Werkgelegenheid in de bouw neemt toe

Transcriptie

1 Persconferentie Werkgelegenheid in de bouw neemt toe Sinds enkele jaren ondersteunt de bouw de economische groei, maar tot nu toe heeft hij niet echt kunnen bijdragen aan het scheppen van banen. In dit opzicht is de situatie echter aan het verbeteren, met een toename van de werkgelegenheid in de bouwsector, ook al voldoen de resultaten nog niet aan de verwachtingen op dit gebied. Algemeen economisch klimaat De meest recente vooruitzichten van het Federaal Planbureau, zelfs licht neerwaarts herzien, bevestigen dat de voor de jaren verwachte algemene groei stabiel zal zijn en banen en investeringen zal genereren: het bbp zal met 1,6% per jaar toenemen, de investeringen zullen met 3,2% per jaar stijgen en de tewerkstelling zal over de hele periode met meer dan eenheden groeien. Het beschikbaar inkomen van de gezinnen zou in de loop van de hele periode met 3,8% stijgen en de werkloosheidsgraad zou dalen tot 6,3% in 2019 (komende van 7,1% in 2017). Dit perspectief van de algemene economische context is dus gunstig voor de ontwikkeling van de bouwactiviteit. Bouwconjunctuur De conjunctuurbeoordelingen van de bouwbedrijven laten ook een klimaat van vertrouwen in de toekomst zien. Optimisten zijn er inderdaad ongeveer even talrijk als pessimisten, wat overeenkomt met een gunstiger situatie dan een of twee jaar geleden, ook al was de bouw al aan het stijgen, ondanks pessimistischer economische inschattingen. Een analyse van de determinanten van het werkvolume bevestigt dat aannemers reden hebben om enigszins optimistisch te zijn over de economische situatie in de bouw in het algemeen en in de verschillende subsectoren daarvan. [Persconferentie] [ ] 1/6 Werkgelegenheid in de bouw neemt toe

2 Veel te bouwen wooneenheden in 2018 Het geplande aantal te bouwen woningen is in 2018 hoger dan in Het aantal in 2017 vergunde woningen nam toe, zowel in Wallonië (+6%) als in Brussel (+61% door het effect van enkele grote gebouwen in een beperkte markt). De situatie was anders in Vlaanderen, waar het aantal vergunde woningen in 2017 daalde (-6%). Deze situatie is het gevolg van de impact van het zogenaamde "EPB-effect" op de cijfers van Deze werden in feite "opgeblazen" door de cijfers voor bouwvergunningen die begin 2016 werden afgegeven voor aanvragen die eind 2015 werden ingediend door veel opdrachtgevers die zo probeerden te voorkomen dat de EPB-normen die van kracht zouden worden op voor hun bouwproject zouden gelden. In elk geval zal het aantal te bouwen wooneenheden naar verwachting ook hoger liggen in Vlaanderen in 2018 dan in Verwacht wordt immers dat het aantal woningen waarvoor in de eerste maanden van 2018 een vergunning werd verleend (zoals in 2016) opnieuw zal worden opgedreven door een nieuw "EPB-effect", ditmaal in verband met de aanscherping van de EPBvereisten op , waarvan de eerste tekenen overigens al eind 2017 in de statistieken te zien zijn. 1 Onder deze omstandigheden mag bij de nieuwbouwwoningen in 2018 een sterke groei (circa 7 %) worden verwacht. Omgekeerd kunnen we een zekere daling vrezen in 2019, aangezien dit segment dan de naweeën zal voelen van het "EPB-effect-2018", tenzij de vraag groter blijkt te zijn dan verwacht (zoals overigens het geval was in 2017). Verwacht wordt echter dat het renovatietempo veel trager zal groeien (ongeveer 1% in 2018). De renovatie zal te lijden hebben onder het effectieve wegvallen in het Vlaamse Gewest van het belastingvoordeel verbonden aan de isolatie van daken (voordeel dat nog steeds werd verkregen voor werken die in 2016 werden besteld en in 2017 werden uitgevoerd). In 2019 zou de woningrenovatie opnieuw een trendmatige groei van ongeveer 2 à 3% per jaar moeten vertonen, wat wordt ondersteund door de constante toename van het woningbestand en door de verhoging van de kwaliteitsnormen, onder meer met betrekking tot energieprestaties. Grote renovaties van niet-woongebouwen in 2018 De vooruitzichten voor de niet-woningbouw verschillen sterk van die voor de woningbouw. Dit is in zekere zin het omgekeerde beeld. We merken immers op dat de renovatie in 2018 ruimschoots ondersteund zou moeten worden door het besluit dat de federale regering in de zomer van 2017 nam om een budget van 400 miljoen toe te kennen voor de "renovatie van justitiegebouwen". Dit bedrijfssegment kan hopen op een stijging van ongeveer 7 %, maar het zou in 2019 een daling moeten verwachten als de 1 De cijfers voor de eerste maanden van 2018 worden pas eind juni bekendgemaakt. [Persconferentie] [ ] 2/6 Werkgelegenheid in de bouw neemt toe

