RAPPORT VAN BEVINDINGEN THEMAONDERZOEK ARBEIDSMARKTGERICHTE UITSTROOMPROFIEL VSO. De Spinaker, Bureau Arbeidsparticipatie

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN THEMAONDERZOEK ARBEIDSMARKTGERICHTE UITSTROOMPROFIEL VSO De Spinaker, Bureau Arbeidsparticipatie Plaats : Heerhugowaard BRIN nummer : 18ZJ OKE 07 VSO Onderzoeksnummer : Datum onderzoek : 14 juni 2016 Datum vaststelling : 5 oktober 2016

2 Pagina 2 van 14

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING BEVINDINGEN VERVOLGTOEZICHT Pagina 3 van 14

4 Pagina 4 van 14

5 1 INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs bezocht op 14 juni 2016 De Spinaker, locatie Bureau Arbeidsparticipatie (BAP) voor een onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs in de arbeidsgerichte leerweg, de leerroute die leidt tot het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel. De school verzorgt voortgezet speciaal onderwijs aan leerlingen in de leeftijd van 14 tot 20 jaar met gedragsproblemen. Themaonderzoek arbeidsmarktgericht uitstroomprofiel vso Doel van dit onderzoek is het verzamelen van informatie in het kader van een landelijk themaonderzoek naar de staat van het voortgezet speciaal onderwijs in Nederland. De vraagstelling van dit themaonderzoek luidt: in hoeverre bereiden de scholen die het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel aanbieden de leerlingen voldoende voor op een arbeidsplaats in de samenleving. Daarnaast onderzoekt de inspectie hoe de school zorg draagt voor de kwaliteit van het onderwijspersoneel dat deze leerroute verzorgt. De inspectie voert dit onderzoek uit in het voorjaar van 2016 op circa dertig vsoscholen. Voor het onderzoek hanteert zij een thematisch waarderingskader, dat gebaseerd is op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2012, het Toezichtkader voortgezet onderwijs 2013 en het nieuwe concept-waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. Conform de uitgangspunten van het programmatisch handhaven is tevens gecontroleerd of de school voldoet aan bepaalde wettelijke voorschriften, waaronder de bevoegdheid van leraren. Meer informatie over het toezichtkader voor voortgezet speciaal onderwijs is te vinden op Onderzoeksopzet De inspectie heeft documenten en gegevens over de school bestudeerd die bij de inspectie aanwezig zijn, alsmede documenten die de school heeft aangeleverd. Op basis hiervan zijn gesprekken gevoerd met functionarissen in de school. Tijdens het bezoek sprak de inspectie met de schoolleiding, de stagecoördinator, de intern begeleider (ondersteuningscoördinator), leraren en leerlingen. In deze gesprekken is aandacht besteed aan aspecten van het onderwijs in het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel. Met de leraren en de directie is tevens gesproken over de professionalisering van het personeel in het algemeen en in het bijzonder ten behoeve van het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel. Pagina 5 van 14

6 Ook heeft de school vragenlijsten voor de directie en leraren ingevuld over het onderwerp professionalisering. Verder woonde de inspectie 1 avo-les bij en bezocht zij leerlingen op 3 stagebedrijven en op 1 interne stageplaats (De Loods, voor hout) om nader kennis te nemen van de beroepspraktijkvorming. Uitkomsten van het onderzoek De inspectie heeft zich een algemeen beeld gevormd van de kwaliteit van het onderwijs aan de hand van de indicatoren uit het thematische waarderingskader. De inspectie geeft oordelen over de kwaliteit van het onderwijs, maar omdat het om een beperkte selectie van indicatoren gaat, leidt het onderzoek niet tot een nieuw toezichtarrangement. Er verschijnt een gezamenlijke rapportage over de dertig themaonderzoeken in de volgende rapportage over de staat van het onderwijs (het Onderwijsverslag). Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie de tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 6 van 14

