K,N. i \ Directeurs Prof.DrC.H.Edelman. 3 v^ -n'i'.scn JWZ. 'R^fr cj. r-jfl. * Stichting voor Bodenikartering. * Wageningen

Transcriptie

1 'fi9'/./) é^/.'rzc 3 v^ -n'i'.scn JWZ bsbliüshebk 'R^fr cj no -'61 * Stichting voor Bodenikartering * Wageningen i \ Directeurs Prof.DrC.H.Edelman i } DS BGüEHGESmEHEID VAN EEN 33EEL VANBE GEUBENTSNIJHEGEH 1 door Ir L.J.Pons Aart i * K,N r-jfl

2 -1- Hoofdstuk I: Voorwoord Het veldonderzoek werd uitgevoerd met een grondboor van 1.20 m lengte, waarmee gemiddeld één boring per ha werd verricht en had voornamelijk in de laatste maanden van 1949 plaats. De gegevens voor het gedeelte, gelegen ten w. van het Maas Waalkanaal werden grotendeels ontleend aan een daar reeds uitgevoerd bodemonderzoek. De in vlood van het Llaas-ïïar.lkanaal op de grondwaterstanden van het gehele gebied werden aanvankelijk onderschat. Daar deze invloed al spoedig zeer groot, bleek te sijn werd hier speciale aondacht aan besteed, zoals blijkt uit hoofdstuk K, waarin enkele aspecten hiervan worden behandeld. De tuinbouivclassif icatie werd opgezet in samenwerking met de Afd, Kleine karteringen ten behoeve van Strcek-en Uitbreidingsplannen van de Stichting voor BodQukartering, sodat vergelijking met andere tuinbouw-en fruitteeltgronden in Nederland mogelijk werd. De ontworpen classificatie won hierdoor aan waarde. Ook met assistenten van de Tuinbouwvoorlichtingsdienst werd samengewerkt. Bij het ontwerpen vm de akker-en weidebouwclassificatie werd vooral uitgegaan van mededelingen van de boeren, gecombineerd met eigen waarnemingen en die van assistenten van de Rijkslandbouwvoorlichtingsdienst.

3 -2- Hoofdstuk II Korte beschr riving van de bodemgesteldheid net opsomming van de voornaamste conclus les. Door één van de enorme landijslobben, die gedurende de Risz-ijstijd (de voorlaatste ijstijd) door enkele dalen (o.a. de IJselvallei) ons land binnendrongen, werd uit de grindafsetting, dis daar kort tevoren door de Rijn was gedapœeerd de stuwheuvels opgedrukt, Op de sterk geërodeerde rest van één van deze wallen werd later aan de belangrijke rivier de Waal de stad Nijmegen gesticht. Het grondgebied van de gemeente Nijmegen helt sterk vanaf deze vrij hoge stuwwal in het zuiden j naar het noorden en het westen. De hoogste toppen rijzen nog binnen de gemeente op tot pl.m. 80 m 1 N.Â.P. Tot de 20 m hoogtelijn zijn de hellingen vrij steil, om dan vrij plotseling veel vlakker te worden, we bevinden ons dan op het zogenaamde?luvfoglaciaal t een mantel van grind en zand, afkomstig van het ijs en van de stuwwal zelf, dia door smeltwaterstromen aan de voet der gestuwde heuvels vrerd neergelegd. In de vrij diepe dalen van de stuwwal en op de hogere delen van het Fluvioglaciaal werd tijdens de laatste ijstijd (ïlürmijstrjd) door aeolische werking een plaatselijk enige meters dikke laag zand afgezet, het zogenaamde dekzand. Dit dekzand bevat, naast een hoog percentage fijn zand, vrij veel fijne delen, eveneens van aeolische oorsprong, iets lössachtlg materiaal. Op vele plaatsen is het dunner dan lm., waarbij het dan geheel met grind en grof zand is gemengd. Eveneens tijdens de laatste ijstijd ontwikkelde zich een ten z. vm de Nijmeegse heuvelreeks liggende tak van het toenmalige Rijnsysteem (het Laagterras) zo sterk, dat het een deel van het Fluvioglaciaal wegerodeerde. Ka het afsmelten van het ijs werd deze vlechtende riviertak langzamerhand verlaten, waardoor er zich een kleidek op vormde. Dit kleidek lag jaar aan de oppervlakte en verweerde daardoor zo sterk, ten dele ook door de moerassige ligging aan de voet van de Nijmeegse heuvels, dat het zich op het ogenblik

4 -3- voordoet als leem, In de geulen, ivelke in grote getale dn de lea-i aanwezig zijn, ontwikte Ids zich veen. Kaar het noordwesten bleef het Fluviog.laciale grind aanvankelijk nog onbede let, maar later werd het van de kant van de Waal o verdelet met jonge zware rivier kleien. Hoe verder naar het westen, hoe ddjcker de kleilagen zijn die het grind overdekken. Het dichtst bij de Waal treft raen. de zandige oever walklei aan, welke echter juist geheel buiten Nijmeegs gebied blijft. De dorpen Weurt en Deuningen zijn hierop gebouwd. Iets meer naar het z.o., waar het Fluvioglaciaal al weer veel ondieper zit, treft men binnen de gemeente nog een klein hoekje rivierkomklei aan net op bepaalde diepte een grindlaag in de ondergrond.nog iets zuidoostelijker ligt een zone gebroken gronden, mengsels van veel klei met grind en zand. Daarop volgt een zone menggronden, mengsels van weinig 3dei en veel grind en zand. Verder kon het slib niet doordringen maar door stagnerend drangwater van de heuvels kreeg men daar enige veenvorraing, waardoor de zwarte humeuze gronden van Hees en Neerbosch verklaard kunnen worden. De zone welke hier naar het z.o, op volgt^vertoont deze vroegere v/ateroverlast nog door fossiele gley op betrekkelijk geringe diepte. Daar Nijmegen op het kruispunt van een aantal geologisch belangrijke afzettingen ligt, zijn er bodemkundig nogal vat verschillende onderscheidingen gemaakt. Aan de hand van de geologische onderscheidingen werd de volgende bodemkundige hoofdindeling opgesteld: a b c d e Rivierleerarrronden i i i i mim. M»^ i Stuifzandgronden Dekzandgronden Grindzandgronden fdeigronden ûe rivierleemgronden koraen alleen in het westelijk deel van de gemeente voor. Het zijn de oude verweerde rivierkleigronden van het Pleistocene vlechtende systeem. De talrijke geulen zijn vaak met veen opgevuld. Rivierleerngrond bevat geen kalk, is weinig humushoudend, slecht van structuur en moeilijk

5 -4- bewerkbaar. ije stand van het grondwater en de reductietoestand van het leemprof iel bepalen, de gebruiksmogelijkheden. De lage zware gereduceerde leomgronden worden als grasland gebruikt, de hogere voor bouwland en fruitteelt. De resultaten op deze {-ronden zijn weliswaar veel minder dan op rivierkleigronden, maar kunnen toch nog redelijk goed genoemd worden. De stuifzanafronden zijn iets met slib gemengd, maar overigens zeep droog, behalve die, welke iets lager zijn gelegen en vater toegevoerd krijgen over de leamlaag, waarop ze afgezet zijn. De dekzandgronden bestaan uit fijn zand, gemengd met een kleine hoeveelheid fractie < 16 mu, die dn meer of minder dikke lagen op het Fluvioglaciale grind liggen«door menging met de ondergrond en door solifluctie is dit aand in meerdere of nindere raate gemengd met grind. Voor zover deze gronden boven het grondwater liggen zijn ze voor tuinbouw alle te droog. Voor landbouw en ook fruitteelt komen nog verschillen voor wat betreft de dikte van het dekzand en de aard en dikte der humeuze lagen. De dikste oude dekaandbouwlanden blijven toch in droge zomers bij de vochtige bouwlanden achter. Voor fruitteelt zijn het goede gronden, vooral voor soorten, die goed op zandgrond willen groeien. Op de hoge dikke profielen is de beworteling diep. Gaat hot grondwater een rol meespelen dan wordt de vochtigheid en tegelijkertijd de humeuziteit voor tuinbouwdoeleinden direct veel beter» Ten w. van Hatert ligt een vrij groot complex zwart humeuze, iets slib-en grindhoudende dekzandgrond met een grondwaterstand van 60 à 70 cm diepte, die totdat het Kaas-Waalkanaal er was,een slechte waterafvoer hadden, mar nu in de welhaast ideale toestand van een constant grondwaterpeil verkeren. Naast zeer hoge grindzandgronden, die zeer droog en voor iedere vorm van cultuur, behalve bos, bijna Yfaardeloos zijn, komen ook lagere grindzandgronden voor, die deels sterk humeus zijn, deels meer of minder kleihoudend. Op de vroeger,en voor een klein deel nog, natte en vochtige sterk humeuze grindzandgronden is de tuinbouw van Hees ontstaan en wordt nu nog grotendeels uitgeoefend, ß oor het reeds eerder genoemde Maas-V/aalkanaal is ook hier echter de waterstand sterk verlaagd, waardoor do gronden van vochtig (contact met het

