Betreft: Openbare consultatie rond modernisering Wet- en Regelgeving inzake Europese Aanbestedingen in Nederlands Primair Onderwijs

Transcriptie

1 Europese Commissie Amsterdam, 18 april 2011 Betreft: Openbare consultatie rond modernisering Wet- en Regelgeving inzake Europese Aanbestedingen in Nederlands Primair Onderwijs Geachte heer Barnier, De Groep Educatieve Uitgevers (GEU) is de branchevereniging van de educatieve uitgeverijen in Nederland. Als branchevereniging behartigt de GEU binnen het Nederlands Uitgeversverbond (NUV) de belangen van uitgevers die leermiddelen en integrale leersystemen maken voor het primair onderwijs, het voortgezet onderwijs, de beroeps- en volwasseneneducatie en het hoger beroepsonderwijs. Vrijwel alle grote en middelgrote educatieve uitgevers zijn lid. Gegeven de mogelijkheden die het groenboek omtrent de modernisering van openbare aanbestedingen binnen de EU heeft gecreëerd, maakt de GEU hierbij gebruik van de openbare uitnodiging als belanghebbende te participeren in het open debat rond de huidige wet- en regelgeving omtrent Europese Aanbesteding en met name te wijzen op de gevolgen in het Primair Onderwijs in Nederland. De hierna geformuleerde aandachtspunten onderbouwen onze opvatting dat het verplicht Europees aanbesteden van leermiddelen in het Primair Onderwijs niets toevoegt aan de kwaliteit van het onderwijs, het risico van schaalvergroting in de bedrijfskolom versterkt en derhalve als buitengewoon ongewenst moet worden betiteld. 1 Primair Onderwijs 1.1 De betreffende regelgeving is ingewikkeld en moeilijk te doorgronden voor scholen in het Primair Onderwijs. Zij zullen in de problemen komen, omdat zij organisatorisch niet toegerust zijn op Europese Aanbesteding van leermiddelen. 1.2 De besparing die de aanbesteding mogelijk zou kunnen opleveren, wordt teniet gedaan door de consultancyvergoedingen, die de school betaalt aan juristen en aanbestedingsadviseurs. Binnen het Primair Onderwijs zal een nog schevere verhouding ontstaan tussen administratieve en juridische lasten en de beoogde maatschappelijke opbrengst. 1.3 Omdat het om lesmethodes gaat, kan het Europese Aanbestedingsproces niet plaatsvinden zonder de leerkrachten daarbij te betrekken. De leerkrachten zullen tijd moeten spenderen aan de aanbesteding; tijd waarin zij zich niet kunnen bezighouden met lesvoorbereiding en geven. 1/5

2 1.4 Tijd en geld zullen in het Primair Onderwijs nog schaarser worden, terwijl er op onderwijskundig en sociaal vlak zo veel actuele problemen spelen; de aanpak van taal- en rekenachterstanden en het toenemend aantal zorgleerlingen is door de overheid en scholen tot speerpunt verheven en vraagt om veel inzet en tijd van leerkrachten. De Europese Aanbesteding mag niet ten koste gaan van deze problemen. Wij willen er in dit verband ook op wijzen dat met het aanbesteden van leermiddelen een veel meer inhoudelijk proces gemoeid is, dan bijvoorbeeld de aanbesteding vergt van diensten als glasbewassing, leerlingenvervoer of het realiseren van een aanbouw. 2 Ervaringen in het Voortgezet Onderwijs De discussies met betrekking tot het in stand houden of aanpassen van de Nederlandse regelgeving rondom Europese Aanbesteding voor leermiddelen, wordt tot nu toe gedomineerd door VO-denken. Vrijwel alles wat in negatieve zin geldt voor de gevolgen van Europese Aanbesteding in het Voortgezet Onderwijs, geldt ook voor het Primair Onderwijs. Het raakt de scholen in het Primair Onderwijs nog meer, omdat er een aantal belangrijke verschillen zijn tussen de beide onderwijssegmenten: in de dienstverlening rondom leermiddelen, in de levenscyclus van methodes, in de schaal van schoolorganisaties, etc. 2.1 In het Primair Onderwijs valt nauwelijks tot geen economisch rendement te halen uit de Europese Aanbesteding. Uitgaven rond leermiddelen in het Primair Onderwijs vormen een klein deel, in de regel niet meer dan 5%, van de exploitatiebegroting. In vergelijking met de nieuwbouw van een school of het inhuren van personeel, gaat het om relatief weinig geld. De totale theoretisch te behalen winst in het Primair Onderwijs is verwaarloosbaar en zal in de praktijk verdampen aan advieskosten. In dit kader zal overwogen moeten worden of het zinvol is de gevraagde inspanningen van een Europese Aanbesteding te leveren. 2.2 Benchmarks in het Voortgezet Onderwijs (zie: Schoolboeken scan ), geven aan dat de Europese Aanbesteding de kosten voor leermiddelen voor de school of belastingbetaler in die markten niet fundamenteel hebben verlaagd en de concurrentie tussen met name distributeurs daar juist is afgenomen. 2.3 In vergelijking met het Voortgezet Onderwijs, MBO, HBO en WO is er in het Primair Onderwijs sprake van een veel groter aantal onderwijsinstellingen en een veel minder geprofessionaliseerd bestuur. Het Voortgezet Onderwijs en het Primair Onderwijs tellen ongeveer evenveel leerlingen. In het Voortgezet Onderwijs zijn de leerlingen verspreid over een kleine 700 scholen; in het Primair Onderwijs over ruim scholen. Met de Europese Aanbesteding voor leermiddelen in het Primair Onderwijs worden de schoolbesturen en leerkrachten door de overheid organisatorisch sterk overvraagd. 1 Schoolboekenscan 2011, NMa < 2/5

