Aanvulling. Dictaat Inleiding Bodem. Voor versie Bodem en Water 1 (LAD-10806) Bodem en Water II (AEW-21306) Oktober 2010.

Transcriptie

1 Aanvulling Dictaat Inleiding Bodem Voor versie 2009 Bodem en Water 1 (LAD-10806) Bodem en Water II (AEW-21306) Oktober 2010 Inhoud - Figuur in Bijlage Vaststelling gradatie vochtleverend vermogen (volume 2) - Practicumhandleiding Bodemgeschiktheid in relatie tot landschap en landgebruik (volume 3) - Bijlage Bodemgeschiktheidsclassificatie voor weidebouw (volume 2)

2 Vaststelling gradatie vochtleverend vermogen effectieve wortelzone maaiveld GHG 30 cm GVG GLG tijdelijk grondwaterprofiel grondwaterprofiel hangwaterprofiel Stap 1: Stel de effectieve bewortelingsdiepte vast. Stap 2: Stel vast of er in voorjaar en zomer capillaire nalevering is tot in de effectieve wortelzone: Stap 3: Altijd: Grondwaterprofiel. Gradatie 1. Stap 4: Nooit: Hangwaterprofiel. Bereken vochtb. vermogen in eff. wortelzone. Stel gradatie vast. Stap 5: Periodiek: Tijdelijk grondwaterprofiel. Zie stap 4. Verbeter gradatie met 1 klasse. Figuur Vaststelling van de gradatie van het vochtleverend vermogen in 5 stappen. De stappen corresponderen met de stappen zoals beschreven in de bovenstaande tekst. 2

3 Practicum Bodemgeschiktheid in relatie tot landschap en landgebruik Doel: Inzicht krijgen in de relatie tussen de bodemgeschiktheid, het landschap en het landgebruik van bodems rondom Wageningen. Inhoud: In het eerste deel van het practicum (A) bestudeer je de relatie tussen de geologische ontstaanswijze en de bodemgesteldheid met behulp van het verstrekte kaartmateriaal en de in de zaal aanwezige bodemprofielen. In het tweede deel (B) beoordeel je van 3 karakteristieke bodems de geschiktheid voor diverse vormen van landgebruik en bekijk je of dit overeenkomt met het landgebruik in de praktijk. A Relatie geomorfologie, bodems en hydrologie 1. Bestudeer de hoogtekaart (AHN) + legenda van de omgeving van Wageningen (kaart 1). Ten noorden van Wageningen en Rhenen zie je twee hooggelegen boogvormige landvormen met daartussen een laaggelegen landvorm. Beide zijn van glaciale oorsprong (H2.5.2) Hoe worden deze landvormen genoemd? Hoe zijn ze ontstaan? In welke geologische periode is dit gebeurd? A1 De hooggelegen landvormen 2. Zoek de hooggelegen landvormen op op de bodemkaart van omgeving van Wageningen (kaart 2), de kaartschaal is identiek aan die van de hoogtekaart. Wat is de dominante textuur (korrelgrootteverdeling) van de bodems aldaar? Kijk in de legenda voor de verklaring van de codes. 3. Uit wat voor soort geologische afzettingen bestaan deze landvormen (waar komt het materiaal oorspronkelijk vandaan)? 4. Welke bodemtype (naam van de bodem) en grondwatertrap komen dominant voor op de hooggelegen landvormen? 5. Welk bodemprofiel in de zaal komt overeen met deze bodem? 6. Verklaar hoe dit bodemtype is ontstaan (bodemvormende processen). 3

