FNV STAPPENPLAN WERKDRUK AANPAKKEN

Transcriptie

1 FNV STAPPENPLAN WERKDRUK AANPAKKEN WAAROM EEN FNV STAPPENPLAN WERKDRUK AANPAKKEN? 1. Bijna 60% van de meer dan werknemers die tot nu toe meededen aan de Gewoon Goed Werk Meter van FNV, moet vaak of regelmatig werken onder hoge tijdsdruk (2015) % van de psychische klachten bij het NCB zijn werknemers die last hebben van burnout-verschijnselen. Burnout is één van de ziektes die het gevolg kunnen zijn van langdurig te hoge werkdruk % van de deelnemers aan de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden van TNO in 2014 geeft aan heel veel werk te moeten doen op een dag. 4. Sinds begin jaren 90 is en blijft - de werkdruk in Nederland ongezond hoog. Tijd dus voor een vakbondsaanpak waarin werknemers samen zélf de regie in handen kunnen nemen! 5. Ongezonde werkdruk aanpakken blijkt weerbarstig. Stap voor stap en samen met collega s naar je doel toewerken is vaak kansrijker dan op de bonnefooi en in je eentje aan de slag gaan. Het FNV Stappenplan Werkdruk aanpakken is een stappenplan je helpt bij het samen met collega s omlaag brengen van te hoge werkdruk. VOOR WIE IS HET FNV STAPPENPLAN WERKDRUK AANPAKKEN BEDOELD? 1. Voor werknemers die last hebben van ongezond hoge werkdruk. 2. Voor vakbondskaderleden, leden van ondernemingsraden en voor vakbondsbestuurders die samen met hun achterban iets aan te hoge werkdruk willen doen. FNV Stappenplan Werkdruk aanpakken 01

2 WERKDRUK AANPAKKEN IN 3 STAPPEN STAP Stap 1: Op verkenning: is werkdruk een probleem (objectief) en maken de collega s zich er druk over (subjectief) >> Antennes uit: in gesprek met de collega s zijn ze gemotiveerd om hier samen iets aan te doen? >> Meten = weten >> Kans op succes vergroten = nu al vakbondslid worden. Stap 2: Werkdrukveroorzakers en werkdrukoplossingen: >> Werkdrukoorzaken samen opsporen >> Oplossingen samen benoemen Stap 3: Handelen en resultaten boeken: >> Oplossingen omzetten in breed gedragen werknemerswensen en - eisen >> Aan de bak om wensen en eisen te realiseren: combineer overleg met actieve inzet en/ of acties van collega s >> Resultaten evalueren en verzilveren FNV-HULPMIDDELEN (alle aanwezig in de FNV Werkdrukbox Informatie over werkdruk op FNV.nl De FNV Sneltest Werkdruk. Deze is ook beschikbaar in een versie voor groepen, afdelingen, bedrijven, organisaties: vraag aan via de Arbotelefoon ( , ma t/m do van 09:00 tot 13:00 uur) Doe het samen: collega s zijn de beste kennisbron voor oorzaken en oplossingen! Oorzaken opsporen met hulp van de Vakbondscheck Werkdrukoorzaken Meer ideeën voor oplossingen biedt de arbocatalogus Voorbeeldteksten voor het formuleren van eisen en wensen Advies via de Arbotelefoon of vakbondsbestuurder Goede voorbeelden op de campagnewebsite Werkdruk Uitwisselen van ervaringen via het Vakbondsnetwerk Werkdruk ADVIES EN ONDERSTEUNING Op zoek naar ondersteuning bij het aanpakken van werkdruk in jouw organisatie of bedrijf? Vraag ons naar de mogelijkheden via of telefoon! 02 FNV Stappenplan Werkdruk aanpakken

