Syllabus krediet kost geld

Transcriptie

1 Syllabus krediet kost geld pagina 1

2 INLEIDING syllabus KREDIET KOST GELD Deze syllabus gaat over banken en kredietverlening. Banken en kredietverlening zijn niet meer weg te denken uit het leven van de consument. Vandaag lijkt eenieder trouwens te worden verondersteld bij een bank te zijn aangesloten. Velen zien in de bank de veilige bewaarder van geld en een gemakkelijke manier om betalingen te verrichten. De banken zelf spannen zich trouwens sterk in om klanten te werven. In eerste instantie proberen ze dan bankrekeningen en andere spaarproducten te verkopen. In deze syllabus bekijken we de deposito als kernactiviteit van banken en wat het houden van deposito s nu zo bijzonder maakt. We belichten hierbij kort hoe die deposito de basis vormt voor kredietverlening, maar ook voor en de creatie van (virtueel) geld. Vervolgens is er ook de bank als verstrekker van kredieten, naast de andere, niet-bancaire kredietverstrekkers. We hebben het dan voornamelijk over kredieten die worden aangegaan voor persoonlijke uitgaven en voor de aanschaf van een woning. Begin 2012 waren niet minder dan personen kredietnemer voor één van deze kredietsoorten. Op hetzelfde moment waren in de Centrale voor kredieten aan particulieren personen met betalingsachterstallen geregistreerd. Kredietverstrekkers en handelaars beogen door het verstrekken van kredieten winst te realiseren en de verkoop te stimuleren. Om die reden stellen zij kredieten wel eens voor als een comfortabel middel om de koopkracht uit te breiden. De financiële gevolgen van krediet voor het gezinsbudget kunnen nochtans aanzienlijk zijn. Voor mensen die overwegen krediet aan te gaan, is het dan ook zinvol dat zij weten met welke mechanismen en financiële gevolgen zij rekening moeten houden. Verbruikersateljee stelt omtrent deze materie de gids met dezelfde titel krediet kost geld op. Daarin proberen we zo begrijpelijk en toegankelijk mogelijke manier een licht te maken. De verspreiding van de gids laten we gepaard gaan met begeleidende vormingen. Laagdrempeligheid en maximale betrokkenheid van het publiek werden daarbij vooropgesteld. De werkmethode mag overigens absoluut geen eenrichtingsverkeer zijn, maar moet in ruime mate de ervaringen van het publiek aan bod laten komen. pagina 2

3 Vorming aan de hand van beeldplaten Om de stof aanschouwelijk voor te stellen werd voor ieder onderdeel een beeldplaat ontwikkeld. Deze worden in deze syllabus weergegeven en vormen er de rode draad van. Per beeldplaat geven we volgende informatie: Technische fiche: Een korte beschrijving van het onderwerp dat aan bod komt, de beeldplaat en de wijze waarop die wordt aangewend. Hierin komen eventueel ook vragen voor die aan de deelnemers kunnen worden voorgelegd. Belangrijk om weten: Een puntsgewijze en korte opsomming van de kerngedachten van wat aan de hand van deze beeldplaat geleerd wordt. Die opsomming kan onder meer dienstig zijn om tijdens de uiteenzetting bij de hand te houden. Toelichting: Wat in het vorige punt louter opgesomd is, wordt hier nader uitgelegd. De bedoeling is dat degene die vorming geeft per beeldplaat gemakkelijk kan uitmaken hoe diepgaand het onderwerp wordt uitgespit. Het gaat om een materie die zeer omvangrijk en vaak technisch en ingewikkeld is. In de syllabus wordt een poging ondernomen om de belangrijkste elementen op een eenvoudige en toegankelijke wijze mee te geven en de techniciteit en complexiteit tot een minimum te beperken. pagina 3

4 pagina 4

5 1. Banken en kredieten Waarover gaat het? syllabus KREDIET KOST GELD Technische fiche We starten met een eerste kennismaking confrontatie met het onderwerp van de vorming. Waar denken we in de eerste plaats aan wanneer het over banken hebben? Is een bank vandaag van essentieel belang in eenieders leven? Een bank is geen onderneming als een andere. Wat maakt een bank dan wel zo speciaal? We leggen in de beeldplaat een aantal citaten voor. De bedoeling is niet dat die allemaal worden toegelicht. Zij dienen slechts om een reflectie uit te lokken over de onderwerpen die erin aan bod komen. De citaten zijn trouwens zo gekozen dat de probleemstelling die zij aanraken in de loop van de vorming telkens nog aan bod komen. De rubriek belangrijk om weten vermeldt enkele basiselementen die reeds aan bod kunnen komen. pagina 5