4 A2 De middelhoog gelegen landvorm ten oosten van de berg Wageningen Ede 7. De hoogtekaart (kaart 1) geeft aan dat er ten oosten van de berg van Wageningen naar Ede een iets lager gelegen landschapseenheid ligt (gele kleur). Hier liggen fluvioglaciale afzettingen (H2.5.2). Wat zijn dit en hoe zijn deze afzettingen ontstaan? 8. In welke geologische periode is dit gebeurd? 9. Welke textuurklasse, bodemtype en grondwatertrap komen hier dominant voor? 10. Welk bodemprofiel in de zaal komt overeen met deze bodem? 11. Verklaar hoe dit bodemtype is ontstaan (bodemvormend proces). 12. De grondwatertrap is dezelfde als van de bodem die voorkomt op de hooggelegen landvorm. Toch komt hier een ander bodemtype voor. Wat is de oorzaak hiervan? A3 De laaggelegen landvorm Als je op de gedetailleerde bodemkaart kijkt van de omgeving van Wageningen (kaart 4) zie je dat er in de laaggelegen landvorm (Gelderse Vallei) drie soorten bodemmaterialen voorkomen. In het zuidelijk deel ligt rivierklei (licht en donkergroen, codes R), in het centrum veen (blauw en paars, codes V) en tussen het veengebied en de hoger gelegen landvorm zand (grijsgroen en bruin, codes Z). Het zandgebied in het oostelijk deel van de Gelderse Vallei 13. Vergelijk de gedetailleerde hoogtekaart (kaart 3) en de gedetailleerde bodemkaart (kaart 4) van de omgeving van Wageningen met elkaar. Beide hebben de zelfde kaartschaal. Ten westen van Bennekom zie je langs de rode lijn een zuid-noord gerichte opeenvolging van grijsgroene (Z20) en bruine (Z16) bodemeenheden. Hoe liggen die topografisch t.o.v. elkaar? 14. Wat is de textuur (korrelgrootteverdeling) van de beide bodemeenheden? 15. Door welk geologisch proces zijn deze afzettingen gevormd en hoe worden de afzettingen genoemd (H2.7.2)? 16. In welke geologische periode is dit gebeurd? 17. Verklaar de reliëfverschillen. 4

5 18. Welke relatie bestaat er tussen de hoogteligging en de grondwatertrappen van beide eenheden? 19. Welke bodemtypen komen dominant voor in beide eenheden? 20. Geef aan welke bodemprofielen in de zaal hiermee overeenkomen. Het veengebied in het centrum van de Gelderse Vallei 21. Vergelijk de gedetailleerde hoogtekaart (kaart 3) en de gedetailleerde bodemkaart (kaart 4) van de omgeving van Wageningen met elkaar. Hoe typeer je de hoogteligging van de veengronden t.o.v. de andere gronden in de Gelderse Vallei? 22. Wat is de dominante grondwatertrap van de veengronden? 23. In de legenda van de bodemkaart worden Rauw- en Eerdveengronden onderscheiden. Wat is het verschil? 24. In de zaal staan 1 of 2 veenbodemprofielen. Geef aan of dit Rauw- of Eerdveengronden zijn. Het rivierkleigebied in het zuidelijk deel van de Gelderse Vallei 25. We zoomen verder in op het zuidelijk deel van de Gelderse Vallei. Bestudeer de detail hoogtekaart van het rivierkleigebied aldaar (kaart 5). Wat kun je globaal afleiden over de hoogteverschillen in het rivierkleigebied in relatie tot de afstand t.o.v. de rivier? 26. Bestudeer de gedetailleerde bodemkaart (kaart 4). Waaruit bestaan de textuur en de grondwatertrappen van de rivierkleigronden dichtbij en veraf van de rivier? 27. Verklaar de verschillen in hoogteligging, textuur en grondwatertrap. 28. Hoe worden de eenheden landschappelijk genoemd dichtbij en veraf van de rivier (H2.3.4)? 29. Welke bodemtypen komen dominant voor in beide eenheden? 30. Geef aan welke bodemprofielen in de zaal hiermee overeenkomen. 5