3 3 (Europees) Beleid De Europese Aanbesteding in het onderwijs is al verplicht sinds Geen enkele school besteedde na die datum de inkoop van leermiddelen Europees aan. 3.1 Voor leermiddelen werd de Europese Aanbesteding pas actueel na invoering van de Wet gratis schoolboeken (WGS) in het Voortgezet Onderwijs in Door toedoen van adviesorganisaties, die een gat in de markt zagen, werden scholen in het Voortgezet Onderwijs aangespoord de Europese Aanbesteding op te pakken. Voor deze scholen was er ook iets veranderd, omdat zij vanaf 2009 eigenaar werden van de boeken (terwijl het eigenaarschap daarvoor lag bij de ouders van leerlingen). Alle politieke debatten en informatie van de overheid hadden direct betrekking op Europese Aanbesteding in het Voortgezet Onderwijs. Er is door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap bij de invoering van de Wet Gratis Schoolboeken een task force opgericht met betrekking tot de Europese Aanbesteding in Voortgezet Onderwijs. Voor het primair onderwijs is er nooit zo n task force geweest. 3.2 Controles van Europese Aanbesteding voor leermiddelen is nooit speerpunt geweest voor het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap of het Ministerie van Economische Zaken, zoals ook blijkt uit de jaarverslagen van deze ministeries. Vrijwel alle aandacht bij controles (van de Inspectie van het Onderwijs) is steeds gevestigd op de onderwijskundige aspecten, zoals de ontwikkeling en resultaten van leerlingen, cito-resultaten, gebruik van methoden etc. Als financiering en bekostiging al aandachtspunten waren, ging het met name om leerlingaantallen waarop de bekostiging is gebaseerd; nooit over de vraag of bij de aankoop van leermiddelen de regels van de Europese Aanbesteding waren gevolgd. 3.3 Een bijkomend argument is het feit dat de Europese regelgeving maakt dat het mogelijk is dat in het ene land wel (Nederland) en in het andere niet (België) wordt aanbesteed: noch de Europese, noch de nationale overheid handhaaft de regelgeving voor aanbesteden van leermiddelen actief. 3/5

