Wat is een teleurstelling?

Transcriptie

1 Hoofdstuk 1 Wat is een teleurstelling? Ik ben niet ontmoedigd, omdat elke poging die op niets uitloopt weer een stap voorwaarts is. Thomas Edison 15

2 Casus Je werkt op een afdeling kleinschalig wonen. Je hebt de zorg voor acht bewoners. Deze avond heb je er helemaal zin in. Met veel enthousiasme stort je je op het avondeten. Vandaag ga je er eens veel werk van maken. Je besteedt vooral veel aandacht aan het dessert, door het extra leuk op te dienen. Over de vanillevla met versgeklopte slagroom strooi je wat chocoladevlokken. Je hebt de vla nu eens niet in de normale bakjes gedaan, maar in hoge glazen. Het ziet er erg leuk uit en je bent trots op het resultaat. Met veel enthousiasme kom je met het dienblad naar binnen. Je verwacht applaus. Maar wat gebeurt er? Een aantal bewoners vindt chocola over de slagroom niet lekker en zij willen het dessert niet eten. Ook de hoge glazen zijn geen succes. Drie bewoners kunnen hierdoor het dessert niet eten. Je voelt je teleurgesteld, maar laat dit niet merken aan de bewoners. Je blijft lachen en je best doen er wat leuks van te maken. Afbeelding 1.1 De zorgvragers zijn teleurgesteld over het dessert teleurstelling Uit dit voorbeeld blijkt wat een teleurstelling eigenlijk is. Een teleurstelling is een krachtig gevoel dat je ervaart wanneer een verwachting niet uitkomt. In dit voorbeeld had de verzorgende verwacht dat de bewoners het 16 Z O MOOI ANDERS IN DE ZORG TELEURSTELLINGEN

3 dessert leuk en lekker zouden vinden. Maar deze verwachting kwam niet uit. Je voelt je op zo n moment teleurgesteld. De bewoners waren in dit geval erg eerlijk. Ze gaven aan wat ze vonden van het dessert. Zij waren teleurgesteld over dit toetje en gaven zonder omwegen hun mening daarover. Je kunt zeggen dat zij feedback gaven over dit toetje. Maar als je feedback krijgt die je niet verwacht, voel je je teleurgesteld. verwachtingspatroon Door alle ervaringen die we opdoen in ons leven hebben we een bepaald verwachtingspatroon opgebouwd. Je verwacht bijvoorbeeld dat iedereen jou met respect behandelt, je verwacht dat iedereen aardig is tegen jou, je verwacht dat mensen om je heen zich net zoveel inzetten voor hun werk als jij dat doet. Alles wat je verwacht toets je aan je eigen waarheid, dat wat jij vindt dat goed of slecht is, wat jij vindt dat hoort. Maar ja... mensen zijn allemaal anders en reageren anders. Dus wat jij verwacht is niet altijd wat de ander verwacht of kan geven. In je leven doe je ervaringen op met mensen die jou niet met respect behandelen, of die niet aardig zijn tegen jou. Ook zie je in je werk vast mensen die zich op een andere manier inzetten voor hun werk. En elke keer als je verwachting niet uitkomt, voel je je teleurgesteld. Dit is niet prettig. Vaak willen we voorkomen dat we teleurgesteld raken. De verzorgende uit het voorbeeld kan na de teleurstellende ervaring met het dessert bijvoorbeeld besluiten nooit meer zo haar best te doen op het dessert. Zo kan ze de teleurstelling voorkomen. vrije ruimte Achter het gevoel teleurstelling zit vaak heel veel denkwerk. Je denkt voorafgaand aan het gevoel bijvoorbeeld: ik ben afgewezen, ik heb gefaald, ik deug nergens voor, enzovoort. Hoe sterker deze gedachten voor jou een waarheid zijn, hoe sterker het gevoel van teleurstelling zal zijn. Ook heeft dit effect op je levenshouding. Hoe sterker je gevoel van teleurstelling is, hoe meer je zult proberen te voorkomen dat het nog een keer gebeurt. Zo kan dan het mechanisme ontstaan dat je je voorzichtig gaat gedragen, dingen niet meer durft te doen of durft te zeggen. Je wordt angstig en voelt je niet meer vrij. De vrije ruimte waarin je je kunt begeven ten opzichte van anderen is klein geworden. Het is voor jezelf erg jammer als dit mechanisme ontstaat. Je gaat H OOFDSTUK 1 WAT IS EEN TELEURSTELLING? 17