3 TEKST EN UITLEG BIJ HET FNV STAPPENPLAN WERKDRUK AANPAKKEN STAP 1: OP VERKENNING Antennes uit: in gesprek met de collega s! 1. Wil je iets aan werkdruk doen, vorm dan allereerst met gelijkgezinde collega s een groep of netwerk, want 2. In je eentje en zonder voldoende kartrekkers lukt het niet. Je hebt er minstens twee tot drie nodig, die goed met elkaar weten af te stemmen en doelgericht aan de slag gaan. 3. Doe de FNV Sneltest Werkdruk. Die geeft een eerste, duidelijke aanwijzing of de werkdruk inderdaad ongezond hoog is. Deze test is te vinden op: en via de FNV ook gratis verkrijgbaar voor groepen, afdelingen of hele organisaties. 4. Ga in gesprek met je collega s. Meestal ben je niet de enige die een te hoge werkdruk ervaart. Bovendien: samen sta je sterker dan alleen. Ga vooral eerlijk en objectief na of je collega s zich ook zo druk maken over de hoge werkdruk dat ze je bij vervolgactiviteiten zonodig actief te steunen. 5. Verzamel informatie over het onderwerp: werkdruk is minder vaag dan je denkt, maar goed beslagen ten ijs komen blijft belangrijk! Informatie vind je op: maar ook de Arbotelefoon van FNV kan je op weg helpen. 6. Informeer ook FNV via je vakbondsbestuurder, of via de Arbotelefoon dat jullie aan de slag gaan. De vakbondsbestuurder is geen tovenaar die het wel even oplost, maar wie weet kan de vakbondsbestuurder jullie vanuit vakbonds- en onderhandelaarservaring een helpende hand bieden. 7. Je kunt ook samen de ondernemingsraad benaderen. Ook dat is geen tovenaar, maar een goede or kan een stevige helpende hand bieden. 8. Houd zelf de regie: het gaat om júllie werkdruk, en zelf weet je vaak het beste hoe die aan te pakken! Toelichting: Belangrijk: zorg dat vakbond en ondernemingsraad (or) niet langs elkaar heen werken. Op veel bedrijven is de or actief aan de slag met het thema veilig en gezond werk. Daar hoort ook (ongezonde) werkdruk bij. Werkdruk daadwerkelijk aanpakken, vormt voor vakbond en or een kans om samen aan de slag te gaan, en samen resultaat te boeken. Ons advies: niet al te lang stilstaan bij de vraag wie welke bevoegdheden heeft. De krachten bundelen, en vooral: samen met de achterban aan de slag. METEN IS WETEN! 1. Allereerst: werkdruk is vooral te weinig tijd, mensen en middelen om je werk volledig en goed af te krijgen. Van werkdruk krijg je werkstress. Maar niet alle werkstress wordt veroorzaakt door werkdruk. Daarom de startvraag: Hebben we te maken met te hoge werkdruk, of is er misschien een ander probleem waardoor we in de stress raken? 2. Dit kun je in kaart brengen met de FNV Sneltest Werkdruk. Maar van-mens-tot-mens gesprekken met collega s zijn minstens zo belangrijk, ook voor de volgende stappen! 3. De FNV Sneltest Werkdruk is toepasbaar voor de groepen werknemers die iets aan hun werkdruk willen doen: een team, een afdeling, een hele organisatie. De FNV Sneltest Werkdruk is te vinden op via Laat zoveel mogelijk collega s de sneltest doen en verzamel de resultaten. De Sneltest geeft keurig aan of de werkdruk in de onderzochte groep werknemers te hoog is of niet. 4. Bespreek de resultaten van de werkdrukmeting met elkaar! Niet alleen met de kartrekkers, maar vooral ook met alle collega s! 5. Blijkt niet werkdruk het probleem, ga dan na wat er wél aan de hand is. Want ook daar kun je misschien wat aan doen. 6. Blijkt werkdruk inderdaad het op te lossen issue: ga dan naar stap 2! FNV Stappenplan Werkdruk aanpakken 03

