RAPPORT VAN BEVINDINGEN THEMAONDERZOEK ARBEIDSMARKTGERICHTE UITSTROOMPROFIEL VSO. De Kapstok Leerwerktrajecten

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN THEMAONDERZOEK ARBEIDSMARKTGERICHTE UITSTROOMPROFIEL VSO De Kapstok Leerwerktrajecten Plaats : Almelo BRIN nummer : 00KM OKE 01 VSO Onderzoeksnummer : Datum onderzoek : 5 april 2016 Datum vaststelling : 1 juli 2016

2 Pagina 2 van 13

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING BEVINDINGEN VERVOLGTOEZICHT Pagina 3 van 13

4 Pagina 4 van 13

5 1 INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs bezocht op 5 april 2016 De Kapstok Leerwerktrajecten voor een onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs in de arbeidsgerichte leerweg, de leerroute die leidt tot het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel. De school verzorgt voortgezet speciaal onderwijs aan leerlingen in de leeftijd van 16 tot 20 jaar met ernstige gedragsproblemen. Themaonderzoek arbeidsmarktgericht uitstroomprofiel vso Doel van dit onderzoek is het verzamelen van informatie in het kader van een landelijk themaonderzoek naar de staat van het voortgezet speciaal onderwijs in Nederland. De vraagstelling van dit themaonderzoek luidt: in hoeverre bereiden de scholen die het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel aanbieden de leerlingen voldoende voor op een arbeidsplaats in de samenleving. Daarnaast onderzoekt de inspectie hoe de school zorg draagt voor de kwaliteit van het onderwijspersoneel dat deze leerroute verzorgt. De inspectie voert dit onderzoek uit in het voorjaar van 2016 op circa 30 vsoscholen. Voor het onderzoek hanteert zij een thematisch waarderingskader, dat gebaseerd is op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2012, het Toezichtkader voortgezet onderwijs 2013 en het nieuwe concept-waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven is tevens gecontroleerd of de school voldoet aan bepaalde wettelijke voorschriften, waaronder de bevoegdheid van leraren. Meer informatie over het toezichtkader voor voortgezet speciaal onderwijs is te vinden op Onderzoeksopzet De inspectie heeft documenten en gegevens over de school bestudeerd die bij de inspectie aanwezig zijn, alsmede documenten die de school heeft aangeleverd. Op basis hiervan zijn gesprekken gevoerd met functionarissen in de school. Tijdens het bezoek sprak de inspectie met de schoolleiding, de stagecoördinator, de intern begeleider, leraren en leerlingen. In deze gesprekken is aandacht besteed aan aspecten van het onderwijs in het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel. Met de leraren en de directie is tevens gesproken over de Pagina 5 van 13

6 professionalisering van het personeel in het algemeen en in het bijzonder ten behoeve van het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel. Ook vulde school vragenlijsten voor de directie en leraren in over het onderwerp professionalisering. Verder bezocht de inspectie zeven lessen. Het betrof praktijklessen in verschillende vakken en op verschillende locaties. Tot slot bezocht de inspectie leerwerktrajecten op locatie en een stagebedrijf om nader kennis te nemen van de beroepspraktijkvorming. Uitkomsten van het onderzoek De inspectie vormde zich een algemeen beeld van de kwaliteit van het onderwijs aan de hand van de indicatoren uit het thematische waarderingskader. De inspectie geeft oordelen over de kwaliteit van het onderwijs maar omdat het om een beperkte selectie van indicatoren gaat, leidt het onderzoek niet tot een nieuw toezichtarrangement. Er verschijnt een gezamenlijke rapportage over de 30 themaonderzoeken in de volgende rapportage over de staat van het onderwijs (het Onderwijsverslag). Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie de tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 6 van 13

7 2 BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren zij bij dit onderzoek heeft betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het thematische waarderingskader arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel vso. De bevindingen staan weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. Voor de indicatoren 1.1 tot en met 1.3 spreekt de inspectie geen oordeel uit omdat een landelijke norm voor opbrengsten vooralsnog ontbreekt. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Aspect 1: De onderwijsresultaten in het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel zijn van voldoende niveau; de school volgt de ontwikkeling van de leerlingen De school behaalt met haar leerlingen resultaten die ten minste in overeenstemming zijn met de gestelde norm. 1.2 De leerlingen behalen sociale en maatschappelijke competenties op het niveau dat ten minste in overeenstemming is met de gestelde norm. 1.3 De school voldoet aan de landelijke standaard voor bestendiging. 1.4 De school stelt vast of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief (in het bijzonder de arbeidscompetenties) en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes. Aspect 2: Het onderwijsaanbod is toereikend en bereidt de leerlingen voor op de arbeidsmarkt Voor het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel biedt de school de kerndoelen aan als te bereiken doelstellingen. 2.2 Het leerstofaanbod van de leerroute sluit aan op de uitstroombestemming. Pagina 7 van 13