6 Enkele citaten over banken en kredieten Een deposito is een bijdrage aan de bank uit liefdadigheid. 1 Een bankrekening is een element van het burgerschap geworden. 2 De wijze waarop banken geld creëren is dermate eenvoudig dat onze geest daarvan terugdeinst. 3 Je weet toch dat voor de bank de beste klant niet diegene is die terugbetaalt, meer degene die zich in de schuld steekt! 4 1 Ambrose Bierce 2 Studie over de uitsluiting van bankservice van mensen met een bescheiden inkomen, Koöperatieve Verbruikersbeweging 3 John Kenneth Galbraith 4 Pierre Laforët, Humor in beroepen, Deel 17, Bankiers. pagina 6

7 Belangrijk om weten Wat doen banken? Bewaren van geld. Verlenen van krediet. Banken sparen kosten nog moeite om klanten te werven. Reeds vanaf jonge leeftijd. Overheid moedigt dit aan: minderjarigen mogen zelf een spaarboekje openen. Anderzijds krijgen mensen die het minder breed hebben moeilijk toegang tot de banken. Wettelijk recht op basisbankdienst. Banken moeten hun tarieven kenbaar maken. De verandering van bank is kosteloos. pagina 7

8 Toelichting A. Welke activiteiten zijn eigen aan banken? We definiëren een bank als een onderneming die deposito s ontvangt en krediet verleent. De activiteiten van banken zijn uitgebreid gereglementeerd. U kunt dus niet zomaar een bank beginnen. In de huidige wetgeving daaromtrent gebruikt men de term kredietinstelling. In deze gids spreken we echter over banken, omdat die term meer gebruikt wordt in de omgangstaal. Banken ontwikkelen diverse activiteiten, waarvan twee soorten essentieel zijn en hen van andere ondernemingen onderscheiden. 1. Het bewaren van geld (deposito s) Eigen aan banken is dat zij deposito s ontvangen. Een deposito is geld dat in bewaring wordt gegeven en waarbij de bewaarder verplicht is dit terug te betalen. Mogelijk is een termijn bepaald waarbinnen het spaargeld effectief terug ter beschikking van de spaarder moet worden gesteld. Maar voor de meest courante spaarrekeningen waarvan de consument gebruik maakt is dit (vrijwel) onmiddellijk. We bekijken later kort twee vormen van deposito s die bij het publiek het meest gekend zijn: de zichtrekening en de spaarrekening. 2. Het verlenen van krediet. Een andere kernactiviteit van banken is het verstrekken van kredieten. Handelaars en ondernemers maken van oudsher gebruik van de mogelijkheden om bij banken krediet aan te gaan. Het bankwezen is trouwens samen gegroeid met de toename van de handel en de ondernemingen. Maar daarnaast richten banken zich ook tot consumenten. Deze categorie van klanten is vooral in belang toegenomen naarmate de koopkracht onder de bevolking is toegenomen en gelijk daarmee het ontstaan van de consumptiemaatschappij en het aanbod van kredieten om die consumptie te ondersteunen. In deze vorming komen we nog uitgebreid terug op wat krediet precies is en vooral welke gevolgen kredieten hebben inzake de werkelijke kostprijs en de verplichtingen van degene die het krediet aangaat. pagina 8

