Oos-Vrystaat kultivarproef onder droëlandtoestande op Warden in 2014/2015 Verwerkingsaartappels

Transcriptie

1 Oos-Vrystaat kultivarproef onder droëlandtoestande op Warden in 24/25 Verwerkingsaartappels Artikel: Chantel du Raan en Attie van den Berg, Aartappels Suid-Afrika Die Oos-Vrystaat produseer sowat 23% van aartappels wat deur die verwerkingsektor in Suid-Afrika gebruik word en tans is die standaardkultivars Up-to-date en Fianna. Die Oos-Vrystaat produksiegebied wat n somerreënvalgebied met n matige klimaat is, kry n jaarlikse gemiddelde reënval van tussen 7 mm tot 75 mm/jaar. Reënval is meer betroubaar as in die meer westelike gebiede, maar gereelde swak reënvalverspreiding gedurende seisoene is n groter knelpunt as die hoeveelheid reën wat ontvang word. Matig tot baie warm somers kom voor, terwyl die winters weer baie koud is met strawwe ryp (middel April Oktober). Die aartappels vir verwerking word hoofsaaklik in Augustus - Desember geplant en in November - April geoes. Die doel van die proef was om die jongste kultivars met die twee standaard kultivars te vergelyk as deel van n projek om verwerkingskultivars wat aangepas is vir produksie in die Oos-Vrystaat te identifiseer. Die proef is op Warden (Figuur ) uitgevoer op n perseel met sandleemgrond en is geplant in n ewekansige blokontwerp met drie herhalings. Verdere tegniese inligting rakende die proefarea en uitleg is opgesom in Tabel. Dit is belangrik om daarop te let dat groeiperiodes die oesopbrengs van kultivars kan beïnvloed. Groeiperiodes word gedefinieer as die aantal dae van opkoms tot natuurlike loofafsterwing, afhangend van die seisoen. Die presiese tydsberekening van die vier groeifases hang af van die omgewing en die bestuurspraktyke wat wissel Page 66 CHIPS Januarie/Februarie 26

2 Figuur : Ligging van Warden in die Oos-Vrystaat produksiegebied. tussen lokaliteite asook kultivars, onder andere as gevolg van verskillende groeiperiodes (Tabel 2). Oesopbrengs en knolgrootte word ook beïnvloed deur die aantal hoofstamme per area en dus deur die aantal moere geplant asook die aantal halms per moer. Die aantal halms per moer is andersyds afhanklik van die aantal ogies, die aantal spruite per ogie en die aantal stamme per spruit. Die aantal ogies per knol is kultivar-afhanklik, terwyl die aantal spruite per ogie en die aantal stamme per spruit beïnvloed word deur die plantgereedheid van die moere. Dit is egter belangrik om daarop te let dat die ogies tussen kultivars varieer. Die kultivars, plantgereedheid van moere, stand (%) en halmtelling van hierdie proef word aangedui in Tabel 2. Verteenwoordigende grondmonsters is ook geneem en ontleed voor plant om die grondvoedingstatus van die geselekteerde area te bepaal. Die resultate van die grondontleding vir hierdie proef word aangedui in Tabel 3. Temperatuur, dagliglengte en water is die belangrikste abiotiese faktore wat die groeipatroon, opbrengs en kwaliteit van aartappels beïnvloed. Om te bepaal wat die aanpassingsvermoë van nuwe verwerkingskultivars in die Oos-Vrystaat is, is dit belangrik om hierdie faktore in aanmerking te neem wanneer die prestasie van verskillende kultivars geëvalueer word. Dit is ook belangrik dat die kultivars vir n aantal seisoene geëvalueer word omdat die klimaat van seisoen tot seisoen verskil. Aangesien daar nie n weerstasie in Warden is nie, is die weerdata vir Reitz, wat die naaste stasie is, gebruik vir die proef. Die gemete reënval gedurende die groeiseisoen vanaf die betrokke weerstasie was laer as die langtermyngemiddelde reënval (Figuur 2). As gevolg van die feit dat die reën baie sporadies voorgekom het, is dit belangrik om die reën op die proefperseel ook te monitor. Daar is gevind dat die totale reënval vir vanjaar 55-6 mm is wat heelwat laer as wat dit normaalweg is. Warden het ook n twee maande droogtetydperk gedurende Januarie en Februarie op die proefperseel ondervind. Die laer reënval het dienooreenkomstig ook n effek gehad op temperatuur gedurende die groeiseisoen en word aangedui in Figuur 3. Hitte-eenhede is ook n belangrike faktor om in ag te neem aangesien die ontwikkeling van die plant hoofsaaklik gebaseer is op die versameling van hitte-eenhede. Daar word dus aanvaar dat die plant n sekere aantal hitte-eenhede moet versamel om n ontwikkelingsfase te voltooi. Die totale hitte-eenhede gedurende die seisoen asook die langtermyn hitte-eenhede word aangedui in Figuur 4. CHIPS January/February 26 Page 67