6 B. Practicum Bodemgeschiktheid en landgebruik 31. In de zaal staan bodemprofielen die in de omgeving van Wageningen voorkomen, genummerd 1 t/m 3. Van sommige zijn A, B, C, D of E varianten aanwezig. Beoordeel de bodemgeschiktheid voor akkerbouw, weidebouw, bossen en kampeerterreinen voor deze 3 bodemprofielen. De invulformulieren tref je hierna aan. Bij de profielen 1 en 3 maakt het niet uit welke variant je neemt. Bij profiel 2 heeft A de voorkeur. Alleen als deze profielen bezet zijn neem je variant B. Voor dat je begint: lees goed het informatieformulier. Hierop staat info die je niet zelf uit het profiel kunt afleiden en essentieel is voor de beoordeling. Je classificeert de bodem en vermeld de naam boven aan het antwoordformulier van de bodemgeschiktheidsbeoordeling. Gebruik benamingen zoals je die eerder in dit vak hebt geleerd (bijv. hydromorfe kleivaaggrond). 32. Bestudeer de landgebruikskaart van de omgeving van Wageningen (kaart 6) en kijk waar de bodems voorkomen waarvan je de bodemgeschiktheid hebt bepaald. Let dus niet op de daadwerkelijke herkomst van de profielen, bijv. Waver, Betuwe etc. Komt de dominante landgebruiksvorm van de bodemkaarteenheid overeen met de bodemgeschiktheid die als beste uit de bus komt? Zo nee, wat kan de reden zijn? Laat kampeerterreinen buiten beschouwing, want die zijn niet te herkennen op de landgebruikskaart. Het kan zijn dat een bodemtype ongeschikt is voor alle onderzochte landgebruiksmogelijkheden. Verklaar waarom dan toch dat landgebruikstype voorkomt en wat de gevolgen kunnen zijn voor het gebruik. 6

7 Invulformulier voor de bodemgeschiktheidsbeoordeling voor akkerbouw, weidebouw, bossen en kampeerterreinen Profielnummer:.. Bodemclassificatie:. Vaststellen van de gradatie van de landkwaliteiten Gebruik bij het vaststellen van de gradaties van de landkwaliteiten de tabellen uit het dictaat (H8.8 Bodemgeschiktheidsbeoordeling). De gegevens die je nodig hebt om de gradatie vast te stellen, leid je in principe af uit de bodemkenmerken op de lakfilm. De gegevens die niet of moeilijk zijn waar te nemen, staan vermeld op het informatieformulier bij de lakfilm. Ontwateringstoestand (H ) Stel aan de hand van de profielkenmerken en tabel de gradatie vast. Gradatie.. Gemiddelde hoogste grondwaterstand in cm. maaiveld: Vochtleverend vermogen (H bijlage 8.8-1) Stel de effectieve bewortelingsdiepte vast in cm maaiveld voor: akkerbouw (max. 90 cm): bos (max. 130 cm): gras (ook t.b.v. kampeerterreinen) (max. 50 cm): Stel de gem. voorjaarsgrondwaterstand vast in cm maaiveld: Stel de gem. zomer (= laagste) grondwaterstand vast in cm m.v: Stel m.b.v. tabel (kolom 1) vast of er in het voorjaar en in de zomer capillaire nalevering plaatsvindt tot in de effectieve wortelzone voor akkerbouw, bosbouw en gras. Geef vervolgens voor alle drie aan of het profieltype een grondwater-, tijdelijk grondwater- of hangwaterprofiel is. profieltype voor akkerbouw: profieltype voor bos: profieltype voor gras (ook t.b.v. kampeerterreinen): Als er sprake is van een tijdelijk grondwater- of hangwaterprofiel, bereken dan m.b.v. tabel (kolom) 2 de hoeveelheid beschikbaar vocht in de effectieve wortelzone (vochtbergend vermogen in mm). akkerbouw: bos: gras (ook t.b.v. kampeerterreinen): Bepaal mede m.b.v. tabel de gradatie vochtleverend vermogen voor: akkerbouw: Gradatie.. bos: Gradatie.. weidebouw: Gradatie.. kampeerterrein: Gradatie.. 7