7 2 BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren zij bij dit onderzoek heeft betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het thematische waarderingskader arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel vso. De bevindingen staan weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. Voor de indicatoren 1.1 t/m 1.3 spreekt de inspectie geen oordeel uit omdat een landelijke norm voor opbrengsten vooralsnog ontbreekt. Door het ontbreken van praktijkvakken en het bezoeken van slechts 1 van de vier interne stageplaatsen, had de inspectie onvoldoende gelegenheid om een goed beeld te vormen van de kwaliteit van de instructie bij praktijkvakken. De inspectie beoordeelt om die reden de indicatoren 3.4 tot en met 3.7 niet. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Aspect 1: De onderwijsresultaten in het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel zijn van voldoende niveau; de school volgt de ontwikkeling van de leerlingen De school behaalt met haar leerlingen resultaten die ten minste in overeenstemming zijn met de gestelde norm. 1.2 De leerlingen behalen sociale en maatschappelijke competenties op het niveau dat ten minste in overeenstemming is met de gestelde norm. 1.3 De school voldoet aan de landelijke standaard voor bestendiging. 1.4 De school stelt vast of de leerlingen zich ontwikkelen conform het ontwikkelingsperspectief (in het bijzonder de arbeidscompetenties) en maakt naar aanleiding hiervan beredeneerde keuzes. Pagina 7 van 14

8 Aspect 2: Het onderwijsaanbod is toereikend en bereidt de leerlingen voor op de arbeidsmarkt Voor het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel biedt de school de kerndoelen aan als te bereiken doelstellingen. 2.2 Het leerstofaanbod van de leerroute sluit aan op de uitstroombestemming. 2.3 De voorbereiding op en de uitvoering en begeleiding van de praktijkvorming zijn doeltreffend. Aspect 3: De kwaliteit van de praktijklessen is van voldoende niveau De school heeft een veilige leer- en werksituatie voor zowel de leerlingen als het personeel. 3.2 De inrichting van het gebouw en de lesruimten getuigen van een veilige en inspirerende leer- en werkomgeving. 3.3 De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw. 3.8 De leraren stemmen binnen de leerroute de aangeboden leerinhouden af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. 3.9 De leraren stemmen de instructie af op verschillen in instructiebehoeften van leerlingen. De school draagt zorg voor de kwaliteit van het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel De school evalueert regelmatig de kwaliteit van het onderwijsleerproces van het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel. 4.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen in het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel (waaronder de bereikte arbeidscompetenties). 4.3 De school heeft een beeld van de competenties en functies die zij nodig acht voor het verzorgen van het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel. 4.4 De school heeft zicht op de ontwikkelbehoeften van het personeel. 4.5 De school heeft een professionaliseringsbeleid gericht op het (verder) ontwikkelen van de kwaliteit van het personeel dat het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel verzorgt. Wet- en regelgeving Nee Ja - De leraren die het onderwijs verzorgen, zijn daartoe bevoegd (WEC, art. 3). Pagina 8 van 14