3 Tabel : Opsomming van tegniese inligting rakende proef area en uitleg. Plaas: Gryskop Die opbrengsdata is statisties verwerk met behulp van die GenStat - program en die gemiddelde was geskei deur gebruik te maak van Tukey KBV-toets. Statistiese betekenisvolle verskille (p<. 5) was waargeneem rakende die verwerkingskultivar-effek ten opsigte van opbrengs (Figuur 5), terwyl die koëffisiënt van variasie redelik hoog was (9.%), maar steeds aanvaarbaar. Die proefgemiddeld van al die kultivars word as % geneem. Die opbrengs van die individuele kultivars word dan deur die proefgemiddeld gedeel en elke kultivar se opbrengsprestasie word as n persentasie van die proefgemiddeld uitgedruk. Die kultivar Up-to-date het die hoogste opbrengste behaal, en was beduidend hoër as die ander kultivars, behalwe die kultivars Markies, Navigator, A54, Markies 2 en Lady Sara. Lady Alba aan die ander kant het die swakste opbrengste gelewer, maar het nie statisties verskil van die kultivars Innovator, Golf, Royal, Fianna, Destiny en Lady Alba nie. Dit is bekend dat Innovator sensitief is vir droogte en daarom het die kultivar swakker in hierdie proef gevaar. Die kultivars Up-to-date, Markies, Navigator, A54, Markies 2 en Lady Sara het hoër opbrengste as die proefgemiddeld (2.8 t/ha) behaal. Groottegroepverspreiding is een van die faktore wat gebruik word om aartappels te klas, daarom is dit n belangrike faktor om in ag te neem om optimale ekonomiese bemarkbare opbrengs te verseker. In Figuur 6 word die groottegroepverspreiding van die opbrengs van die onderskeie kultivars aangetoon. Dit is alom bekend dat verwerkingskultivars gewoonlik n laer opbrengs as die varsmark-kultivars het as gevolg van n hoër styselakkumulering en dus n hoër droëmassa. Hierdie jaar was die proefgemiddeld egter heelwat laer as gewoonlik. Dit kan toegeskryf word aan die twee maande droogte (wat gewoonlik net vier weke duur) gedurende Januarie en Februarie 25. Die droogte het veral die kortgroeiers (Lady Nala, Innovator, Golf), wat n bietjie vroeër knolle inisieer as medium- en langgroeiers negatief geaffekteer wat opbrengs en groottegroepverspreiding betref. Die kortgroeiers was tydens die droogte aan die einde van knolinisiasie en die begin van knolvulling wat n kritieke groeistadium is. Die medium- en langgroeiers het egter die vermoë gehad om te herstel terwyl die kortgroeiers nie kon nie. Page 68 CHIPS Januarie/Februarie 26

4 Tabel 2: Karaktereienskappe rakende groeiperiode, plantgereedheid, stand (%) en halmtellings vir elke verwerkingskultivar aangewend. Kultivar Groeiperiode (Dae) Plant gereedheid 2 Stand (%) Halms per plant Halms per hektaar Algemene riglyne en kategorieë (dae van opkoms tot natuurlike loofafsterwing, afhangend van die seisoen): Kort = 7-9 dae; Kort tot Medium = 8- dae; Medium = 9- dae; Medium tot Lank = 9-2 dae; Lank = 9-4 dae. 2 Plantgereedheid van moere Vars; 2 Effens vars; 3 Plantgereed; 4 Effens oud; 5 Oud. Tabel 3: Grondontledingsresultate vir Warden-kultivarproef (24/25) voor plant (Uitgevoer deur Omnia). Ammonium asetaat % of KUK P-Bray Brutodigtheid ph P K Ca Mg Na K Ca Mg Na (kg.m-2) (KCl) (mg/kg) (mg/kg) (mg/kg) (mg/kg) (mg/kg) % % % % Aanbeveling volgens grondontleding N P K KUK = Katioon-uitruilvermoë Ten einde die prestasie van die kultivars in terme van opbrengs en kwaliteit te bepaal, is die opbrengs en groottegroepverspreiding gebruik om teen die gemiddelde markpryse vir die betrokke dag (soos op 5 Mei 25) n bemarkingsindeks te bereken. Die opbrengs vermenigvuldig met prys gee die bemarkingsindeks (Figuur 5). Die kultivar Markies het die hoogste bemarkingsindeks behaal met Navigator marginaal laer as Markies. Dit kan toegeskryf word aan kultivar se hoë persentasie groot- en klas aartappels. Verder is dit ook belangrik om op die kwaliteit van die produk te fokus om n ekonomiese optimale bemarkbare opbrengs en gevolglik winsgewendheid te verseker. Dit sluit belangrike faktore in soos die kook- en prosesseringseienskappe, soortlike gewig (SG) asook inwendige eienskappe (holhart, bruinvlek en vaatbundelverkleuring) wat vir elke kultivar in Tabel 4 CHIPS January/February 26 Page 69