8 Aspect 2: Het onderwijsaanbod is toereikend en bereidt de leerlingen voor op de arbeidsmarkt De voorbereiding op en de uitvoering en begeleiding van de praktijkvorming zijn doeltreffend. Aspect 3: De kwaliteit van de praktijklessen is van voldoende niveau De school heeft een veilige leer- en werksituatie voor zowel de leerlingen als het personeel. 3.2 De inrichting van het gebouw en de lesruimten getuigen van een veilige en inspirerende leer- en werkomgeving. 3.3 De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw. 3.4 De leraren geven duidelijke uitleg van de leerstof. 3.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 3.6 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 3.7 De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces. 3.8 De leraren stemmen binnen de leerroute de aangeboden leerinhouden af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. 3.9 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in instructiebehoeften van leerlingen. De school draagt zorg voor de kwaliteit van het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel De school evalueert regelmatig de kwaliteit van het onderwijsleerproces van het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel. 4.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen in het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel (waaronder de bereikte arbeidscompetenties). 4.3 De school heeft een beeld van de competenties en functies die zij nodig acht voor het verzorgen van het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel. 4.4 De school heeft zicht op de ontwikkelbehoeften van het personeel. 4.5 De school heeft een professionaliseringsbeleid gericht op het (verder) ontwikkelen van de kwaliteit van het personeel dat het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel verzorgt. Wet- en regelgeving Nee Ja - De leraren die het onderwijs verzorgen, zijn daartoe bevoegd (WEC, art. 3). Pagina 8 van 13

9 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De Kapstok Leerwerktrajecten richt zich op trajecten na de eerste vier jaar van het voortgezet (speciaal) onderwijs om jongeren voor te bereiden op de arbeidsmarkt. De school werkt vanuit vier afdelingen: De Passage (die per 1 augustus 2016 dicht gaat), MOTA arbeidstraining, de afdeling Dienstverlening en de afdeling Techniek. De bedrijven en leslocaties zijn verspreid over heel Twente. De Kapstok biedt naast het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel, de entreeopleiding (dit jaar ook nog de mbo 2 opleiding) en de arbeidsmatige dagbesteding aan. Door de keuze om alle drie de uitstroomprofielen aan te bieden, dient de school ook te voldoen aan de vigerende wet- en regelgeving voor de afzonderlijke profielen. Dat is lastig. De teams werken veelal in een realistische onderwijsomgeving. De jongeren zijn gemotiveerd om een vak te leren of certificaten of een diploma te halen. Toch is op verschillende punten verbetering wenselijk en noodzakelijk. Vooral het planmatig handelen van de leraren op basis van de analyse van de resultaten van de jongeren moet de school versterken. Het ontwikkelingsperspectief biedt geen concrete handvatten voor het behalen van de cognitieve doelen. Toelichting Opbrengsten en Leerlingenzorg De Kapstok Leerwerktrajecten hanteert weliswaar eigen normen en een schooleigen standaard voor de opbrengsten, maar de verschillende percentages die de school noemt en de verschillen tussen de afdelingen maken vergelijking moeilijk. Ook is niet duidelijk wat de verbeteracties zijn en waar deze toe moeten leiden. Voor de leergebiedoverstijgende kerndoelen hanteert De Kapstok landelijke leerlijnen waarbij duidelijk is wat de behaalde doelen moeten zijn per uitstroomprofiel. De Kapstok heeft voor de bestendiging een streefniveau bepaald. De school besteedt veel aandacht aan nazorg en begeleiding op de werkvloer door jobcoaches. De stagebegeleiders en de orthopedagogen volgen de ontwikkeling van de jongeren die stage lopen met behulp van het stagevolgsysteem. De orthopedagogen en de leraren volgen nu de bereikte arbeidscompetenties en de didactische vorderingen handmatig in afwachting van het nieuwe leerlingvolgsysteem. Hierdoor is het lastig om te zien of de jongeren zich Pagina 9 van 13