3 inspanningen in 2018 voor de renovatie en beveiliging van openbare gebouwen zich beperken tot de geplande one-shotoperatie. De cijfers voor nieuwbouw daarentegen zien er negatief uit voor 2018, ook al blijkt uit het volume van de in 2017 vergunde nietresidentiële gebouwen (een stijging met ongeveer 20 %) dat er in 2018 meer moet worden gebouwd dan in Op te merken valt immers dat deze stijging werd geïnitieerd door gebouwen van het type "industriehallen" (+45 %) die relatief weinig werk per eenheid volume genereren en dat ze gepaard ging met een aanzienlijke daling voor gebouwen die het meeste werk per eenheid volume genereren, zoals kantoren (-43 %). Bovendien hebben dergelijke variaties de vraag aanzienlijk verwijderd van wat als een "evenwichtsniveau" kan worden beschouwd. Het is dan ook te verwachten dat de vraag naar bedrijfsgebouwen sterk zal afnemen en de vraag naar kantoren en andere gebouwen die meer activiteit genereren per eenheid volume zal toenemen, waarbij echter verwacht wordt dat deze stijging trager zal zijn dan de daling. In deze omstandigheden zal de nieuwe niet-woningbouw in 2018 naar verwachting globaal dalen (met ongeveer 1 % tot 2 %) om zich in 2019 te herstellen, wat ook ondersteund zal worden door het op volle kracht komen van het project "Scholen voor morgen bis". Effect van de gemeenteraadsverkiezingen op de burgerlijke bouwkunde in 2018 De burgerlijke bouwkunde is voor een groot deel afhankelijk van overheidsinvesteringen. En die worden, zoals bekend, sterk beïnvloed door de investeringscyclus van lokale overheden. Traditioneel kennen gemeentelijke investeringen immers een cyclische evolutie met een uitgesproken opwaartse fase in de aanloop naar de verkiezingen en een daling, ook uitgesproken, na de verkiezingen. In zijn jongste economische begroting ziet het Federaal Planbureau de overheidsinvesteringen in dit gemeenteraadsverkiezingsjaar met 10 % toenemen. In deze omstandigheden en rekening houdend met een stabilisering van de investeringen in de spoorwegen, zou de burgerlijke bouwkunde met ongeveer 8 % moeten stijgen. In 2019 zou hij echter te lijden hebben onder de daling van de gemeentelijke investeringen. De verwachte afname van dit type werkzaamheden zou echter grotendeels gecompenseerd moeten worden door het op volle kracht komen van de Oosterweel-gerelateerde werkzaamheden; de burgerlijke bouwkunde zou in dit kader, zij het schuchter, kunnen blijven groeien. [Persconferentie] [ ] 3/6 Werkgelegenheid in de bouw neemt toe

4 Verwachte groei voor de bouw Over het geheel genomen, en na de afgelopen jaren al sterke vooruitgang te hebben geboekt, zou het volume van de bouwwerkzaamheden dit jaar met nog eens ongeveer 3,7% moeten toenemen. Dit volume zou immers moeten worden ondersteund door het "EPB-2018-effect" verwacht bij de nieuwbouwwoningen, door een inspanning om overheidsgebouwen te renoveren en door een aanzienlijke intensivering van de investeringen door de lokale besturen. Deze drie steunmaatregelen zijn echter slechts tijdelijk. Het verdwijnen ervan zal onvermijdelijk gevolgen hebben voor het werkvolume voor Toch wordt een verdere groei (+1%) verwacht dankzij het herstel van de niet-woningbouw op dat tijdstip (met onder meer de intensivering van de werken in het kader van het project "Scholen voor morgen bis") en het op volle kracht komen van de projecten "Oosterweel" en "Sluis van Terneuzen". Werkgelegenheid verbetert Uit de ontwikkelingen van de afgelopen jaren blijkt dat de loontrekkende werkgelegenheid in de bouw, na jaren van daling, in 2016 weer is gaan groeien, d.w.z. vanaf het moment dat het werkvolume een groeitempo van meer dan 2,5 % per jaar bereikte. Met een verwachte toename van het werkvolume met ongeveer 3,7 % in 2018 zou de bezoldigde tewerkstelling in de bouw dit jaar dus verder moeten toenemen. In dit verband stellen we ook vast dat er in de bouwsector op dit moment bijzonder veel banen worden aangeboden. De FOD Economie telde er circa in het eerste kwartaal van dit jaar. De werknemers die door de bouwbedrijven werden gezocht zijn met andere woorden goed voor bijna 6 % van hun personeelsbezetting: dat is twee keer meer dan in de jaren en dat is ook twee keer meer dan de werkaanbiedingen in de industrie vandaag. De verhoging van de activiteitsduur verzekerd door het orderboekje van de bouwbedrijven wijst erop dat de personeelsbezetting in de sector, hoewel [Persconferentie] [ ] 4/6 Werkgelegenheid in de bouw neemt toe

