Limpopo kultivarproef onder besproeiing op Tom Burke in 2015

Transcriptie

1 Limpopo kultivarproef onder besproeiing op Tom Burke in 2015 Artikel: Chantel du Raan en Albert Boneschans, Aartappels Suid-Afrika Die Limpopo produksiegebied produseer sowat 21% van die totale aartappelproduksie wat die hoogste in Suid-Afrika is. Hierdie streek plant aartappels onder besproeiing vir die tafel- en verwerkingsmark. Die streek se enorme lewerings aan die verwerkingbedryf beloop sowat 24% (hoogste van al die streke in Suid-Afrika). Die hoof tafelaartappelkultivars sluit in Mondial, Valor en Sifra terwyl die populêre keuses vir verwerking Hertha, Fianna, Markies en Innovator insluit. Proewe is op Tom Burke uitgevoer wat feitlik op die grens van Botswana geleë is. Tom Burke val in n tropiese somerreënvalgebied met n jaarlikse gemiddelde reënval van 371 mm/jaar (Figuur 1). Matig tot baie warm somers kom voor, terwyl die winters weer baie koud is met swartryp wat dikwels in Junie en Julie voorkom. Een van die redes waarom hierdie streek so 'n groot bydrae kan maak in die bedryf is as gevolg van die feit dat die streek twee seisoene het. Dit sluit n vroeë aanplanting in wat gedurende Januarie tot Maart geplant word en geoes word vanaf Mei tot Augustus en die hoofaanplanting wat vanaf April tot September geplant word en tussen September en April geoes word. Die proefperseel het bestaan uit n sandleem-grond en is in n ewekansige blokontwerp geplant met drie herhalings (Figuur 2 - kommersiële aanplanting). Verdere tegniese Page 66 CHIPS Mei/Junie 2016

2 Figuur 1: Ligging van Tom Burke in die Limpopo produksiegebied Figuur 2: Kommersiële aanplanting op Tom Burke inligting rakende die proefperseel en uitleg is opgesom in Tabel 1. Dit is belangrik om daarop te let dat groeiperiodes die oesopbrengs van kultivars kan beïnvloed. Groeiperiodes word gedefinieer as die aantal dae van opkoms tot Tabel 1: Opsomming van tegniese inligting rakende proef area en uitleg. Plaas : Boer: Ratho Boerdery Mnr. Jaco Nel Plantdatum: 26 Mei 2015 Oesdatum: 15 Oktober 2015 Besproeiing / Droëland: Dubbel- of enkelrye: Loofafsterwe: Tussen-ryspasiëring: In-ryspasiëring: Besproeiing Dubbelrye Natuurlik 0.9 m 0.30 m Proefperseel: 18 m 2 Plantestand: Tyd van toediening: Bemestingsprogram: plante / hektaar Voedingswaarde: N (kg/ha) P (kg/ha) K (kg/ha) Totaal natuurlike loofafsterwing, afhangend van die seisoen. Die presiese tydsberekening van die vier groeifases hang af van die omgewing en die bestuurspraktyke wat wissel tussen lokaliteite asook kultivars, onder andere as gevolg van verskillende groeiperiodes (Tabel 2). Oesopbrengs en knolgrootte word ook beïnvloed deur die aantal hoofstamme per area en dus deur die aantal moere geplant asook die aantal halms per moer. Die aantal halms per moer is andersyds afhanklik van die aantal ogies, die aantal spruite per ogie en die aantal stamme per spruit. Die aantal ogies per knol is kultivar-afhanklik, terwyl die aantal spruite per ogie en die aantal stamme per spruit beïnvloed word deur die plantgereedheid van die moere. Dit is egter belangrik om daarop te let dat die aantal ogies tussen kultivars varieer. Die kultivars, plantgereedheid van moere, stand (%) en halmtelling van hierdie proef word aangedui in Tabel 2. CHIPS May/June 2016 Page 67

