SCALPEL BLANKENBERGE. - DE PUNTJES OP DE i (CSA). - IDENTITEIT VAN DE VERPLEEGKUNDIGE. EN VERDER IN DIT NUMMER

Transcriptie

1 DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT - VERENIGING VAN VLAAMSE OPERATIEVERPLEEGKUNDIGEN NR 62 - APRIL - MEI - JUNI 2006 SCALPEL BLANKENBERGE EN VERDER IN DIT NUMMER - DE PUNTJES OP DE i (CSA). - IDENTITEIT VAN DE VERPLEEGKUNDIGE. V. U. CASTELEYN JAN, EINDSTRAAT 3, B NEERPELT AFGIFTEKANTOOR 2400 MOL - P2A9798 SUPPORTED BY: AND

2 OKA = oke? VORMING VOOR VERPLEEGKUNDIGEN in de OKA CAMPUS LIER Ben je reeds enkele jaren werkzaam op het operatiekwartier of heb je zin in een verpleegkundige specialisatie welke beantwoordt aan jouw toekomstprofiel? Dan is dit misschien wel iets voor jou! BANABA IN OPERATIEVERPLEEGKUNDE STRALINGSPROTECTIE POSTGRADUAAT ANESTHESIEVERPLEEGKUNDE POSTGRADUAAT OPERATIEVERPLEEGKUNDE Interesse? C o n t a c t p e r s o o n : N a n c y E y e r, T , E n a n c y. e y e k h k. b e D o w n l o a d d e f o l d e r s o p : w w w. k h k. b e scalpelburg05-06.indd 1 2/05/ :08:00

3 Edito B Buiten het WK voetbal, dat uiteraard al weken onze belangstelling heeft, zijn er toch nog andere gebeurtenissen die onze aandacht verdienden. Vooreerst de enquête over gezondheidswerkers, waaronder verpleegkundigen, die massaal naar Nederland trekken. Wat mij vooral opviel was de argumentatie, het waarom. Er is een tekort aan verpleegkundigen in Vlaanderen, dus dat is zeker geen reden. Veeleer was het de gemoedelijkheid, de sfeer, de assertiviteit, de plaats van verpleegkundigen in het ziekenhuis, het behandeld worden als gelijke, het deel uitmaken van een team met gelijke behandeling, de mogelijkheid om bij te scholen en daarvoor ook de nodige financiële compensatie krijgen. Tot zover de voornaamste redenen. D De rasechte VVOV-ers, de anderen uiteraard ook, geef ik de raad om alle edito s van Scalpel te lezen, ze zullen merken dat elk van de hierboven aangehaalde argumenten minstens eenmaal door mij werden besproken. Het zijn allemaal pijn- en breekpunten. Echt allemaal redenen waaraan moet gewerkt worden. Als de bevoegde instanties hier niet dringend werk van gaan maken vrees ik een leegloop van verpleegkundigen, ondanks de honkvastheid van de Vlamingen. Dan hebben ze in Nederland hard werkende, Nederlandstalige immigranten en wij krijgen daarvoor Roemenen in de plaats. Wij moeten nu het Nederlands model niet als voorbeeld nemen, u weet wel de lange wachtlijsten en gebrek aan productiviteit. Maar een goede mix van de twee zou zowel Nederland als Vlaanderen ten goede komen. E Een tweede aandachtspunt is de jaarlijks terugkerende enquête, van een vooraanstaande krant, over de gelukkigste werknemer. Het sluit waarschijnlijk aan bij het voorgaande, maar nooit een verpleegkundige die bij de kandidaten zit, ik spreek nog niet eens over de verpleegkundige in de peri operatieve zorg. Het kan toch niet zijn dat wij uitblinken in negativisme, dat wij altijd maar klagen. Er moeten toch schone momenten zijn in het uitoefenen van ons beroep. Laat mij een voorstel formuleren, een bezinning tijdens de welverdiende vakantie. Volg gedurende een maand nauwkeurig uw activiteiten in het OK. Wat wordt er van u verwacht, wat doet ge, welke appreciatie krijgt ge en van wie. Welke samenwerking is er tussen u en de geneesheren. Wat vinden jullie maakt uw job zo uniek, welke verpleegkundige accenten worden er in het OK gelegd. D Doe dit in alle eerlijkheid, het resultaat mag u gerust naar mij sturen. Het zal een interessant artikel worden voor het volgende scalpel. Het voornaamste is echter dat u daarmee een begin hebt gemaakt voor de volgende editie van de gelukkigste werknemer. Laat ons dat met verschillende verpleegkundigen in de peri operatieve zorgen doen. Dat is dan tegelijkertijd een promotie voor ons beroep. Aan allen een heerlijk, rustgevend en zonnig verlof Uw voorzitter Inhoud Edito Ledennieuws Colofon Van de redactie Activiteitenagenda Het zou mijn oma kunnen zijn Bedenkingen voor prikbord of koffiekot...12 Adverteren in Scalpel Vakantiewensen Identieteit en plaats van de verpleegkundige anno Voortgezette opleidingen Congres VVOV en EORNA Prijsuitreiking Kimberley Clark Regionale werkgroepen Nationaal bestuur

