Taalconferentie Hoera! lezen Kansen en uitdagingen voor begrijpend lezen

Transcriptie

1 Taalconferentie Hoera! lezen Kansen en uitdagingen voor begrijpend lezen VOOR LEERKRACHTEN, IB-ERS, TAALCOÖRDINATOREN, DIRECTEUREN PO EN STUDENTEN GEORGANISEERD DOOR FONTYS KENNISCENTRUM TAAL 7 september 04 LOCATIE: FONTYS HOGESCHOLEN, PROF. GOOSSENSLAAN -0 (D.0), TILBURG

2 Handvatten voor uitdagingen in het leesonderwijs! De inzichten rondom begrijpend lezen ontwikkelen zich in rap tempo. Bovendien zijn veel scholen bezig bezig met een heroriëntatie op begrijpend lezen. Er leven vragen als: Welke accenten moeten we leggen? Hoe kunnen we leerlingen stimuleren tot gemotiveerde lezers en hoe kunnen we binnen onze school hierin een doorgaande lijn creëren? Een paar vragen die ons regelmatig gesteld worden en die u wellicht herkent. Fontys Kenniscentrum Taal biedt u daarom een middag aan over begrijpend lezen. Onderwerpen die aan bod komen zijn: versterken van de rol van de leerkracht; leesbeleid op school; versterking van de samenhang tussen technisch lezen, woordenschat, leesmotivatie en een stimulerende uitdagende leesomgeving; aanscherpen en afstemmen op de behoeften van de leerlingen. U gaat naar huis met nieuwe inzichten en kennis van de actuele ontwikkelingen door gesprekken met onderzoekers, ontwikkelaars, opleiders en collega s uit de praktijk. Op deze manier vindt u passende, praktische en haalbare handvatten voor de uitdagingen in het leesonderwijs. Workshops Zowel taalspecialisten van Fontys als landelijke partners: CPS, Cubiss, Expertisecentrum Nederlands, CED Groep, Cito, Diataal, Hogeschool Utrecht, Inspectie van het onderwijs (sectie basisonderwijs) verzorgen workshops. WORKSHOPS LEESMOTIVATIE Lezen meten José Peijen (Cubiss) Wie leest is beter in taal, zo blijkt keer op keer uit onderzoek. Daarom is leesbevordering belangrijk voor het taalbeleid op scholen en in bibliotheken: een gemeenschappelijk belang en werkterrein. Maar hoe pak je dat effectief aan en hoe weet je dat alle inspanningen ook resultaten opleveren? De Monitor de Bibliotheek op school is een meetinstrument van de bibliotheek daarvoor. Het werkt met digitale vragenlijsten en meet jaarlijks o.a. het leesgedrag en de leesmotivatie van leerlingen. De monitorgegevens bieden een basis om leesbevordering in de samenwerking tussen school en bibliotheek doelgericht aan te pakken. Kortom: meten is weten. De workshop biedt informatie over het werken met de monitor op school. We analyseren samen verschillende monitorresultaten en bespreken werkwijzen voor een doelgerichte aanpak voor leesbevordering. Bovendien gaan we op zoek naar het leesbevorderend gedrag van leerkrachten in Nederland. Lezen IS Top! (LIST) Leeskracht! De rol van de leerkracht in het stimuleren van (voor)leesplezier bij alle kinderen Anja van Schijndel Katinka de Croon Steeds meer kinderen vinden lezen lastig of moeilijk en daardoor vinden ze lezen vaak ook niet leuk. Ze gaan minder lezen en oefenen hun vaardigheden hierin minder. Het gevolg is dat ze meer moeite krijgen met lezen, waardoor hun motivatie nog verder afneemt. De kinderen komen als het ware in een negatieve spiraal terecht. Om dit te voorkomen of om deze spiraal te doorbreken is het LIST-programma (Lees Interventieprogramma voor Scholen met een Totaalbenadering) ontwikkeld. LIST heeft als doel het ontwikkelen van gemotiveerde en strategische lezers. LIST is een integraal schoolverbeteringsproject gericht op het verbeteren van de leesresultaten en is al aan haar 6e succesvolle jaar