4 blinde vlek verborgen gebied hierdoor dingen uit de weg en je angstig voelen is ook niet prettig. Dit patroon kan zo sterk zijn dat je zelf niet eens meer weet dat je in dit patroon zit. Je ontwikkelt een blinde vlek. Anderen zien bijvoorbeeld aan jou dat je je terugtrekt in bepaalde situaties, maar jij hebt dat niet meer door. Er zijn ook situaties waarbij je zelf merkt dat je niets zegt of doet, omdat je niet meer teleurgesteld wilt worden. Je laat de ander niet merken dat dit bij jou zo is. De verzorgende in het voorbeeld laat bijvoorbeeld haar teleurstelling niet merken aan de bewoners. Ze verbergt haar gevoel in dit geval. Er ontstaat een verborgen gebied voor de mensen om haar heen. Je wilt niet dat anderen van je weten hoe je je voelt op dat moment. De bewoners uit het voorbeeld gaven echter goed aan dat zij teleurgesteld waren over het dessert. Door de teleurstelling te uiten werd hun verborgen gebied kleiner. Joharivenster Joseph Luft en Harry Ingham hebben deze theorie in een schema samengevat. Het staat bekend als het Joharivenster (zie afbeelding 1.2). Bekend bij jezelf Onbekend bij jezelf Bekend bij anderen Vrije ruimte Blinde vlek Onbekend bij anderen Verborgen gebied Onbekende zelf Afbeelding 1.2 Joharivenster onbekende zelf In dit schema is een gebied opgenomen dat nog niet aan bod is geweest. Dat is het gebied je onbekende zelf. Dit gebied bevat elementen die niet bij jezelf en ook niet bij anderen bekend zijn. Uit een persoonlijkheidstest kunnen bepaalde eigenschappen naar voren komen waarvan je je niet bewust was en die anderen ook nooit zijn opgevallen. Uit dit schema wordt duidelijk waarom teleurstellingen belangrijk kunnen zijn. Door het ervaren van teleurstellingen, het onderzoeken 18 Z O MOOI ANDERS IN DE ZORG TELEURSTELLINGEN

5 en het uiten ervan, komen er in de relationele sfeer dingen in beweging. Je leert jezelf beter kennen door steeds naar je gevoel van teleurstelling te kijken. Waar komt dit vandaan, welke gedachte ging eraan vooraf, hoe kan ik dat het best aan de ander vertellen? Door jezelf te uiten, wordt het eerste kwadrant van het Joharivenster steeds groter en worden de andere drie kwadranten kleiner. Je vrijheid in de omgang met de ander neemt toe. Als het vertrouwen toeneemt, wordt de behoefte je te verbergen kleiner. Wanneer je je teleurstellingen uit, geef je een stukje van jezelf bloot. Daardoor leert de ander jou kennen. Door open te staan voor de geuite teleurstelling van de ander, wordt je blinde vlek kleiner. De vrije ruimte in de omgang met elkaar wordt groter. Het is fijn als je met de mensen om je heen zo n sfeer kunt opbouwen dat het uiten van gevoelens de normaalste zaak van de wereld is. Het zijn cadeautjes die je elkaar geeft, omdat je van alle feedback kunt leren. In het volgende hoofdstuk gaan we dieper in op het ontvangen van een geuite teleurstelling. Opdrachten 1.1 Bedenk drie voorbeelden van situaties waarin je teleurgesteld was door de reactie van anderen op jouw gedrag. Hoe was dat voor jou? Wat vond je moeilijk en wat ging makkelijk voor jou? Wat is jouw natuurlijke reactie wanneer je teleurgesteld bent? Word je boos, word je stil, verstar je of verhard je of nog anders? 1.2 Bedenk drie voorbeelden waarin jij te maken kreeg met een teleurgestelde reactie van een ander op jouw gedrag. Hoe was dat voor jou? Wat vond je moeilijk en wat ging makkelijk voor jou? Waarom reageren sommigen volgens jou zo fel? SAMENVATTING Een teleurstelling is een krachtig gevoel dat je ervaart wanneer een verwachting niet uitkomt. Wanneer je een teleurstelling uit, kan een ander er rekening mee houden. Je laat meer van jezelf zien. De vrije ruimte om met elkaar om te gaan wordt groter. Ook het omgekeerde is waar. Wanneer je je teleurstelling niet uit of probeert te voorkomen, laat je minder van jezelf zien. De vrije ruimte wordt dan kleiner. H OOFDSTUK 1 WAT IS EEN TELEURSTELLING? 19