4 Uw partner in... Medicor Medical Supplies Timmerik Herent tel.: 016/ fax: 016/ thoraxdrainage

5 Ledennieuws Inzet gevraagd H D H Het bijwonen van congressen en symposia voor onze specifieke beroepsgroep operatieverpleegkundige wordt door de meeste deelnemers steeds als stimulerend ervaren. Het laadt de batterijen weer op zodat men met veel moed weer naar de werkvloer kan. Dit bleek eens te meer het geval te zijn met de twee laatste congressen nl. ons congres in Blankenberge en het Europese congres in Dublin. Bij zulke gelegenheden ziet men pas hoeveel mensen er toch in de operatiezalen werken en hoe vlug men, los van de herkomst van de collega s, bij gesprekken op dezelfde golflengte zit. Los van de materiële zaken is een operatiezaal eigenlijk overal in Europa hetzelfde. De speciale sfeer, de stress enz. zijn identiek. Hiermee wil ik eigenlijk zeggen dat we, in tegenstelling tot wat we soms zouden kunnen denken, helemaal niet zo alleen of geïsoleerd zijn in onze professie. Dat er wel degelijk structuren bestaan die onze belangen proberen te behartigen en ons de kans geven om bij te blijven op professioneel vlak. Het aanbod is er, maar ieder moet zelf de stap zetten naar zo n organisatie. Op Europees, Vlaams en regionaal vlak zijn er mogelijkheden voor wie echt wil. Daarom herhaal ik mijn oproep uit het vorig nummer. En..rijk wordt je er niet van, maar het is wel een geestelijke verrijking. Colofon Scalpel Tijdschrift van de Vereniging Vlaamse Operatie Verpleegkundigen. ( VVOV ) 25 jaargang, nr. 62 juni Verschijnt driemaandelijks. Afgiftekantoor 2400 Mol. ISSN Abonnementen Prijs per jaargang: 20 eur. ( lidgeld ) Los nummer: 5 eur. Rek. nr.: t.n.v. VVOV. lidgeld Redactieleden Haselaars Marc Hendriks Angele Eindredactie Casteleyn Jan Redactiesecretariaat Casteleyn Jan Eindstraat Neerpelt Tel. 011/ jan.casteleyn@euphonynet.be Werk OK: 011/ Abonnementenadministratie en advertenties Haselaars Marc Sint Lodewijkstraat Genk Tel. 089/ Werk : 089/ VVOV.SCALPEL@skynet.be Advertenties dienen bij de drukkerij binnen te zijn uiterlijk 1 maand voor verschijnen. I.e. 15/2, 15/5, 15/8, 15/11 Druk en Lay-out Drukkerij Dils NV. Grote Steenweg 3 B-2440 Geel De redactie laat de verantwoordelijkheid over de inhoud van de artikels volledig aan de auteurs. 5

6 ELEKTROCHIRURGIE CRYOCHIRURGIE STERILISEERBARE ACCESSOIRES STERILISEERBARE INSTRUMENTEN ELEKTROCHIRURGIE VOOR, CHIRURGIE ORTHO CARDIO EDUKATIE GYN KNO GASTRO NEURO LEVER UROLOGIE ERBE BENELUX Tel: Fax: In team doorbreken we de standaard! Groep Gasthuiszusters van Antwerpen, een multi-unitorganisatie van toonaangevende ziekenhuizen en ouderenvoorzieningen, zoekt momenteel (m/v) VERPLEEGKUNDIGEN OK voor het Sint-Vincentiusziekenhuis te Antwerpen: Dit is een middelgroot OK met verschillende disciplines en meer dan 8000 ingrepen per jaar. U werkt hier tussen 7.30u en 19.00u. Na een inwerkperiode wordt u ingezet als omloopverpleegkundige. Nadien krijgt u de kans om te scholen tot verpleegkundige instrumentist(e). voor het AZ Sint-Augustinus te Wilrijk: Het operatiekwartier is een dynamische werkomgeving waar de patiënt en de patiëntveiligheid centraal staan. Er zijn 16 operatiezalen waar alle disciplines met uitzondering van cardiochirurgie vertegenwoordigd zijn. Teams van verpleegkundigen, chirurgen, anesthesisten, logistiek medewerkers en secretaressen werken dagelijks samen tussen 7.00 en 20.00u om dit te verwezenlijken. Nieuwe collega's krijgen een persoonlijk opleidingsplan (6 maanden) waar alle kennis en vaardigheden aangeleerd worden, noodzakelijk voor de functie van omloopverpleegkundige. Gedurende deze opleiding wordt u door verschillende teams en de leidinggevenden optimaal ondersteund. Bij een succesvolle beëindiging van de opleiding wordt er de mogelijkheid geboden om te specialiseren binnen één van de verschillende disciplines. In functie van het aanbod kan een bijkomende vorming tot verpleegkundige instrumentist(e) gevolgd worden. Na de opleiding maakt u deel uit van de oproepbare wacht. Er is ook de mogelijkheid te starten op het OK Oftalmologie. Ook hier krijgt u een persoonlijk opleidingsplan, noodzakelijk voor de functie oogheelkundig instrumentist(e). Dit is een functie waarbij u vooral instrumenteert bij gespecialiseerde oogheelkundige ingrepen en dit tussen 7.30u en 19.00u. Vereisten: U bent verpleegkundige en u bent in de mogelijkheid binnen de 20 minuten in het ziekenhuis aanwezig te zijn in het kader van de wachtdiensten. UNIVERSAL COMMUNICATION Surf naar onze vacatures op Denkt u de geschikte kandidaat te zijn, aarzel dan niet om te solliciteren! Sollicitaties met c.v. en pasfoto kunt u richten aan de personeelsdirecteur, p/a Groep GvA, Sint-Augustinuslaan 20, 2610 Wilrijk. Voor eventuele vragen kunt u en naar jobsite@gvagroup.be

