeld. Belangrijke kwaliteitscriteria zijn relevantie, objectiviteit, efficiëntie en moeilijkheid. Kwaliteit van toetsen. Hiermee wordt de kwaliteit van de hele toets bedoeld, inclusief het ontwerp van de beoordelingsmodellen en student- en beoordelaarsinstructies. Voorbeelden van kwaliteitscriteria waaraan toetsen dienen te voldoen zijn validiteit, betrouwbaarheid en bruikbaarheid. Kwaliteit van toetsprogramma s. Hiermee wordt de kwaliteit van het toetsprogramma als geheel bedoeld. Het gaat om de heldere samenhang tussen de verschillende toetsen in het curriculum. Kwaliteit van het toetsbeleid. Dit gaat over de kwaliteit van de toetsing vanuit de visie van de opleiding. Het inrichten van de toetsing is een ontwerpvraagstuk, waarbij de aansluiting met het leren essentieel is (zie ook Schuwirth & Van der Vleuten, ). Kwaliteit van toetsorganisatie. Vervolgens is de hele organisatie van het toetsbouwwerk belangrijk om toetskwaliteit te kunnen garanderen. Dit komt terug in criteria zoals kosten en haalbaarheid (zie Baartman, ). Toetsorganisatie gaat over zaken als het vaststellen van de rollen, taken en verantwoordelijkheden van betrokkenen bij toetsing, waaronder toets- en examencommissies, de werkprocessen rondom de toetsing, de logistieke organisatie van de toetsing en het vaststellen van toetsroosters. Kwaliteit van toetsbekwaamheid. De toetsbekwaamheid van docenten, examencommissies en andere betrokkenen van essentieel belang, aangezien kwaliteit van toetsing in hoge mate wordt bepaald door de kwaliteit van de beoordelaar. Elke docent moet in staat zijn om toetsinformatie te interpreteren en te gebruiken om vast te stellen waar studenten staan en hoe hij verder kan bijdragen aan het leren van de student (Straetmans, ). 4 Joosten-ten Brinke, D. (2011). Eigentijds toetsen en beoordelen (lectorale rede). Tilburg: Fontys Hogescholen. 5 Schuwirth, L. W. T., & Van der Vleuten, C. P. M. (2005). A plea for new psychometric models in educational assessment. Medical Education, 40, Baartman, L.K.J., Prins, F.J., Kirschner, P.A., & Van der Vleuten, C.P.M. (2007). Kwaliteitsmeting van Competentie Assessment Programma s via zelfevaluatie. OnderwijsInnovatie, maart, Straetmans, G. (2006). Bekwaam boordelen en beslissen. Deventer: Saxion Hogescholen. 12/16

13 Is de kwaliteit op een van de onderdelen niet op orde, dan heeft dat direct implicaties voor de kwaliteit van de andere onderdelen. Als bijvoorbeeld het toetsbeleid niet transparant is, zal dit zijn uitwerking naar beneden hebben op de kwaliteit van toetsprogramma s, toetsen en de onderliggende items. In het rapport van de expertgroep BKE/SKE (2013) wordt op basis van de kwaliteitspiramide een onderscheid gemaakt tussen de eisen voor de BKE en de SKE. Op basis van de kwaliteitspiramide voor eigentijds toetsen en beoordelen wordt een onderscheid gemaakt tussen de leeruitkomsten van de BKE en de SKE. In de BKE ligt het accent op toetsitems en toetsen. In de SKE ligt het accent op het toetsprogramma en toetsbeleid. Redenerend vanuit de kwaliteitspiramide en de toetscyclus zijn de volgende leeruitkomsten geformuleerd voor de BKE. De examinator: 1. kan de consequenties van het toetsbeleid benoemen voor de eigen toets 2. kan de positie van de eigen toets in het totale toetsprogramma aangeven 3. is in staat de toetscyclus toe te passen voor het toetsen van leerresultaten van studenten binnen een vakgebied / module / onderwijseenheid voor een specifieke toetsvorm. Bekwaamheidseisen BKE binnen HU Binnen HU is het certificeringstraject BKE gericht op het toepassen van de toetscyclus in je eigen praktijksituatie. Het gaat niet om sec kennis over toetsing, maar om het onderbouwen van hoe een toets is ontworpen, uitgevoerd, geëvalueerd en verbeterd. Binnen HU wordt de toetscyclus zoals beschreven in de BKE-leeruitkomsten van de Expertgroep BKE/SKE (Vereniging Hogescholen, 2013) enigszins aangepast. De toetscyclus zoals beschreven door de expertgroep BKE/SKE is goed van toepassing op kennistoetsen, maar minder op open toetsvormen zoals beroepsproducten, simulaties, praktijktoetsen, stagebeoordelingen, enzovoort. Bij deze toetsvormen gebeurt bijvoorbeeld het construeren van een toetsmatrijs niet vóóraf aan het construeren van de toets zelf, maar gelijktijdig. In Figuur 2 is de aangepaste toetscyclus weergegeven, zoals we die hanteren binnen HU. Figuur 2. Toetscyclus, aangepaste versie HU (t.o.v. Vereniging Hogescholen, 2013) 13/16