4 STAP 2: WERKDRUKVEROORZAKERS EN WERKDRUKOPLOSSINGEN Werkdrukoorzaken opsporen Waar komt de werkdruk vandaan? Heb je de veroorzakers van werkdruk in beeld, dan komen veel oplossingen al in zicht! TIP De voornaamste veroorzaker van structureel te hoge werkdruk ligt in tekort aan mensen, tijd en middelen. Dat komt neer op tekortschietende werkomstandigheden. Laat je dus niet verleiden om in te zoomen op de individuele verschillen tussen werknemers (zeg maar: hun stressbestendigheid). Jazeker: mensen verschillen van elkaar, tegelijk zijn er wel degelijk duidelijke grenzen te trekken waarbinnen het overgrote deel van de werknemers goed en stressvrij functioneert. Daarin verschilt werkdruk niet van andere gezondheidsrisico s zoals zwaar tillen, teveel lawaai en blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Bovendien: werken aan individuele stressbestendigheid kost veel tijd, geld en het resultaat is meestal beperkt. De oorzaken in de werksituatie blootleggen en aanpakken is veel effectiever! Werkdrukoorzaken kunnen liggen, in te weinig mensen en te hoge (productie)doelstellingen, in onvoldoende hulpmiddelen, maar ook in de planning van het werk, in de (gebrekkige) opleiding van mensen, storingen. Er zijn diverse meetinstrumenten die kunnen helpen de grote werkdrukveroorzakers te achterhalen. De FNV biedt de Vakbondsscan Werkdrukoorzaken. Je vindt hem voor individueel gebruik op Je kúnt die check natuurlijk in je eentje invullen. Toch is ons advies: doe het samen! Dat vraagt iets meer tijd en overleg, maar levert als vanzelf een breed gedragen resultaat op. Op beperkte schaal kan de FNV deze scan ook beschikbaar stellen voor groepen werknemers, afdelingen, hele organisaties. Oplossingen benoemen Als je de oorzaken van te hoge werkdruk kent, weet je vaak ook al wat er moet veranderen: meer mensen? Meer goed gekwalificeerde (vaste) krachten? Lagere productienormen of omzettargets? betere apparatuur, beter onderhoud? minder langs elkaar heen werken? meer vakmanschap? betere planning? Enz. Vaak hebben jij en je collega s zélf hele heldere ideeën over wat er moet veranderen. Inventariseer die werknemersoplossingen, en probeer ze waar nuttig ook doorgevoerd te krijgen. Je kunt je ook laten inspireren door de oplossingen die worden aangedragen via de FNV werkdrukcampagnesite Daar vind je onder het kopje oplossingenzoeker ook de oplossingen die specifiek voor een aantal bedrijfstakken zijn afgesproken in een zogenaamde arbocatalogus. STAP 3: HANDELEN EN RESULTATEN BOEKEN Eisen en wensen formuleren: wéét wat je wilt! 1. Ga niet helemaal blanco het overleg met de leiding in. Bereid je goed voor. Zorg dat je een goede onderbouwing voor het werkdrukprobleem hebt. 2. Wacht niet af tot de werkgever met iets komt. Grote kans dat er niets komt, of iets dat je helemaal niet wilt. 3. Denk dus samen na wat nodig is om ongezonde werkdruk terug te dringen, dat werkt beter. Anders gezegd: formuleer van tevoren samen je eisen en wensen. 4. Beperk je niet tot de werkdruk moet omlaag. Je hebt in stap 2 al zoveel werk verzet; werknemers zijn daarmee óók in staat concrete ideeën voor de oplossing aan te dragen. 5. Geef duidelijk aan hoeveel jullie de werkdruk omlaag willen hebben om weer acceptabel te kunnen werken. De meetresultaten van het eerdere onderzoek kunnen als handvat dienen. 6. Geef duidelijk aan op welke manier jullie de werkdruk omlaag willen krijgen. 04 FNV Stappenplan Werkdruk aanpakken