6 - 7 - {gr:'onc7?atoy5 isvochthoudend (geencontacteetgrondmater) overgingen. Alleeneen klein hoekjeisvochtiggebleven. DG meislibgemengdegrindsandgroade»sijnookalle droog. foortuinbouwzijndos gronden duseveneensongeschikt, terwijl ook fruitteeltnietaltijdslaagtdoor dedroogt. Ds kleigrondenzijn voo?tuinbouwte.sir cht vanstructuuren teswaarto bemerken. Yoor fruitteeltliggesze deels te natenisdikwijlsdostructuur van het profiel slecht. Akkerbouwgewassen kunnen hier,wanneerdegrond niet tosu'aar of te nat is, metsuccesgeteeld v; orden. Overigensisgraslandhierdebesteoplossing. Voor hetgehelegebiedgelden dusdevolgendsconclusie s ledoor hetgravenvan hetefeas-ïïaalkanaal is hetgehele tuinbouwgebiedvan Hesspractisch alaijn vochtig gronden kwijtgeraakt, en daardoordebasisvooreeneconomischegroenteteelt.ook de teelt vanandoretuinboirwgev/assan isin Kees nietgoedeoer sogolijk. Fruitteeltwasenisalleenmaaraetsuccesteno.ens, van dedorpskoe uitteoefenenop dediepevochthoudendehuaauze dekzandgronden. 2e Vrij goede, vochtigehumeuzegronden, dioeventueel welgeschikt te aakenzijnvoorgroenteteelttreftmen ineen trechtervormiggebied ten westenvan Hatertaan,terweerszijden van hethaas-waalkanaal Er dientechtsropgewesen tewordendatdesegronden nooittotie klas tuinbouwgrondsnzijnte maken, 3sD goededikke öokzandgronden van Eatertsija pria*yronde» voor enkelefruitteeltsoorten diegoedopzandgrondengroeienevenals het reedsgenosrade hoekjein Hees. 4eDeriviarleeagrondensi^n voorfruitteelt vrijgoedgeschikt, mar senmoetrekeninghoudensetseersterke wisseling inbodemgesteldheid endaarrass ingeschiktheidvoorbepaaldevariëteitenop korteafstanden. Voortuinbouwdoeleindessaijn se, evenals da Vleihoudendagrind- :3rondon, totaal ongeschikt.

7 - Hoofdstuk III Korte beschrijving van fie gebruikte bodeskundise legende. Bij het karakteriseren van de bcdea van het gekarteerde gebied»erd de volgende legenda gebruikt i Groei a) erondes Reeks Middelhoge, bonte rivierleeragronden Lage grijze an bedekte rivierleeagrondea Rivierleerageulen [ I Middelhoge boat rlvierleesngro&den. II Lage, grijze rivisrleemgronden. III Gr ij se leeagtoaclea stet venige bovengrond. IY Met zv/are kord^lei bedekte grijze L leeagronden. V RivierXeewgssyi, op $- mld met zware klei of leea. _VI Eivierleeageui, opgoinïld met veen. b) "tuifgandgronden[gebengde stuif- VII Iets vochthcüdeaós g^engde stuifzandgronden, VIII Vochtige ge-aangel e steifzandgronden. Dek sand ^ ond en Jonge bosontginningsdekzandgron den Oude bruine âek~ s andbouwlandgro&= den IX Hoge, ri-t3ç, r "* s dek3andvocht bosob t *UT if " X Hoge, zeer *.! -, dend io# i e" houbosob,*nchinninffls- L.gronden«* XI Hoge, di 3, ^. - * 1 J-.OU^J^E oude br^l"." *laso3rcrv.es» XII Hoge, &3i 1 /-t--öudeaue oudebr.'^^o r> l'sir'-ronden. XIII mdael'o' " 4., w"~r«l3 oude for. <= - landfremden. uuds 3-sarte dek- pqv lege, "- ' " cu:. j^rfce aandgraslandsron- deksaa r T i, f «'< r f XV?enigo * 1 " " * 7>f gr cl.nelgronden, Jonge grind saadbos xsn: Cndiej \ >,->- "< ontginningsgronden_ sandbotor- *. :"L "SEE 'imelb-.>" - " TirtV 1 v> f ' Gamengde onde s 1.var te grindsand bow. landsrondes i jonge 3?inäv loa. >" > ä3 d^ape om 2 " -tnhe«- ' i^roncuss. de " ort it ~rindrwitlbgj» v? 'V iot= klii? T- ' - Ge-sou gemengd srinâaanâ^rondoa XIX VocfrtV 'V"" "S - Hblio-/<*>nc?3 lleîptosftoa Gebreke» j^indsabctf XX "o"' pycckiss Klei grondes ssi grind ondergrond jton*'* XXI Vc=*)ii ^ [xxii rt'ii 'yiizc ~pponâ. nd-

8 - 7 - Verderseröaangegevenseteenstippellijntot nara-aefossielegley (roestver chi,jnselen in de boues) werdenaangetroffen. Ten v. vandes lijn worden desegleyvlekken overalonsstreskt lm -liept aangetroffen, tono. vandezelijn niet. üäet een kleinv-tekentjewerden venigelafjeaondersware klei aangeduid. Geëgaliseerdeterreinenwerdensetes»seteuin harcaring aangegeven terwijlgrindgroevener. andereuitgggrsvarterreinen ees aparteaanduiding kregen.

9 Hoofdstuk IV Boa chri;i vlag van de bxtdeatvpen en hm. landbouwkundige waarno., Ei vi er1'.'; esgyosdsn Be gronder, die "behoren tot het Pleistocene vlechtende riviersysteem, wat tan w. van het kansal is gelegen, wordon sasoage'vai tot de rivierlsesgronden. Hiertoe rekenen -vo ook de door s^n dunne klei of vosnlaag badekto rlvierlesjsgrondon. Rivierloon is verweerde, seer oude rivierklei. Door do lanpe verhoring is ds grond ontkolkt ea gijn plaatselijk grote ijserophopingea ontstaan. Astder e gedeelten sijn zoer sterk gereduceerd door grote water overlast en tenslotte selfs ïïiet veen en klei overdekt geraakt. Boor ds plaatselijk soer sterke User en Mangaancphopingen, afgewisseld aet sterke reductie, heeft de grond een zeer typische "nonts fi klour gekregen, die bij lage ligging meer grijse tintes bsvot mi bij hoge ligging meet roodbruine tinten. De structuur van dos lee&- S3?o«â&n is door dit alles buitge geboor slecht, waartoe nog bijdraagt hel soer geringe htiiimsgohalte ander dg. bou'svoor. Bo grond is geheel dood an wordt bij opdrogen, keihard, waarbij se in vrij greto» prismatische brokjes met scherp r=mdea en gladde breukvlakken uiteenvalt. Het slibgehalie is -visselend en km oplopen tot ongeveer 50$. Ze sija uiterst smsr te bm;atkm. 9 De lichtste leesgrondan liggen het hoogst en besitteaa ook hot losss, drogs send binnen 1 m. in hst profiel, daarnaast doorsrijden talrijke, BOKS diopsd gsulen hot landschap van?tdd naar 'ïoord, ÏCSBT of aindoï opßsirum sat voen, veen op lees, zware leem, zware klei of klei op voen. Door de voortdurende afwisseling 'tussen lage geulon. «m da daartüssos yûlogect eilanden, vmarvas de hoogste dele» bestaan uit droge ;.-.- >',.- *""V"*» -T. " -^ v^i "-' " hoogteverschillen op korte afüisb«. ü. :. w l t, v 3 "-^ *""0' r "'' i.-b?s hot begin af aan oun dsr>b-u;y objoot g8v;-30 t voor e^ilio^;ti«werk'3ii, Door htm eigenaardig op'bouff moot