5 Totale reënval per maand 24/25 Kumulatiewe reënval 24/25 Langtermyn gemiddelde reënval Langtermyn kumulatiewe reënval Reënval (mm) Nov-4 Dec-4 Jan-5 Feb-5 Mar-5 Apr-5 May-5 Maand Figuur 2: Reënval op Reitz gedurende die groeiseisoen asook die langtermyn gemiddelde reënval. Maksimum temperatuur 24/25 Minimum temperatuur 24/25 Langtermyn gemiddelde maksimum temperatuur Langtermyn gemiddelde minimum temperatuur 4 35 Temperatuur ( C) Nov-4-5 -Dec-4 -Jan-5 -Feb-5 -Mar-5 -Apr-5 -May-5 Datum Figuur 3: Minimum en maksimum temperatuur ( C) op Reitz gedurende die groeiseisoen asook langtermyn. opgesom word. Al die kultivars het aan die skyfiekleur norm van >5 voldoen, behalwe die kultivar A54, A55, Fianna, Navigator en Up-to-date. n Effense verkleuring na kook was by Fianna, Innovator, en Lady Nala gevind terwyl Destiny redelik verkleur het na kook. Wat soortlike gewig (SG) betref het al die kultivars aan die norm van.75 voldoen behalwe A54, Lady Sara, Markies en Up-to-date. Rakende die inwendige eienskappe het geen Page 7 CHIPS Januarie/Februarie 26

6 Totale hitte-eenhede per maand 24/25 Langtermyn gemiddelde hitte-eenhede Hitte-eenhede Kumulatiewe hitte-eenhede 24/25 Langtermyn kumulatiewe hitte-eenhede 24/ Nov-4 Dec-4 Jan-5 Feb-5 Mar-5 Apr-5 May-5 Maand Figuur 4: Hitte-eenhede op Reitz gedurende die groeiseisoen asook langtermyn. UTD Markies Navigator Opbrengs (%) Bemarkingsindeks (%) 2.54 abc a ab A 54 Markies 2 Lady Sara 9. a-e 5.36 a-f.53 a-d Kultivar Lady Alba Destiny Fianna A 55 Golf Innovator Lady Nala g d-g 84.2 d-g 84.2 d-g d-g 93.5 c-g 93.3 c-g p <.5 KBV = 32.2 KV% = Opbrengs en bemarkingsindeks as persentasie van die proefgemiddeld (%) *Waardes gevolg deur dieselfde letter is nie beduidend verskillend van mekaar nie. Figuur 5: Totale opbrengs en bemarkingsindeks per kultivar as persentasie van die proefgemiddeld. kultivar bruinvlek of holhart getoon nie. Dit is ideaal om verwerkingsaartappels 4 dae na loofafsterwe te oes om die afbreek van stysel wat kwaliteit verlaag te verhoed. Weens praktiese doeleindes het dit langer in die grond gelê. C CHIPS January/February 26 Page 7

7 3 25 Baby Klein Medium Groot medium Groot Proefgemiddeld 2.8 t/ha Grootteverspreiding (t/ha) UTD Markies Navigator A 54 Markies 2 Lady Sara Lady Alba Destiny Fianna A 55 Golf Inovator Lady Nala Kultivar Figuur 6: Groottegroepverspreiding van elke verwerkingskultivar tydens finale oes. Tabel 4. Kook- en prosesseringseienskappe en interne kwaliteit van opbrengs (Uitgevoer deur LNR-Roodeplaat). Kultivar Vleeskleur Kooktipe Struktuur Verkleur na kook Skyfie- SG 3 Bruinvlek kleur 2 (%) Holhart (%) BM Baie melerige tot losse tekstuur; M Melerig, krummelrige tot los aartappel; EM Effens melerige, vry ferm aartappel met fyn tot taamlike fyn tekstuur; NM Nie melerige, ferm aartappel met n fyn tekstuur. 2 Skyfiekleur met waarde >5 en sonder defekte is aanvaarbaar vir die droëskyfiebedryf. 3 Soortlike gewig van >.75 is aanvaarbaar vir die prosesseringsbedryf. >Norm (Aanvaarbaar vir prosessering) <Norm (Onaanvaarbaar vir prosessering) Page 72 CHIPS Januarie/Februarie 26