3 Tabel 2: Karaktereienskappe rakende groeiperiode, plantgereedheid, stand (%) en halmtellings vir elke verwerkingskultivar aangewend. Kultivar Groeiperiode (Dae) 1 Plantgereedheid 2 Stand (%) Halms per plant Halms per hektaar Almera Kort (85) Electra Kort tot medium (100) Elmundo Kort tot medium (90-100) Eos Medium (90-110) Innovator Medium (90-110) Labadia Kort tot medium (100) Lanorma Kort (80-90) Markies Medium (110) Mondeo Medium (90-110) Mondial Kort tot medium (95-100) Panamera Kort tot medium (95-100) Savanna Medium (90-110) Sifra Kort tot medium (90-100) Valor Medium ( ) Algemene riglyne en kategorieë (dae van opkoms tot natuurlike loofafsterwing, afhangend van die seisoen): Kort = dae; Kort tot medium = dae; Medium = dae; Medium tot lank = ; Lank = dae. 2 Plantgereedheid van moere 1 Vars; 2 Effens vars; 3 Plantgereed; 4 Effens oud; 5 Oud. Temperatuur, dagliglengte en water is die belangrikste abiotiese faktore wat die groeipatroon, opbrengs en kwaliteit van aartappels beïnvloed. Om te bepaal wat die aanpassingsvermoë van nuwe kultivars in Tom Burke is, is dit belangrik om hierdie faktore in aanmerking te neem wanneer die prestasie van die verskillende kultivars geëvalueer word. Dit is ook belangrik dat die kultivars vir n aantal seisoene geëvalueer word omdat klimaat van seisoen tot seisoen verskil. Die werklike gemete reënval ten opsigte van die 2015-proewe was vanaf Mei tot Augustus (Figuur 3) aanvanklik laer as die norm terwyl September meer as gewoonlik reën ontvang het. Die maksimum temperatuur (Figuur 4) vir die 2015 groeiseisoen het die patroon van die norm regdeur die seisoen gevolg terwyl die minimum temperatuur gedurende Junie en Julie baie laer as gewoonlik was. Die proef het egter rypskade in middel Julie 2015 gekry wat veral die kort groeiers negatief beïnvloed het. Daar was ook groot verskille in maksimumen minimum temperature regdeur die seisoen (Figuur 4). Hierdie uitermatige weersomstandighede kon die opbrengs asook die kwaliteit van kultivars negatief beïnvloed het. Hitte-eenhede is n belangrike faktor om in ag te neem aangesien die ontwikkeling van die plant hoofsaaklik afhanklik is van die versameling van hitte-eenhede. Daar word dus aanvaar dat die plant n sekere aantal van die hitte-eenhede moet versamel om n ontwikkelingsfase te voltooi. Die hitte-eenhede van die groeiseisoen was deurentyd effens hoër as normaalweg (langtermyn kumulatatiewe hitte-eenhede) en word aangedui in Figuur 5. Page 68 CHIPS Mei/Junie 2016

4 Totale reënval per maand 2015 Kumulatiewe reënval 2015 Langtermyn gemiddelde reënval Langtermyn kumulatiewe reënval Reënval (mm) Mei Jun Jul Aug Sept Okt Plant 2015 Oes Datum Figuur 3. Reënval gedurende die groeiseisoen asook die langtermyn gemiddelde reënval. Temperatuur ( C) Maksimum temperatuur 2015 Minimum temperatuur 2015 Langtermyn gemiddelde maksimum temperatuur Langtermyn gemiddelde minimum temperatuur 01-May May May May May May Jun Jun Jun Jun Jun Jul Jul Jul Jul Jul Aug Aug Aug Aug Aug Sep Sep Sep Sep Sep Oct Oct Oct Oct Oct-15 Plant Datum Rypskade 2015 Oes Figuur 4. Minimum- en maksimum temperatuur ( C) gedurende die groeiseisoen asook langtermyn. CHIPS May/June 2016 Page 69

5 Totale hitte-eenhede 2015 Kumulatiewe hitte-eenhede 2015 Langtermyn gemiddelde hitte-eenhede Langtermyn kumulatiewe hitte-eenhede 2500 Hitte-eenhede Mei Jun Jul Aug Sept Okt Maand Figuur 5. Hitte-eenhede gedurende die groeiseisoen asook langtermyn. Elmundo Mondeo Electra Mondial Valor Panamera Opbrengs (%) Bemarkingsindeks (%) ab abc bcd b-e b-f a Kultivar Almera Labadia Savanna e-h e-i b-g Innovator Sifra Markies Lanorma Eos n j-m h-l h-k g-j p < 0.01 KBV = KV% = Opbrengs en bemarkingsindeks as persentasie van die proefgemiddeld (%) *Waardes gevolg deur dieselfde letter is nie beduidend verskillend van mekaar nie. Figuur 6. Totale opbrengs en bemarkingsindeks per kultivar as persentasie van die proefgemiddeld. Page 70 CHIPS Mei/Junie 2016

6 Die opbrengsdata is statisties verwerk met behulp van die GenStat - program en die gemiddelde was geskei deur gebruik te maak van Tukey KBV-toets. Statisties hoogs beduidende verskille (p<0.01) is waargeneem rakende die opbrengs (Figuur 6), terwyl die koëffisiënt van variasie laag was (11.0%). Dit dui aan dat die proef goed uitgevoer en die resultate betroubaar is. Die proefgemiddeld van al die kultivars word as 100% geneem. Die opbrengs van die individuele kultivars word deur die proefgemiddeld gedeel en elke kultivar se opbrengsprestasie word as n persentasie van die proefgemiddeld uitgedruk. Die kultivar Elmundo het die hoogste opbrengste behaal en was beduidend hoër as die ander kultivars, behalwe vir die kultivars Mondeo en Electra. Eos het die swakste opbrengste gelewer. Die kultivars Elmundo, Mondeo, Electra, Mondial, Valor, Panamera en Almera het hoër opbrengste as die proefgemiddeld (43.4 t/ha) behaal. Groottegroepverspreiding is een van die faktore wat gebruik word om aartappels te klas, daarom is dit n belangrike faktor om in ag te neem om optimale ekonomiese bemarkbare opbrengs te verseker. In Figuur 7 word die groottegroepverspreiding van die opbrengs van die onderskeie kultivars aangetoon. Ten einde die prestasie van die kultivars in terme van opbrengs en kwaliteit te bepaal, is die opbrengs en groottegroepverspreiding gebruik om teen die gemiddelde markpryse vir die betrokke dag 'n bemarkingsindeks te bereken. Die opbrengs vermenigvuldig met prys gee die bemarkingsindeks (Figuur 6). Die kultivar Elmundo het die hoogste bemarkingsindeks behaal. Dit kan toegeskryf word aan die hoë persentasie groot- en klas 1 aartappels wat die kultivar gelewer het. 70 Baby Klein Medium Groot medium Groot Proefgemiddeld 60 Grootteverspreiding (t/ha) t/ha 10 0 Kultivar Figuur 7. Groottegroepverspreiding van elke kultivar tydens finale oes. CHIPS May/June 2016 Page 71