5 7. Werknemers kennen zelf vaak het best de oplossing voor de eigen problemen. Kijk ook eens wat de eerder genoemde oplossingenzoeker op de website Werkdruk aanpakken aan oplossingen biedt. 8. Maak zichtbaar dat dit overleg niet vrijblijvend is, bijvoorbeeld door je werkdrukanalyse én de door jullie geformuleerde eisen of wensen via een door zoveel mogelijk mensen ondertekende petitie aan de directie aan te bieden (voorbeeldbrief in de FNV Werkdrukbox!) Schrijf je wensen duidelijk op. Verzeker je er van dat dit niet alleen jouw wensen, maar die van (bijna) iedereen zijn. Overleg dus met elkaar! TIPS 1. Let op dat de eisen aansluiten op de oorzaken die je eerder onderzocht hebt. Als er gewoon te weinig mensen zijn, is het minder zinvol alle energie te zetten op een betere planning ook al kan dat het leed tot op zekere hoogte verzachten. 2. Net als in de cao-periode zet je eisen en wensen op papier. Dat vormt de basis voor overleg en andere activiteiten. Soms passen eisen om de werkdruk te verlagen heel goed in een cao-eisen pakket. Maar het is meestal niet verstandig om te wachten tot de cao-periode weer is aangebroken. 3. Ook van de ondernemingsraad mag je verwachten dat hij zich sterk maakt voor jullie werknemerseisen. Moedig de OR-leden aan óók in gesprek te gaan met de achterban, óók hun OR- (of vakbonds) gezicht op de werkvloer te laten zien! AAN DE SLAG Op welke manier je het best te werk kunt gaan hangt onder andere af van de volgende factoren: 1. Hoe erg is het met de werkdruk? Als een groot deel van de collega s rood scoort op de FNV Sneltest Werkdruk, is de situatie waarschijnlijk ernstiger dan wanneer de meeste mensen in het groen zitten. 2. Hoe groot en stevig is het draagvlak onder de collega s voor jullie activiteiten: hoe sterk voelen de collega s dat er nu eindelijk iets aan de werkdruk moet worden gedaan? Is er veel draagvlak, dan kun je - indien nodig - steviger aan de gang dan wanneer de meningen onderling verdeeld zijn. Houd voelsprieten en antennes continu actief, want de stemming onder collega s kan soms snel veranderen. 3. Zijn er voldoende kartrekkers? Zo nee, dan zijn jullie actiemogelijkheden een stuk beperkter. Je zult nog actiever op zoek moeten gaan naar mensen die samen met jullie bereid zijn er voor te gaan. Wel gebeurt het regelmatig dat als je eenmaal begonnen bent, mensen enthousiaster worden om ook zelf mee te doen. 4. Op hoeveel vakbondsleden kun je rekenen? Het aantal vakbondsleden is een thermometer voor de bereidheid van mensen om samen aan de slag te gaan. Het aantal vakbondsleden is ook medebepalend voor de kans op succes. Het beste moment om daarover met collega s in gesprek te gaan en leden te werven verschilt per situatie. In elk geval geldt: hoe meer mensen vakbondslid willen worden, hoe sterker je staat. Slaag je erin voor en tijdens je activiteiten veel leden te werven, dan straal daarmee extra power uit! 5. Beschikken jullie over de steun van vakbondsbestuurder, ondernemingsraad, arbodienst en eventueel ook klanten, afnemers of andere belanghebbenden? Is het antwoord ja, dan kun je samen méér gewicht in de schaal leggen. Is het antwoord nee of twijfelachtig, bespreek dan op welke manier je die steun kunt vergroten. Het vergroot de noodzaak om de samenwerking te zoeken en de onderlinge communicatie te verbeteren. 6. Valt er goed te praten (en samen te werken aan een oplossing) met de leiding van een afdeling of bedrijf, of juist niet? Is het antwoord ja zoek dan in de eerste plaats de gemeenschappelijke belangen om de werkdruk terug te dringen. Leg het accent op goed overleg, zonder daarmee je doel, werkdruk moet lager, uit het oog te verliezen. In onderhandelaarsjargon heet dat stevig op de inhoud, zacht op de relatie. FNV Stappenplan Werkdruk aanpakken 05

