Energietransitie februari 2018
|
|
- Silke Sanders
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Energietransitie februari 2018
2 Uw dagvoorzitter Wietske Glandorf Uw dagvoorzitter
3 Uw dagvoorzitter Programma: Jack van der Hoek Aart van der Pal Dion van Steensel Annemarie van Oorschot rondleiding & broodjes
4 Uw dagvoorzitter Jack van der Hoek Gedeputeerde Noord-Holland
5 Energietransitie Noord- Holland van onderzoek naar strategie voor 2050 Bijeenkomst VNO-NCW Noordwest-Holland Middenmeer, 22 februari 2018
6 Economische verkenning energietransitie
7 Economische verkenning energietransitie (1)
8 Economische verkenning energietransitie (2)
9 Ruimtelijke verkenning energietransitie
10 Waddenzee Noordzee Noord-Holland km inwoners inw/km2 270 PJ 5 % duurzaam IJsselmeer IJmond Amsterdam
11 Energietransitie Wind op Zee NHN Petten + Wieringermeer Agriport TATA MRA - Greenport
12 Verstedelijking
13 Financiële instrumenten
14 MKB innovatie instrumenten NH MIT-regeling
15
16 Uw dagvoorzitter Aart van der Pal COO Executive Board ECN
17 De energietransitie in Nederland, wat zijn de kansen? Aart van der Pal COO Executive Board ECN ecn.nl
18 Inhoud Parijs klimaatakkoord Rol van ECN Energievraag NL en verduurzamingsopties Vervanging van aardgas Biomassavergassing Case studies InVesta Ambigo Conclusies/hoofdboodschappen
19 Inhoud Parijs klimaatakkoord Rol van ECN Energievraag NL en verduurzamingsopties Vervanging van aardgas Biomassavergassing Case studies InVesta Ambigo Conclusies/hoofdboodschappen
20 Parijs klimaatakkoord-december 2015 De energietransitie is de grootste uitdaging van deze eeuw Afspraak: de opwarming van de aarde beperken tot ruim onder 2 graden Celsius EU/NL: 80-95% minder CO 2 uitstoot in 2050 In NL wordt nu zo n 6% duurzame energie opgewekt (2016) en dat moet 29% - 35% worden in 2030 De huidige energievraag in NL komt voor het overgrote deel uit: elektriciteitsgebruik, vervoer warmte voor huishoudens en industrie Energiebronnen NL (heden) Energiegebruik NL (heden)
21 Verduurzaming van de energiemix Alle grote duurzame opties zijn nodig Hoe gaan wij de vraag naar energie richting 2030 en 2050 invullen? Duurzaam Betaalbaar en zeker Met kansen voor Nederlandse bedrijvigheid en werkgelegenheid Alle grote duurzame energie opties zijn nodig om aan de toekomstige vraag naar duurzame energie te kunnen voldoen ( ) Voor energieopwekking, e.g. Wind- en zonne-energie Bio-energie (e.g. Groen Gas) Geothermie en voor energiegebruik, e.g. Duurzame en energiezuinige bouw Elektrificatie van vervoer en van de industrie
22 Inhoud Parijs klimaatakkoord Rol van ECN Energievraag NL en verduurzamingsopties Vervanging van aardgas Biomassavergassing Case studies InVesta Ambigo Conclusies/hoofdboodschappen
23 Energieonderzoek Centrum Nederland Samen met bedrijfsleven kansen uit innovaties benutten ECN ontwikkelt innovatieve oplossingen om de overgang naar een duurzame energiehuishouding mogelijk te maken, en wil samen met industrie, bedrijfsleven, overheden en kennisinstellingen daaruit voortvloeiende kansen benutten. Het grootste onderzoeksinstituut op energiegebied in Nederland. 500 medewerkers met vestigingen in Petten, Amsterdam en Eindhoven. Kernactivitieiten: Zonne-energie, Windenergie, Biomassa en Energie-efficiëntie, Milieu-onderzoek, Energietransitie studies
24 Inhoud Parijs klimaatakkoord Rol van ECN Energievraag NL en verduurzamingsopties Vervanging van aardgas Biomassavergassing Case studies InVesta Ambigo Conclusies/hoofdboodschappen
25 Energie bron Energie drager Vraag (energiefunctie) Duurzame energiemix in 2050 De stip op de horizon Kracht & licht Lage temperatuurwarmte Hoge temperatuurwarmte Vervoer Duurzame elektriciteit Duurzame warmte (warmte distributie) Duurzame brandstoffen Zonne-energie Windenergie Waterkracht Geothermie Biomassa
26 Energie bron Energie drager Vraag (energiefunctie) Duurzame energiemix in 2050 Aandeel elektriciteit neemt toe (van 18% naar zo n 40-50%) Kracht & licht Lage temperatuurwarmte Hoge temperatuurwarmte Vervoer Duurzame elektriciteit Duurzame warmte (warmte distributie) Duurzame brandstoffen Zonne-energie Windenergie Waterkracht Geothermie Biomassa Zonne- en windenergie kunnen een deel van de energievraag in NL invullen
27 Energie bron Energie drager Vraag (energiefunctie) Duurzame energiemix Potentiele inzet van biomassa is zeer breed Kracht & licht Lage temperatuurwarmte Hoge temperatuurwarmte Vervoer Materialen en producten Nu groot straks klein nu klein straks groot Duurzame elektriciteit Duurzame warmte (warmte distributie) Duurzame brandstoffen Zonne-energie Windenergie Waterkracht Geothermie Biomassa Inzet biomassa is in transitie: van bij- en mee-stook nu naar duurzame brandstoffen en materialen straks
28 Energie bron Energie drager Vraag (energiefunctie) Duurzame energiemix in 2050 Biomassa voor moeilijk elektrificeerbare toepassingen Kracht & licht Lage temperatuurwarmte Hoge temperatuurwarmte Vervoer Materialen en producten groen gas biobrandstof Duurzame elektriciteit Duurzame warmte (warmte distributie) Duurzame brandstoffen Zonne-energie Windenergie Waterkracht Geothermie Biomassa Biomassa: short-cycle gewassen, residuen uit bos en land-bouw, GFT, mest