bezig. Het LIST-project is evidence-based en is ontwikkeld onder verantwoordelijkheid van Dr. Thoni Houtveen, Lector Geletterdheid, verbonden aan de Hogeschool Utrecht. In deze workshop krijgt u informatie over de LIST-aanpak en ervaart u zelf hoe het werkt. Hoe breng je het maken van leeskilometers in balans met het leesplezier van alle kinderen? Een uitdaging voor alle leerkrachten! In de workshop wordt aan de hand van praktijkonderzoekjes op verschillende basisscholen bekeken welke rol de leerkracht kan hebben in het stimuleren van het lezen en het leesplezier bij alle kinderen. Daarbij krijgt ook u de gelegenheid om de leesvoorkeuren van de kinderen op uw school en in uw klas in kaart te brengen en het boekenaanbod onder de loep te nemen. De verschillende criteria om teksten in genres in te delen vormen hierbij het uitgangspunt. Daarnaast krijgt u de kans om de huidige schoolaanpak om lezen te stimuleren tegen het licht te houden van vijf belangrijke criteria voor het succesvol stimuleren van leesplezier.

3 Programma uur Inloop met marktbezoek uur Plenair met dagvoorzitter Presentatie Fontys Kenniscentrum Taal en platform Opvattingen en beelden van deskundigen Interactie met de zaal uur Wissel naar workshopronde uur Workshopronde uur Pauze, wissel en marktbezoek uur Workshopronde 7.5 uur Einde WORKSHOPS BEGRIJPEND LEZEN DENK! Werk aan groei in begrip Marie-José de Ridder Denkt u dat.. de resultaten bij begrijpend lezen verbeterd kunnen worden? begrijpend lezen meer inhoudt dan alleen het aanleren en toepassen van strategieën? begrijpend lezen voor leerlingen en leerkrachten leuk kan zijn? Is het antwoord op bovenstaande vragen ja, kom dan naar deze workshop. Uit (internationaal) onderzoek blijkt dat er elementen zijn die ervoor zorgen dat leerlingen juist wél betrokken en met begrip kunnen lezen. Deze elementen zijn leidend geweest voor de ontwikkeling van de DENK! methodiek voor begrijpend lezen. DENK! wordt ingezet vanaf groep 5 in het basisonderwijs. Binnen DENK! wordt gewerkt met langlopende thema s die gerelateerd zijn aan het zaakvakonderwijs. De leerlingen lezen binnen de thema s in zelfgekozen boeken - zowel fictie als non-fictie. Met DENK! willen we de resultaten bij begrijpend lezen verbeteren. Hoe? Wij tonen u in deze workshop aan dat begrijpend lezen meer is dan het aanleren en toepassen van strategieën en wij willen u laten ervaren dat begrijpend lezen leuk kan zijn voor leerkrachten en kinderen. Grip op leesbegrip Lezen als de BLIKSEM Werken met Nieuwsbegrip in het basisonderwijs Els Loman (CPS) Maud van Druenen (Expertisecentrum Nederlands) en José Schardijn Mignon van Hasselt (CED) Goede leesvaardigheid betekent lezen met begrip. Om mee te kunnen komen in schoolvakken én in de maatschappij is het cruciaal dat leerlingen vloeiende lezers worden die begrijpen wat zij lezen. Zowel schoolleiding als leraren weten en onderschrijven het belang van het verbeteren van de leesvaardigheid van leerlingen. Het referentiekader taal geeft aan wat leerlingen op bepaalde leeftijd in hun schoolloopbaan moeten kennen en kunnen. Hoe brengt u hen op dat niveau? Binnen de huidige kaders van het opbrengstgericht werken worden kwantitatieve opbrengsten geanalyseerd; andere gegevensbronnen worden minimaal ingezet. Om een volledig beeld te krijgen van de ontwikkeling van leerlingen zodat daarop gestuurd kan worden, is het nodig dat er zowel getoetst wordt als dat er kwalitatief wordt geëvalueerd. We noemen dit het formatief waarderen en evalueren. De workshop informeert