9 B. De bankdiensten zijn vrij de tarieven zijn vrij In tegenstelling tot wat velen denken - of tot wat bij velen toch als algemene indruk leeft bestaat er geen algemeen wettelijk kader van de dienstverlening vanwege de banken 5. Bij afwezigheid van dwingende wetten gelden de regels van het gemeen recht (die het gewone rechtsverkeer tussen burgers regelen) en van wat tussen de partijen werd overeengekomen. In werkelijkheid komt het er dan op neer dat een consument, door aan te sluiten bij een bank, verondersteld wordt te hebben ingestemd met de voorwaarden die de bank stelt (in haar algemene voorwaarden) met betrekking tot de diensten waarvan die consument gebruik maakt. Hierop bestaan nochtans een aantal uitzonderingen. We vermelden enkele van de voornaamsten: Sedert enkele jaren bestaat er een reglementering van de betalingsdiensten, die bijvoorbeeld aan de hand van een zichtrekening worden uitgevoerd. Zo is er nu bij wet uitsluitsel gegeven over de termijn waarbinnen betalingsopdrachten moeten worden uitgevoerd en over de valutadatum, over de informatie die aan de klanten moet worden gegeven, over de totstandkoming van de domiciliëring, enzovoort. Er bestaat ook sedert enkele jaren een wettelijk recht op een basisbankdienst. Een meer omvattende reglementering bestaat er omtrent kredieten die worden verleend aan consumenten, met name: het consumentenkrediet; het hypothecair krediet. Ook de tarieven die banken toepassen zijn vrij. Banken bepalen dus vrij tegen welke vergoeding zij hun diensten aanbieden. Er bestaat wel een wettelijke regeling betreffende de wijze waarop banken die tarieven kenbaar moeten maken en betreffende de wijziging van die tarieven. Er is een wettelijk verbod om kosten aan te rekenen bij het verlaten van de bank. Inzake consumentenkredieten gelden maximale jaarlijkse kostenpercentages. 5 Let wel: we hebben het hier enkel over de diensten die door banken aan consumenten worden verleend, zoals bijvoorbeeld het ter beschikking houden van bankrekeningen en de daaraan verbonden verrichtingen. We spreken hier niet over het statuut van de banken. Het houden van een bank is namelijk een economische activiteit die sterk gereglementeerd is en gecontroleerd wordt. De recente bankcrisis heeft overigens voedsel gegeven aan de stelling dat deze reglementering en controle nog tekort schiet. pagina 9

10 C. Banken en minderjarigen Deposito s zijn een hefboom voor de activiteiten van banken, in het bijzonder voor het verlenen van kredieten. Banken investeren dan ook sterk in het aantrekken van klanten om bij hen spaarproducten aan te houden. In ons land is de grote meerderheid van de bevolking klant bij minstens één bank (we zullen hierna zien dat er uitzonderingen zijn). Daarnaast zouden die klanten doorgaans nogal honkvast zijn en moeilijk van bank veranderen. Dat is de reden waarom banken zoveel moeite doen om jonge klanten te werven. Dat jongeren nog weinig geld ter beschikking hebben en dus weinig deposito s kunnen inbrengen, is voorlopig nog geen probleem. Later zullen zij normalerwijze een eigen inkomen verwerven en dan worden zij des te interessanter voor het bankwezen. Banken zijn zelfs geïnteresseerd in het werven van nieuwe klanten nog voor deze geboren zijn. Het is inderdaad niet uitzonderlijk dat kersverse of zelfs toekomstige ouders het aanbod krijgen om op naam van de (toekomstige) nieuweling al een spaarrekening te openen. In die gevallen gaat het echter om spaarrekeningen die door de ouders zelf worden geopend. Kan een minderjarige zelf een rekening openen? Hier zou het probleem kunnen rijzen dat minderjarigen (dit zijn alle personen die de volle leeftijd van 18 jaar nog niet hebben bereikt) krachtens de wet verondersteld worden niet zelf hun subjectieve rechten te kunnen uitoefenen. Zij zijn handelingsonbekwaam en kunnen bijvoorbeeld in beginsel geen overeenkomsten sluiten. De overheid is echter reeds langer de idee genegen dat mensen van jongsaf met banksparen vertrouwd raken. Zo is het voor minderjarigen toegelaten om een spaarboekje op eigen naam te laten openen. Een wet uit bepaalt daaromtrent het volgende: Een minderjarige kan een spaar- of depositoboekje op zijn naam openen, zonder toedoen van zijn wettelijk vertegenwoordiger (ouders, voogd). De bank moet de wettelijke vertegenwoordiger zelfs niet op de hoogte brengen. Vanaf de volle leeftijd van 16 jaar kan hij zelf geldsommen opvragen op het door hem geopende spaarof depositoboekje, voor een maximum van BEF per maand. De wettelijke vertegenwoordiger kan zich echter hiertegen verzetten (volgens bepaalde procedureregels). De wet spreekt enkel over een spaar- of depositoboekje (zeg maar een spaarrekening). Zij is dus niet van toepassing op het openen van een zichtrekening. De bedoeling was immers het sparen aan te moedigen, niet de betaalverrichtingen die aan een zichtrekening verbonden zijn. Wat indien een jongere toch zelf een zichtrekening opent en daarmee allerhande betalingsverrichtingen uitvoert? In dat geval gelden de beginselen van gemeen recht. Dat betekent dat de opening van de zichtrekening enkel kan nietig verklaard in geval van benadeling van de jongere. Die principes gelden trouwens 6 De wet van 30 april 1958 betreffende de handelingsbekwaamheid van de minderjarige voor sommige spaarverrichtingen. pagina 10