29 Biomassa voor duurzame energie Alle energiescenario s laten grote rol voor biomassa zien Perspectives for the energy transition, IEA/IRENA, % biomassa in de duurzame energiemix nodig voor 80-95% minder CO2 uitstoot in 2050 Vooral in de vorm van vaste brandstoffen voor back-up power en verwarming, vloeibare brandstoffen voor transport, groen gas voor hoge temperatuur warmte in de industrie
30 Inhoud Parijs klimaatakkoord Rol van ECN Energievraag NL en verduurzamingsopties Vervanging van aardgas Biomassavergassing Case studies InVesta Ambigo Conclusies/hoofdboodschappen
31 Vervanging van aardgas Gebruik groen gas in moeilijk te elektrificeren toepassingen 39% van huidige energiegebruik in NL uit aardgas (1200 PJ) Besparingen mogelijk voor iedere sector, e.g. Huishoudens: Duurzame woningbouw (e.g. gasloos) Industrie: Hergebruik van warmte Elektriciteitsproductie in de toekomst uit zonne- en windenergie Er blijft in 2050 behoefte aan PJ *) duurzaam gas voor moeilijk te elektrificeren toepassingen, e.g. Hoge-temperatuur warmte (SNG) (Beperkt) ruimteverwarming (bijv. gas voor oude binnensteden) Zwaar wegtransport (mogelijk CNG/LNG) Scheepvaart (mogelijk LNG) Gasgebruik in NL *) Inschatting Groen Gas Nederland
32 Groen gas uit vergisting en vergassing Biomassavergassing gaat de toekomst voor de grote volumes zorgen Om aan de groen gas vraag (minimaal 220 PJ) in de toekomst te kunnen voldoen is naast vergisting ook biomassavergassing noodzakelijk Minimale behoefte 2050 vergassing Biomassavergassing is opschaalbaar tot zeer grote vermogens vergisting Potentieel vergisting
33 Inhoud Parijs klimaatakkoord Rol van ECN Energievraag NL en verduurzamingsopties Vervanging van aardgas Biomassavergassing Case studies InVesta Ambigo Conclusies/hoofdboodschappen
34 Biomassavergassing is de sleutel Van biomassa naar groen product Diverse soorten biomassa Duurzame warmte en elektra Vergassing Gasreiniging Groen gas Hoge temperatuur Zuurstof-arm Groene chemie en biobrandstoffen
35 Inhoud Parijs klimaatakkoord Rol van ECN Energievraag NL en verduurzamingsopties Vervanging van aardgas Biomassavergassing Case studies InVesta Ambigo Conclusies/hoofdboodschappen
36 InVesta Het expertise centrum voor biomassavergassing in Alkmaar Een onafhankelijk expertise centrum voor biomassavergassing Aanjager van wereldklasse innovatie voor bio-based energie en chemie Met name om technologie na de pilotfase via demo s naar de markt te brengen Uitmuntend Shared Research Programma In de komende 3 jaar willen we een goed gevuld expertise centrum opbouwen. Status: Stichting InVesta is opgericht en operationeel. Subsidie van de gemeente Alkmaar, provincie Noord-Holland en Economische Zaken
37 MILENA/OLGA/ESME 70% efficiëntie van biomassa naar groen gas Vergassing MILENA Gasreiniging OLGA Methanisatie ESME MILENA OLGA ESME ECN Technology MILENA/OLGA/ESME technologie heeft record-hoge energie efficiëntie (70%) Pilot installatie in bedrijf bij ECN in Petten De 4 MWth demonstratie-installatie (AMBIGO) komt op InVesta in Alkmaar Groen gas van AMBIGO wordt in het gasnet geïnjecteerd
38 The AMBIGO project
39 DRAFT Conclusies/hoofdboodschappen Verduurzaming van de Energiehuishouding en de Energie Transitie zijn beiden een grote uitdaging. Er is een groot aantal verduurzamingsopties waarvan er ook vele nodig zijn: Er is niet maar één silver bullet. Groen Gas is een belangrijke optie. De Provincie Noord Holland is met InVesta dé voortrekker op het gebied van groen gas uit vergassing in Nederland, met alle kansen van dien voor ondernemers. ecn.nl
40 ecn.nl
41 DRAFT Uw dagvoorzitter Dion van Steensel Algemeen directeur HVC ecn.nl
42 VNO-NCW-West Dion van Steensel Algemeen directeur HVC 22 feb 2018
43 Introductie HVC Opgericht in 1991 voor thermisch verwerken huishoudelijk en bedrijfsafval publieke taak: schone lucht. HVC anno nu eigendom van 46 gemeenten en 6 waterschappen Maakt zelf transitie door: van restafvalverbrander naar Grondstoffen en Energiebedrijf voor gemeenten en waterschappen Kernwaarden: duurzaamheid, publiek en daadkracht
44 Tien hoofdactiviteiten Inzameling Recycling Warmte Bio-energiecentrale Afvalenergiecentrales Zon / Wind op land Slibverbranding Wind op zee Groen gas en compost KringloopEnergie
45 Duurzame Energieproductie HVC 2016
46
47
48 Boortoren Trias Westland
49 Warmte door de ogen van een consument Geen mooier product dan aardgas: snelle verwarming, keuze qua leverancier en concurrentie qua leverancier. Bij restwarmte of Geothermie: qua comfort zelfde als aardgas, in bestaande bouw kan het zonder ingrijpende isolatie, geen CV-ketel meer, voorlopig geen keuze voor leverancier, geen mogelijkheid meer om op gas te koken Conclusie: voor consument niet meteen voordelen om van aardgas af te gaan. Zonder overheidsbemoeienis gebeurt het niet (snel genoeg).