9 2.2 Beschouwing Algemeen beeld Het team op het Bureau Arbeidsparticipatie (BAP) zet zich enthousiast en intensief in voor het onderwijs aan deze populatie leerlingen die elders in het onderwijs niet geslaagd zijn. Door ontwikkelingen bij de leerlingenpopulatie stelt het BAP vast dat zij haar uitgangspunten moet aanpassen. Zij geeft aan dat zij in een transitiefase is. Het huidige uitgangspunt is dat de leerlingen toegeleid worden naar een plek op de arbeidsmarkt. De school wil de mogelijkheid verbreden om naast onderwijs voor het arbeidsmarktgerichte ontwikkelingsperspectief ook onderwijs gericht op het perspectief vervolgonderwijs te bieden. Zij stelt vast dat verschillende leerlingen de wens ontwikkelen om verder te leren. Dat betekent dat de school voor deze leerlingen een onderwijsprogramma moet aanbieden dat uitstroom naar vervolgonderwijs mogelijk maakt. Zij biedt om die reden nu ook een entreeopleiding aan, waarna de leerlingen verder kunnen studeren op mbo-2-niveau. De school biedt de leerlingen ook de gelegenheid om branchegerichte certificaten te halen. Nagenoeg een vijfde van de leerlingen stroomt uiteindelijk door naar een vervolgopleding op mbo-2 niveau, terwijl zij het uitstroomperspectief arbeidsmarktgericht hebben. Ook de leraren bereiden de leerlingen, die de wens hebben om verder te leren, voor op de mbo-2 opleiding ongeacht het beschreven ontwikkelingsperspectief met uitstroombestemming arbeidsmarktgericht. Dit betekent dat de ontwikkelingsperspectieven en de evaluatie van de ontwikkelingsperspectieven onvoldoende richtinggevend zijn voor het onderwijzend personeel. Zowel voor de huidige situatie als bij een meer gericht aanbod voor het uitstroomprofiel vervolg(beroepsgericht) onderwijs, ontbreekt op de school een gerichte vorming en registratie van vakspecifieke vaardigheden. De school heeft momenteel namelijk geen aanbod met praktijkvakken. Slechts op basis van de ondersteuningsbehoeften kunnen leerlingen gebruik maken van interne stages. De school biedt de mogelijkheid voor interne stages in vier sectoren/profielen, te weten houttechniek, metaaltechniek en zorg & welzijn (kappen en uiterlijke verzorging). Het aanbod is beschreven in het stageprotocol. De vakspecifieke vaardigheden die de leerlingen tijdens de externe stage leren, worden niet systematisch door de school aangestuurd en geregistreerd, wel de algemene arbeidsvaardigheden. De kwaliteitszorg is nog in ontwikkeling. De inspectie stelt een tekortkoming vast in de naleving van wet- en regelgeving. Pagina 9 van 14

10 Toelichting Het Bureau Arbeidsparticipatie (BAP) biedt onderwijs aan leerlingen die, volgens de school, om diverse gedragsgerelateerde redenen blijken niet in een klassensetting te kunnen functioneren. Het gaat veelal om leerlingen die lange tijd geen school hebben bezocht. Zij hebben moeite met het reguleren van het eigen gedrag. Volgens de school hebben leerlingen van het BAP een zeer brede range aan intellectueel vermogen. Als gevolg van belemmeringen is het functioneringsniveau gemiddeld op niveau vmbo-basis en basis-kader (2F/A2). De school heeft echter geen analyse van de onderwijsgerelateerde kenmerken van de actuele leerlingenpopulatie. De school streeft ernaar om deze leerlingen met een aangepaste onderwijsvorm te leiden naar arbeid. Het BAP biedt onderwijs vanuit een zogenaamd gepersonaliseerd model dat inhoudt dat zij het onderwijs in vergaande vorm afstemt op de onderwijsbehoeften en mogelijkheden van de individuele leerling. Het uitgangspunt is uitstroomprofiel arbeidsmarktgericht. De leerlingen volgen één dag onderwijs in het schoolgebouw en zij lopen vier dagen externe stage. Sinds kort biedt het BAP de leerlingen ook de gelegenheid om, in samenwerking met een ROC, de entreeopleiding te volgen die leidt tot een mbo-diploma niveau 1. Daarmee kunnen de leerlingen doorstromen naar een opleiding op niveau mbo-2. Dat betekent dat de school ook onderwijs voor het uitstroomprofiel vervolgonderwijs aanbiedt. Het BAP biedt nazorg aan leerlingen die een vervolgopleiding op een ROC volgen. Opbrengsten en leerlingenzorg Een aantal leerlingen behaalt branchegerichte certificaten. Ongeveer veertig procent verlaat de school met een arbeidscontract. Een belangrijk deel van de uitgestroomde leerlingen gaat verder met een vervolgopleiding van een ROC op een mbo-2 niveau. De commissie voor de begeleiding past de eerder vastgestelde uitstroombestemming in het ontwikkelingsperspectief na evaluatie van de ontwikkeling van de leerling niet consequent aan naar het uitstroomperspectief vervolgonderwijs. De leraren bieden echter wel het onderwijsprogramma aan op het uitstroomniveau mbo-2, ongeacht het ontwikkelingsperspectief. Het ontwikkelingsperspectief en de evaluatie ervan heeft daarom onvoldoende functie van een sturingsmechanisme voor het handelen van de leraar. Door de interventie van de leraren sluit het onderwijsprogramma voor deze individuele leerlingen in de praktijk wel aan op de vereisten van de vervolgopleiding. De school volgt de ontwikkeling van de leerlingen middels een leerlingvolgsysteem. Bij alle leerlingtrajecten worden op basis van jaarplanning evaluaties en analyses gemaakt van het leerrendement op vak- en sociaal-emotioneel gebied. De resultaten zijn beschreven in het Pagina 10 van 14