6 7. Wat past bij jullie bedrijfscultuur? Cultuur is een vaag begrip. Je zou ook kunnen zeggen: wat is de overheersende mentaliteit, en hoe gaan we met elkaar om? In het ene bedrijf schrikt men van stevige taal, in het andere helemaal niet. In het ene bedrijf worden werknemers voor vol aangezien en ook door hun leiding gevenden gerespecteerd, in het andere ben je een nummer. In het ene bedrijf weten werknemers elkaar te vinden als de nood aan de man / vrouw is, in het andere werken ze vooral ieder-voorzich. Dat allemaal bij elkaar zal bepalen of je activiteiten hard of zacht moeten zijn. Of het via de vriendelijke en coöperatieve weg of via de minder vriendelijke weg van druk uitoefenen en werknemersactie zal gaan. Maak die keuzes en afwegingen zorgvuldig, in overleg met elkaar. Bovenal geldt: op welke manier je ook te werk gaat, doe het samen met je collega s. Zeg niet Wij regelen het wel, wacht maar tot we terugzijn, maar laat de collega s mee-denken, mee-praten en mee-doen. Zodat iedereen achteraf kan zeggen: wij hebben dit met zijn allen bereikt! WENSEN EN EISEN REALISEREN: VIER AANDACHTSPUNTEN Jullie wensen en eisen staan op papier. Maar papier is geduldig. Wat is er nodig om ze gerealiseerd te krijgen?. 1. Maak eisen en wensen duidelijk kenbaar. Er zijn veel verschillende manieren om dat te doen: a. gewoon op het werkoverleg, maar dan wel samen b. met een delegatie in gesprek gaan met de leiding c. een brief, petitie of enquêterapport namens allen aanbieden. Zorg wel tot overleg en zaken te komen met de mensen die besluiten kunnen nemen! Iemand die alleen maar luistert maar geen knopen door kan hakken, daar heb je niet zoveel aan. 2. Overleg met de verantwoordelijk leidinggevende(n) kán snel tot afspraken leiden. Lukt dat: des te beter. Leg ze wel goed vast. 3. Lukt het niet om via overleg tot afspraken te komen, dan kun je kiezen uit vele mogelijkheden. We noemen er enkele: a. Een openbaar overleg van de or organiseren, of een werkoverleg in de kantine. b. De inspectie SZW uitnodigen om met alle medewerkers te komen praten. c. Aandacht van de media voor jullie werkdrukproblematiek vragen, en voor de gevolgen die dat voor zowel medewerkers als klanten/afnemers heeft. d. Stiptheidsacties: we doen het werk gewoon goed, zoals het hoort, geen gejakker meer. e. Klanten, leveranciers, afnemers van het bedrijf benaderen (met een bulletin, of met hen in gesprek gaan). Leg ze de situatie uit. Bijvoorbeeld dat je hen door te hoge werkdruk helaas niet goed van dienst kunt zijn, en waarom dat jullie dwarszit. Aangeven hoe jullie denken dat de problemen op te lossen zijn. Steun en begrip vragen. TIPS 1. Laat merken dat het jou en je collega s ernst is: te hoge werkdruk is slecht voor je gezondheid, slecht voor de kwaliteit van je werk, slecht voor de sfeer in het bedrijf. Ongezond hoge werkdruk moet echt omlaag, in ieders belang! 