50 Lange termijn: aandeel all-electric het grootst Korte termijn: no regret kansen voor warmte Warmte All-electric Groen en (voorlopig) onvermijdbaar gas Beperkt potentieel Biomassa voor groen gas productie beperkt Gas in de toekomst vooral voor proceswarmte in industrie en als back-up capaciteit Direct potentieel Volwassen technologie Bestaande warmtenetten presteren goed en zijn in control Geothermie gaat de netten verduurzamen Wordt groot, maar Veel innovatie nodig (opslag elektriciteit, wet- en regelgeving netverzwaring, slimme netten, E-warmtepomp) Opwek duurzame elektr. Randvoorwaarden Continue / beprekende innovatie factoren
51 Van gas los Omvang De Lage Temperatuur (LT) warmtevraag bedraagt ~750 PJ 1, waarvan ruim 600 PJ voor ruimteverwarming en warm water (<100 ) PJ LT-warmtevraag vandaag 750 LT-industrie 500 Glastuinbouw en 250 gebouwe n Stel dat Nederland 1/3 e van de LT-warmte - die nu met aardgas wordt geleverd - levert via warmtenetten, dan komt dat overeen met ruim 7 miljoen woningequivalenten (verder afgekort met weq) 0 LT-warmtevraag Via gasnet Via warmtenet 1 weq = 10 MWth (vermogen) 1 weq = 25 GJ (verbruik) Dat is ruim 30% van het finale energieverbruik in Nederland van ~2.300 PJ Bron: PBL 2017 Toekomstbeeld klimaatneutrale warmtenetten in Nederland (data 2013) 51
52 Een warmtenet bestaat uit 3 onderdelen De bron, De pijp De klant HVC van oudsher gericht op de bron Veel aandacht in landelijke discussie gaat naar de pijp Maar de crux is de klant
53 Hoe werkt dat nu, een warmtenet aanleggen in (bestaande) bouw?
54 Stap 1: data mbt warmtevragers en mogelijke restwarmte of Geothermie Voorbeeld van een tool: Warmte Transitie Atlas 54
55 55
56 Aanpak: Stap 1: Waar zitten de potentiele klanten en waar de mogelijke bronnen? Stap 2: maken van afspraken met Woco s, grote vastgoedbezitters, VVE s, bedrijven en andere grotere warmtevragers en hiervan de warmtebehoefte in gaan vullen Stap 3: duurzame bron realiseren Stap 4: een pijp om klantclusters en bron te verbinden
57
58 Alleen al als HVC Investeren we 40 miljoen per jaar aan uitbreiding qua levering en transport van warmte Gaat naar leveranciers van warmtesets, van warmtebuizen en naar aannemers Jaarlijks een groot bedrag in ontwikkeling en planvorming. Inmiddels actief in tussen de 15 en 20 gemeenten.
59
60 Uw dagvoorzitter Annemarie van Oorschot Interim -projectleider Groene Groeiers
61 Groene Groeiers Besloten community voor leden VNO-NCW Circulaire economie Energietransitie Biodiversiteit Gekoppeld aan overheidsprojecten in regio, zoals Groene Cirkels provincie Zuid-Holland
62 Groene Groeiers
63 Groene Groeiers Meld je aan! Krijg uitnodigingen voor groene matchmaking-bijeenkomsten, regionaal en landelijk Plaats eigen uitdagingen Participeer in uitdagingen van andere ondernemers Meer informative: Annemarie van Oorschot
64 Uw dagvoorzitter Rondleiding
Commissie Ruimte Opmeer Eljo Vos-Brandjes/Marco van Soerland
Commissie Ruimte Opmeer 5-9-2017 Eljo Vos-Brandjes/Marco van Soerland Introductie HVC Opgericht in 1991 voor verwerken huishoudelijk en bedrijfsafval Ballotage overeenkomst op basis van Samen uit, samen
Nadere informatieKlimaatneutrale gemeenten. Frans Rooijers - directeur CE Delft
Klimaatneutrale gemeenten Frans Rooijers - directeur CE Delft CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en beleidsmatige expertise
Nadere informatieWaterstof, het nieuwe gas. Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft
Waterstof, het nieuwe gas Klimaatneutraal is de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, Transport en Grondstoffen Economische, technische
Nadere informatieBiomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie
Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!
Nadere informatieWat vraagt de energietransitie in Nederland?