5 in stijgende lijn, niet in voldoende mate toeneemt om aan de toegenomen vraag te voldoen, zonder termijnverlenging (ook al blijft het verlengen van de gemiddelde termijnen beperkt 2 ). Deze bevinding is geenszins een teken van een gebrek aan vertrouwen bij de aannemers die zouden aarzelen om personeel in dienst te nemen. Integendeel, zoals we hebben gezien, tonen aannemers enig vertrouwen in de toekomst en de vacaturestatistieken bevestigen dat ze steeds meer personeel in dienst willen nemen. Aannemers hebben het eigenlijk moeilijk om het gekwalificeerde personeel te vinden dat ze nodig hebben. Deze aanwervingsmoeilijkheden zijn vandaag de dag bijna algemeen en sparen de bouwsector uiteraard niet die, zoals we hebben gezien, nu meer rekruteert dan het economische gemiddelde (de groei van het werkvolume ligt hoger dan die van het bbp). Het feit dat het moeilijk is personeel aan te werven om aan de kwalificatiebehoeften van bedrijven te voldoen, is een algemene structurele factor, die zowel op de economie in haar geheel als op de bouw van toepassing is, met als extra bijzonderheid dat afgestudeerden met een bouwdiploma nooit talrijk genoeg zijn om de natuurlijke uitstroom in bedrijven in de sector te vervangen. Deze problemen zijn nog acuter wanneer de sector, zoals nu het geval is, zijn personeelsbestand wil uitbreiden. Zij hebben echter nooit verhinderd dat de werkgelegenheid in de sector toenam, met als belangrijkste gevolg dat de aanpassing van de arbeidskrachten aan de behoeften 3 werd vertraagd. De vorige opwaartse aanpassing van de personeelssterkte als gevolg van een lange en aanzienlijke stijging van de vraag (in de jaren 2000) had trouwens vertraging opgelopen en was voortgezet, ook al was de activiteit niet meer toegenomen. In deze omstandigheden tonen de toename van het aantal vacatures en de aanwervingsmoeilijkheden waarmee de sector momenteel wordt geconfronteerd dan ook aan dat het herstel van de bezoldigde werkgelegenheid dat in 2016 is ingezet, zal doorzetten. Dit herstel zou zelfs tot 2019 moeten duren, ook al zal het werkvolume op dat moment waarschijnlijk niet meer zo snel toenemen. Bedrijven zullen dan hun personeelsbestand blijven aanpassen aan hun behoeften, onder meer dankzij de intensivering van de verschillende opleidingsprogramma's, ook binnen de bedrijven zelf. 2 De activiteitsduur verzekerd door het orderboekje van de bouwbedrijven werd met een tiental dagen verlengd sinds begin 2016, wat het herstel van de loontrekkende werkgelegenheid "bouw" markeerde. 3 Bedrijven vinden uiteindelijk toch de werknemers die zij nodig hebben dankzij onder meer de intensivering van de verschillende opleidingsprogramma's, ook intern. [Persconferentie] [ ] 5/6 Werkgelegenheid in de bouw neemt toe

6 De verbetering op het gebied van de werkgelegenheid is niet alleen het resultaat van vacatures voor de 5 tot werknemers die bedrijven momenteel proberen te vinden om hun personeelsbestand uit te breiden 4 als gevolg van de toename van het werkvolume. Deze verbetering is ook het gevolg van de maatregelen waartoe de regering heeft besloten (en waarvan sommige nog ten uitvoer moeten worden gelegd) om de concurrentieverstoringen te beperken tussen ondernemingen die werken met personeel dat onder de Belgische sociale zekerheid valt en ondernemingen die gebruikmaken van personeel dat in België actief is in het kader van het detacheringsstelsel. De in de zomer van 2017 genomen maatregelen ter vermindering van de loonkosten, die tegen 2020 volledig maar geleidelijk ten goede zullen komen aan de bouwbedrijven, zullen een dubbel effect op de werkgelegenheid hebben. Enerzijds zullen ze de werkgelegenheid in de bouwsector opnieuw in evenwicht brengen ten voordele van aanwervingen die onderworpen zijn aan de Belgische sociale zekerheid; anderzijds kunnen zij bijdragen tot een stijgende activiteit. Rekening houdend met de verwachte stijging en met de effecten van de maatregelen tot vermindering van de loonkosten, verwacht het Federaal Planbureau immers dat de sector tegen 2023 in totaal banen zal creëren. Ondertussen lijken Belgische ondernemingen, gerustgesteld door deze maatregelen, al de stap te hebben gezet om lokale arbeidskrachten aan te werven om de toename van het werkvolume op te vangen in plaats van steeds meer een beroep te doen op buitenlandse onderaannemers. 4 Geschat wordt dat slechts de helft van de werkaanbiedingen (d.w.z. de toename van de werkaanbiedingen sinds , toen de personeelsbezetting niet toenam) verband houdt met een gewenste toename van de personeelsbezetting. In dit verband lijkt het saldo van de werkaanbiedingen betrekking te hebben op vervangingen. [Persconferentie] [ ] 6/6 Werkgelegenheid in de bouw neemt toe