7 Dit is ook belangrik om te let op die kultivars se vermoë en betroubaarheid om konsekwent te presteer ongeag van fluktuasies in die klimaat oor tyd. In Figuur 8 word die vier-jaar data aangetoon vir die kultivarproewe in die Tom Burke produksie-area. Die kultivars was redelik onstabiel oor die tydperk, maar dit blyk dat kultivars Sifra, Markies en Almera die minste variasie toon vir die betrokke area. Dit is verder belangrik om op die kwaliteit van die produk te fokus om n ekonomiese optimale bemarkbare opbrengs en winsgewendheid te verseker. Dit sluit belangrike faktore in soos die kook- en prosesseringseienskappe, relatiewe digtheid (SG) asook inwendige eienskappe (holhart, bruinvlek, vaatbundelverkleuring) wat vir elke kultivar in Tabel 4 opgesom is. Al die kultivars het aan die skyfiekleur norm van >50 voldoen behalwe vir die kultivars Almera, Innovator, Mondial en Valor. Geen verkleuring het voorgekom by enige van die kultivars na kook nie. Wat die soortlike gewig (SG) betref het net die kultivar Innovator aan die norm van >1.075 voldoen. Die lae SG-waardes kan moontlik toegeskryf word aan die omgewingstoestande, onder andere ryp wat loofskade veroorsaak het en dus fotosintese negatief geaffekteer het asook uitermatige hoë temperature wat oormatige respirasie veroorsaak het en gevolglik styselakkumulering inhibeer het. Rakende die inwendige eienskappe was daar geen voorkoms van holhart nie, maar die kultivar Eos het 40% bruinvlek getoon en die kultivar Innovator 60%. Bruinvlek word gewoonlik geassosieer met droogte, hoë en fluktuerende temperature en n tekort aan kalsium. Alhoewel sommige kultivars meer sensitief vir bruinvlek is as ander, kom dit ook meer voor in omgewingstoestande met hoë temperature en droë periodes wat veroorsaak dat water en nutriënte vanaf die knolle na die loof getranslokeer word. Dit het verswakte of beskadigde selle in die knol tot gevolg. Al die kultivars se inwendige voorkoms was egalig en geen vaatbundelverkleuring of holhart het voorgekom nie. C Tabel 4. Kook- en prosesseringseienskappe en interne kwaliteit van opbrengs (Uitgevoer deur LNR-Roodeplaat). Kultivar Vleeskleur Kooktipe 1 Papkook Verkleur na kook Skyfie- kleur 2 SG 3 Almera Geel NM Medium Geen Electra Geel NM Medium Geen Elmundo Geel NM Medium Geen Eos Wit NM Styf Geen Innovator Geel M Medium Geen Labadia Geel EM Medium Geen Lanorma Wit NM Styf Geen Markies Donker geel EM Medium Geen Mondeo Geel EM Medium Geen Mondial Geel EM Medium Geen Panamera Geel NM Styf Geen Savanna Room EM Medium Geen Sifra Room NM Styf Geen Valor Room NM Medium Geen BM Baie melerige tot losse tekstuur. M Melerig, krummelrige tot los aartappel. EM Effens melerige, vry ferm aartappel met fyn tot taamlike fyn tekstuur. NM Nie melerige, ferm aartappel met n fyn tekstuur. 2 Skyfiekleur met waarde >50 en sonder defekte is aanvaarbaar vir die droëskyfiebedryf. 3 Soortlike gewig van >1.075 is aanvaarbaar vir die prosesseringsbedryf. >Norm (Aanvaarbaar vir prosessering) <Norm (Onaanvaarbaar vir prosessering) Page 72 CHIPS Mei/Junie 2016

8 Opbrengs as persentasie van die proefgemiddeld (%) Sifra Markies Almera Kikko Labadia Kultivar Figuur 8. Prestasie van kultivars oor vier jaar uitgedruk as persentasie van die proefgemiddeld. CHIPS May/June 2016 Page 73