14 Op basis van de toetscyclus zijn de bekwaamheidseisen en criteria voor het HU certificeringstraject BKE gespecificeerd. Hierin wordt ook zichtbaar wat je doet in de verschillende stappen van de toetscyclus. 3.4 HU-kaders voor de BDB Naast de landelijke kaders voor BDB en het eigen beroeps- en opleidingsprofiel hbo-docent HU spelen de HUvisie op onderwijs en loopbaanleren een rol. De onderwijsvisie van de HU, met leren als een persoonlijk en continu proces, luidt: Het is de taak van ons onderwijs om de leerbehoefte en motivatie van mensen te ondersteunen en te begeleiding, en om de professional te faciliteren om maximale leeropbrengsten te behalen. Zo krijgt deze de kans zijn of haar talenten optimaal in te zetten voor de beroepspraktijk, vakgebied en samenleving. Niet de leerstof of de docent staat centraal, maar het aansluiten bij de (toekomstige) leef- en denkwereld van de startende of ervaren professional. We leren mensen te leren en zich te blijven ontwikkelen. Persoonlijke en professionele ontwikkeling leiden tot bewustzijn, ondernemerschap, zelfvertrouwen, leiderschap, flexibiliteit. 8 Kenmerken van de onderwijsvisie zijn verder: Samen leren: co-creatie en leren in leerteams; Persoonlijk leren: persoonlijke behoefte van de professional staat centraal; Leren leren: leren als strategie om de beroepspraktijk te professionaliseren en te innoveren; Leren in de 21 ste eeuw: leren ahv echte leersituaties, vraagstukken en dilemma s. In aansluiting op deze HU-onderwijsvisie is begeleiding van loopbaanleren (oude slb) in 2016 opnieuw geformuleerd: Van studieloopbaanbegeleiding naar loopbaanleren: Een ontwerp voor intake, binden en begeleiding. Het verwerven van studie-, beroeps- en loopbaancompetenties (professional skills) is een voorwaarde voor het leven lang leren en het kunnen leven en werken in de 21 ste eeuw. 9 Ten slotte is er bij Onderwijs Uitvoeren gericht op loopbaanleren aandacht voor de mentorale begeleiding zoals die zichtbaar wordt in de vigerende HU-kaders (de OER, studiegidsen, voorzieningen en diverse regelingen en reglementen, zoals de klachtenregeling, verwijzing naar decanen of Meldcode huiselijk geweld) waarin de slb er wordt genoemd. 8 Visie op onderwijs. Ontwerpdimensies voor richting en ruimte. (2014). Programma Onderwijsinnovatie HU. 9 Jansen e.a., p. 8 14/16

15 4. Kwaliteitsborging Integraal BDB-assessment De betrouwbaarheid en validiteit van de beoordeling door assessoren van het EdH wordt bevorderd door: - Het organiseren van kalibreersessies (Expertgroep Protocol Eindwerkstukken, 2014) met de docentopleiders die de rol vervullen van assessor. In deze sessies worden goede en mindere voorbeelden van besproken. Dit zorgt voor een gemeenschappelijke interpretatie en toepassing van de beoordelingscriteria. - Bij nieuwe docentopleiders worden de eerste 2 à 3 beoordelingen gekalibreerd door samen te beoordelen met een collega. Beide beoordelaars bespreken de beoordeling en komen gezamenlijk tot consensus over de beoordeling. - Alle beoordelingen worden door de assessoren-docentopleiders in duo s uitgevoerd. Deze duo s rouleren steeds om een zo objectief mogelijke beoordeling te borgen. - Alle legitimatierapporten en bijbehorend ontwikkeld onderwijsmateriaal (bewijzen) met de bijbehorende ondertekende