4 4 Tussenhandel In het Primair Onderwijs gaat het om meer scholen met minder leerlingen per school, en minder grote budgetten voor leermiddelen. In het Primair Onderwijs bestaan vier grotere distributeurs. 4.1 In het Primair Onderwijs is (in tegenstelling tot het Voortgezet Onderwijs) geen sprake van uitbestede boekenfondsen, waaromheen de distributeur betaalde diensten aanbiedt, die als prijsverhogend kunnen worden opgevat. Een deel van de (digitale) leermiddelen wordt zelfs buiten de distributeurs om, direct door de uitgeverijen, geleverd. In het Primair Onderwijs is de rol van de distributeurs ook een andere dan in het Voortgezet Onderwijs: ze investeren in methodevoorlichting, in het belang van scholen, waardoor die in staat zijn een optimale keuze te maken. Qua businessmodel zijn distributeurs in het Primair Onderwijs veel minder afhankelijk van de omzet uit leermiddelen, omdat de meeste als totaalleverancier ook kantoormaterialen, meubilair, digitale schoolborden en andere faciliterende producten en diensten leveren. Distributeurs in het Voortgezet Onderwijs verkopen alleen lesmaterialen. 4.2 Inmiddels is duidelijk (zie: Schoolboeken scan ), zoals reeds eerder geschreven, dat de Europese Aanbesteding in het Voortgezet Onderwijs niet heeft geleid tot meer concurrentie bij distributeurs of fundamenteel lagere uitgaven aan leermiddelen (bijna 40 % van de scholen in het Voortgezet Onderwijs betaalt nu zelfs meer als gevolg van de WGS 3 ). De bij aanvang van Europese Aanbesteding door distributeurs verstrekte hoge kortingspercentages zijn in de periode daarna naar beneden bijgesteld. Momenteel wordt de evaluatie van de Wet Gratis Schoolboeken uitgevoerd door het Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap. De conclusies hieruit zijn relevant voor de ontwikkeling van beleid ten aanzien van Europees aanbesteden in het Voortgezet Onderwijs. Ook voor het primair onderwijs kan hier lering uit getrokken worden. Wij betwijfelen of Europees aanbesteden van leermiddelen het Voortgezet Onderwijs of de samenleving iets goeds gebracht heeft. Bovenstaande aanvullende argumenten voor het Primair Onderwijs zijn naar onze mening zo duidelijk dat in ieder geval voor het Primair Onderwijs een uitzonderingssituatie bepleit wordt. Conclusie Genoemde argumenten overwegende: - scholen in het Primair Onderwijs zijn organisatorisch, administratief en financieel niet toegerust op een ingewikkeld administratief en juridisch proces van Europese Aanbesteding van leermiddelen; - het geringe economische rendement bij een Europese Aanbesteding bij scholen in het Primair Onderwijs; - eventuele besparingen bij aankoop via een Europese Aanbesteding gaan op aan kosten voor juristen en aanbestedingsadviseurs; - de Europese Aanbesteding kost scholen veel tijd en geld, ten koste van de inzet van mensen en middelen op de actuele onderwijskundige en sociale uitdagingen waar scholen voor staan; 2 Schoolboekenscan 2011, NMa < 3 ibid., p. 13 4/5

5 - ervaringen uit Europese Aanbesteding in het Voortgezet Onderwijs hebben aangetoond dat de aanbestedingen op zich niet hebben geleid tot kostenverlaging en meer concurrentie; - het Europese Aanbestedingsbeleid van leermiddelen en de controle daarop van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en het Ministerie van Economische Zaken geen speerpunt is; - de tussenhandel in het Primair Onderwijs een volledige andere, namelijk actieve en voorlichtende, rol speelt dan de tussenhandel in het Voortgezet Onderwijs, die slechts boeken doorgeven, maakt duidelijk dat een bijzondere positie van het Primair Onderwijs gerechtvaardigd is. De kwaliteit van het Primair Onderwijs vraagt al zo veel inspanningen, dat scholen niet lastig gevallen zouden moeten worden met de Europese Aanbestedingswetgeving, die oorspronkelijk voor andere sectoren ontworpen is. Anders dan in de bouw, verbouw, energie, telefonie, print & copy en andere niet onderwijskundige inkoopzaken, zou de inkoop van lesmaterialen een uitzonderingspositie verdienen binnen de Europese aanbestedingswetgeving. Over deze brief kunt u in eerste instantie contact opnemen met René Montenarie, algemeen secretaris van de Groep Educatieve Uitgeverijen. Ik ben graag bereid de argumentatie in deze brief persoonlijk toe te lichten. Hoogachtend, mw. drs. A.F.S. Blok Bestuurslid Groep Educatieve Uitgeverijen, portefeuillehouder Primair Onderwijs Een afschrift van deze brief is tevens per post verzonden aan: Europese Commissie T.a.v. DG Interne markt en diensten, Eenheid C Brussel BELGIË Alsmede aan het Nederlands Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, t.a.v. mw. mr. A. Verhulsdonck (a.e.verhulsdonck@minez.nl) en het Nederlands Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, t.a.v. dhr. R. Bagchus, directeur PO (r.bagchus@minocw.nl) en de heer J. de Groen, directie PO (j.degroen@minocw.nl). 5/5