Wat vraagt de energietransitie in Nederland? Jan Ros Doel/ambitie klimaatbeleid: Vermindering broeikasgasemissies in 2050 met 80 tot 95% ten opzichte van 1990 Tussendoelen voor broeikasgasemissies Geen
Nadere informatieStartnotitie Energietransitie. November 2018
Startnotitie Energietransitie November 2018 Startnotitie Energietransitie Een klimaatneutrale stad. Dat is wat Rotterdam wil zijn. Een groene en gezonde stad met schone lucht voor iedereen. Met een economie
Nadere informatieBeleid dat warmte uitstraalt. Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties
Beleid dat warmte uitstraalt Van warmteopties voor klimaatverbetering naar klimaatverbetering voor warmteopties Doelen rijksoverheid voor 2020 Tempo energiebesparing 2 % per jaar Aandeel duurzaam in totale
Nadere informatieHernieuwbaar gas. Energiedrager van de toekomst. Wat is de rol van (hernieuwbaar) gas in de energietransitie
Hernieuwbaar gas Energiedrager van de toekomst Wat is de rol van (hernieuwbaar) gas in de energietransitie New Energy Coalition Sector Grondstoffen Kracht en licht Vervoer Warmte Eindverbruik 567 PJ 362
Nadere informatieCirculair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019
De Toekomst van Bio-energie Circulair Congres TKI-BBE Ronald Zwart, Platform Bio-Energie 08 mei 2019 De Toekomst van Bio-energie Bio-energie is vandaag de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in
Nadere informatieNaar een 100% duurzame energievoorziening voor Flevoland?! Vera Pieterman, plv. directeur Energie & Omgeving
Naar een 100% duurzame energievoorziening voor Flevoland?! Vera Pieterman, plv. directeur Energie & Omgeving 6 december 2016 Hoofdpunten (Inter)nationale context van de ambitie van Flevoland De energietransitie
Nadere informatieWe willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken
We willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken Daarom werken wij aan de realisatie van een innovatieve installatie die biomassa (zoals afvalhout) en andere reststromen
Nadere informatieWe willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken
We willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken Daarom werken wij aan de realisatie van een innovatieve installatie die biomassa (zoals afvalhout) en andere reststromen
Nadere informatieEljo Vos Aandeelhoudersmanagement. 8 december 2015 Gorinchem
Eljo Vos Aandeelhoudersmanagement 8 december 2015 Gorinchem Introductie HVC Opgericht in 1991 voor verwerken huishoudelijk en bedrijfsafval Ballotage overeenkomst op basis van Samen uit, samen thuis wel
Nadere informatieWe willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken
We willen de wereld laten zien dat je van restproducten duurzame energie kunt maken Daarom werken wij aan de realisatie van een innovatieve installatie die biomassa (zoals afvalhout) en andere reststromen
Nadere informatieEfficiEncy Duurzaam. EnErgiEbEsparing. Warmte en koude. KEnnis industrie. energie financiering. instrumenten. GebouwDe omgeving
Warmte en koude Kennis, advies, instrumenten en financiële steun EfficiEncy Duurzaam GebouwDe omgeving energie financiering KEnnis industrie instrumenten EnErgiEbEsparing De Nederlandse overheid streeft
Nadere informatieENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019
ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED Maart 2019 Inleiding De concentratie van industrie in de Rotterdamse haven is een goede uitgangspositie voor het doen slagen van de energietransitie:
Nadere informatieGemeente Ede energieneutraal 2050
De gemeente Ede wil uiterlijk in 2050 energieneutraal zijn. Dit betekent dat we alle energie die in onze gemeente wordt gebruikt op een schone (hernieuwbare) manier willen opwekken. Dat doen we het liefst
Nadere informatieHet KlimaatAkkoord (ieder z n opinie; hier is de mijne)
Het KlimaatAkkoord (ieder z n opinie; hier is de mijne) Gert Jan Kramer Tilburg Science Café, 15 Januari 2019 Haalbaarheid en Draagvlak 300 Dutch GHG emissions emissions (Mton CO 2eq ) 200 100-12% -49%
Nadere informatieProvinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL
Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in
Nadere informatieCommissie RO Opmeer
Commissie RO Opmeer Wiebe Bosma Introductie HVC Opgericht in 1991 voor verwerken huishoudelijk en bedrijfsafval verbranden met zo laag mogelijke emissies terugwinnen energie Ballotage overeenkomst op basis
Nadere informatieOok de zorg van het aardgas af? Frans Rooijers directeur CE Delft
Ook de zorg van het aardgas af? Frans Rooijers directeur CE Delft CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en beleidsmatige
Nadere informatieWarmte in Nederland. Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk
Warmte in Nederland Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk Warmte kost veel energie Warmtevoorziening is verantwoordelijk voor bijna 40% van het energiegebruik in Nederland.
Nadere informatieEljo Vos-Brandjes HVC. Stage raadsleden Dordrecht
Eljo Vos-Brandjes HVC Stage raadsleden Dordrecht Historie HVC Opgericht (1991) voor verwerken huishoudelijk en bedrijfsafval uit regio Na loslaten beleidsuitgangspunt regionale/provinciale zelfvoorziening
Nadere informatieTransitie naar een. CO -neutrale toekomst
Transitie naar een CO -neutrale toekomst 2 CO 2 reductie van bron tot gebruiker Steeds méér duurzame energie, maar niet minder CO 2 -uitstoot KLIMAATVERDRAG VAN PARIJS In het verdrag van Parijs werd afgesproken
Nadere informatieAardgasloze toekomst, waarom? ecn.nl
Aardgasloze toekomst, waarom? Stroomversnelling Energy Up 2018 Casper Tigchelaar Inhoud presentatie 2 belangrijkste redenen voor aardgasvrije gebouwde omgeving Hoe heeft het energiegebruik in huishoudens
Nadere informatieSamen maken we Nederland aardgasvrij
Samen maken we Nederland aardgasvrij Martien Visser, Lector Energietransitie & Netwerken Hanzehogeschool, Groningen Donderdag, 28 september, Bakkeveen Achtergrond Klimaatverdrag van Parijs: well below
Nadere informatieWest-Friesland: warmte in transitie. Cor Leguijt, VVRE, 6 april 2017
West-Friesland: warmte in transitie Cor Leguijt, VVRE, 6 april 2017 Inhoud Warmtetransitie, van het aardgas af, hoezo???? Aanpak in het project Uitkomsten regio West-Friesland Eindbeeld (welke oplossing
Nadere informatieVan Gasbel Naar Waterbel
Van Gasbel Naar Waterbel 11 oktober 2018, Jan-Maarten Elias Huidige klantvragen Unica voor verduurzaming Op gebouwniveau Corporatie -> Hoe kan ik de CO2 reduceren? En de woonlasten laag houden? Sportclub
Nadere informatieSeminar Duurzame & Integrale Energievoorziening 29 november minut pitches
2 minut pitches Alex Huibrechtse - Eneco Warmte en Koude Ontwikkelingen: reductie broeikasgassen (klimaatakkoord), energieneutrale gebouwen (2020), aardgasvrij in 2050. Op gasnet aangesloten bestaande
Nadere informaties-gravenland van het gas af? Wat, waar, wanneer en hoe?