7 Persconferentie Bouwsector zorgt weer voor werkgelegenheid Veiligheid op het werk, prioriteit nummer 1 voor de bouw De bouwnijverheid verkeert in een goede economische gezondheid, die wordt ondersteund door gunstige determinanten - beschikbaar inkomen van de gezinnen, werkloosheidsgraad, overheidsinvesteringen. Voor 2018 verwacht de Confederatie Bouw een groei van ongeveer 3,7 %, ruim boven de verwachte groei van de Belgische economie als geheel (1,6 %). In 2018 zal de bouw worden ondersteund door een versnelling van het aantal bouwvergunningen als opmaat naar de aanscherping van de energie-efficiëntievereisten in Vlaanderen, door een budgettaire inspanning voor de renovatie van openbare gebouwen en door een duidelijke intensivering van de investeringen door lokale overheden. Voor 2019 verwachten we een groeivertraging in de bouw, die niet meer dan 1% mag bedragen. De bouw van nieuwe woningen zal naar verwachting krimpen als gevolg van de sterke stijging in 2018; deze inkrimping wordt gecompenseerd door een herstel bij de nieuwe nietwoningbouw en door de burgerlijke bouwkunde. Deze goede resultaten hebben de bouwsector in staat gesteld zijn rol als banenschepper te consolideren, een status die hij in 2016 heeft herwonnen en in 2017 heeft geconsolideerd. Uit de INR-statistieken blijkt dat het aantal werknemers in de bouwnijverheid is gestegen van in het eerste kwartaal van 2017 naar in het eerste kwartaal van 2018, een stijging van eenheden. Dit ondanks de komst van gedetacheerde Europese arbeidskrachten naar onze werven, zij het in dalende lijn, en de aanwervingsmoeilijkheden. In deze goede werkgelegenheidscijfers zien we, naast het hoge activiteitsniveau, het effect van de anticipatie van de bedrijven op de aan de sector beloofde vermindering van de loonkosten. Wil de bouw zijn rol als banenschepper blijven spelen, dan is het belangrijk dat de regering en de sociale partners, net zoals voor de economie als geheel, hun inspanningen voortzetten om vraag en aanbod op de arbeidsmarkt in België beter op elkaar af te stemmen. In een ander verband, hoewel nog altijd gelinkt aan de werkgelegenheid en de activiteit in de sector, betreurt de Confederatie ten zeerste dat het aantal arbeidsongevallen in de bouw nog steeds te hoog is, ondanks een al jaren durende gestage daling. De Belgische bouw bevindt zich, inzake veiligheid, in een Europees gemiddelde, ver achter de goed presterende landen, zoals Zweden, Nederland of het Verenigd Koninkrijk, waar de minste arbeidsongevallen in de bouw gebeuren. Het voorbeeld van de "model"-landen is er om ons eraan te herinneren dat het noodlot niet mag ingeroepen worden als argument voor het gebeuren van arbeidsongevallen en om alle bouwbedrijven aan te moedigen om een echt veiligheidsbeleid te ontwikkelen dat geïntegreerd is in hun dagelijkse bedrijfsvoering, zoals sommige bouwbedrijven al eerder deden. De Confederatie zet zich vastberaden in voor de strijd voor een betere veiligheid op de bouwplaatsen, die zij tot 2020 tot een van de hoofdprioriteiten van haar actieprogramma heeft [Persconferentie] [ ] 1/2 Bouwsector zorgt weer voor werkgelegenheid

8 gemaakt, met als doel het aantal arbeidsongevallen te halveren en de Belgische bouwsector op het niveau van de meest doeltreffende Europese staten inzake preventie te brengen. Van veiligheid een echte bedrijfscultuur maken, is natuurlijk bovenal de verantwoordelijkheid van de leidinggevenden en het management van het bedrijf en vergt van hen een niet-aflatende toewijding daarvoor. Om de veiligheid te verbeteren is echter ook een grotere betrokkenheid van de andere spelers uit de bouwsector nodig, in het bijzonder van de opdrachtgevers die, door middel van bestekken en toezicht op de werkzaamheden, over belangrijke troeven beschikken om bouwplaatsen mee veiliger te maken. De politici moeten zich aangesproken voelen door de zeer gemiddelde resultaten van België op het vlak van risicobeheer, die niet alleen van toepassing zijn op de bouwsector, maar op alle bedrijfssectoren. Overheden moeten ook investeren in een preventiecultuur door te handelen waar zij kunnen, onder meer in hun eigen bestekken, in het onderwijs en in opleiding. [Title] [dd.mm.yyyy] 2/2