10 men bij egalisatie heel erg oppassen, eil snen gesn ;^ot fouten aaken. Ysreljdert sen da bovengrond, die nog flink htimsus is, dan houdt sen eaa huauclose, absoluut code grond over, dia see? eosilijk weer goed t makes is en xsa,arap zoer v/einig sil groeien. In hex- verleden is hier heal arg togen gesondigd. Bij âe onderverdeling is de grondwaterstand en tengevolge daarvan de geredueoerdheid van het profiel een belang?:* ;'!c cs'iteriim gefeest. : ; ie verdelen 5e rivier leemgrcsiden als volgt: [middelhoge bonte rivier leeiagrc&à' Lafie CTi:lsa ea bedekte ] I Middelhoge bonte rivierlesagrandea II Lage, grijst ïivi^loeagrondon. III Gr ij se rivierleesgrond met venige boven- I Met 2-.?are korakleâ bedekte grija rivierleesifrtojicl, - ivierleeraggulen p V Opgevuld ^et sv:'."^g klei o: [_ VI Opgevuld 'est w;j>ê.ev. of leea. I E&Meihoge bonte rivie^leengraadea. Profiel s Boete rivicrleea naar beneden lichter r;c^deee., Soaa reeds binnen 1 E op grof los ciroog sand., dan verdrogend.. Boveaeeo-jn tot * 25 cm hutnushc-rdend, ondergrond humus SÛ'E tot hunusloos. S^'-icwx-z- slecht» bewerking Ignàbk.a^i Akkerbouws Stetig g<-echîkt voor alle klsigrû^âçewssssn, voor hakvrnchtan sind er goed. Gga-jlagd j Te droog tot veel te droogj tuinbouw ; veiko;;\e& ongeschikt? fruitteeltt vrij goed geschikt, eiaar soorten eoed sanpassen, veel dreogtsachsde. II La ~(e- ^yijss rivios'leo?»gfcaàden» p Ofi^l: Orijse roestige, zuars rivier loess, n^ûr kae:.ea geheel grijs, ï'geptsl binse^ 1 n- nat grof send. Grond-vat er ongete?0 CHÏ diep. Zeer sleek'"-e structuur, vochtige grond. Le^eek.T;, Ï Akkerbouw; T.. laag gelagen en te raoeiüj* ui»peeerkbear, geeß verdroein;v overigens vriî eoeds ^asla&ds eoeê ^schikt 5 reinig droost

11 schsde. Tuisland ; geheel ongeschikt} Fruitteelt» matig geschut, alleen voor sterke soorten. III Met k^gftftfl veffi bedekte rivicrleemgronden. Profiel; Bovengrotnd ( cm dik) bestaande uit klcihoudend veen, daaronder grinse, vochtige tot natte leem. Grondwater tot in de soda» tegenwoordig * 50 ca diep. Landete.w. Alleen goed geschikt voor grasland na goede waterbeheersing en detailont*;;atering, TV get gvîarg komkleî bedekte grijze rivierleeagrondon Profiel; Bovenlaag ter dikte van ca begtaat uit koragrond (zeer aware rivierkleigrond). Daaronder ligt sandige tot vrij aware grijze tct roesthoudende rivierleemgrond. Structuur en bereikbaarheid van de bovongrond sijn seer slecht. Grondwaterstand < 50 cm. Landbk^vj. Akkerbouw ; aoeilijk bewerkbaar, overigens vrij goed,» grasland t goed geschikt} fruitteelt; bij goede -saterboheerslnç voor sommige seer sterk soorten matig geschikt; tuinbow?» cageschikt. "^ Pwivierleengeul. opgevuld roet z^are klei of lean Profiel; (sie ook II en IV) lage ; grijs gereduceerde leem, meestal at/aar, al of rist afgedekt met een dunne of. dikke eveneens gereduceerde, grijs seer svva.? koraklsilaag. ^1 Rivlgrleeageul. opgevuld met vsen Profiel; (sie ook type III) SHall-3 geulen mot een dunne natte veenlaag op grijso ges-ed, leen. Brede geulen rast een dikke tot seer ( 3 a) dikke veanlaag«seor nat. IgZidbo^kjiaaagae van de geulen: Terwijl de profielen II, III en I? in viek ken voorkomen ie dat set da typen? en VI niet het geval. Dese typen vca s isa;i laag gelegsn, saai«is Isnge stroken, de opvullingen van ds vroegere b-adfsi&gea vara het vlechtands rivlsr.-snsysteeni. Bij wateroverlast, vereerscojkt b.v. door plotselinge ragots Kijn c-it de plaatsen, dia het eor^t o:idê? -.7ater lopen. Yoor bouwland sijs se geheel ongeschikt. Door hun la^ge^ bochtige smile vera,

12 -11 - koas«39 vaak voor in één perceel «et andersb^esatyp'»*,v;at voor gebruik als bouwland grote beswaren heeft. Voor grasland is dit geen bes',vaâr, maar hier kunnen de omliggende bodeiatvpaniseor^kinder geschikt voor grasland zijn. oor de fruitteelt geldt hetzelfde. Da geul is ongeschikt voor een fruitboom, b stuifzandgronden UJII^»IIWIII -*-*. limp lüijbim««w In de gemeente Mjoegen komen aan de Westrand nog juist tv/ee kleine stukjes stulfzand voor, uitlopers van het grote stuifzandgebied van Wij enen en de Hatertse Vennen, Het Stuifsand werd vanuit het s.w. opgeblazen uit grofsandige rivierafzettingen. Het uit grof, los sand bestaande pakket ligt in wisselende dikte op de rivierleeragronden. Binnen de gemeente Nijmegen komen slechts vrij laag gelegen stuifzandgronden voor, die door het slibhoudende water van de rivieren bij overstroïïdngen geinundeerd werden. Het resultaat van dese overstromingen is een homogene bijmenging set slib tot grote dept «Het slibgehalte van deze zogenaamde gemengde stuifzandgronden is hoogstens 10$. Op soamiga plaatsen beweegt zich water over ds onder het stuifzand liggende leealaag, v;aarvan vooral de dunne stuifaandaenggronden prof3teren. De stuifzandmenggronden verdelen we zo inj Iets vochthoudende 11 gemengde stuifzandgrondsn Gei'iongde stuifzandgronden?ïii vochtige gemengde stuif - Stolf sand gronden "" Zuivere stuifzandgronden (komen 'in 'Nijmegen niet voor) Î jets vochthcradonde«gemengde stuif zandgronden aandarond op leem Pr of iel j Stuifzand (grof zand) tot ± 1 is diepte hoaogoes net een t/einig slib gemengd. Haar beneden overgaande in los geel droog xasd. Bovengrond dikwijle -fiat mtrer Imseus en oud bouïslandaehtig. LandlA.^.; âkkoïbctv;;: Iets vochthoudende zebcl^ond. Gcfösii-oa verdrogen minim' mu.miiii B% "ilia m iiil..-u1 juj î iiiwlm snol is een cïrogs soser. Hogge en aardappelen. Fruittoolts Ongeschikt voor alle fruitteelt, veel to droog. Tuinbon"?; Ongeschikt voor alletuinbouiügeviassen. w