s-gravenland van het gas af? Wat, waar, wanneer en hoe? Waarom deze presentatie? Veel media aandacht voor energietransitie Tot 2019 weinig informatie van de gemeente Bewoners vragen zich af wat, waar,
Nadere informatieWKO in duurzame gebiedsontwikkeling case Westland Ir. Marion Bakker SenterNovem 030 2393677 m.m.c.bakker@senternovem.nl
WKO in duurzame gebiedsontwikkeling case Westland Ir. Marion Bakker SenterNovem 030 2393677 m.m.c.bakker@senternovem.nl 12-11-2007Sheet nummer 1 Ontwikkelingen wereldwijd Heeft de Al Gore film impact?
Nadere informatieNotitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland
Notitie totale investeringen warmtetransitie provincie Noord-Holland Samenvatting De totale investeringsomvang om de woningen en utiliteitsgebouwen in de provincie Noord-Holland in 2050 klimaatneutraal
Nadere informatieRaadsakkoord energietransitie. Februari 2019
Raadsakkoord energietransitie Februari 2019 De energietransitie in Rotterdam Een klimaatneutraal en duurzaam Rotterdam. Dat is waar we naar toe willen. Een groene en gezonde stad met schone lucht, waarin
Nadere informatieRaadsakkoord energietransitie. April 2019
Raadsakkoord energietransitie April 2019 Inhoudsopgave De energietransitie in Rotterdam 1 De energietransitie als kans 1 Tegengaan energiearmoede 1 Klimaatakkoord van Parijs 2 Rotterdamse klimaatambitie
Nadere informatieKlimaatbeleid gericht op een energietransitie. 11 maart 2016, Ros PBL
Klimaatbeleid gericht op een energietransitie 1 De transitietheorie Landschap RLIadvies Klimaatakkoord Parijs Regime Systeemverandering Niches 2 Broeikasgasemissies: de opgave! Emissies Mton CO2-eq 1990
Nadere informatieDe snelste route naar aardgasvrije wijken
De snelste route naar aardgasvrije wijken Smart Energy NL, 5 juni 2018 Marijke Kellner, Gasunie #2 Energieverbruik: gebouwde omgeving 32% Bron: NEV 2017. Aandeel van sectoren in het bruto eindverbruik
Nadere informatieDe opkomst van all-electric woningen
De opkomst van all-electric woningen Institute for Business Research Jan Peters Directeur Asset Management Enexis Inhoud Beeld van de toekomst Veranderend energieverbruik bij huishoudens Impact op toekomstige
Nadere informatieNet voor de toekomst. Frans Rooijers directeur CE Delft rooijers@ce.nl
Net voor de toekomst Frans Rooijers directeur CE Delft rooijers@ce.nl CE Delft Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 Energie, Transport en Grondstoffen Economische, technische en beleidsmatige expertise
Nadere informatieDuorsume enerzjy yn Fryslân. Energiegebruik en productie van duurzame energie
Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie 1 15 11 oktober 1 Inhoud Management Essay...3 1 Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities
Nadere informatieDoorrekening gebouwde omgeving met het Energietransitiemodel
Doorrekening gebouwde omgeving met het Energietransitiemodel Mogelijke transitiepaden naar 235 en 25: tempo en soort van elektrificatie Brede bijeenkomst transitiepad lage temperatuurwarmte, 27 september
Nadere informatieLeiding door het Midden
Leiding door het Midden Raadscommissie Leefomgeving Den Haag, 30 november 2016 Erik Burgman Projectleider 30-11-2016 Leiding door Midden 2 30-11-2016 Leiding door Midden 3 Nog een lange weg naar een gasloze
Nadere informatieVragen voor vragenuurtje raad 11 juni 2019 van fractie GemeenteBelangen over de Regionale Energie Strategie.