7 Van de redactie CSA. J Jaren geleden was de sterilisatieafdeling in vele ziekenhuizen nog een soort aanhangsel van het operatiekwartier ( evenals de recovery ). De CSA, zoals ze vandaag wordt genoemd, werd vaak bemand door (ex)operatiepersoneel en ze stond volledig in functie van het OK-gebeuren. Stilaan echter is de CSA uitgegroeid tot een zelfstandige, volwaardige dienst met speciaal gekwalificeerd personeel. Toch is vandaag de dag de houding van vele operatieverpleegkundigen ten opzichte van de CSA nog steeds wat neerbuigend. In functie van het werk op de OK. verwachten zij van deze dienst het onmogelijke. Begrip aan beide kanten is soms ver te zoeken. O Op het laatste nationale symposium heeft Dhr. Slangen een prachtig pleidooi gehouden voor de CSA dienst en uitgelegd wat mogelijk is en wat niet en ook het waarom daarvan. Omdat niet iedereen aanwezig kon zijn op het symposium, willen wij hier de tekst van de voordracht weergeven zodat iedereen kan kennisnemen van dit verhelderend pleidooi voor de CSA. Identiteit. M Met het jaarlijks verlof in het vooruitzicht hadden wij het idee om onze leden wat vakantieliteratuur mee te geven. Het is een tamelijk uitgebreide tekst die handelt over de huidige positie en identiteit van de verpleegkundige. Het is een werkstuk om over na te denken en te discussiëren en die daarom op een rustig moment dient gelezen te worden. Misschien iets voor in de luie zetel onder de zon? Activiteiten Agenda Regio Limburg - 10 oktober Avondlezing: oogchirurgie - Dr. B. Colla. Borrelhuis, Hasselt. Regio Antwerpen - 23 september Neuronavigatie UZA Antwerpen. Regio Oost-Vlaanderen - 21 oktober Van TUR-prostaat tot robotchirurgie Gent. Regio Brabant - Oktober of november. Lezing: onderwerp volgt nog. 03/02/2007. Symposium. Kinderchirurgie. Nationaal symposium VVOV 11 en 12 mei Blankenberge Europees congres EORNA 17 tot 19 april 2009 Kopenhagen, Denemarken. Van 9 tot 11 november 2006 Eorna-meeting Brussel. Adverteerderslijst Erbe Gasthuiszusters Initial Hospital Services Johnson & Johnson C3 Lohmann & Rauscher C4 Medicor Mölnlycke Health Care VOKA/KHK C2 7

8 Het zou mijn oma kunnen zijn. DE CSA ZET DE PUNTJES OP DE I. DHR. JEF SLANGEN DBeste collega s, De titel van mij onderwerp is iets of wat afwijkend van de gangbare medische of verpleegkundige onderwerpen die vandaag aan bod komen, maar dat is een beetje misleidend. Een uitleg over mijn oma zou en case rapport kunnen zijn over haar gezondheid, maar dat is het niet. Het is wel een soort rapport waarin naar voor komt hoe de CSA s van de beide campussen van het St. Vincentius ( fusie)ziekenhuis hun slag hebben thuis gehaald op het vlak van het volgen van de juiste procedures en dus verstrekking van optimale patiëntenzorg door optimaliseren van instrumentenzorg. Dat is een mondvol indrukwekkende woorden, maar de bedoeling is gewoon verder te gaan in mensentaal. Waar gaat het om? Iedereen kan zich wel de discussies voorstellen die telefonisch en aan de deur van onze en waarschijnlijk ook uw CSA worden gevoerd. BV. Als iets SNEL moet gesteriliseerd worden. Als de dokter zegt dat het NU moet. Als wij dan zeggen dat dit drie uur duurt. Het frustratieniveau stijgt dan nogal snel en aan beide kanten tegelijk!!! Weinig mensen, zowel artsen als verpleegkundigen, hebben een goed beeld van wat op de sterilisatie allemaal gebeurd, tot de dag dat ze er eens mee kennis maken. Want wat zijn nu de sterilisatieregels? Eigenlijk zijn die regels erg simpel. Ik doe een poging om de uitleg op een niet technische wijze te brengen en we zetten de grote terminologie even in de ijskast. Wat moeten wij steriliseren? Medische hulpmiddelen die in aanraking komen met steriel weefsel. Juist steriliseren houdt in: reinigen + desinfecteren + steriliseren. Deze drie zijn onlosmakelijk verbonden. Wie legt deze sterilisatieregels op? De algemeen directeur. De hoofdgeneesheer. De hoofdapotheker. De arts-ziekenhuishygiënist. De VP-ziekenhuishygiënist. Het hoofd CSA. Waarom blijven die discussies op vele CSA s aanhouden? Zijn de regels te ingewikkeld? Ze worden door de OK-gebruikers als ongeloofwaardig en tijdrovend ervaren. Door sommigen zelfs als een echte hinderpaal. Een eerste reactie is dikwijls: Het ging vroeger toch. En dan blijkt. Dat de luisterbereidheid fel afneemt naargelang de uitleg technischer wordt. De implementatie van de sterilisatieregels volgens de regels van de kunst is een opdracht die vooral veel tijd vraagt. Het is vooral een werk van bewustmaking. 8

9 De CSA zet de puntjes op de i. Op basis van wat worden die regels opgelegd? Medische richtlijnen. Wettelijke verplichtingen. Werkgroep infectiepreventie. Hoge gezondheidsraad. Vereniging sterilisatie in het ziekenhuis. Europese normen. Wetenschappelijke studies. Wat is een sterilisator? Een sterilisator is een machine die in de juiste omstandigheden een aantal bacteriën kan afdoden. Ik zeg dus wel: in de juiste omstandigheden en ook: een aantal bacteriën. Als dus een aantal omstandigheden vervult zijn, dan geeft de sterilisator de garantie dat er maar 1 kans op is dat er nog een bacterie op een instrument zit. Maar dat lukt natuurlijk niet zomaar. Groot misverstand dat blijft bestaan!!! Veel mensen denken dat je met een kruiwagen vol bacteriën even naar je sterilisator kan lopen, ze erin kieperen, de deur sluiten en starten en dan verwachten dat alle beesten onschadelijk gemaakt zijn. Maar dat is niet zo. Elke sterilisator kan per sterilisatie een aantal bacteriën afdoden maar geen kruiwagen vol tegelijk. Om dat te kunnen realiseren moeten andere voorwaarden vervuld zijn. Wat is de reden hiervan? En het zijn juist die voorwaarden die vergeten worden en die voorwaarden vragen ook tijd. Je moet eerst reinigen en desinfecteren ( en dat is iets anders dan steriliseren). Dit doet men om het aantal kiemen te verminderen zodat je sterilisator niet geconfronteerd wordt met een te hoog aantal kiemen, om zijn objectief waar te maken nl. afdoden tot 1 op { En dan blijkt. Dat Dus Daarvoor moeten een aantal handelingen gebeuren. Wat hebben we daarvoor nodig? Voorafgaande aan de afwas gaan alle instrumenten eerst in een ultrasoonbad die een enzymatische reiniger bevat. Dan komt de machinale afwas die gebruik maakt van detergenten en spoelmiddelen, die bediend worden door personeel, en die dar anderhalf uur tijd voor nodig hebben Anderhalf uur? de luisterbereidheid fel afneemt naargelang de uitleg technischer wordt. Waarom machinaal? Waarom duurt dat zo ruim anderhalf uur? Als ik het met de hand afwas dan is het toch sneller klaar niet? Dat zijn voorbeelden van vragen die aan de deur van de CSA of per telefoon plaats vinden. De uiting van deze vragen gaat nogal eens gepaard met met een blik die smekend ten hemel wordt gericht en van bovenuit hulp verwacht. Voorwaarden van desinfectie. desinfecteren gebeurt op een temperatuur van 95 C, en dit gedurende 5 minuten. Dus niet geschikt voor een handafwasje. Als je water van boven 50 C op een met bloed besmeurd instrument giet, dan stollen de eiwitten die in dat bloed zitten op dat instrument en is het nog moeilijker om te reinigen. Dus met koud water beginnen en langzaam opwarmen is hier aangewezen. { 9