13 Voor sspergeteelt bijvoorafgaande- groadbenerkiag; geschikt. Graslands Ongeschikt Vochtige gemengde stuif sand gr ondes Pr of iel i Stuif zand, homogeen met een weinig slibgemengt!.op * es diepte treden grijseverkleuringen- en roestvlekken op, de boven-.grond is vrij sterk humeus.grondwater 4100 cis. Dikwijls leonüagen op geringe diepte. iandbk f w, Akkerbom? t Tochtige sand grond. Ookvochtrainneade landbouwgewa s en zijn vrij goed te telen. Fruitteelt s Ongeschikt door leealagen. Teeltvan kleinfruit soas vrij goed. aogalijk. Tuinbouw; Vrij good mogelijk, alleen voor plaatselijk gebruik. Grasland ; Periodiek te droog, e Sakzandgronden Het-deksand ligt voornamelijk op het zuidelijk gedeelte van hst Fluvi oglaeiaal vanüijraegen en verder in de dalen en so&g! op de hellingen van het gestuwde Praeglacisal. De Fluvioglscialo ondergrond bestaat steeds uit grindhoudoad grof sand. De dikte va» de laag sand kan sterk ulteenlopaa» Bij Hatert is het sanddek opsoisaiga plaatsen aeer des 2 K. dik, terwijl het naar verschillende kanten gehoel r&t?dgt. Het iets loesslea-inhoudend dsksand bevatvrijviel overal, voos??! in de bovengronds grind en»prof sand door solifluctie tijdens het totórskliaaat Vsa ds laatste ijstijd. Doordst het dekzand afgesetis op denaar hst' M-ar/t-^-i hellende vlakte van het Fluvioglaciaal,-daalt het dekzand0pperv3uik selfook naar het ^eetfï». let grondmater, wat ten oosten von ïïatsrt biv. pas op grote diepteaanvjesig is, kostnaar het trasten ondieper in het profiel voor en gaat tenslotte een belangrijke rol spelen in debodeiatypen 9 dl-e tegen ea over het kanaal zijn gelogen, Tenslotteis de ontginnisgsgesschiedenis voordo'iacl liagaser belangrijk. De reeds eeuwenlang in gebruik sijadebom ; laï.>doïi basittes,

14 mn pl.n. 50 es dik&s, taaslijk sterk donker bruin, htmeusa bovenlaag door de bemestingen net stalisest en andere organische most, ruis dose gronden in het oude landbouwbedrijf steeds gehad hebben. De andere gronden sijs pas ds laatste 80 jaar uit bos ontgonnen en b sitt9n dese dikk huaus-houdend laag niet. Dit sijn dan echte bosontginningsgroaden, waarvan het profiel iets huneus en bruin gekleurd is door howtwortels en een duana.donkerbruine bouwvoor bezit, van het bosstrooissl. VU delen de deksandgronden in naar de ontginningsgeechiedenis, (bosontginningsgronden, oude bouwlandgronden, oude graslandgrondan), de dikte van de dekzandlaög op de grindondergrond (dieps en seer diepe dekaandgronden), de stand van hot grondwater in het profiel (hoog en laag) en het eventueel voorkoraen van fossiele gley (raiddelhoog). De Deksand pp onden vallen dan uiteen in» feandgronden. Jonge delceandbosontginningsgrondon Oude bruine deksandbouvflandflronc'on C&de starts deksandgrar«icind.prondâr IX Hoge, diepe, droge jon^e d?3tssadbosontginningsgronde X Hoge, aeer diepe, iets vochthoudende jonge dekaand bos ontgidj&ings gronden XI Eoge diepe iets vochthf ' 3, -> aude bruine dekaand bou-lv-^c çpr><v.. III Hoge, zeer diepo vee'"'- "< " > *-, oude bruine dekzandbou L'c A 3 <*4 Middelhoge, diopa vc3ïl v < o,,o, XIII oude bruine dsh-/, U>» I «opden XIV Lage vochtige en natie cv.c\* s^rte öeksandgra slandgrond-sr. X? Venige oude sv/arte c.elj:s;,-:;:vgc*?a"lsndgroncten U HogegClJQPO,droge^ionr-'e dekaand bosabt.glnnin^s^road Profiel; Doiiicerbruin humouse bouvnroor pl.m. 2C-30 es eik, daaronder tot * 60 es ninder humeus geelbruin, tenslotte geel niet ftwrimn sand. Grondwater op grot diepte. Landbouwkiaaâige yfeardja Do planten sijs wat hun vochtvoorsiening betreft allee». askgcnvasen op het -.ïgterv^sthoudend vermogen van de fijnsandige gssg, die cmgavasr 1 33 dik ia. Bi clroge isomers lijden land- en tuinbouwgew&ssan sterk aan vooht^ebrok.

15 - H - ^kkerbouw: Alleen droge zandgrondgewassenmet succes %?. v-srbott.'eß. Tuinbouw t Ongeschikt Fruitteelt% Ongeschikt Graslands Ongeschikt X $oga» zeer diepe, iets vochthoudende Tionge deksand bosont dlaninesgrond Profielt Heer da» 120 es dikke laag ietsleisdg fijn zeixâ Boveagroad (20-30 es)' is donkerbruin huaaus e»iets griaadhoudend. Daaronder steedsminder huneus en lichter gekleurd. Het grondwater speelt geen rol, lanfibouy-kuadj^e waarde» Landbouw- en tuinboufjge^assen, die niet diep mortelen, lijden ookop dit typ nog flink van droogte. Diep mortelend«plasten saais fruitbomen en lsanbomen groeien hier wel, daar het vocht over de gehele dikt van het profiel hen ter beschikking etaat. Akkerbouw; Vrij goed geschikt voor droge sandgrondgemässos an ook voor diep'sortelenda gessese». fruitteelt;is wal aogelijk op dit type maar ds resultaten vallen toch tegen. Tuinboiaa; Te droog, ongeschikt. Oreeland;Ongeschikt W l"llll>ll Pll"lII l Will ÏI Hoge» diepe «iets» vochthoudende oude bruineâe&sandboutjiqndgroiad. Profiel: Ongsvoer 1 n dik, iets grindhoudend ietslend g doksand op sen griudondergrond.4.0era diep donkerbruin gekleurde an sterkhurasuse bovengrend.op vele plaatseniets'^slib ofleesshoudsnds bovengronden, vooral waar tevens fossiele gley in de ondergrond voorkomt» Ook bij dü tjnpe speelt het grondmater geen rol. Landbouwkundig wssreeg Land- en tuinbouwgsrcassen hebben «'at minder van droogte te lijdes daar de vochthoudendheid vooral in de bovenste lagen van het profiel setelt. Ook voor fruitteeltgewassen is deze grond vrijdroogclaoy âo betrekkelijk geringe âîkte dsr vochthoudenâe lagen.

16 Akkerbouw; Vrijgoedgeschikt voor drogeakkerbouwgewassen«fruitteelt ; Ongeschikt,todroog,, te dunnedooarvortelbar lagen. Tuinbouw:Ongeschikt,te droog. GraslandiOngeschikt, tedroog» XII Hoge,zeerdiepe vochthoudendeoude bruinedekgandbouft'landgrond. Profielï Ietsgriadhoudendeenietsleraige dekzandlaagdikker dan 120 cm.ongeveer4-0era donkerbruin humeuzebovengronds»tengevolge vaneeuwenlangestalmestbemestingen. Naarbeneden neemt het humusgehaltesterkafen wordt da kleurgeler. Grondwaterstandsteeds dieperdan150 ca. Landbouwkundige waarde. Vands hogedekzandgrondenisdittypehet beste. De vochthoudendheidisgroot,zoweldoorhethumusgehalte vaa CIG bovengrond alsdoorhetgehalteaanfijne delen (fijnzand afslibbaar) en de dikte van dedekzandlaag. Akkerbouw;Goedgeschikt voorzandakkerbouwgewassen,ook voord meer vochtbehoevende. Fruitteelt; Geschiktvooreen aantalsterkere fruitteeltgowassen. Het profiel iszeerdiepte bat^ortelen. Tuinbouw»Ongeschikt, te droog. Graslandt Ongeschikt, te droog, lïlï Mddelhoge,diepe vochthoudendeoudebriaine deksandbourdam-groad. Profiel» Dikke, ietsgrindhoudende' enlenigedekzandlaag. De bovengroad (* UO cm)is donkerbruin humeusen rustopeen niet of voslisiader bttneuzedekzandlaag. Hstprofiel bevatgley vanaf60cm diepteenisplaatselijk vrijsterk gercducssrdangrijsgekleurd. Dehuidigegrondwatert-tar/I isoisstreèks 1 m diepte aanwezig. Degereduceerdeen roestig ist?-i^sigs dsksandlagön voelenklevsrigen taai aan.