13-2018 Vragen voor vragenuurtje raad 11 juni 2019 van fractie GemeenteBelangen over de Regionale Energie Strategie. Aan het college van B&W van de gemeente Aalten, (tkn Raad) Geacht college, De fractie
Nadere informatieGeothermie in de gebouwde omgeving
Geothermie in de gebouwde omgeving Ans van den Bosch Plv. Directeur Warmte en Ondergrond Programma manager Duurzame Warmte Onderwerpen 1. Klimaatakkoord 2. Geothermie in de gebouwde omgeving 3. Beleid
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2016
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2016, Vito, oktober 2017 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2016 bedraagt 6,4% Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatieTwence: Transitie naar Euregionaal producent van duurzame energie en grondstoffen
Twence: Transitie naar Euregionaal producent van duurzame energie en grondstoffen BEON Nieuwe Energiedag 2018 Leendert Tamboer Transitie.. niet nieuw maar uitdagingen enorm! Algemeen minder fossiel CO
Nadere informatieWat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2
Wat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2 Energietransitie Papierketen De ambities binnen Energietransitie Papierketen: Halvering van het energieverbruik per eindproduct in de keten per
Nadere informatieDoorrekening gebouwde omgeving met het Energietransitiemodel
Doorrekening gebouwde omgeving met het Energietransitiemodel Mogelijke transitiepaden naar 235 en 25: tempo en soort van elektrificatie Brede bijeenkomst transitiepad lage temperatuurwarmte, 27 september
Nadere informatieen uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018
Energie-infrastructuur: overzicht en uitdagingen voor de toekomst Pieter Boot, maart 2018 Indeling De drie fasen van ordening en regulering infrastructuur Nederland doorvoerland Wat is de opgave? Investeringen
Nadere informatieHOGE TEMPERATUUR OPSLAG VAN WARMTE IN DE ONDERGROND ONDERZOEK EN DEMONSTRATIE
HOGE TEMPERATUUR OPSLAG VAN WARMTE IN DE ONDERGROND ONDERZOEK EN DEMONSTRATIE JORIS KOORNNEEF DERDE NATIONAAL CONGRES BODEMENERGIE UTRECHT 29 JUNI 2018 GEOTHERMIE FAMILIE Ondiepe geothermische systemen
Nadere informatieWarmtetransitie en het nieuwe kabinet. Nico Hoogervorst
Warmtetransitie en het nieuwe kabinet Nico Hoogervorst 24 november 2017 Regeerakkoord Rutte III (2017 - ) Opmerkelijk: Lange formatie Klimaat-minister op EZ Duurzaam = klimaatbescherming Milieubescherming
Nadere informatieDUURZAME OPLOSSINGEN VOOR DE WARMTEVRAAG
DUURZAME OPLOSSINGEN VOOR DE WARMTEVRAAG Introductie Jon van Diepen Register Energie Adviseur (rea) Afgestudeerd in Business of Energy Systems (TopTech/TU Delft) Achtergrond: ICT / Financieel Analist Interessegebied:
Nadere informatieBiomassa in het Voorstel voor Hoofdlijnen van het Klimaatakkoord (VHKA)
Biomassa in het Voorstel voor Hoofdlijnen van het Klimaatakkoord (VHKA) Marit van Hout, PBL 10 oktober 2018, Den Bosch TKI BBE overleg Wat staat er over biomassa in het Voorstel voor Hoofdlijnen van het
Nadere informatiePerspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas
Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas Aardgas als transitiebrandstof of transitie van een brandstof? Marcel Weeda, ECN AkzoNobel Center, Amsterdam VEMW seminar, 22 april 2016 www.ecn.nl
Nadere informatieDE OPMAAK VAN EEN SEAP VOOR DE GEMEENTE KLUISBERGEN KLIMAATTEAM 1 12.10.2015
DE OPMAAK VAN EEN SEAP VOOR DE GEMEENTE KLUISBERGEN KLIMAATTEAM 1 12.10.2015 Agenda Welkom door de Schepen Lode Dekimpe Inleiding SEAP door Kim Rienckens (provincie Oost-Vlaanderen) Nulmeting en uitdagingen
Nadere informatieThemacafé Energietransitie 22 februari 2016
Themacafé Energietransitie 22 februari 2016 19.15 ontvangst 19.30 opening en korte presentatie door Tseard Hoekstra over de Regionale Energietransitie 19.45 Mogelijkheden voor warmte uit oppervlaktewater
Nadere informatieBUIKSLOTERHAM INTEGRATED ENERGY SYSTEM
BIES BUIKSLOTERHAM INTEGRATED ENERGY SYSTEM Naar een duurzaam en geïntegreerd energiesysteem voor een wijk in transitie Een onderzoek uitgevoerd door: Met ondersteuning van: Foto: AEROPHOTO-SCHIPHOL 1
Nadere informatieAardgasloos wonen in wijk Bunders/Dotterveld, kan dat.
Informatie avond: Aardgasloos wonen in wijk Bunders/Dotterveld, kan dat. Door: Buurteam Bunders-West Programma Opening Wat is onze opgave bij aardgasloos wonen? De toepassing en werking van de technische
Nadere informatieStrategische visie Biomassa drs. Marten Hamelink Directie Topsectoren & Industriebeleid
Strategische visie Biomassa 2030 drs. Marten Hamelink Directie Topsectoren & Industriebeleid Waarom deze visie? De uitdaging 2 Naar een circulaire en biobased economie 3 Visie Biomassa 2030 Kernvraag:
Nadere informatieKIVI factsheet Elektrificatie (Power to Heat) ----------------------------------------------------------------------------------------- ALGEMEEN Elektrificatie is het direct of indirect vervangen van fossiele
Nadere informatieOnderwerp: financiering Biomassavergasser Milena-Olga-Esme
Provinciale Staten van Noord-Holland Haarlem, 22 maart 2016 Onderwerp: financiering Biomassavergasser Milena-Olga-Esme Kenmerk: 776769 Bijlage: - toelichting subsidieaanvraag 1. Inleiding In het coalitie
Nadere informatieNAAR EEN GROENE WATERSTOFECONOMIE IN ZUID-HOLLAND EEN VISIE VOOR 2030
NAAR EEN GROENE WATERSTOFECONOMIE IN ZUID-HOLLAND EEN VISIE VOOR 2030 Een advies aan de Provincie Zuid-Holland Maart 2019 Zuid-Holland kent een dubbele urgentie voor ontwikkelen groene waterstofeconomie:
Nadere informatieEnergietransitie Glastuinbouw en warmte
Energietransitie Glastuinbouw en warmte Inhoud 1. Inleiding 2. Energietransitie glastuinbouw 3. Warmteclusters 1. Doel 2. Aanpak en gebieden 4. Vragen/ discussie Nationale en internationale doelen ambitie
Nadere informatieNotitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug
Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug CONCEPT Omgevingsdienst regio Utrecht Mei 2015 opgesteld door Erwin Mikkers Duurzame energie per Kern in gemeente Utrechtse Heuvelrug
Nadere informatieSlimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander
Slimme Netten Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander Netbeheer Nederland (1) Netbeheer Nederland brancheorganisatie van alle elektriciteit-
Nadere informatieWarmte in Nederland. Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk
Nationaal Expertisecentrum Warmte maakt duurzame warmte en koude mogelijk Warmte in Nederland Onze warmtebehoefte kost veel energie: grote besparingen zijn mogelijk In opdracht van 1 Warmte kost veel energie
Nadere informatieGeothermie. traditioneel energiebedrijf?