9 Persconferentie Arbeidsveiligheid is een beleidsprioriteit Het voorkomen van risico's op het werk is een belangrijk aandachtspunt voor de ondernemingen, hun leidinggevenden en al degenen die op de een of andere manier betrokken zijn bij de organisatie van de veiligheid en de bescherming van de werknemers tijdens de uitvoering van hun werk. In de bouw blijft risicopreventie op bouwplaatsen in veel gevallen een reële uitdaging die de mobilisatie van de hele sector rond dit thema rechtvaardigt. Het valt te betreuren dat het aantal arbeidsongevallen in de sector vandaag hoog blijft ondanks de frequentiegraad van arbeidsongevallen in de bouw die al jaren daalt. Vandaar dat de Confederatie heeft beslist om van arbeidsveiligheid en de weg naar een nieuwe preventiecultuur een van de topprioriteiten te maken voor haar beroepsactieprogramma in de periode Maar veiligheid op het werk gaat verder dan alleen de beroepsactie. De Confederatie doet in dit verband ook een beroep op de politieke wereld om van dit thema een van de acties te maken die in toekomstige federale en gewestelijke regeringsprogramma's zullen worden opgenomen. België bevindt zich immers op het vlak van arbeidsveiligheid aan de onderkant van de Europese middengroep, ver achter de landen die een bijzonder doeltreffend preventiebeleid voeren. Dit geldt zowel voor de bouw als voor alle sectoren samen. Regeringen mogen niet ongevoelig blijven voor deze situatie en het is hun verantwoordelijkheid om al het mogelijke te doen om de sectoren te helpen arbeidsongevallen in ons land drastisch terug te dringen. Een onrustwekkende toestand Ook al zit de risicograad in een dalende trend (hij ging in 8 jaar ongeveer 35 % achteruit), toch blijft hij hoog in de bouw. Uit statistische gegevens over arbeidsongevallen blijkt dat de situatie in de sector onrustwekkend blijft, evenals de algemene situatie in alle sectoren samen, zij het in iets mindere mate. Toestand voor de Belgische economie in haar geheel In de Belgische private sector (3,3 miljoen werknemers) werden in arbeidsongevallen geregistreerd. 1 Iets meer dan 40 % van deze arbeidsongevallen leidde niet tot arbeidsongeschiktheid. Ongeveer 50 % leidt tot arbeidsongeschiktheid van kortere of langere duur en 10 % leidde tot een blijvende invaliditeit van het slachtoffer. In 0,1 % van de gevallen, hetzij bij 108 werknemers, veroorzaakte het ongeval de dood van het slachtoffer. 1 Statistische gegevens van FEDRIS. [Persconferentie] [ ] 1/5 Arbeidsveiligheid is een beleidsprioriteit