17 "3 i «if. ^idbourekundiffe naarde. Ds Kortsla van '-';iöpv;or telende gelassen dringea laosilijker in de ondergrond door eau bij type Ell. Bij droogte staat hun dus niet zo t x: imol v;aterrebervoir tsr "beschikking, «aar tegencn«^ stîiaij. dût sa ï?at' vochtiger zijn, Oe\ïono Xand~ en tuinbouw ge-pas s sn lijden ia de droogsto iaren toch r>og 3,B droogte. Akkerbouw; Goed geschikt vcor sandakkerbouwge^assen, ook voor de meer vochtbehoevends. Frnittoeltj Gencbiki uoor een aantal sterkere frttiiteeltgoïïassçïi. TxànhoiVr: ; Ongeschikt, te dr cog. ÎJTÙ.'.-land s Ongeschikt, te droog. XIV I^r;e, vochtige en natts oude sparte doksandffrasla.rd roacl Profiel: Ongeveer 30 tot 4-0 cm dikke st;art hune'ase, SÛHÎS iet e vosuaohtige botpiàgtqnd. Hieronder eerst 50ms vsat rogsthcudend f^rijs gekriekt, Kaar testai direct grijs gereduceerd, vochtig deksand en grindhoüdsnd üoksaïïd. ï> grindondergrond ligt op wisselende diepte» Het gronöt/ator staat corctaat op een diepte van * en, door het vaste p-a il *?e» hat - _ il kanaal. Bou-vlaöd is alleen raogolijk op het iets hegsr gelagen, ^odoelte. Î53 3?3î.-t,ïîKît et;n ^otó-vaterstakffi van aöagsveer 40 s 50 es is voor gevione laïicibcmvgewasses in vochtige somors te nst. Voor grasland is dit type odk rdtî}ï?j\'=.te ^schikt. T^inboungevi'sssen, vooral de rarer i/ochtainnende, zaalü /yoontoa, zijn hier grad op s'n plaats, als aan de organis'cbe stof«toevoer ds nodige aandseht rordt boaissa. Voor fruitteelt staot hst gronc AkkerboiUï s Matig gssobikt, door de CTOts vocfatighe&ü "MSB l'il" " «Kinn ' n *=* *»»' ' ' " ya-^itt-aalt? "'eiaig geschikt door do grote YoeatighoM

18 Tuinbouw; "end gscchïkt. K7 innige, oude, zr:c : vte deksand;:g?gslandh;rond. Profiel: Bon min of me-èv dikke venigo laag, rustend op nat deksand of,-; : «s vi rj.7- ^-3 *vx (^ ^aâtouv^ia^diff-e gaarde. Bij goeds behandeling en vermenging aet fijn sand gou men ook hier goeds resultaten net ijroonte genassen kunne» verwachten. Eet type noamt overigens seer weinig oppervlakte in. L Orind aand-gronden Bet 30stirade Praeglaciaal on het Fluvioglacisal, ^slke geologische forrastios het grootste deel van de bodes vas co gs^ente Nijmegen innemen en sich ook ender het pakket cleksjondén Vooit^tfceajbsstsan geheel uit grof nanü r^ot Trisselende hoeveelheden grind. De c-pbouv/ van dsso foraatis is frnai wasr ts nemen ia co grind- en îiandgro^-ven, die sich op enkel plsatsas hierin bevinden. Terwijl hst gsstuïtóa Praeglaciaal, -vat geheel buiten het ge ky?t'33rds gc?msâ valt, hoop; gelegen it- en dec-ronsden is door diepe dalen, hel* hst Flnvioplaciaal eerst steil en daarr^ stoere vlakker naar het '.. setan of. Op fis honore o slem van het? : luvioglr;ci-r<l ontbreekt de dek- ;ïs;,mlsag ipehsal. Hier treffen \?8 dus een bod^ntype?.g.n (type XVI ) wat rrachisch geho'î'1 uit gx-inâzarm bsstast eo v?-; 5 : hosg br;vsa het grondwater i& gsl^^eïa. t-'m u. van cis Grs-fse ïïag; ontbreekt hot dskssnd ook, behalve hij Hees. Hot grindsand van het Fluvioglaciaal lijfe hier eveneens direct aan â& oppervlakte, waardoor alle gronden hier sterk i-rindhemdend en Door de nabijheid van de Waal ea doordat hst Fluvioglaciaal iäisr hat v/es tan vrij öterk dsslt, vinden va in n.v-, dichting vrij sterk toosenende slibgfihalton ia hat Fluvioplaeialo grlndsand. Deae ülibgehalte

19 1 o verhogen de kwaliteit voor plantengroei in deze seer arsedrogs grovs gronden zeer sterk.aanvankelijk is er slechts weinig alib- s«er homogaen-tot vrij grote diepte met de grind zandgronden gamengd.dit sijs de gemengde grindsanägronden. '7ordt hst slibgehaite groter } baarbij da grinclzandgrondt-svens lager komt te liggen en het grondmater een rol gaat spalen, dan krijgen ne gebroken- grind zandgronden,c.v?.s, vrijsrwaro grindrijka kleigronden. Rogverder n.v. is het grindsand aiet mesr met ds klei gemengd,en ligt een kleilaag op eengrindoadergrond, die steeds dioper komt te aitton sn die raen tenslotte niet aser kan bereiken» De. grondwaterstand is bij al desa grondon van het.grootste belang. De gemengde gronden liggennseest bovon het grondwater (S.Ï.Z, het grondwater staat dieper dan 1 n), terrijldo.gebrokengrondeïi en de kleigronden op grind gedeeltelijk son vrij hoge grondmater etend bobben. Qngsveordaar-, ^ar de dorpen Hees en Keerbosch liegen, komt esn %<%i voor, caar de grind san'gronden aons' ;?axt huraeuze bovengrondbssiiisn.. die vïaarsenijnlijk ontstasn is onder moerassige omstandighedenoadsr invloed van een bro«ügs begroeiing. fia do grind- en aandrijke ondergrond is de.grondwaterstand in het pluvioglacissl sterk te beinvloodendoor onteatoring op vrij verre afstand ea sois in de loop der tijden het grondmater hier sterk gedaald. Sarstdoor het graven van ds weteringen on hot verbeteren daarvan en later door het grsven vsn het dichtbij gelegen diepakaas-'ïaalkanaal. In hot gebied ten o. van het kanaalis daardoor de grondwaterstaiid sterk gedaald, vandaar datbien overal fossiele gley aantreft. ïsûwesten, van het kanaal heeft sen eveneens grond^aterclalingsn gokregas achter minder diep. Een groot voordeelvoor hst-vesten en kleine stukjes Van hst oosten, vlak tegen het kanaal aan,ie het soar eodstcatepsi van het kanaal en daardoor ook van ds grondwaterstand. laar aanleiding van dese verschillen deelden rm de gosongde er? gebroken»tindsandgrondon als volgtin?