31 maart 2010 T&A Survey Congres Geothermie Duurzame bron voor een traditioneel energiebedrijf? Hugo Buis Agenda Duurzame visie & ambities Waarom kiest Eneco voor Geothermie? Stand van zaken Markten Pro
Nadere informatieBeersel wekt op. Klimaatneutraal Beersel 2040?
Klimaatneutraal Beersel 2040? 2013-2014: participatief traject 100 acties voor klimaatplan 2014-2015: inspelen op bestaande initiatieven en acties 2017-2018: Beersel wekt op De zon is van iedereen Zonnelaan
Nadere informatieKosten en baten van warmtenetten. Presentatie op seminar De toekomst van warmte Jeroen Roos, 30 januari 2016
Kosten en baten van warmtenetten Presentatie op seminar De toekomst van warmte Jeroen Roos, 30 januari 2016 Warmtenetten: vele soorten en maten Van zeer lage tot zeer hoge temperatuur Van zeer klein tot
Nadere informatieONDERNEMERS ONTBIJT OOSTVOORNE 15 NOVEMBER 2018
ONDERNEMERS ONTBIJT OOSTVOORNE 15 NOVEMBER 2018 KENNISMAKEN 1959 Ir. bouwkunde Delft Getrouwd, 2+2 kinderen Sinds 2009 directeur Coöperatie Deltawind 1998-2009 zelfst. ondernemer 83-98 milieu en vhv Rode
Nadere informatieECN-N Energiescenario s Drenthe 2030
December 2016 ECN-N--16-031 Energiescenario s Drenthe 2030 Gerdes, J. Gewijzigd op: 16-12-2016 13:20 2 Inhoud 1 Context van de energiescenario s voor 2030 4 2 Uitgangspunten voor drie scenario s 5 3 Ontwikkelingen
Nadere informatie2014 GreenPort NHN, All rights reserved. Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Dit project is mede
. 2014 GreenPort NHN, All rights reserved GEOTHERMAL OUTLOOK 2015-2017 Ronald den Boogert AGENDA Waarom nu geothermie? Stand van zaken geothermie in Nederland in 2015 2020 Voorbeelden toekomstige innovaties
Nadere informatieProgramma Kas als Energiebron
Programma Kas als Energiebron Co-innovatie in de glastuinbouw KIVI NIRIA jaarcongres 2010 Ir. P. Jan Smits 6 oktober 2010 Inhoud Introductie Kengetallen en energietransitie Convenant Schone en Zuinige
Nadere informatieAandeelhoudende gemeenten van Cogas willen
Aandeelhoudende gemeenten van Cogas willen Energie verduurzamen maar: Nationaal landschap leent zich minder voor zonne- en windenergie; Ondergrond minder geschikt voor WKO en geothermie; Inzet hout: beperkt
Nadere informatieEnergy2050NL Klimaatneutraal energiesysteem. Frans Rooijers - directeur CE Delft
Energy2050NL Klimaatneutraal energiesysteem Frans Rooijers - directeur CE Delft CE Delft - Onafhankelijk onderzoek en advies sinds 1978 - Energie, transport en grondstoffen - Economische, technische en
Nadere informatieGas is geen aardgas, en hard nodig. Frans Rooijers - 4 november 2016
Gas is geen aardgas, en hard nodig Frans Rooijers - 4 november 2016 CE Delft: wie zijn wij? Onafhankelijk beleidsonderzoek en advies Bijna 40 jaar; ca. 50 medewerkers Grensvlak economie, techniek en (milieu)beleid
Nadere informatieBio-energiecentrales Eindhoven
Bio-energiecentrales Eindhoven Frans Kastelijn Programmamanager Energie Gemeente Eindhoven December 2014 Inhoudsopgave 1. Algemeen 2. Duurzame energie en activiteiten op lokaal niveau 3. Bio-energie centrales
Nadere informatieEnergie efficiënte ruimtelijke ordening: hoe passen we energieopwekking uit hernieuwbare bronnen ruimtelijk in? Anders gezegd : welke plek geven we
Energie efficiënte ruimtelijke ordening: hoe passen we energieopwekking uit hernieuwbare bronnen ruimtelijk in? Anders gezegd : welke plek geven we dat en hoe doen we dat ruimtelijk zo optimaal mogelijk.