10 De CSA zet de puntjes op de i. Men begint dus met lauw water. Daar voegt men detergenten aan toe om te reinigen en daarna wordt er gespoeld. Het wordt tweemaal herhaald en dan volgt de opwarming naar de desinfectiefase van 95 C. Want ik moet het aantal kiemen verminderen om de sterilisator zijn werk goed te laten doen. De kruiwagen moet dus minder vol zijn. Deze desinfectiefase vraagt opwarmtijd enz Kortom In huishoudelijke termen gesproken: het is een kookwas en dat is doorgaans ook het langste programma op elke huishoudelijke afwasmachine. U kan zich dus voorstellen dat een instrument gauw even met de hand afwassen en in een kort programma steriliseren GEEN goed resultaat geeft. Als je de voorafgaande kiemdoding niet doet, in het ultrasoonbad met de enzymenreiniger en de afwasmachine, zal de sterilisator ook niet het verwachte resultaat leveren en loopt de kans op besmetting op. Dus waarom machinaal afwassen? Vanwege de vereiste temperaturen. vanwege de gebruikte ( irriterende) afwas en spoelmiddelen. Omdat de juiste tijden dienen gehandhaafd Omdat het een én reproduceerbaar én controleerbaar proces moet zijn; Gevolgen van handafwas. de wettelijke en wetenschappelijke desinfectietemperatuur wordt niet bereikt. De tijdsduur van dit proces is niet goed controleerbaar. De voorafgaande kiemdoding is dus niet effectief. Het handafwasje is niet exact reproduceerbaar. Hoeveel tijd hebben we dan in het totaal nodig? 0.15 uur ultrasoon 1.30 uur afwasmachine uur set samenstellen, controleren en verpakken. 1.0 uur sterilisatie. Dus samen ongeveer 3 uur ( minimaal ). Minimaal drie uur als we er direct kunnen aan beginnen, maar gewoonlijk zijn er een aantal jobs die allemaal eerst moeten gebeuren zodat er een aantal wachtenden voor zijn. En hoeveel instrumenten dan? Genoeg instrumenten om een opeenvolgend aantal ingrepen aan te kunen en ook genoeg instrumenten om drie uur te kunnen wachten als je een set terug wil gebruiken. We moeten er van bewust zijn dat een sterilisatieproces tijd vraagt en dat, willen we aan hetzelfde tempo blijven werken EN steriliseren volgens de regels van de kunst, we over genoeg instrumenten moeten kunnen beschikken. Dus extra instrumenten betekent voorlopig niet dat nog meer ingrepen kunnen gepland worden, maar het betekent een inhaalbeweging om de juiste technieken te kunnen toepassen; Hoe is dit te bereiken? Eventuele instrumenten aankoop. Spreiding van de ingrepen. Een OK-planning die tijdig bekend is. Zo kan een hoofd OK. ook wat aan verbeterde personeelsplanning doen 10

11 De CSA zet de puntjes op de i. Wat heeft die oma hiermee dan te maken? Wij op de CSA kennen de vraag die wel eens terugkeert als er een bekande wordt geopereerd. het zal toch wel zeker goed in orde zijn hé diensthoofd? Het is altijd in orde want de volgende patiënt is ons oma. Elke volgende patiënt is ons oma. Er is gewoon geen ander standpunt in te nemen. Dus, als wij nog eens zeggen, het zal een uur of drie duren, dan weten jullie nu waarom. Juist voor ons oma. { wel zeker goed in het zal toch orde zijn hé diensthoofd? En een hoofd CSA aan betere materiaalplanning. Onvoorwaardelijke steun van de directie en het Comité Ziekenhuishygiëne. Uw medewerking. Wat mag een patiënt van ons verwachten? Alle patiënten hebben recht om zonder onderscheid een kwalitatief juiste en gelijke zorg te ontvangen; De patiënt is dus onze eerste zorg. Hij/zij geeft ons slapend zijn vertrouwen. Wij gaan dat vertrouwen niet beschamen omwille van iets of iemand. { 11 Het is eigenlijk een vorm van faken, maar het is voor een goede doel.. Voordeel van dit faken, tot wat leidt dit faken? Deze oma-regel zorgt ervoor dat iedereen een juiste en gelijke behandeling krijgt. Wat bracht deze simpele oma-regel in de praktijk op? Een vermindering van lastige discussies. Een belangrijke extra instrumentenaankoop. Een update en invoering van een RIO zowel voor OK. als CSA. Verbeterde sterilisatieprocedures. Verbeterde OK-planning en dus ook CSA-planning. Verbeterde communicatie tussen OK. en CSA. Er is een psychologische weerstand overwonnen. Dit is dus geen klein resultaat. Het vroeg alleen wat begrip, volharding en tijd enz, kortom allemaal dingen die per slot van rekening gratis zijn. Wij houden dus ons been stijf als men ons vraagt de regels wat te buigen En ons oma blijft daar erg gezond van.