20 ^4iïâSSti3.Sâ3SiSâl M f XVI Me3e, onàisna, witfirst droge jongs ;?ronden L grind sand bos ont ginuisgsgroaâor; ataensde '"n : v br Oude gemengde prindsand- f f XVII Middelhoge, vochthoudend diepe b ouwlanda? ondon oude a^arto mengdö grindsandfeou'v- InI"i ri m rri 1 «yi xnii h" -> ] -' -- iude zwarte geland gronden Geaengde CTindaandarondenf XIX Voc v t' " " olibhcudend. enden (Wbgoken fadsägraidgrondon T XZVocV> J, "<- d [ XII Voe *xi n grindsandgrend.ndzandgrond Typo rn HOR-S, endi-spo, uiterst drop Profiel; onsagrlnd i?xv boson t <'d^ TOBd utiïidhot::''.:end grof ïved met een huksnse, o;o, o~ an. tot ca-eveer 50 ca diepte meer of sind;-;? fijn sand. Grondwater seer diep. ;.ine zoae van ;;d met geelbruin leadboudcunaiga waarde. Een seer drog;- greaö, waarop âo c?ewasson si droogt? te lijden, hebben. Voor iedere vors ran lanobt ^Mdeihogo, vochthoudjende? diepe oude gwartbruine :?er Sn :«eer sterk van or-yeschikt. tj&p grind aandbouv?- lampyoad. Prof ici s Grinda^Dftgïonü, raat een bovenlaag), die tot con diep'ir iets v?':t"?;:igû is ast slib en vrij goed rm^e^s is (a : :r sottiiigoa van eas fossiele gleylaag ^P * 60 sn d?;p'k : vi s 60 h 70 ca ri-, brain). Hoestsf- stîîï'd die-per dom 1 sa. landbouwkundige waarde. iooie s-ïïsrtbruia homsuze, maar dre-" 1 '~r'\. - is séêr vroeg, maar lijdt ia de somsr ster 1 : vc dr,<,_ 1 In'ou;«' hierop ^^ruitteelt lijdt v-sn do droogte» Grasland on^sschikt. Akkercc % c Ü i don «v -n_ onder droogt!, Kvddige grond^aterxrai Profiel? ran nr end.

21 Bestaat geheel uit grindzandmet een slibhoudende,znart humeuze bovengrond ven ongeveer 60 h 70 cm. Het grondwater staathier op aas diepte van * 75 h 80 cmenis in contact met deslibhoiidendehueieuso laag. Landbouwkundige gaarde. Goeds vochtige enhurceuze gronden. Door denabijheid van het kanaalis de grondwaterspiegel sêérweinig aan verandering onderhevig. Tuinbouw; goed geschikte gronden, vooral groentegewassen groeien hier goed. akker bouw ge v?a s en ; vooral de meer vochtndnnende kunnenliier flinke opbrengsten geven. Voor fruitteelt is de grond eveneens vochtig en voor grasland goed geschikt. SÏX Vochihoudende diepe gemengde grindzandgrond. Profiel:Grindzand vm%irs de bovenste era hoaogeengemengd is set rivierslib (minder dan 15$). Dabouwvoor 's niet pvallend humeus. Be iets hoger gelegen profielen van dit type bevatten wat Hinder slib, terwijl men hierin binnen 1 m dispte weinig ofgaen fossiels gley aantreft. Jn deiets lager gelegen gedeelten koat binnen 1 m diepte eon fossiels roestlasg voor. jlggjibou^kundire naarde. Vrij goed voehthoudend profiel ïnc-t vrij slechte structuur, door hst ontbreken van fijn sand. Vooral de hogere profiele» sija tamelijk droog. Voor tuinbouüteslton to droog ente slecht, van structuur. Voor landbouwgewassen die niet te veel vocht eisen een goode grond. Grasland verdroogt op dit type,ten7l.il fruitteelt Hst droogteresistente soorten vol mogelijk is. ICC YoohthoudenQe iiii.gobrokengrind sand gronden Bestaat geheel uit.grindsandgrond. Het slibgehalie Tan de * 50 es dikke bovsngrond is vrij groot (gebroken grond). Grondwaterstand dieper dan 1 :?..

22 Door eu- vrcegsr Isgere ligging sijn dezs gebroken grondentaraalijk roestig en plaatselijk gereduceerd, mot als gevolg een slschto structuur van.da Soor het graven Tan het kanaal is het oostelijk gedeelte van dos-^gronden bovenhet grondwater gekomen. Bij stijging vand Waal heeft menv/ateroverlast door kwel. Landbouwkmidi^e _ naarde. foor tuinbouw is de bovengrond zwaar en van té slechte structuur. Landbouw kan menop deze grond vrij goed uitoefenen, teruijlstrove tuinbouw ook nog wel gaat. Voor grasland is zoto droog in droge soraers. '."et fruittec-lt moet man oppassen voor droogte en kwelwater overlast. J2Ï Vochtige gebroken grindaand^rond. Profiolt Grindsand met een dek van gebroken grindsandgrond van ongeveer 50 h" ÓQca dikt. Be gebroken grindsandgrondlaag heeft een slibgehalte van /ï, Door de vroegere wateroveralst en het ontbreken van een seker gehalte aanfijn aand is de structuur van de kleilaag slecht, ge bavai veel roest en is gedeeltelijk gereduceerd. Grondwaterstand constant opeondiepte van en. Mfj^rfi^'kiffidigQ f'gsr de. Dese vochtige gronden aijn voor grasland uitstekend rpsehikt«ook akkerbouw- on fruitteelt sijnervvel opmogelijk uetdo ricd.i e voorborgentagsnhût vocht. Voor tuinbouw, uitgezonderd fprovet'uinbcmw, isde grond veel te slechtba-werkbaar en te slecht van structuur. s, irlcigrckdea. Hiertoe behoort allosntype XXII IXII Kleieendi;-st een arondondererond Prcfielr. EenkoLikleischtigseer zware kleigrondlasg, sonder of met geringd bij-;;o"yïng van grof materiaal op eendiept van ens^v^r cm.

23 plotselingovergaandindegrindcnäergrond.gekleilaagba sit reel roostenis plaatselijkgereduceerd»dikwijlsbevindtzichopcïe scherpeovergangeenmeestal nietdükke, somssterkverkitteij serras gaas- oerbank. Hetgrondwaterstaatondertagende kleilaagin hstgrind ea kan sosedispersakken. Landboti^kiaadige naarde. Feitelijksijndezegrondenalleengeschiktiroor.grasland. Alsbouwlandsijnse moeilijktebemerkenen hebban30 eenslechte structuurvoorfruitteeltzijnze tenatan voortuinhout; geheel ongeschikt.

24 -23- Hoofdstuk V Korte bodemkundige beschrijving van het gebied 2hdit hoofdstuk wordt aande hand vandebodemkaart een kort3beschrijvinggegeven vandevoornaamstebodejnlcundige feiten, martoe hetgebiedten westenvan destadin een6-tal blokken werd verdeeldt AHet ^eersbroeken het Neerbossche Broek (Begrenzing:langs n -w, en eengedeelte vande zuidranddoor de gemeentegrens, verderin het z,doordeteersdij-k en oostelijkdoor de grote veengeul). Desmallestrookmetiets slibgemengdestuifzandgrondensluitaan bij het zandgebiedvan Wijchen. Debuitensterandbestaatuitvochtigegemengde stuif zandgronden doordathier wateroverdeonderliggendeisemlaag naar buiten treedt. De bonteleeme Handen, die vooralin hetzuidelijk deel veel voorkomen, hebben vaakeentamelijk hooggelegen kern, Tsaar hetlossesand opgeringe dieptein hetprofiel voorkomt. Dezeprofielenzijnin tegenstelling tot degewonebonteleemgrondensterk verdrogend. Jh twee vrijgrote vlekkenkomenhier de meteenkleiige veenlaagbedekte leemgrondenvoor,dietotvoorkortzeerslechtontwaterdvaaren en waar men slechtskreupelhoutbosjes ofzeerslecht graslandvond 0 Het veen van de geulen, watinhetzuiden nogonbedekt is,raaktongeveerin het midden van ditgebieddooreenzware kleilaag, die naarhetwesten en noordensteed3 dikker wordt, bedekt.iets verder noordelijkraaktook deleem bedekt met een aanvankelijkdunne, maar meer naarhet noordenooksteedsdikkere laag zware klei. LangsdeBijsterhuizensestraatkomeneen paar restenvan het Fluvioglaciale grind voor, waardoor hierv/eer grandrljkegebrokengrondenoptreden, die grotendeelsdroorzijn, doordatdezegronden alskoppen boven eenlaaggebiec uitsteken.