11 leerlingvolgsysteem en OPP. De resultaten van de toets- en observatieinstrumenten van het leerlingvolgsysteem zijn echter onvoldoende onderdeel van de evaluatie van het ontwikkelingsperspectief. De inspectie beoordeelt de evaluatie van het ontwikkelingsperspectief als onvoldoende (indicator 1.4). Onderwijsaanbod Het onderwijsaanbod voor het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel voldoet niet volledig aan de wettelijke vereisten (indicator 2.1). Positief is dat de school aannemelijk maakt dat zij de kernvakken (Nederlandse taal, rekenen en wiskunde en de Engelse taal) aanbiedt. Op de ene dag dat de leerlingen op school zijn, volgen zij een volledig individueel onderwijsprogramma, soms in een kleine groepssetting. Het programma per leerling is netjes gedocumenteerd door de leraar. Het is ook positief dat de school doelgerichte aandacht heeft voor de voorbereiding op arbeid en loopbaanoriëntatie. De kerndoelen op de andere verplichte leergebieden (mens, natuur en techniek; mens en maatschappij; culturele oriëntatie en creatieve expressie; bewegen en sport) biedt de school echter feitelijk niet aan. Ook de leergebiedoverstijgende kerndoelen worden niet systematisch aangeboden, maar vormen impliciet onderdeel van de stages. Gezien de doelgroep zijn de beoogde vaardigheden bij alle vier de leergebiedoverstijgende kerndoelen relevant om bij de leerlingen systematisch te bevorderen en de ontwikkeling van de leerling te registreren. Naar het oordeel van de inspectie loopt de school het risico dat het leerstofaanbod een plek op de arbeidsmarkt onvoldoende bevordert (indicator 2.2). Enerzijds maakt de school aannemelijk dat zij zicht heeft op de werknemersvaardigheden die de arbeidsmarkt stelt aan het niveau van functioneren van de leerlingen en besteedt zij daar veel aandacht aan. Anderzijds besteedt de school onvoldoende aandacht aan vakspecifieke vaardigheden. Deze zijn tevens nodig voor het behalen van eventueel beoogde branchecertificaten. De school gaat ervan uit dat de leerlingen vakspecifieke vaardigheden opdoen tijdens de stages. In het stagecontract formuleert zij echter geen vakspecifieke leerdoelen. Daar komt bij dat de school, met uitzondering van houtbewerking voor enkele leerlingen, zelf geen praktijkvakken aanbiedt waarmee zij vakspecifieke leerdoelen kan nastreven. Voor het overige bereidt de school de beroepspraktijkvorming doelgericht voor en begeleidt zij de leerlingen intensief (indicator 2.3). De leerlingen die de inspectie op de stageplekken heeft bezocht, leren aantoonbaar vakspecifieke vaardigheden en algemene arbeidsvaardigheden tijdens de externe stages. Echter, alleen de algemene arbeidsvaardigheden worden systematisch door de school aangestuurd en geregistreerd. Pagina 11 van 14