12 Bedenkingen voor prikbord of koffiekot Lieve kinderen zijn van iedereen, brutale van hun moeder Geen systeem is ook een systeem Een huisarts weet van veel dingen een beetje. Een specialist weet van een beetje heel veel. Ik ben een super-genie: ik weet van niks alles. Vlieg in de soep Komt een man in een restaurant en zegt: ober, er zit een vlieg in mijn soep. Zegt de ober: niet voor lang mijnheer, ziet u die spin daar op de rand van uw bord? Blinde. Wat zegt een blinde als je hem een stuk schuurpapier geeft? Verdomme, dat is klein geschreven.. Waarom schiep God eerst de man en dan de vrouw? Iedere artiest maakt eerst een ruw schetsje. 12

13 Adverteren in Scalpel 1. Adverteren Scalpel is het tijdschrift van de Vereniging van Vlaamse Operatiezaalverpleegkundigen. Er verschijnen 4 edities per jaar met een oplage van 1300 exemplaren. Via onze mailing bereiken we de belangrijkste ziekenhuizen in het Vlaamse land. Ook wordt Scalpel verstuurd naar 17 andere landen van Europa die lid zijn van de Europese vereniging, EORNAC. Ons tijdschrift biedt aan bedrijven, ziekenhuizen en collega beroepsorganisaties de mogelijkheid tot adverteren of het plaatsen van vacatures en aankondigingen van symposia. Advertentiemodaliteiten : - zwart-wit : 1/2 pagina : 125 eur/ editie 1 pagina : 250 eur/ editie - 4 kleuren : 1/2 pagina : 375 eur/ editie 1 pagina : 500 eur/ editie - steunkleur : 1/2 pagina 200 eur/ editie 1 pagina : 300 eur/ editie - buitenkaft, 4 kleuren : 900 eur/ editie - binnenkaft, 4 kleuren : 750 eur/ editie - personeelsadvertentie : Toeslag op bovenstaande tarieven : 100 % Deze prijzen zijn geldig vanaf 1/05/2000. Verschijningsdata van het tijdschrift zijn: 15/03, 15/06, 15/09, 15/ Sponsoring evenementen Ook bestaat de mogelijkheid voor de industrie om op te treden als sponsor bij de verschillende activiteiten van het V.V.O.V.( zowel nationaal als regionaal), zoals lezingen, symposia, minisymposia e.d. In ruil hiervoor biedt het V.V.O.V. een stand aan op de activiteiten met vermelding van de bedrijfsnaam op affiches en uitnodigingen. Andere modaliteiten zijn altijd bespreekbaar. 3. Hoofdsponsorship In overleg met het hoofdbestuur. 4. Gebruik adressenbestand Het V.V.O.V. beschikt over een uitgebreide en up-to-date adressenbestand van al onze leden en medische bedrijven. Deze mailinglist is te verkrijgen op label voor éénmalig gebruik. (contract). Prijs per adres: 0,75 eur. Voor alle verdere informatie : Marc Haselaars Sint Lodewijkstraat GENK Tel/fax : 089/ Z.O.L. Campus St. Jan Tel : 089/ fax : 089/ VVOV.SCALPEL@skynet.be 13

14 Aan allen een heerlijk, rustgevend en zonnig verlof,... vanwege het V.V.O.V

15

16 Identiteit en plaats van de verpleegkundige anno TEKST TER DISCUSSIE EN OVERDENKING. Via Mevr. Heidi Vanheusden ( coördinator Vlaamse Verpleegunie ) zijn we in het bezit gekomen van deze zeer lezenswaardige tekst. Hij is afkomstig van de werkgroep Vroedkunde en Verpleegkunde van de associatie K.U. Leuven, en geschreven door Luc Van Gorp. De redactie heeft hier en daar een kleine wijziging aangebracht met de bedoeling de tekst dichter bij de operatieverpleegkundige te brengen. Ook hebben wij af en toe een tekst cursief afgedrukt. Reacties zijn welkom aan het adres van de stuurgroep of via Luc.van_gorp@gez.khlim.be Ter verantwoording Op geregelde tijdstippen is het goed om de vraag te stellen wat de zin van onze professie is: Wat is de zin van onze verpleegkundige zorg? (1) Het stellen van deze vraag is noodzakelijk en fundamenteel voor elke beroepsgroep die zichzelf wil respecteren. Dit geldt in belangrijke mate voor het beroep van verpleegkundige. Nooit eerder is het domein van de gezondheidszorg zo aan veranderingen onderhevig en wordt de sector geconfronteerd met belangrijke evoluties binnen de gezondheidszorg en zorgverlening. Nooit eerder stonden meer technische hulpmiddelen de verschillende beroepen in de gezondheidszorg (geneeskunde, kinesitherapie, ergotherapie, verpleegkunde, vroedkunde, ) ter beschikking. De vertechnisering van de zorg lijkt zelfs het verpleegkundig beroep van uitzicht te doen veranderen. Toch hebben deze vele mogelijkheden in de gezondheidszorg de zorgcomponent op zich in al die jaren niet fundamenteel doen afnemen, integendeel. Het ideaal: hoogdeskundige zorg aanbieden verwikkeld in een warme mantel van zorgzaamheid is lang niet gerealiseerd. Dit bewijst ondermeer het onderzoek bij ongeveer Belgische ziekenhuisverpleegkundigen (Belimage, 2002) waarbij er dan wel een grote professionele fierheid is bij verpleegkundigen (87%); maar anderzijds slagen diezelfde verpleegkundigen er onvoldoende in om het geschetste zorgideaal te realiseren, waarbij een gebrek aan noodzakelijke voorwaarden om goede zorg te verlenen volgens de ondervraagden de grote boosdoener is: zorgzaamheid als waarde vormt geen prioriteit. Prioriteit wordt vandaag gegeven (al dan niet terecht) aan medisch-technische en diagnostisch-therapeutische aspecten van de zorg. De attente en liefdevolle zorg en onderliggende bekommernis voor de medemens lijken eerder secundair. Hierbij speelt een gebrek aan tijd en autonomie, waarbij verpleegkundigen onvoldoende vrijheid krijgen om beslissingen in de zorg zelf te nemen, een rol (2). Dit zijn vaststellingen die ons moeten aanzetten om hierover fundamenteel na te denken. Deze vaststellingen roepen onmiddellijk enkele vragen op: Hoe gaan we hiermee om? Komen deze veranderingen zorgvragers ten goede? Het is belangrijk om over deze vragen van gedachten te wisselen, samen te zoeken naar argumenten om met deze veranderingen om te gaan. Ook opleidingen tot verpleegkunde hebben een verantwoordelijkheid om de juiste manier te zoeken om nieuwe en reeds werkzame verpleegkundigen op een competente manier op te leiden en (verder) te professionaliseren. Dit gebeurt het best vanuit waarden die van fundamenteel belang zijn voor de mens als zorgverlener, voor de mens als zorgvrager. Het is vooral in het licht van zorgvragers ( patiënten) dat deze bedenkingen neergeschreven werden. Deze discussienota wil een aanzet vormen om vanuit de stuurgroep BaMa Verpleegkunde en Vroedkunde van de associatie KULeuven,en de werkgroep curriculum verpleegkunde, na te denken over het het beroep van verpleegkundige : Wat is de identiteit en de plaats van de verpleegkundige anno 2006? Dit schrijven wil wat richtingwijzers meegeven die behulpzaam kunnen zijn om het beroep van verpleegkunde annex opleiding te funderen. Inspiratie hiervoor werd gehaald bij C. Gastmans, B. Dierckx de Casterlé, B. Cusveller, B. Pattyn, C.E. Betts, A. L. Kitson, collega s departementshoofden, opleidingsverantwoordelijken, hoofdverpleegkundigen, directies verpleging, verpleegkundigen, studenten in opleiding en vooral ook zorgvragers. 16