25 -24- De met veen, of metzwareklei ofgrijzeleemopgevuldegeulen,diealtijd eenflinkstuklagerliggen dan deomgeving, geven vaakaanleidingtotzeer ongelijkepercelen, zowel watbetrefthoogteligging, als watbetreft bodemgesteldheid. Daar degeulen totvoorkort vaak vol met waterstondenin dit zeerslechtontwaterdegebied, trachtte men dooregalisatie dit nadeel op te heffen. Zodoendezijn verscheidenepercelen geëgaliseerd, waarbij meestde geulen werdendichtgewerkt» BHet HatertseBroeit (Begrenzing:in westenzuiddoorde gemeentegrens, langs de noordrand de Teersdijkjinhetoosten de grote oostelijke veengeul). Derivierleeragronden zijn hier voornamelijk alsbonterivierleemgronden ontwikkeld. Ook hierkomenheibanen metloszandondieperdan 1 mvoor op de hoogstedelenderbonteleemgronden, diesterkeverdrogingsverschijnselen vertonen. Degrijze rivierleemgronden, dieregelmatigoverhetgebiedin vrijgrote vlakken voorkomen, zijn watbetrefthunoppervlakteinde minderheid. Detalrijkegeulenzijn meestopgevuld met veen, watin diktelean variëren van 0cm tot2,5 m. Deondiepste vertoneneenopvulling metgrijzeleem. Evenalsinhet Neerbossche &roekis hierde vrij jonge, rechteverkaveling nietofzeeronvoldoendeaangepastaan detalrijkegeulen,naaardoor veel percelenvoorkomen metéén of meer lastige, diepe metveenopgevulde geulen. Opgroteschaal heeft mengeprobeerd dooregalisatieditongemak op te heffen (o.a. Duckenburg; langsde ^eersdijk), vaakonoordeelkundigdoor o.a.dehumeuze bovengronden vandeleemkoppen jji de geul te werken«men treftdan ookveleleemgrondenaan meteen tedunne bouwvoor, wat een zeer nadeligeinvloed op decultuur heeft. Bij hetitfijchense Venlangs de westrandvandegemeente komen nogjuist wat metslibgemengdestuifzanden voor, dieoverigensdroog zijn, doordat zegeïsoleerd liggen.

26 C Hetdorp Hatert metomgeving (Begrenzing; ten ^resten degroteveengeul vanhetrivierleemgebiedj ten zuiden degemeentegrens, tenoosten degrens vanhetgekarteerdegebied, tea noorden de Teersdijk) De bodemgesteldheidwordtgeheel beheerstdoor eenbreed diep dalin het Fluvioglaciaal, wathelemaal uithetzuidoosten van degemeente Nijmegen komten met een boogeerstin noordwestelijkeendaarnainzuidwestelijke richting naar Hatertloopt. Aan de mond, bij Hatertisditdal opgevuld met een dikke totzeer dikke laag dekzand, terwijl op dehoge randen de dekzandbedekking geheel ontbreekt. Daartreft men dehogejonge bosontgin ningsgronden aan^ waarvanhetprofiel bijnageheel uitgrindzand bestaat. 3ii derichtingvanhetdorp worden de dekzandlagensnel dikker en meer humeus In debovenlagen, wat op zeeroudeontginning wijst. Tenslotte komt ook hetgrondwatersteeds hoger te staan, waarbij eerst rond de mond van het dal een zone metfossiele gleyoptreedt. Ter weerszijden van het kanaal overheersende awarte, venige humeuze, oudegraslandzandgronden metgrondwater op 30-60cm. Ditis deenige plaatsin degemeente Nijmegen, waar de tuinbouw nog uitbreidingsmogelijkheden biedt. Het dorp Hatertligtopdebodemkundigenigjuisteplaats, opdegrens van hoogen laag, temidden van goede oudezandbouw- engraslandgronden. Het noordelijk s tuk van deomgevingvan^atert tegen de Teers dijkaan bestaat voorhetgrootste deel uitdunnedekzandgronden op engemengd metgrind en grofzand,in de bovenlagenietsslibhoudend enflinkhumushoudenddoor het langegebruik als bouwland, ki hetx^estelijk gedeelte treft men, behalve bijenkelekleinekopjes, overal fossielegley binnen 1 mdiepte aan. D Deomgeving van Hees en hetgedeeltevan Meerbosch tenoosten vanhet Maas-iVa&lkanaal. (Bögrenzing: tenzuiden Teersdijk-Graafseweg, ten veesten Maag-Waalkanaal, ten noordenen westengrens vanhetgekarteerdegebied) DeondergrondwordtgevormddooreenFluvix>glaci le grind-en zandvlakte^

27 -26- die naar het noordwesten langzaam af helt. Ten oosten van het dorp Hees en op het Molenveld komt nog 'een zeer dik iets lemig dekzandpakket voor raet mooie vochthoudende diep bruin humeuze oude bouwlandprofielen. Voor de rest zijn de dekzandlagen dun, sterk grindhoudend en droog, waar het noordwesten dichter naar de ^aal, vaordea è.e gronden steeds slib»- rij'cer, zodat men langs de rand van het gekarteerde gebied zelfs gebroken grindgronden aantreft. De overgangszone van hoog naar laag is weinig slxbhoudend, maar zwartbruin venig humeus. Vóór het graven van het Maas-iaal kanaal stond het grondwater hier overal veel hoger, waardoor zich op deze gronden de tuinbouw van Hees kon ontwikkelen. Nu zijn het weliswaar In het voorjaar zeer vroege gronden, maar in de zomer zijn ze veel te droog. Alleen langs het Maas-ïïaalkanaal ligt nog een klein strookje awart humeuze gronden, waar ook nu nog het grondwater op een diepte van 60 a 70 cm voorkomt. E De omgeving van Neerbosch ten westen van het Éaas-iYaalkanaal en van de Weeslnricht in^ (Begrenzing: ten zuiden Teersdijk, ten oosten Maas-4'fealkanaal, ten noorden gemeentegrens met Beuningen, ten westen de grote oostelijkste rivierleemgeul). In. het zuiden, tegen de Teersdijk komen nog wat dekzandgronden, sterk met grofzand vermengd, voor raet iets slibhoudende, humeuze bovengronden en fossiele glev binnen 1 ia. in het profiel. Haar het noordwesten treden slenk vormige lagere vlakken op, waarin tamelijk grote hoeveelheden slib zijn terecht gekomdn. Tevens is in deze oost-west verlopende slenken ook nu nog de grondwaterstand vrij hoog, zodat we hier natte tot vochtige gebroken gronden aantreffen. Langs de noordrand tegen Beuningen komen zelfs vrij dikke kleigrondlagen op grind voor. Daartussen liggen rugvormige eilanden, die boven het huidige.grondwater liggen en minder grote bijmenging met slib vertonen. Neerbosch ligt op een vrij hoge, weinig slib bevattende strook. Tussen Neer» boseh en de Teersdijk bevindt zich eveneens een zwart humeuze iets slibhoudende grindsandgrond, vroeger onder moerassige omstandigheden gevormd,

28 -27- maar tegenwoordig droog, opeen. kleinhoekje nategenhetkanaal, wat ook nudegrondwaterstand nogheeftopongeveer 70ca diepte.