over recente inzichten van het begrijpend lezen en beschrijft de praktische doorvertaling van het formatief waarderen en evalueren en de waarde ervan in relatie tot de onderwijs opbrengsten. Veel leerkrachten en leerlingen beginnen diep te zuchten als het tijd is voor de les begrijpend lezen. De klachten zijn uiteenlopend: saai, niet motiverend, teveel strategieën, geen transfer van vaardigheden naar andere vakken en ondanks de tijdsinvestering van veel scholen lage scores. Vanuit de gedachte deze problemen aan te pakken hebben Expertisecentrum Nederlands (Nijmegen) en HCO (Den Haag) een nieuwe aanpak voor begrijpend lezen ontwikkeld: BLIKSEM, Begrijpend Lees Instructie Kan Strategisch én Motiverend. Deze aanpak beperkt zich tot enkele kernstrategieën die tijdens het voorlezen van een spannend leesboek hardop denkend worden voorgedaan. De leerlingen oefenen deze strategieën zelfstandig bij het stillezen in een zelfgekozen boek. Vervolgens worden de strategieën toegepast bij het lezen van zaakvakteksten. Op basis van deze aanpak waar tweejarig wetenschappelijk onderzoek naar is gedaan bespreken we met elkaar het modelen van leesstrategieën. Hoe doe je dat? Hoe zorg je voor transfer naar de zaakvaklessen? Maar ook: Wat laat het onderzoek naar de BLIKSEM-aanpak nu eigenlijk voor resultaten zien? Hoewel Nieuwsbegrip nog maar relatief kort bestaat, wordt het programma inmiddels op meer dan de helft van alle basisscholen in Nederland gebruikt. Ook in het voortgezet onderwijs en mbo wordt veelvuldig van Nieuwsbegrip gebruik gemaakt. Veel mensen kennen het programma dus, maar weten misschien niet precies wat het gedachtegoed van Nieuwsbegrip is en welke mogelijkheden het programma allemaal biedt. Het programma blijft zich immers nog voortdurend ontwikkelen. In deze workshop komt aan de orde wat de essentie is van Nieuwsbegrip, hoe het programma is opgebouwd en wat het programma allemaal biedt. Tevens is er ruimte voor het uitwisselen van ervaringen.

4 WORKSHOPS VOLGSYSTEMEN: ANALYSE OP MAAT De toetsen Begrijpend Lezen als hulpmiddel voor het leesonderwijs Omgaan met verschillen bij begrijpend lezen- differentiëren met Diataal en Diaplus THEMA-OVERSTIJGEND Op Woordenjacht en begrijpend lezen Zoekt en gij zult vinden Begrijpend kijken én luisteren: een doorgaande lijn IN GESPREK MET Ilonka Verheij (Cito) en José Schardijn Hilde Hacquebord (Diataal) en Frans van den Heuvel Sanne Ronde Bernolf Kramer Grard Blankers (bs. de Vonder) Sanne Ronde In deze workshop besteden we aandacht aan de toetsen Begrijpend lezen van het Cito Volgsysteem primair onderwijs (LOVS). We gaan hierbij in op de keuze van een passende toets en op de betekenis van de toetsscores. Welke toets is het meest passend: de reguliere toets of de toets Speciale leerlingen. Vervolgens bespreken we hoe u een passend niveau kunt selecteren. Bij de betekenis van de toetsscores staan we stil bij het werken met vaardigheidsscores, vaardigheidsniveaus (I t/m V of A t/m E) en functionerings niveaus. Wat houden deze scores in en hoe kun je op basis van deze scores het aanbod voor een leerling bepalen? Daarnaast gaan we in op de nieuwe toetsen Begrijpend lezen die dit najaar voor groep 3 en 4 uitkomen. Hoe zien deze eruit en wat is het verschil met de huidige toetsen? Aan de hand van enkele werkopdrachten komen deze en andere vragen aan bod. In de bovenbouw van het PO zijn er grote verschillen in begrijpend leesvaardigheid tussen leerlingen. Deze verschillen betreffen niet alleen het leesniveau. Er zijn ook verschillen in