beoordelingsformulieren worden gearchiveerd door het EdH. Mocht je evaluatieve opmerkingen hebben over het beoordelingsformulier en/of de uitgevoerde assessmentprocedure, dan horen we dat graag. Geef het dan door aan de coördinatoren Integraal BDB. Referenties Expertgroep BKE/SKE in opdracht van de Vereniging Hogescholen (oktober 2013). Verantwoord toetsen en beslissen in het hoger beroepsonderwijs. Baartman, L.K.J., Prins, F.J., Kirschner, P.A., & Van der Vleuten, C.P.M. (2007). Kwaliteitsmeting van Competentie Assessment Programma s via zelfevaluatie. OnderwijsInnovatie, maart, Joosten-ten Brinke, D. (2011). Eigentijds toetsen en beoordelen (lectorale rede). Tilburg: Fontys Hogescholen. Schuwirth, L. W. T., & Van der Vleuten, C. P. M. (2005). A plea for new psychometric models in educational assessment. Medical Education, 40, Straetmans, G. (2006). Bekwaam boordelen en beslissen. Deventer: Saxion Hogescholen. 15/16

16 Bijlage: voorbeeld inhoudsopgave legitimatierapport Hieronder staat een voorbeeldinhoudsopgave voor een compleet BDB-legitimatierapport. Als je een gedeeltelijk integraal assessment gaat doen dan kies je uiteraard alleen de relevante onderdelen hieruit. Voorblad: naam kandidaat/ beoogde assessmentdatum/ naam assessoren Inleiding (richtlijn: 1 A4): Geef in deze inleiding antwoord op de vragen (indien relevant voor de betreffende beroepstaken): - Om welke opleiding gaat het? - Welk type onderwijs begeleid jij? Welke rollen heb jij daarin? Geef een korte beschrijving en benoem aan welke leervragen je hebt gewerkt voor uitvoeren. - Welke toets heb je geanalyseerd of ontworpen? Geef een korte beschrijving. Denk daarbij aan: positie in toetsprogramma, samenvatting leerdoelen en toetsvorm. - Welk onderdeel van het curriculum heb je ontworpen? Geef een korte beschrijving. Denk daarbij aan: inhoud, omvang, plaats in het curriculum. Hoofdstuk 1: onderwijs uitvoeren (richtlijn: 6 A4) 1.1. Onderwijssituaties. Welke onderwijssituatie (s) heb je geselecteerd (zie o.a. video s) en waarom? Beschrijf deze onderwijssituaties SMART en/of ahv het 3-P model. Ga in de beschrijving in op je didactische keuzes of begeleidingskundige keuzes en niet of zeer beknopt in op de vakinhoud. Onderbouw je keuzes vanuit het onderwijs en het beroep, met recente, pedagogische en (vak- )didactische theorie Evaluatie en reflectie. Evalueer je eigen handelen (o.a. door feedback van studenten en collega s) en reflecteer op je professionele ontwikkeling als hbo-docent gericht op het uitvoeren van onderwijs. Laat hierbij zien hoe je jouw ontwikkelde expertise samen met collega s in praktijk kunt brengen of al hebt gebracht. Hoofdstuk 2: onderwijs beoordelen (richtlijn 6 A4) 1.1 Toetskwaliteit. Geef een korte samenvatting van de uitkomsten van het ingevulde KIT / of ander formulier voor kwalitatieve evaluatie. Dus een korte conclusie over validiteit, betrouwbaarheid, functies en condities. Het formulier zelf neem je op als bijlage. 1.2 De toetscyclus. Geef per stap kort weer welke verbetering je hebt aangebracht. En onderbouw je keuzes vanuit toetsterminologie (met verwijzing naar literatuur). Alle toetsmaterialen neem je op in de bijlage. 1.3 De kwantitatieve gegevens. Vermeld hier de benodigde kwantitatieve evaluatiegegevens (slagingspercentage/behaalde cijfers/ TES uitslagen etc.) van de oude en/of de verbeterde toets. Zijn er opvallende zaken? Hoofdstuk 3: onderwijs ontwerpen (richtlijn 6 A4) 1.1 Analyse. Beschrijf de analyses die je hebt uitgevoerd en de resultaten en of inzichten die dat bracht. De analyses zelf neem je op als bijlage. 1.2 Ontwerp. Hoe is het ontwerpproces gegaan? Wie waren betrokken? Wat was jouw rol? Het ontwerp zelf (onderwijsmateriaal) neem je op als bijlage. 1.3 Evaluatie. Welke evaluaties heb je uitgevoerd? Tot welke inzichten heeft dat geleid? In hoeverre het ontwerp al bijgesteld? 16/16