Nadere informatieNEW BUSINESS. Guy Konings
2015 Guy Konings Stedin is verantwoordelijk voor transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: Altijd energie voor onze klanten, vandaag en morgen. Simpel, betaalbaar en duurzaam KERNGETALLEN
Nadere informatieTKI WINST Warmte Infrastructuur Nederland met verlaagde Systeem Temperatuur
ENERGY TKI WINST Warmte Infrastructuur Nederland met verlaagde Systeem Temperatuur 1 SAFER, SMARTER, GREENER De ambitie voor de Nederlandse gebouwde omgeving 2030 Een 49% CO 2 reductie 3,4Mton minder CO
Nadere informatieCONCEPT Onderzoek in relatie tot NWA Route Energietransitie
CONCEPT Onderzoek in relatie tot NWA Route Energietransitie 29 november 2017 Presentatie NERA NWA Route Energietransitie Opzet en bevindingen onderzoek uitdagingen NWA Route Energietransitie 2 NERA: een
Nadere informatieInventaris hernieuwbare energie in Vlaanderen 2015
1 Beknopte samenvatting van de Inventaris hernieuwbare energiebronnen Vlaanderen 2005-2015, Vito, september 2016 1 Het aandeel hernieuwbare energie in 2015 bedraagt 6,0 % Figuur 1 groene stroom uit bio-energie
Nadere informatiePresentatie SIM MEA-Industrie & LEA. Ron Bissels 16 april 2018
Presentatie SIM MEA-Industrie & LEA Ron Bissels 16 april 2018 Inhoud 1.MEA-Industrie (Maastrichts Energie Akkoord) 2.LEA (Limburgs Energie Akkoord) 2 3 Uitnodiging Niet alleen besparing Ook opwekking Duurzame
Nadere informatieKansenstudie Aardgasloos Purmerend
Kansenstudie Aardgasloos Purmerend 6 december 2016 Friso Waagmeester Peter Heijboer Transitie naar aardgasloos 1. Aanleiding en achtergronden 2. De Opgave van Purmerend 3. Scenario-analyses 4. Conclusies
Nadere informatieLes Biomassa LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE. Werkblad. Les Biomassa Werkblad. Over biomassa. Generaties biobrandstoffen
LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Biomassa Werkblad Les Biomassa Werkblad Niet windenergie, niet zonne- energie maar biomassa is de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in Nederland. Meer dan 50%
Nadere informatieVergezicht Energieneutraal Heumen 2050, Hoe ziet dit er uit?
Notitie HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning Aan: Els Rademacher, Walter van Doesem van de gemeente Heumen Van: Edward Pfeiffer, Ralf Speek, Claudia Algra Datum: 12 februari 2017 Kopie: --
Nadere informatieTransitieopgave in het kader van de Regionale Energiestrategie. Regio West Friesland
Transitieopgave in het kader van de Regionale Energiestrategie Regio West Friesland 7-2-2019 Voor wie? Regio, gemeenten, woningbouwcorporaties in Noord-Holland Voor wat? Aardgasvrij, en energiebesparing
Nadere informatie29 November Kennisfestival: Samen op weg naar een breed gedragen energietransitie workshop duurzame warmte bestaande woningen dr.
Copernicus Institute of Sustainable Development Kennisfestival: Samen op weg naar een breed gedragen energietransitie workshop duurzame warmte bestaande woningen dr. Robert Harmsen 29 November 2018 Klimaatakkoord
Nadere informatieNationale Energieverkenning 2014
Nationale Energieverkenning 2014 Remko Ybema en Pieter Boot Den Haag 7 oktober 2014 www.ecn.nl Inhoud Opzet van de Nationale Energieverkenning (NEV) Omgevingsfactoren Resultaten Energieverbruik Hernieuwbare
Nadere informatieHelmonds Energieconvenant
Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende
Nadere informatieARN, uw duurzame innovatieve partner!
ARN, uw duurzame innovatieve partner! WELKOM! 5 maart 2019 ARN als energie- en grondstoffenproducent Aandeelhouders/PPS-structuur Regio Nijmegen 37,5% Regio De Vallei 11,76% Regio Rivierenland 5,88% REMONDIS
Nadere informatieToekomstschetsen en organisatievraagstukken
Toekomstschetsen en organisatievraagstukken Samenvatting en bevindingen in #Energiedialoog Verschillen en gemene delers in energiescenario s Besparing oftewel isolatie zorgt voor grote verminderingen in
Nadere informatieBiomassa. in het klimaatakkoord en de energietransitie
Biomassa in het klimaatakkoord en de energietransitie Over Morgen Energieke ruimdenkers en versnellers. Adviseurs die zichtbare oplossingen bieden voor een betere en toekomstbestendige leefomgeving. Oplossingen
Nadere informatieDe Kromme Rijnstreek Off Grid in Hoe kan dat eruit zien?
De Kromme Rijnstreek Off Grid in 00. Hoe kan dat eruit zien? De gemeenten Houten, Wijk bij Duurstede en Bunnik op weg naar energieneutraal in 00 Exact bepalen hoe het energiesysteem van de toekomst er uit
Nadere informatieVan het aardgas af hoe moet dat nu?
Van het aardgas af hoe moet dat nu? Informatie avond voor inwoners van Loenen Loenen Energie Neutraal Loenen, 18 April 2018 Programma 19.30 u Welkom Wethouder Sandmann (videoboodschap) 19.35 u Opening
Nadere informatieAmsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz
RAI PTM - bijeenkomst Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz 1 Stedin Netbeheer is verantwoordelijk voor het transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: duurzame energie voor iedereen
Nadere informatieRegio Stedendriehoek
Regio Stedendriehoek 1 Energieneutrale regio Energietransitie Stedendriehoek Apeldoorn, Brummen, Deventer, Epe, Lochem, Voorst,Zutphen Netbeheer en Duurzame Gebiedsontwikkeling Pieter van der Ploeg, Alliander
Nadere informatieDe energietransitie: kansen grijpen kansen creëren
De energietransitie: kansen grijpen kansen creëren Inspiratie voor de avond Marc Londo, ECN Beleidsstudies Alkmaar 1 april 2015 www.ecn.nl Boodschappen 1. De energiehuishouding verandert, en daar zijn
Nadere informatieCommunity of Practice Benutting regionale biomassa Noord Veluwe
Community of Practice Benutting regionale biomassa Noord Veluwe 1 Inhoud Inleiding Voorstelrondje Voordracht Marie-Therese Tetteroo Warmtevraag en biomassa Thema s voor samenwerking 2 1 Doel Community
Nadere informatieVan visie naar doen. De rol van gas en Gasunie in de duurzame energievoorziening
Van visie naar doen De rol van gas en Gasunie in de duurzame energievoorziening Feb. 2017 1 2 Onze visie op energietransitie Het doel is: klimaatbelasting verminderen door CO2-reductie. Dit betekent: per
Nadere informatie