17 Tekst ter discussie en overdenking. beroep als door de samenleving te weinig gevaloriseerd. Valorisatie is maar mogelijk als ook wij als verpleegkundigen in fundamentele zorg willen investeren. Je zou het als volgt kunnen omschrijven: het beroep heeft in het verleden te weinig in ethiek geïnvesteerd. Onderzoek mag dan wel uitwijzen dat verpleegkundigen in eerste instantie mede door invloed van de media aangetrokken worden door high-tech, adrenaline en kicks; de confrontatie met het echte werk van de verpleegkundige op de werkvloer, confronteert hen nog met andere meer fundamentele zaken, waarbij de zorgvrager en zijn omgeving aangeeft waar het fundamenteel op aankomt nl. het verlenen van goede zorg met de noodzakelijke integratie van competenties (expert) en zorgzaamheid. Tegelijk capabele mensen die zich kunnen aanpassen aan veranderingen (capability). 1. Inleiding Er is vandaag heel wat te doen rond de identiteit van het verpleegkundig beroep. De geschiedenis leert ons dat het verpleegkundig beroep een grondige revolutie heeft doorgemaakt: van moederfiguur over een gehoorzame houding aan de arts tot idealiter een autonome professional in een multidisciplinaire zorgsetting. Dit laatste lijkt vandaag nog niet in alle zorgsettings verwezenlijkt. Het vechten voor een verpleegkundige identiteit als autonome professional vertaalt zich vandaag in een eigen professionele zorgexpertise van de verpleegkundige als skilled companion waarbij zorg en techniciteit op de juiste wijze hand in hand gaan. Het ontwikkelde competentieprofiel van de bachelor in de verpleegkunde mag dan in theorie verpleegkundige professionals opleveren; op de werkvloer echter worden we daar onvoldoende mee geconfronteerd. Onderzoek (Belimage 2002) toont aan dat de vertechnisering tot op heden plaatsvond, los van de zorgcomponent gefundeerd vanuit een holistische mensvisie (3). De verpleegkundige als skilled companion zal zijn competenties nog veel meer moeten vertalen in aspecten van zorgzaamheid (4). Tot op vandaag wordt die zorgzaamheid zowel door het verpleegkundig Het is belangrijk dat er vanuit de basisopleiding samen met het werkveld nagedacht wordt over de plaats en identiteit van de verpleegkundige in de zorgverlening. Hierbij vormt het formuleren van een opleidingsprofiel voor de verpleegkundige bachelor vanuit de Associatie KU Leuven een belangrijke bijdrage. De opleiding tot (bachelor in de verpleegkunde) is er fundamenteel op gericht tools aan te bieden om te leren reflecteren op de praktijk. Daarbij is het van enorm belang dat toekomstige verpleegkundigen op bachelorniveau leren leren (vanuit de aandacht voor algemene competenties die van elke professionele bachelor verwacht mogen worden). Nog te veel gaat het werkveld ervan uit dat elke afgestudeerde verpleegkundige direct inzetbaar moet zijn (5). Volgens Grypdonck is het belangrijkste criterium voor de efficiëntie van onderwijs juist de mate waarin studenten geleerd hebben te leren leren. Het ontwikkelde competentieprofiel wil vooral nadruk leggen op competenties die het mogelijk maken dat studenten die opgeleid worden ook nog in 2040 als deskundige inzetbaar zijn en opdrachten kunnen vervullen die dan van hen verwacht worden. Als afgestudeerde verpleegkundigen direct inzetbaar zijn, dan is dat goed meegenomen, maar het mag geen voorwaarde zijn om te kunnen afstuderen. Dan 17