10 ontwikkelen conform de verwachting en wat de consequenties zijn als deze ontwikkeling niet op koers ligt. De evaluatie van het ontwikkelingsperspectief richt zich op de belemmerende en bevorderende factoren en niet op de leerlijnen of de didactische ontwikkeling. Indicator 1.4 beoordeelt de inspectie daarom als onvoldoende. De cognitieve doelen zijn bij elkaar gevoegd in het noemen van één referentieniveau. Hierdoor is niet duidelijk of de school voldoende ambitieus is en of de jongeren voldoende bagage hebben voor succes in hun vervolgbestemming. Onderwijsaanbod De inspectie stelt vast dat de leergebiedoverstijgende ontwikkelingsgebieden en de kerndoelen gericht op de voorbereiding op arbeid voldoende aan bod komen. Dit geldt niet voor de kerndoelen gericht op de zeven leergebieden. Ook is niet duidelijk wat het aanbod voor de twee andere uitstroomprofielen is. De Kapstok verzorgt onderwijs in Nederlandse taal, rekenen, Engels en Leren, Loopbaan en Burgerschap. Een locatieoverstijgende werkgroep ontwikkelt de leerlijnen voor de arbeidsmarktgerichte leerweg waarbij alle onderdelen aan bod komen. Deze werkgroep moet voor de zomervakantie 2016 klaar zijn. De afdelingen verzorgen op eigen initiatief sociale vaardigheidstrainingen, werken vanuit een afgesproken concept of bieden psychomotorische therapie. Het aanbod voor de sociale en emotionele ontwikkeling is echter onvoldoende structureel ingebed in het onderwijsprogramma. Daarom beoordeelt de inspectie het aanbod (indicator 2.1) als onvoldoende. Zij verwacht dat de school zich op niet al te lange termijn kan verantwoorden over de kerndoelen in alle profielen, leerlijnen en vakken. De beroepspraktijkvorming, waaronder stage, is vastgelegd in een inzichtelijk stageplan. Op zich is het stagetraject duidelijk. Maar doordat De Kapstok verschillende uitstroomprofielen aanbiedt is de keuze 'wanneer welke stage, met welk doel en de duur van de stage', niet eenduidig. Ook de voorwaarden waaraan de jongere moet voldoen voordat hij op stage kan, zijn voor meerdere uitleg vatbaar. Dat maakt indicator 2.3 van onvoldoende niveau. Voor de externe stages werkt de school met de verplichte stageovereenkomst. De ervaringen met de stagebieders zijn positief. Alle leerlingen hebben een stageplaats. Inherent aan de visie van De Kapstok zijn op meerdere locaties vakspecifieke trainingen mogelijk waardoor de kans op succes op de stageplaatsen groot is. Onderwijsproces De lessen in de praktijkvakken zijn over het algemeen van voldoende kwaliteit. Pagina 10 van 13

11 Er zijn verschillen tussen leraren maar alleen wat betreft de differentiatie in de leerinhouden binnen de leerroute (indicator 3.8) is het inspectieoordeel onvoldoende. De zeer verschillend ingerichte les- en praktijkruimten zijn veilig en over het algemeen voldoende uitdagend. In de lessituaties die de inspectie observeerde, was sprake van voldoende leerlingbetrokkenheid. Ook in de stages stelde ze vast dat de betrokkenheid van de leerlingen in orde is. In de lessen zag de inspectie dat leraren de leerlingen voldoende feedback op hun leerproces geven. De inspectie heeft niet aangetroffen dat leraren hun onderwijs afstemmen op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Indicator 3.9 beoordeelt de inspectie als onvoldoende. Doordat de ontwikkelingsperspectieven onvoldoende specifiek zijn ingevuld wat betreft het didactisch niveau is deze afstemming ingewikkeld. Dit is een tekortkoming voor de school. Kwaliteitszorg en professionalisering In de tweejaarlijkse audits die Attendiz op al haar scholen laat uitvoeren, vindt de evaluatie van de onderwijskwaliteit plaats. Voor De Kapstok was deze audit in maart/april Alle onderdelen van het onderwijsleerproces en de leerlingenzorg komen daarin aan de orde. Een verbeterpunt voor De Kapstok Leerwerktrajecten is het planmatig handelen van de leraren. De scholing gericht op het geven van directe instructie, leidde niet zichtbaar tot gedifferentieerd didactisch handelen. Conform de Attendizbrede afspraak analyseert De Kapstok jaarlijks de opbrengsten en de bestendiging en verantwoordt zich daarover op de website. Leraren participeren in locatiespecifieke en locatieoverstijgende werkgroepen. Het is de leraren en het onderwijsondersteunend personeel duidelijk over welke competenties zij moeten beschikken om het onderwijs in dit uitstroomprofiel goed te verzorgen. De schoolleiding stuurt hierop door trainingen en workshops te organiseren via De Kapstokacademie of de Attendizacademie. Door gesprekken en lesobservaties weet de schoolleiding wat de personeelsleden aan deskundigheidsbevordering nodig hebben. De scholingen zijn deels verplicht en deels vrijwillig. Het viel de inspectie op dat een technisch assistent mentor is van een groep jongeren. Volgens de locatieleiding is deze persoon daartoe bekwaam. Ook volgde hij de modules mentor 1 en 2 van de Kapstokacademie. Jaarlijks stelt de school een opleidingsplan op waarin de verschillende scholingsactiviteiten zijn vastgelegd. De bekwaamheidsdossiers zijn in ontwikkeling. Leraren beschikken over persoonlijke ontwikkelingsplannen. Van het lerarenregister wordt nog nauwelijks gebruik gemaakt. Leraren zijn zich nu Pagina 11 van 13

12 aan het inschrijven. De leraren zijn tevreden over de mogeljkheden die zijn hebben om zich professioneel te ontwikkelen. Pagina 12 van 13

13 3 VERVOLGTOEZICHT De Inspectie van het Onderwijs handhaaft voor De Kapstok Leerwerktrajecten het basisarrangement. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek of een vierjaarlijks bezoek. Pagina 13 van 13