10 De verdeling van de arbeidsongevallen over diensten, industrie en bouw werd in een grafiek gegoten als bijlage bij deze nota (zie grafiek 1). De toestand in de bouw arbeidsongevallen (hetzij 11 % van de ongevallen die in België gebeurden) vonden plaats in 2016 in de bouw. In dit aantal zitten ook de ongevallen van en naar het werk (875). Deze toestand geldt voor werknemers in de sector (arbeiders en bedienden), met uitzondering van uitzendkrachten 2, zelfstandigen en gedetacheerde buitenlandse arbeiders. De risicograad in de bouwsector is bij de hoogste van de sectoren van de Belgische economie. Hij staat op de achtste plaats in een lijst van iets meer dan 80 sectoren. Er gebeuren 55 bouwongevallen per miljoen gepresteerde uren 3 in 2016, terwijl in alle andere grote economische sectoren, ook in de nijverheid in haar geheel, het er minder dan 35 zijn (zie grafiek 2 als bijlage). Iets meer dan een derde van de bouwongevallen leidt tot geen arbeidsongeschiktheid. De helft van de ongevallen leidt tot arbeidsongeschiktheid van kortere of langere duur en de overige 15 % leiden tot blijvende invaliditeit of zelfs in bepaalde zeldzamere gevallen (0,2 %) tot het overlijden van het slachtoffer 4 (zie grafiek 3 als bijlage). Een Europese vergelijking Dankzij de analyse van Europese statistische gegevens (EUROSTAT) voor het Europa van de 15 (minus Griekenland) kan de situatie in België, en in het bijzonder in de Belgische bouwsector, wat arbeidsongevallen betreft, vergeleken worden met die van de andere landen. De Belgische bouwsector bevindt zich, inzake veiligheid, aan de onderkant van het Europese gemiddelde. In vergelijking met de toestand van de bouw in de vier Europese landen die het best scoren op het vlak van veiligheid (Nederland, Verenigd Koninkrijk, Ierland en Zweden), die allemaal een met België vergelijkbaar welvaartsniveau hebben, blijkt dat het ongevalsrisico bijna drie keer hoger ligt in de Belgische bouw dan in de bouwsector van deze referentielanden (zie grafiek 4 als bijlage). Meer in het algemeen is het belangrijk op te merken dat België voor alle activiteitssectoren (globale economie) samen ook op een gemiddeld peil op Europees niveau 5 staat, met een ongevallenrisico dat 2,2 keer hoger ligt dan in de groep van de 4 landen die op het vlak van veiligheid het best presteren. 2 Fedris vermeldt voor 2016 een aantal van 826 arbeidsongevallen die zich hebben voorgedaan bij uitzendkrachten tewerkgesteld in bouwbedrijven. 3 Gegevens van Fedris - het gaat om alle ongevallen samen, namelijk die welke leiden tot arbeidsongeschiktheid, blijvende invaliditeit of sterfgeval alsook die welke niet tot arbeidsongeschiktheid leiden. 4 De analyse van de frequentiegraad kan als volgt verfijnd worden: de 55 ongevallen per miljoen gepresteerde uren in de bouw kunnen worden onderverdeeld in 17 ongevallen zonder gevolg, een tiental ongevallen met een arbeidsongeschiktheid van maximaal drie dagen en 27 ongevallen die leiden tot een ongeschiktheid van minstens vier dagen, blijvende invaliditeit of het overlijden van het slachtoffer. 5 De Belgische score bevindt zich in een middengroep, in de buurt van Oostenrijk, Denemarken en Finland. Boven deze middengroep staat de groep van 4 landen waar de veiligheid op het werk het hoogst is (Ierland, Nederland, Zweden en het Verenigd Koninkrijk). Aan de staart van het peloton volgen dan Duitsland, Spanje, Frankrijk, Luxemburg en Portugal. [Persconferentie] [ ] 2/5 Arbeidsveiligheid is een beleidsprioriteit

11 De risicograad, die daalt in de Belgische bouw, daalt ook in de andere Europese landen. De Belgische bouwsector zal zijn achterstand bij ongewijzigd beleid dan ook niet snel kunnen inhalen. Als de trends zich voortzetten in het tempo van de voorbije jaren, kan België hopen het Europese gemiddelde tegen 2020 in te halen en op zijn vroegst aan het einde van het volgende decennium het niveau van de 4 best presterende landen te bereiken (zie grafiek 5 als bijlage). De oorzaken van de ongevallen Er zijn een groot aantal factoren en redenen die bijdragen aan het ontstaan van een arbeidsongeval, evenals een grote verscheidenheid aan omstandigheden die de context waarin ongevallen plaatsvinden, verklaren of verduidelijken. Het jaarverslag van de Confederatie analyseert in dit verband de verschillende kenmerken van de arbeidsongevallen in de sector en trekt daaruit veel nuttige lessen, onder meer voor de verbetering van de preventie. Het verslag bevat ook een groot aantal getuigenissen van actoren op het terrein - aannemers, preventieadviseurs, veiligheidscoördinatoren, architecten, vakbondsvertegenwoordigers en deskundigen - waarin de belangrijkste veiligheidstekortkomingen op het terrein worden belicht. Wat de oorzaken betreft, blijkt uit de statistieken dat bijna de helft van de arbeidsongevallen in de bouw (met uitzondering van "kleine" ongevallen met een arbeidsongeschiktheid van minder dan vier dagen) wordt veroorzaakt door een val van het slachtoffer of door een verlies van controle (over een machine, gereedschap, voertuig of toestel). De bouwongevallen die het gevolg zijn van een beweging met belasting zijn goed voor ongeveer 15 %. Hetzelfde geldt voor een beweging zonder belasting en voor een vallend voorwerp. Slechts vijf grote categorieën (op de ongeveer vijftig bepaald door FEDRIS) zijn dus nodig om de oorzaak te beschrijven van 95 % van de ongevallen in de bouwsector (zie de grafieken 6 en 7 als bijlage). Wat de oorzaken van het ongeval betreft, gaat de analyse uiteraard verder dan het statistische kader en is zij gebaseerd op getuigenissen, verslagen en diverse beoordelingen. Er wordt onder meer vastgesteld dat de veiligheidsvoorschriften niet worden nageleefd, met name die welke betrekking hebben op de persoonlijke en collectieve beschermingsmiddelen, dat werven slecht georganiseerd zijn (orde, netheid, verlichting, organisatie van het verkeer van personen en voorwerpen, enzovoort), dat de coördinatie van de activiteiten van de verschillende aannemers op de bouwplaats gebrekkig is, dat een beroep doen op onderaanneming soms tot ongevallen leidt, dat de voorafgaande screening van de risico s zwak is, dat werknemers niet genoeg kennis en vaardigheden hebben (uitvoeringstechnieken en veiligheid), dat leiderschap ontbreekt en zo meer. Prioritaire aandachtspunten In het jaarverslag van de Confederatie worden onder meer de volgende twee prioritaire structurele maatregelen genoemd die moeten worden genomen om de veiligheid op de bouwplaats radicaal te verbeteren: Veiligheidsbewustzijn en -cultuur op bouwplaatsen ontwikkelen Het concept van een veiligheidscultuur wordt nog niet voldoende toegepast in de sector. Er loopt vanuit dit standpunt bekeken een "breuklijn" tussen bedrijven die aan een preventiecultuur werken en bedrijven die veiligheid niet, of onvoldoende, hebben geïntegreerd in hun dagelijkse bedrijfsvoering. In het algemeen is de mate van betrokkenheid van Belgische bouwbedrijven bij veiligheid, gemeten aan de hand van het al dan niet toepassen van een aantal "goede praktijken", onvoldoende om het risico op ongevallen te beperken tot een niveau dat vergelijkbaar is met het [Persconferentie] [ ] 3/5 Arbeidsveiligheid is een beleidsprioriteit