18 Tekst ter discussie en overdenking. ligt de nadruk veel te veel op competenties die NU van belang zijn maar die het niet lang zullen uithouden, op praktische vaardigheden die men veel sneller en selectiever kan leren in het werkveld, op actuele antwoorden op vragen die straks heel andere antwoorden moeten krijgen of als vraag niet meer gesteld zullen worden. De nadruk zal veel meer moeten liggen op kennis die niet vergaat, op leren leren en op basale competenties die in specifieke situaties verder ontwikkeld kunnen worden. Het ontwikkelde competentieprofiel bevat competenties die blijvend zijn, maar wel voortdurend van inhoud zullen veranderen. Dit heeft te maken met het feit dat de zorg in beweging is. Het is niet verstandig om als onderwijs veel tijd te steken in vaardigheden die veel sneller geleerd worden in het werkveld. Wel moet de opleiding zich concentreren op inzichten die ervoor zorgen dat vaardigheden snel geleerd worden en op de vaardigheid om vaardigheden te leren. Studenten moeten geleerd worden om principes te zoeken, de principes te identificeren, en te leren hoe men vanuit de principes nieuwe toepassingen kan bedenken (6). De opleiding tot verpleegkundige moet er vooral in slagen om de verpleegkundige als competente zorgverlener een centrale plaats te geven, waar elke verpleegkundige erin slaagt aandacht te geven aan de morele persoonlijkheid van elke zorgvrager. Het beeld dat de samenleving van de verpleegkundige met zich meedraagt wordt in zekere mate bepaald door de verpleegkundige zelf! Haar maatschappelijke positie heeft ze enigszins door haar eigen functioneren - zelf in de hand. Naarmate ze zichzelf positieve identiteit toekent zal de samenleving de verpleegkundige anders percipiëren. Dit kan bijvoorbeeld door de methode van critical companionship. Op deze manier kan het eerder negatieve imago van de sector en haar verpleegkundigen omgebogen worden tot een positieve identiteit van het verpleegkundig beroep (7). Het Belimageonderzoek (8) - een studie die peilt naar het professionele zelfbeeld van verpleegkundigen somt een aantal spanningsvelden op: een meerderheid van verpleegkundigen (79,6%) geeft aan dat de maatschappij geen juist beeld heeft van wat zij (als verpleegkundige) doen. Meer dan 1 op 2 verpleegkundigen vindt dit storend (28%) of frustrerend (26%). De laatste jaren merken we dat verpleegkundigen op problemen die zich stellen zelf antwoorden gaan formuleren. Dit heeft te maken met de ontwikkeling van een eigen verpleegkundige identiteit. Die verpleegkundige identiteit krijgt binnen de huidige opleiding tot (bachelor in) verpleegkunde ruimere aandacht. 2. Situatieschets van onze hedendaagse samenleving Alvorens ons te verdiepen op de specifieke verpleegkundige identiteit doen we er goed aan om kort het hedendaags levensgevoel in onze westerse samenleving te situeren. In 2005 worden we nog steeds geconfronteerd met de erfenis van de fin de siècle-mentaliteit. We spreken van het zogenaamde postmoderne levensgevoel (9). Daar waar de jaren 60 een tijd was waarin men in de overtuiging leefde dat men tegen heersende normen, waarden, tradities, vastgeroeste patronen moest ingaan, werden we in diezelfde periode geconfronteerd met een enorme vooruitgang op alle domeinen van de wetenschap, welvaart, technologie, democratie, emancipatie, seksualiteit alles kon alleen nog maar beter worden. Het was halfweg de jaren 70 dat we te maken kregen met een ander levensklimaat: geen strijden meer voor meer rechtvaardigheid en vrede; neen, we kregen een opstoot van het materialisme mee: geld werd de maat van alle dingen. Daar waar de jaren 60 en 70 nog gekenmerkt werden door de sterke gerichtheid op politieke en sociale thema s zoals vrede, gerechtigheid, solidariteit met de Derde Wereld, is dit de laatste 25 jaar een andere richting uitgegaan. In de loop van de laatste 25 jaar zijn allerlei structuren verdwenen, structuren die ons leven ordenden, alle regels rond macht, seks en religie, maar sindsdien is ons ik buitengewoon zwaar belast geraakt, juist omdat er geen houvast meer is. De vaste rolpatronen, normen en gezagsverhoudingen, die een zekere rust en stabiliteit gaven aan de menselijke rela- 18