2. Mocht je genoodzaakt zijn tot actie over te gaan, overleg dan in elk geval op tijd met de vakbond. Neem contact op met de vakbondsbestuurder, of vraag de Arbotelefoon van FNV om advies. 3. Uiteindelijk is het de bedoeling dat er duidelijke verbeterafspraken worden gemaakt en vastgelegd. Geen vaagheden, maar man en paard: wat gaat er gebeuren, wanneer en door wie? 4. Als de afspraken er zijn, volgt de uitvoering. Houd daar ook weer gezamenlijk goed zicht op: het zal niet de eerste keer zijn dat afspraken sterven in schoonheid, omdat ze niet worden uitgevoerd. 06 FNV Stappenplan Werkdruk aanpakken

7 TIP Bestaan er al andere hulpmiddelen waar je misschien wat aan hebt? 1. Wettelijk verplicht voor elk bedrijf is een schriftelijke inventarisatie van gezondheids- en veiligheids risico s. Dit heet de Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (R&IE). De RI&E hoort ook aandacht aan het onderwerp werkdruk te besteden. Belangrijker nog: er hoort een plan van aanpak bij. Daarin moet staan wat het bedrijf tegen te hoge werkdruk gaat doen en wanneer. Ook dat is wettelijk verplicht! Gebruik de RI&E als hulp om verbeteringen af te dwingen! 2. Ook wettelijk verplicht voor de werkgever: aan je werknemers een (vrijwillig) Preventief Medisch Onderzoek (PMO) aanbieden. Negen van de tien keer zit daar een vragenlijst over (onder andere) werkdruk bij. En dat kan bruikbaar zijn om de kwestie zichtbaarder en urgenter te maken. 3. De al een paar keer genoemde arbocatalogus of de cao. In een aantal cao s en arbocatalogi zijn namelijk concrete afspraken over werkdruk gemaakt. Dat is niet voor niets: die horen te worden uitgevoerd! Zie ook de Oplossingenzoeker op de werkdrukcampagnewebsite van FNV ( Maak de balans op en verzilver het resultaat Twee belangrijke, maar vaak vergeten aandachtspunten: 1. Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? 2. Zijn we er sterker van geworden? Hoe doe je dat? - Herhaal je werkdrukmeting die je in stap 1 gedaan hebt met de FNV Sneltest Werkdruk. Zijn er verbeteringen zichtbaar? - Ga in gesprek met je collega s, desnoods met een vragenlijst erbij: i. Zijn zij tevreden over de inzet en over het resultaat? ii. Wat zouden zij en jij anders willen zien? (En hoe gaan we (=samen!) dat dan doen?) iii. Hebben ze door zelf actief aan verbeteringen te werken meer vertrouwen gekregen in de mogelijkheden om je werknemerslot in eigen hand te nemen? Verzilveren is ook: vakbond versterken! Werknemerssucces is meestal het gevolg van een eenvoudig, maar fundamenteel vakbondsprincipe: samen staan we sterk. Uiteraard heb je dat al tijdens de activiteiten om de werkdruk omlaag te brengen benadrukt, en er nieuwe vakbondsleden op ingeschreven. Maak ook aan het eind zichtbaar dat de vakbeweging de organisatie is die het samen staan we sterk als uitgangspunt heeft, en werknemers daarin met raad en daad ondersteunt. Maar de vakbeweging is zo sterk als het aantal leden dat hij heeft. Ook een website, een Arbotelefoon, een FNV Stappenplan Werkdruk aanpakken kosten geld. Dus ook met het oog op toekomstige uitdagingen, is het van belang dat zoveel mogelijk collega s lid worden en blijven van de vakbond! FNV Stappenplan Werkdruk aanpakken 07

8 COLOFON Uitgave FNV Pers in opdracht van FNV Bijdragen XXXXX Eindredactie XXXX Vormgeving en DTP Studio FNV Druk Oplage Ordernummer: FNV Stappenplan Werkdruk aanpakken