12 Onderwijsleerproces De inspectie beoordeelt niet alle indicatoren bij het onderwijsleerproces omdat de school geen praktijkvakken aanbiedt en de inspectie slechts één van de vier interne stageplaatsen heeft bezocht. De inspectie had hierdoor onvoldoende feitelijke informatie om de kwaliteit van de instructie te beoordelen. De inspectie laat zich daarom ook niet uit over de kwaliteit van de uitleg. Op de school en bij de bezochte stagebedrijven was er geen aanleiding om te veronderstellen dat er geen sprake is van een veilige leer- en werksituatie voor de leerlingen. De organisatie van het onderwijs biedt ruime gelegenheid aan de leraren om het onderwijsaanbod en de instructie af te stemmen op de behoeften van individuele leerlingen. De leraren maken doelgerichte planningen voor het onderwijs van de avo-vakken. Tijdens de stages is er geen geplande doelgerichte aandacht voor vaktechnische aspecten met bijbehorende registraties van vaardigheden (indicator 3.3). Kwaliteitszorg De kwaliteitszorg voldoet voor een belangrijk deel niet aan de kwaliteitseisen. De school maakt geen adequate analyse van de kenmerken en onderwijsbehoeften van de leerlingenpopulatie. Hierdoor kan zij de keuzes voor het onderwijskundig beleid onvoldoende onderbouwen vanuit het perspectief van de leerlingenpopulatie. Er is geen doelgerichte evaluatie van het onderwijsleerproces (indicator 4.1). De school heeft een overzichtelijke analyse van de gerealiseerde uitstroombestemmingen. Zij maakt echter geen evaluatie van de resultaten van de leerlingen op de avo-vakken en de bereikte arbeidscompetenties. De analyses monden niet uit in eventuele verbeteracties of acties voor waarborg van de kwaliteit (indicator 4.2). Voor de uitstroomniveaus heeft de school als norm genomen het verwachte percentage leerlingen dat met een arbeidscontract uitstroomt. Wellicht is dit een te beperkte norm voor de school om te kunnen reflecteren over de mate waarin de gerealiseerde uitstroombestemmingen en uitstroomniveaus voldoende zijn. De school biedt ruimte aan het personeel voor verdere professionalisering. De directie geeft aan een beeld te hebben van de competenties en functies die nodig zijn voor het onderwijs voor het profiel arbeidsmarktgericht. De directie heeft een professionaliseringsplan en de leraren geven aan dat er ruime gelegenheid is om zich te professionaliseren. De directie geeft aan beleidsmatig vast te stellen waar er behoefte is aan verdere professionalisering van het team. De leraren hebben ook een stem in de beslissing. Pagina 12 van 14

13 Naleving wet- en regelgeving De inspectie stelt een tekortkoming vast in de naleving van wet- en regelgeving. Een groepsleraar is op grond van de genoten opleiding onbevoegd om (zelfstandig) les te geven. In artikel 3 van de Wet op de expertisecentra (WEC) staat dat slechts degene met het juiste getuigschrift (lerarenopleiding of pabo) onderwijs mag verzorgen, behoudens de in artikel 3 van de WEC genoemde uitzonderingen. Daar is bij een groepsleraar vanwege de opleiding (bachelor onderwijskunde) geen sprake van. Pagina 13 van 14

14 3 VERVOLGTOEZICHT De Inspectie van het Onderwijs handhaaft voor De Spinaker, locatie Bureau Arbeidsparticipatie (BAP) het basisarrangement. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek of een vierjaarlijks bezoek. Het bestuur vermeldt dat de school in een transitiefase is om zowel het onderwijsprogramma voor het arbeidsgerichte uitstroomperspectief als voor het uitstroomperspectief vervolgonderwijs aan te bieden. De inspectie volgt deze ontwikkeling. Naleving De inspectie stelt een tekortkoming vast in de naleving van de wettelijke voorschriften omtrent artikel 3 van de WEC en betreft het niet voldoen aan de bevoegdheid tot lesgeven bij een persoon. Het bevoegd gezag dient de geconstateerde tekortkoming in de naleving van wettelijke voorschriften op te heffen. De Inspectie van het Onderwijs geeft het bevoegd gezag daarom de volgende opdracht: Het bevoegd zorgt ervoor dat het onderwijs wordt verzorgd door bevoegd personeel of, indien dit (tijdelijk) niet mogelijk is, dat vervanging plaatsvindt onder de voorwaarden als genoemd in artikel 3, vijfde of zesde lid van de WEC. Over de genomen maatregelen informeert het bestuur de inspectie vóór 15 oktober Het bevoegd gezag vermeldt als reactie op dit conceptrapport dat de betreffende leraar een tijdelijke aanstelling heeft en, in goed overleg, uiterlijk einde contractdatum uit dienst treedt. Tot die tijd verzorgt de betreffende persoon lessen in dezelfde lesruimte als, en onder verantwoording van een bevoegde leraar. Pagina 14 van 14