19 Tekst ter discussie en overdenking. { Hoe gaan we hiermee om? ties, maar ook onderdrukkend konden werken, zijn veelal verdwenen. De jaren 90 deden ons tot besef komen dat een welvaartsdroom moeilijk te verwezenlijken is. Meer dan ooit waren we ons er van bewust dat elke mogelijke droom, elke ideologie kan falen. Ondersteuning en verbondenheid met de familie, buurt, dorp of parochie is weggevallen, ook de sociale organisaties als vakbonden, ziekenfondsen en cultuurbewegingen zijn nu louter dienstverlenend geworden en bieden alleen maar service. Er wordt geleefd in een stroom van steeds verdere individualisering van de maatschappij. Het is eerder eigenaardig dat in dat opzicht de Kerk nog het best overeind gebleven is van alle ordenende structuren. Vandaag is er vooral een gerichtheid op het komen tot zelfontplooiing en zelfkennis. De vormingscentra worden overspoeld door cursisten die eender wat kunnen volgen in avond- of afstandsonderwijs. Mensen streven niet langer naar verandering van bestaande structuren, wel zijn ze op zoek naar een persoonlijke gemoedsrust. De mens mag dan wel vrij zijn wat zijn voordelen heeft anderzijds komen door die vrijheid veel mensen met zichzelf in problemen. Ondanks dat we in een enorm ontwikkelde welzijnssector leven met alle mogelijke communicatie- en ontmoetingsmogelijkheden, sluipt de vereenzaming door de westerse wereld en slaat { vele mensen met ziekte en depressie, zeggen vele artsen en psychiaters. Om dan nog te zwijgen van zelfmoord(pogingen). De consumptie van antidepressiva stijgt de laatste jaren met 15% per jaar. In België zijn er ongeveer 3000 zelfdodingen per jaar. De Weense psychiater Viktor Frankl zegt dat we tegenwoordig niet meer zoals in de tijd van Freud, begin deze eeuw, - geconfronteerd worden met een seksuele, maar met een existentiële frustratie. De doorsnee cliënt in de psychiatrie lijdt niet langer aan een minderwaardigheidscomplex, wel ervaart zij een bodemloos gevoel van zinloosheid, gepaard gaande met een gevoel van leegte. Frankl spreekt van een existentieel vacuüm. Het wegvallen van het geloof in het hiernamaals, in een leven na de dood, heeft de menselijke heilsverwachtingen binnenwerelds gemaakt, een jacht naar ervaringen en kicks, de cultuur van de roes. Het zoeken naar zin heeft in onze tijd iets rusteloos gekregen, een jacht op, een grijpen naar, een honger naar ervaringen en een angst voor het lijden (10). Begin 2000 vinden we ons terug in een samenleving die enerzijds alle aandacht richt op externe waarden zoals macht en geld terwijl we anderzijds tot het besef komen dat er voor mogelijke zingeving (interne waarden) geen bestaansrecht meer is. Dit levensgevoel (11) waarmee we op alle mogelijke echelons in aanraking komen, beheerst ons leven. Het lijkt wel of verpleegkundigen en vroedvrouwen die een keuze maken voor deze studie, een keuze maken die regelrecht ingaat tegen de heersende tendens. 3. De verpleegkundige binnen de hedendaagse samenleving Als de verpleegkundige geplaatst wordt in de hedendaagse samenleving, moet eerst teruggekeken worden naar haar historische context. Het imago van het verpleegkundig beroep hangt nauw samen met maatschappelijke, culturele, juridische, politieke, religieuze, ethische en wetenschappelijke denkbeelden die het imago van die verpleegkundige mee gestalte geven (11). 19

20 Tekst ter discussie en overdenking. Doorheen de geschetste evolutie valt één constante op, namelijk dat de verpleegkundige in haar taak en functie te maken heeft met meerdere personen en instanties: zorgvragers, collega s, artsen, instellingen en de samenleving. Al deze betrokkenen hebben verwachtingen naar de verpleegkundige. Dat die verwachtingen binnen een maatschappelijke context doorheen de geschiedenis anders werden ingevuld moge duidelijk zijn. De verpleegkundige heeft een onwaarschijnlijke evolutie doorgemaakt. Zowel op het einde van vorige eeuw als tijdens de hele 20ste eeuw weerspiegelt een visie op verpleegkunde de dominante waarden in de samenleving. Tot 1890 was elke verpleegkundige een moederfiguur die haar uiterste best deed om vanuit een zekere deugdzaamheid dienstbaar te zijn. Hieraan kwam in de twintigste eeuw verandering. Tot het eind van de jaren zestig was er een roep tot professionalisering waarbij diezelfde verpleegkundige gehoorzaamheid verschuldigd was aan haar overste, de arts. Het was pas van begin jaren 70 dat de verpleegkundige een zekere autonomie verwierf waarbij zij de belangenbehartiger werd van de zorgvrager. Hierdoor was er minder aandacht voor de persoonlijkheid en het karakter van de verpleegkundige. Uit dit alles mag besloten worden dat indien de identiteit van de verpleegkundige vandaag bepaald wordt, dat nooit losgekoppeld mag worden van haar maatschappelijke context. Ze zal rekening moeten houden met haar eigen ontstaan- en ontwikkelingsgeschiedenis. 4. De verpleegkundige als skilled companion In de associatie KULeuven werd binnen de deelwerkgroep curriculum verpleegkunde een groep van opleidingsverantwoordelijken van een 11-tal opleidingen (8 hogescholen) - een gemeenschappelijke visie op verpleegkunde vanuit de opleidingen verpleegkunde annex competentieprofiel ontwikkeld en begin 2005 goedgekeurd door de raad van Bestuur van de Associatie KULeuven. De verpleegkunde vormt een afzonderlijke pijler in het brede domein van de gezondheids- en welzijnszorg. De beoefenaar van de verpleegkunde verwerft via opleiding de nodige beroepsbekwaamheid en ontwikkelt daarbij een ingesteldheid tot levenslang leren. Vanuit zijn specifieke deskundigheid zal de verpleegkundige eigen accenten aanbrengen bij het aanbieden van professionele zorg. Hij engageert zich in het bijzonder om op emancipatorische wijze mensen bij te staan die kampen met actuele of dreigende gezondheidsproblemen. Hij verleent daartoe kwaliteitsvolle zorg afgestemd op de specifieke noden en behoeften van elke individuele cliënt, om zo bij te dragen aan de verbetering van de levenskwaliteit van de cliënt. Deze zorgverlening stoelt op respect voor de totale mens en leidt tot een vertrouwensrelatie tussen verpleegkundige en zorgvrager/betekenisvolle andere(n) waarin problemen in een intieme kwetsbaarheid bespreekbaar kunnen worden gemaakt. Binnen de diversiteit van de samenleving fungeert de verpleegkundige als pleitbezorger voor elke cliënt die op hem een beroep doet. De zorgverlening situeert zich op het vlak van preventie, detectie, behandeling en palliatie van gezondheidsproblemen in alle fasen van het leven. De verpleegkundige realiseert dit in inter- en intraprofessionele samenwerkingsverbanden. Bij de preventie van gezondheidsproblemen en bij de ondersteuning van het normale leefpatroon van de individuele cliënt handelt hij autonoom. Medische voorschriften voert hij uit met inzicht en nauwgezetheid en hij organiseert en coördineert de zorg- en begeleidingsplannen. Hij tracht hierbij steeds een positieve invloed uit te oefenen op de beleving, het gedrag en de omgeving van de cliënt en de betekenisvolle andere(n). 20