8 Stevigheid van de bovengrond (H ) Stel aan de hand van de profielkenmerken en tabel de gradatie vast. Gradatie.. Verkruimelbaarheid (H ) Stel aan de hand van de profielkenmerken en tabel de gradatie vast. Gradatie.. Slempgevoeligheid (H ) Stel aan de hand van de profielkenmerken en tabel de gradatie vast. Gradatie.. Stuifgevoeligheid (H ) Stel aan de hand van de profielkenmerken en tabel de gradatie vast. Gradatie.. Infiltratiecapaciteit (H ) Stel aan de hand van de profielkenmerken en tabel de gradatie vast. Gradatie.. Voedingstoestand (H ) Stel aan de hand van de profielkenmerken en tabel de gradatie vast. Gradatie.. Zuurgraad (H ) Stel aan de hand van de profielkenmerken en tabel de gradatie vast. Gradatie.. Vaststelling van de bodemgeschiktheidsclassificatie (bijlage t/m 8.8-4) Beoordeel m.b.v. de tabellen voor de bodemgeschiktheidsclassificatie de geschiktheid van de grond voor akkerbouw, bos, weidebouw en kampeerterreinen. Als er beperkingen voorkomen, geef dan de aard en de mate (lichte, matige, ernstige) van de beperking aan. Bodemgeschiktheid voor akkerbouw Bodemgeschiktheid voor bossen (gevarieerde bossen met een goede en gezonde groei van de bomen) Bodemgeschiktheid voor weidebouw Bodemgeschiktheid voor kampeerterreinen 8

9 Invulformulier voor de bodemgeschiktheidsbeoordeling voor akkerbouw, weidebouw, bossen en kampeerterreinen Profielnummer:.. Bodemclassificatie:.. Vaststellen van de gradatie van de landkwaliteiten Gebruik bij het vaststellen van de gradaties van de landkwaliteiten de tabellen uit het dictaat (H8.8 Bodemgeschiktheidsbeoordeling). De gegevens die je nodig hebt om de gradatie vast te stellen, leid je in principe af uit de bodemkenmerken op de lakfilm. De gegevens die niet of moeilijk zijn waar te nemen, staan vermeld op het informatieformulier bij de lakfilm. Ontwateringstoestand (H ) Stel aan de hand van de profielkenmerken en tabel de gradatie vast. Gradatie.. Gemiddelde hoogste grondwaterstand in cm. maaiveld: Vochtleverend vermogen (H bijlage 8.8-1) Stel de effectieve bewortelingsdiepte vast in cm maaiveld voor: akkerbouw (max. 90 cm): bos (max. 130 cm): gras (ook t.b.v. kampeerterreinen) (max. 50 cm): Stel de gem. voorjaarsgrondwaterstand vast in cm maaiveld: Stel de gem. zomer (= laagste) grondwaterstand vast in cm m.v: Stel m.b.v. tabel (kolom 1) vast of er in het voorjaar en in de zomer capillaire nalevering plaatsvindt tot in de effectieve wortelzone voor akkerbouw, bosbouw en gras. Geef vervolgens voor alle drie aan of het profieltype een grondwater-, tijdelijk grondwater- of hangwaterprofiel is. profieltype voor akkerbouw: profieltype voor bos: profieltype voor gras (ook t.b.v. kampeerterreinen): Als er sprake is van een tijdelijk grondwater- of hangwaterprofiel, bereken dan m.b.v. tabel (kolom) 2 de hoeveelheid beschikbaar vocht in de effectieve wortelzone (vochtbergend vermogen in mm). akkerbouw: bos: gras (ook t.b.v. kampeerterreinen): Bepaal mede m.b.v. tabel de gradatie vochtleverend vermogen voor: akkerbouw: Gradatie.. bos: Gradatie.. weidebouw: Gradatie.. kampeerterrein: Gradatie.. 9