lezerstypen en de daarbij aansluitende instructiebehoeften. Sommige leerlingen moeten leren hoe ze hun woordkennis kunnen vergroten, anderen hebben vooral ondersteuning nodig bij het verbeteren van hun tekstaanpak. Met de toetsen van Diataal en het materiaal van Diaplus kunt u deze verschillen goed in beeld krijgen. De systematiek leent zich goed voor het opstellen van groepsplannen en voor gedifferentieerd werken. Met aantoonbaar resultaat. In deze workshop laten we zien hoe dit werkt. Woordkennis is een voorwaarde voor schoolsucces. De sterke relatie tussen begrijpend lezen en woordenschat is één van de meest consistente bevindingen uit leesonderzoek. Leerlingen met onvoldoende woordenschat begrijpen teksten minder goed, bouwen daardoor minder kennis op en breiden hun woordenschat minder snel uit. Bovendien zijn leerlingen dan ook minder gemotiveerd om teksten te gaan lezen. Hierdoor ontstaat een neerwaartse spiraal. Intensiever, effectiever en betekenisvoller woordenschatonderwijs leidt tot grotere woordkennis, beter taalbegrip, beter lezen en beter leren. In deze workshop gaan we in op het belang van goed woordenschatonderwijs en de relatie tussen woordenschat en begrijpend lezen. Daarnaast reiken we praktische mogelijkheden aan om gericht met woordenschatonderwijs aan de slag te gaan bij begrijpend lezen, vanuit de 3 pijlers van het boek Op Woordenjacht : grafische modellen, routines en coöperatieve werkvormen. Een kennismaking met het boek waardoor we u prikkelen om gevarieerd en speels te werken aan uitbreiding en verdieping van de woordenschat van alle leerlingen. Zien is doen! Welke leerling haalt informatie tegenwoordig nog alleen uit boeken? Precies. Waarom wordt er dan op school zo weinig aandacht besteed aan online teksten? Of aan het leren gebruiken van het internet? Dat is toch vreemd. Zoeken en kunnen vinden wat je zoekt zijn in onze informatiesamenleving onmisbare vaardigheden. Dat geldt ook voor leerlingen in het basisonderwijs. Informatievaardigheden hebben echter vaak nog geen vaste plaats in het aanbod op school. We gaan in de workshop aan de slag met concrete voorbeelden uit de praktijk met betrekking tot het formuleren van goede zoekvragen, het bepalen van de zoekstrategie en het online zoeken. Wat betekent dit voor het handelen van de leraar? En leerling? Hoe worden leerlingen en leraren informatievaardig? Kortom een workshop vol inspiratie, tips en ideeën, waarmee u direct aan de slag kunt. Scholen die de begrijpend leesresultaten willen verbeteren, beginnen in de onderbouw. Onder begrijpend luisteren bij kleuters verstaan we het luisteren naar een voorgelezen verhaal of tekst, waarbij een integraal beroep wordt gedaan op denkvaardigheden. Het interactief voorlezen is een manier om kinderen voor te bereiden op het begrijpend lezen. Door met kinderen in gesprek te gaan over verhalen leren ze betekenis te verlenen aan een tekst. Ze verbinden aanwezige kennis aan nieuwe informatie en breiden zo hun kennis verder uit. Wanneer ze zelf teksten lezen in de midden- en bovenbouw profiteren de kinderen aanzienlijk van deze basis. In deze workshop maakt u kennis met de vele mogelijkheden die er zijn om kinderen meer grip te geven op de verhaallijn waarbij zowel het kijken als het luisteren twee belangrijke aspecten zijn. Op weg naar een doorgaande lijn. Laat u inspireren! Fontys Kenniscentrum Taal: voor samenhang in leren en taalleren in samenwerking! Het centrum is gericht om samenwerken in het taalleren te stimuleren. U wordt daartoe van harte uitgenodigd.