12 risico dat wordt waargenomen in de bouwsector van de vier Europese landen die op het gebied van veiligheid het best presteren. De bedrijfsleider en het management hebben een essentiële rol bij het integreren van veiligheid in de bedrijfscultuur. Het is aan hen om die integratie tot stand te brengen en zij moeten zich er echt en voortdurend voor inzetten met bovendien een zichtbaar effect voor de werknemers op de bouwplaatsen. De methoden zijn daarbij onbelangrijk, aangezien elke onderneming de procedures en technieken moet kiezen die voor haar geschikt zijn, afhankelijk van haar omvang en de aard van haar activiteiten. Essentiële elementen, zoals communicatiemethoden, opleidingsprogramma's, met inbegrip van permanente opleiding, discussieforums, rapporten en analyses van incidenten zijn natuurlijk essentiële voorwaarden voor de integratie van veiligheid, ongeacht de gekozen methode. Hetzelfde geldt voor het op verantwoorde wijze omgaan met onderaanneming, die vandaag de dag nog steeds een zeer zwakke schakel is op het gebied van de veiligheid op de bouwplaats. Een echte bedrijfscultuur vergt ook een doeltreffende controle van de veiligheid bij de onderaannemers. Een partnership ten behoeve van de veiligheid opbouwen De samenwerking tussen de verschillende spelers in de bouwsector creëert een echte meerwaarde op het vlak van veiligheid. Voor de partners van de aannemer, in het bijzonder de architecten en opdrachtgevers, is een rol weggelegd bij de verbetering van de veiligheid op de bouwplaats. Dit geldt meer in het bijzonder voor de opdrachtgevers, omdat zij door de bestekken en de controle op de werkzaamheden over belangrijke troeven beschikken om doeltreffend op te treden op het gebied van risicopreventie. Zij kunnen dus specifieke preventieve maatregelen opleggen, criteria vaststellen voor de selectie van ondernemingen, met inbegrip van onderaannemers, op basis van veiligheidsprestaties, zij kunnen gedetailleerde kostenposten voor de organisatie van de veiligheid eisen en zij kunnen zelfs zover gaan dat veiligheidskosten worden uitgesloten van de algemene vergelijking van de prijsaanbiedingen van de inschrijvers. Onderzoek van de Confederatie onder buitenlandse en Belgische bouwbedrijven naar de mate van betrokkenheid van opdrachtgevers bij veiligheid toont aan dat de betrokkenheid van opdrachtgevers bij veiligheid sterker is in landen waar de risicopreventie beter is (zie grafiek 8 als bijlage). Uit een ander specifiek onderzoek onder Belgische aanbestedende diensten (een dertigtal respondenten) is gebleken dat de opdrachtgevers zich terdege bewust zijn van hun rol op het gebied van preventie en dat meer dan de helft van hen zich bewust is van het feit dat hun betrokkenheid onvoldoende is, maar de meeste van hen zijn van plan om in de toekomst een grotere betrokkenheid aan de dag te leggen. Een grootschalige bewustmakingscampagne De Confederatie is van plan bij de start van het nieuwe werkjaar in september 2018 een grootschalige actie op te zetten om een grote uitdaging aan te gaan, namelijk het halveren van het aantal arbeidsongevallen in de bouw tegen 2020, om zo zeer snel bij de vier Europese landen met de hoogste veiligheidsprestaties te kunnen aansluiten. Zij heeft een actieprogramma voor de lange termijn goedgekeurd, met inbegrip van een communicatiecampagne die gericht is op de ontwikkeling van het veiligheidsbewustzijn en de integratie van preventie in het dagelijks bestuur van de onderneming. Zij wil in dit communicatiebeleid de nadruk op een preventiecultuur leggen. [Persconferentie] [ ] 4/5 Arbeidsveiligheid is een beleidsprioriteit