29 Hoofdstuk VI Detuinbouwen defruitteelt a^ Devroegereen tegenwoordige toestand HettuinbouwcentruEi Heesia ontstaanopeen plaats, waar vochtige humeuae, gemakkelijk te bewerkengrondenlagenande nabijheid van eenflinke stad, Nijmegen hadbehoefteaanversegroentenen Hees was de aangewezenplaats,omze te telen. Dergelijkekleineverzorgingscentrahebben zeerzeker reden van bestaan.ze kunnen methunkleine hoeveelhedenvers aangevoerdeproducten stelligconcurreren tegen degrote groenteteeltcentra, die misschiengoedkoperproduceren, maarsteeds methetvervoer over lange afstandenvan bedervelijketuinbouwproducten zitten. Soms washet zo, dat terwijl deprijzenin het Westland reedsslecht waren, diein Nijmegen nog heel behoorlijk bleven. Degroenteteelt vanheesstond op eenzeer hoog peil en was beroemdin deomtrek. Menhader d;n ook debeschikkingoverprima vochtige humsuzegronden» Debladgroententeelt (o.a. sla) wasdestijdshet belangpijkst Na hetgraven vanhet Maas-iïaalkanaal, waardoor de humeuae grondenvan Heesveranderdenin vochthoudendegronden wasdegroenteteelt nietgoedmeer Hogelijk. Hiervoorzijn beslistgoedhuraeuze gronden met eengrondwaterstand tussen 50 en IßOcm nodig. Detomatenteelt. die vroeger ook belangrijker was, heeft mindervandedroogtegeleden, maaris tochook nietbest meer. Doordatdegewonetuinbouwteelten nietgoedmeerloonden, is men hier allerlei teelten vanandereeentra gaanproberenen dan het liefgt teelten, die men minofraeer onafhankelijk vande grond kan uitoefenen (in bakken,metzelfgefabriceerdegrond, enz). Uithet nabije Lentdeedde bloementeeltzijnintrede. Deze bedrijfstak bleefechtersteeds bijzaak. öokde teelt vankaskcmkamraersislateringevoerd, ^en maakt hiervoor zelfdeerondb.v. uiteen mengsel vanstalmesten uiterwsardsoden.

30 19- Samen mettuindersuit Eistbrengtmenhetproduct op de veilingin Rotterdam, Vanouds werder ookfruitteeltonderglas bedreven. Ook dezeteeltheefteengevoelige klapgehad methetdroger worden der gronden. Sproeienof bevloeienmeteendrainagesysteemhelpthier heel weinig. Zoals wezelfherhaaldelijkkondenconstaterengroeiende vruchtbomen (druif en perzik) welgoed opdedikke dekzandgronden,die. diep tedoorwortelenzijn. Degebrokengrondenen anderegronden metslechtestructuur zijnvoordeze fijnefruitteeltabsoluutongeschikt. Ook defruitteelt in de vollegerond heeft in bijnahetgehele gebieddoordeverlaagde waterstandenveelschadegeleden. Behalvedaary waarhetgrondwater nietdieper dan100cmstaat enwaarzeerdiepeiets lemigedekzandenaanwezig waren, zijnpractisch alleboomgaarden in1947 en 1949zeersterkverdroogd. Op veleplaatsenin deomgeving van Nijmegentreft men prove tuinbouw aan. Dezeomvatvooralde teelt vankoolsoortent spruitkool^ Savoye koolen witte kool, maarook witlof wordthier en daar verbouwd. Het viel dezezomer op, hoe buitengewoon veel beterde spruitkoolen andere koolsoorten op de vochtigegrondenstondendan opde drogegronden. Bovendien warenze daargeheel gezond, terwijlze op dedrogegrondenzeer veel lastvanluizenen andereplagen hadden, b. Declassificatiedertuinbouwgronden Vanhetgekarteerdedeel van degemeente Nijmegen werdeen tuinbouwclassifioatiekaart antworpen (zie bijgevoegde kaart). Hierbij werd gebruikgemaaktvanhetclassificatiesysteemvantuinbouwgronden, zoalsdit door Dr van Liere bij destichtingvoorbodemkarteringwerdontwikkeld (zie Mededelingen DirecteurvandeTuinbouw (1949), 12^ } 0 In eersteinstantie wordende gronden hierbij in 4groepen verdeeld: a.zeergoede tuinbouwgronden, b.goede tuinbouwgronden, c. matige tuinbouwgronden en d.grondenongesehürfc voorenige vormvantuinbouw.

31 -30- KLk vandedrieeerstegroepen wordt nog weeronderverdeeldnaar hun geschiktheidvoorgroenteen fruiten voor beide afzonderlijk. Menkrijgtzo eensysteem met 9 klassen, waarbij dehoogstecijfersde minst goedegrondenvertegenwoordigen. Als 10eklasseis dan nogeen bijzondere groep bijgevoegd, diegrondenomvat welkegeschiktsijn voorplaatselijk belangrijkespecie-ie teelten, aoalsindeangeving van Nijmegendeteelt vankoolsoorten en de aspergeteelt. Wanneer men de kaart bekijkt, blijktdat dezeergoedeen goede tuinbouwgrondenindegemeentebijraegen geheel ontbreken, 3hhettegenwoordigetuinbouwgebiedvan^eeskontslechtseen betrekkelijk kleinoppervlak matigefruitgronden voor, die tussenheesendestadzijn gelegen. Bij ïïeerboschtreft men eenkleinhoekje.matigegroente-en fruitgronden aan. Alleenhetdorp Hatert metdirecteomgevingbiedt nog mogelijkhedenvoortuinbouwen fruitteeltuitbreiding. Erkomthiereen vrij grootoppervlakklasse 7 voor, grondendietotmatige groente- en fruitgrondenaijn te maken. Behalvein dedirecteomgeving van Hatertkomenin het Hatertse, Neerbosecheenhet^'eersbroek gronden voor, waaropeen matige fruitteelt is uit te oefenen. Ookhetoppervlakgronden, waarop metsucces grovegroenteteelt (koolsoorten, klasse 10b)is uitte oefenen, is vrij groot. Hiertoe moet menbehalvedegrondenvan klasse10b ookdie van klasse 9rekenen, Wekunnenhieruitdanook de volgendeconclusies trekken: a. Detuinbouw vankeessteuntniet neer opeengoedevochtige grond, die vooreenrendabeleteelt vande meestetuinbouwgewassenonontbeerlijk is. Voorfruitteeltzijn degrondengedeeltelijk nog uatig geschikt, b.rondom Hatertliggen nog mogelijkhedentot uitbreidingvangroenteteelt en fruitteelt, c. Ookin het westelijk deel liggen nog mogelijkhedenvoor fruitteelt, maar uitbreidinghiervanisnietaante raden, daarindeomliggendegenieenten hiervoor véél beteregronden beschikbaaraijn.

32 31- Hoofdstuk VII De akker- en weidebouw Aandehandvan allerlei waargenomengroeiverschillen tijden deicarteringswerkaaamhedenensteunendop deervaringen vande Stichting voorbodeakartering, koneenaldcer- en weidebouwclassificatiekaart worden samengesteld. Desegeefteenglobaalinzichtin degebruiksmogelijkheden enkwaliteit van degrondenvoor akker- envreidebouw. (aiede bijgevoegde kaart.). Debodemtypen werdenhierbijin 7 klassensamengevat. Het voornaamste verschilinkwaliteitwordtveroorzaaktdoorhetverschilin grondwaterstand» Degrondenkunnenvoorakkerbouwzowel tedroogalste nat zijn, oor weidebouwzijndegronden nietgauw vochtiggenoeg. Bijde hier ontworpenclassificatieneemt dedieptevan da grondwaterstandbeneden maaiveldvanboven naarbenedensterk af,aodatgroep 7 dezeer nattegronder omvat. Kaasthetgrondwaterspeelthetvochtvasthóudend vermogen van degrondeenvoorname rol. Dezeeigenschap wordtvooral beheerstdoor de bouw vanhetprofiel. Humeuzeenfijnezandlagenverhogende vochthoudendheid, grofgrindensandverlagen ze. Ookdestructuurvanhetprofiel heeftverder veelinvloed en bij akkerbouwook vooraldebewerkbaarheidvande bovengrond. Deze structuurwordt weerbeïnvloeddoordegrondwaterstand,zodatdeklassen 6en 7, behalvedatseeigenlijk te vochtigzijnvoorakkerbouw, ookzeerslecht bewerkbaarzijn. Dij weidebouwheeftraen hiermee veel minder te oaken, daar men hierdegrondniet bewerkt. Maartochlean men b.v. lasthebbenvan slap veenen andere moeilijkheden. Hieronder volgtdan nogeenkortebeschrijving vande verschillendeonderscheidenklassent Klasse1.2eerslecht bouwland, ongeschiktalsgrasland. Hieronder worden de aeer droge, losse, nietof weinig humeuze, nietvoonthoudende' zandgronden