5 WORKSHOPS Een krachtig (begrijpend) leesmenu: Ingrediënten voor het opzetten van beleid Jack Duerings en Justin Vliegenthart (bs. de Lochtenbergh) Het stimuleren van kinderen tot gemotiveerde vrijetijdslezers én competente lezers zijn twee belangrijke doelstellingen waar het om draait bij het leesonderwijs. Het lijkt zo simpel, maar hoe kunnen we samen met collega s, ouders en kinderen hier een stevige impuls aan geven? Het gaat immers niet alleen om het aanleren van een technische vaardigheid, maar ook om een specifieke leesattitude. Daarnaast is (begrijpend) lezen schakelen tussen de tekst en de lezer en is het bovenal een denkactiviteit. In deze workshop gaan we samen op zoek naar de ingrediënten die ertoe doen bij het opstellen van een goed (taal-)leesbeleid waarbij we ons tevens laten leiden door goede praktijkvoorbeelden van zowel de workshopleiders als de deelnemers. PGO: Praktijkgericht Onderzoek helpt scholen bij het maken van keuzes In gesprek met de inspectie Frans Smulders en Nick Dunlop Inspectie en Frans van den Heuvel Scholen hebben aandacht voor begrijpend lezen en zoeken naar een effectieve aanpak. Keuzes vallen vaak op methodes die positief zijn ontvangen op andere scholen. Of een methode of methodiek effectief is hangt af van veel factoren : hoe worden de lessen aangeboden, wat helpt kinderen echt, wat heeft betekenis, hoe ervaren de kinderen het aanbod, is er een doorvertaling van begrijpend lezen naar de zaakvakken, wat zijn opvattingen van leerkrachten over begrijpend lezen, op welke manier wordt er hoofdzakelijk instructie gegeven? Deze vragen kunnen bepalend zijn voor de keuzes die scholen maken. Wat is de meerwaarde van praktijkgericht onderzoek? We zoomen in op draagkracht van het team en omgeving: de school als opdrachtgever. Hoe je onderzoek op een betekenisvolle manier voor school en student vorm geeft, is het thema van deze interactieve uitwisseling. Tevens richten we ons op geschikte methoden voor betekenisvol praktijkonderzoek dat aansluit bij de competenties van (toekomstige) leerkrachten. In Nederland woedt al jaren een discussie over wat goed onderwijs is in begrijpend en studerend lezen. Welke factoren spelen een rol? Welke aanpakken en benaderingen worden gehanteerd om begrijpend en studerend lezen vorm te geven. Wat is volgens de inspectie goed begrijpend en studerend leesonderwijs en welke praktijkervaringen komt men tegen bij de schoolbezoeken? In deze workshop wordt informatie gegeven over hoe de inspectie onderwijs in begrijpend en studerend lezen in het basisonderwijs benadert. Daarnaast is er uitwisseling van ervaringen, meningen en standpunten. Aanmelden U kunt per ronde twee workshops kiezen. Degene die zich het snelst aanmeldt, heeft de meeste kans dat de eerste keuze ingewilligd kan worden. U kunt zich tot en met 4 september aanmelden. Kosten: 85 euro Betaling: U kunt betalen via ideal of ervoor kiezen een factuur te ontvangen. Twitter mee met #hoeralezen Annuleringsvoorwaarden: U kunt kostenloos annuleren tot en met 5 september. Daarna betaalt u het volledige bedrag. Meer informatie: Bekijk onze speciale Hoera! lezen-pagina Algemene vragen: fydesinfo@fontys.nl Vragen over aanmelding/betaling: osomanagement@fontys.nl