13 De ondernemingen zullen het verzoek krijgen om een charter te ondertekenen om blijk te geven van hun engagement voor de integratie van veiligheid in hun cultuur en om zich concreet aan te sluiten bij de gemeenschappelijke doelstelling om de veiligheid in de sector te verbeteren. De campagne zal gepaard gaan met diverse evenementen, zoals een roadshow, een nationale veiligheidsdag, thematische informatiedagen op lokaal niveau, reflectieworkshops met de partners in het bouwproces of met de veiligheidscoördinatoren over systeemverbeteringen. Een boodschap voor de politiek De bevoegde federale en gewestelijke overheden hebben de laatste jaren niet geaarzeld om samen met de Confederatie partnerships aan te gaan om sociale dumping en oneerlijke concurrentie te bestrijden. Die hebben onder meer de vorm aangenomen van wetswijzigingen, standaardclausules in bestekken en gidsen voor goede praktijken. Zij zullen dan ook niet aarzelen om structureel samen te werken met het bedrijfsleven op een zo belangrijk gebied als de veiligheid op de bouwplaats. Dit is in ieder geval de oproep van de Confederatie aan de politieke partijen. Zij nodigt hen in het bijzonder uit te werken aan twee acties die een beslissende invloed kunnen hebben op de veiligheid op het werk: - Enerzijds de veralgemening van de betrokkenheid van opdrachtgevers, met name publieke opdrachtgevers, bij de veiligheid op de bouwplaats door het systematische gebruik van hun eigen instrumenten op het gebied van selectie, ondersteuning en controle van bedrijven. - Anderzijds de invoering en, waar het bestaat, de intensivering van een echt veiligheidsopleidingsprogramma voor alle jongeren in het secundair, hoger en universitair onderwijs, in het bijzonder in de bouwafdelingen. [Persconferentie] [ ] 5/5 Arbeidsveiligheid is een beleidsprioriteit

14 De veiligheid op het werk is een politieke prioriteit

15

16

17

18

19

20 Een actieplan voor de sector Doel: bedrijven warm maken om veiligheid te integreren in hun dagelijkse bedrijfsvoering Lancering van een grote communicatiecampagne rond het invoeren van een preventiecultuur September 2018 Acties ter ondersteuning Ondertekening van een charter Houden van een veiligheidsdag Organiseren van een roadshow Communicatie-instrumenten Reflectieworkshops Bewustmaken van de overheid Partnerships met de andere bouwactoren

21 Partnerships met de andere bouwactoren Een veiligheidscultuur op bouwplaatsen is een zaak van iedereen De andere bouwactoren (architect, studiebureau, opdrachtgever) moeten zich inzetten voor preventie De opdrachtgever beschikt over belangrijke troeven inzake veiligheid: Door de besteksbepalingen (selectiecriteria, veiligheidsvoorschriften, bepaling van preventieposten, die buiten concurrentie geplaatst worden, enzovoort) Door controle van de naleving van de contractuele clausules en controle op de uitvoering van de werken

22 2014T2 2014T3 2014T4 2015T1 2015T2 2015T3 2015T4 2016T1 2016T2 2016T3 2016T4 2017T1 2017T2 2017T3 2017T4 2018T1 2014T2 2014T3 2014T4 2015T1 2015T2 2015T3 2015T4 2016T1 2016T2 2016T3 2016T4 2017T1 2017T2 2017T3 2017T4 2018T1 2014T2 2014T3 2014T4 2015T1 2015T2 2015T3 2015T4 2016T1 2016T2 2016T3 2016T4 2017T1 2017T2 2017T3 2017T4 2018T1 2014T2 2014T3 2014T4 2015T1 2015T2 2015T3 2015T4 2016T1 2016T2 2016T3 2016T4 2017T1 2017T2 2017T3 2017T4 2018T1 Persconferentie Evolutie van de beschikbare arbeidskrachten voor bouwactiviteiten Werknemers Zelfstandigen Gedetacheerden Uitzendkrachten Bronnen: Constructiv, INR, RSZ en eigen berekeningen [Persconferentie] [ ] 1/1 Evolutie van de beschikbare arbeidskrachten voor bouwactiviteiten