11 Invulformulier voor de bodemgeschiktheidsbeoordeling voor akkerbouw, weidebouw, bossen en kampeerterreinen Profielnummer:.. Bodemclassificatie:.. Vaststellen van de gradatie van de landkwaliteiten Gebruik bij het vaststellen van de gradaties van de landkwaliteiten de tabellen uit het dictaat (H8.8 Bodemgeschiktheidsbeoordeling). De gegevens die je nodig hebt om de gradatie vast te stellen, leid je in principe af uit de bodemkenmerken op de lakfilm. De gegevens die niet of moeilijk zijn waar te nemen, staan vermeld op het informatieformulier bij de lakfilm. Ontwateringstoestand (H ) Stel aan de hand van de profielkenmerken en tabel de gradatie vast. Gradatie.. Gemiddelde hoogste grondwaterstand in cm. maaiveld: Vochtleverend vermogen (H bijlage 8.8-1) Stel de effectieve bewortelingsdiepte vast in cm maaiveld voor: akkerbouw (max. 90 cm): bos (max. 130 cm): gras (ook t.b.v. kampeerterreinen) (max. 50 cm): Stel de gem. voorjaarsgrondwaterstand vast in cm maaiveld: Stel de gem. zomer (= laagste) grondwaterstand vast in cm m.v: Stel m.b.v. tabel (kolom 1) vast of er in het voorjaar en in de zomer capillaire nalevering plaatsvindt tot in de effectieve wortelzone voor akkerbouw, bosbouw en gras. Geef vervolgens voor alle drie aan of het profieltype een grondwater-, tijdelijk grondwater- of hangwaterprofiel is. profieltype voor akkerbouw: profieltype voor bos: profieltype voor gras (ook t.b.v. kampeerterreinen): Als er sprake is van een tijdelijk grondwater- of hangwaterprofiel, bereken dan m.b.v. tabel (kolom) 2 de hoeveelheid beschikbaar vocht in de effectieve wortelzone (vochtbergend vermogen in mm). akkerbouw: bos: gras (ook t.b.v. kampeerterreinen): Bepaal mede m.b.v. tabel de gradatie vochtleverend vermogen voor: akkerbouw: Gradatie.. bos: Gradatie.. weidebouw: Gradatie.. kampeerterrein: Gradatie.. 11

13 Bijlage Bodemgeschiktheidsclassificatie voor weidebouw Ontwateringstoestand Vochtleverend Stevigheid bovengrond vermogen , , , , ,2, ,

14 Verklaring van de bodemgeschiktheidsklassen voor weidebouw Gronden met ruime mogelijkheden 1.1 Hoge bruto grasproductie; weinig beweidingsverliezen; goed berijdbaar. 1.2 Hoge bruto grasproductie; weinig beweidingsverliezen, behalve in natte jaren; enigszins beperkt berijdbaar. 1.3 Hoge bruto grasproductie, behalve in droge jaren; weinig beweidingsverliezen; goed berijdbaar. 1.4 Hoge bruto grasproductie, behalve in droge jaren; weinig beweidingsverliezen, behalve in natte jaren; enigszins beperkt berijdbaar. Gronden met beperkte mogelijkheden 2.1 Hoge bruto grasproductie; matige beweidingsverliezen; beperkt berijdbaar. 2.2 Matige bruto grasproductie in droge jaren; weinig beweidingsverliezen; goed berijdbaar. 2.3 Matige bruto grasproductie in droge jaren; matige beweidingsverliezen in natte jaren; beperkt berijdbaar. Gronden met weinig mogelijkheden 3.1 Matige of hoge bruto grasproductie; grote beweidingsverliezen; zeer beperkt berijdbaar. 3.2 Lage of matige bruto grasproductie; weinig beweidingsverliezen; goed berijdbaar. 14