11 voor alle verrichtingen (bijvoorbeeld betalingen) in verband met die zichtrekening 7. En wat wanneer er krediet wordt verstrekt? Ook hiervoor moeten wij terugvallen op het gemeen recht. Zo is lening één van de handelingen die, met betrekking tot minderjarigen, aan een speciaal regime is onderworpen. Voor minderjarigen onder ouderlijk gezag kan slechts een lening worden afgesloten mits machtiging door de vrederechter. D. De basisbankdienst Vandaag lijkt het hebben van een bankrekening en het verrichten van betalingen via de bank vanzelfsprekend. Een aantal jaren terug stelden hulpverleners echter vast dat sommige mensen die het financieel minder breed hebben van bankdiensten zijn uitgesloten. Zij bleken bij geen enkele bank terecht te kunnen, al was het maar om een zichtrekening te openen. Blijkbaar werden zij als minder interessante klanten beschouwd. Om die reden bepaalt de wet in ons land sedert enige jaren dat iedere consument aanspraak kan maken op een basisbankdienst. Dat is een zichtrekening waaraan een minimaal pakket van diensten is verbonden. We geven hierna de regels daarvan in extenso weer. 7 De basisregel is dat een minderjarige zich niet kan verbinden. In het gemeen recht geldt echter ook het principe dat de rechtshandelingen die hij toch stelt (bijvoorbeeld de aankoop van een stereo-keten) niet per definitie kan worden vernietigd. Het is wel mogelijk om van de verbintenis af te geraken door nietigverklaring in geval van benadeling. Van benadeling kan bijvoorbeeld reeds sprake zijn wanneer de aankoop niet in verhouding staat tot de middelen waarover de minderjarige beschikt. De rechter beoordeelt wanneer er benadeling is. pagina 11

12 Wie moet de basisbankdienst aanbieden? De basisbankdienst Voor de basisbankdienst kunt u terecht bij iedere bank die zichtrekeningen aan consumenten aanbiedt. Wie heeft recht op de basisbankdienst? Elke consument heeft recht op de basisbankdienst. Onder consument verstaat men iedere natuurlijke persoon die handelt met een oogmerk dat kan worden geacht vreemd te zijn aan zijn handels-, beroeps- of ambachtelijke activiteiten en die in België zijn hoofdverblijf heeft. Rechtspersonen, zoals bijvoorbeeld vzw s kunnen er geen aanspraak op maken. Een recht voor iedereen - uitzonderingen Slechts in bepaalde gevallen mag de bank een aanvraag om een basisbankdienst weigeren of de basis-bankdienst opzeggen, met name: wanneer u bij deze of een andere bank reeds beschikt over: -- een basisbankdienst; -- een zichtrekening; -- of andere gebonden producten : andere rekeningen waarvan het jaarlijkse gemiddelde gecumuleerde creditsaldo hoger is dan (huurwaarborgrekeningen worden hiervoor niet meegerekend); consumentenkredietovereenkomsten waarbij het saldo van de rekeningen, verhoogd met het kredietbedrag, hoger ligt dan euro. Verzekeringen worden niet meegerekend. in geval van oplichting, misbruik van vertrouwen, frauduleus bankroet, valsheid in geschrifte of witwassen van kapitalen door de consument. Toegelaten zijn tot de collectieve schuldenregeling mag geen reden zijn om een basisbankdienst te weigeren of op te zeggen. De bank brengt haar beslissing van weigering of opzegging onverwijld ter kennis aan de Bemiddelingsdienst Banken - Krediet Beleggingen. Deze bemiddelingsdienst kan de beslissing van de bank vernietigen of een andere bank de verplichting opleggen om de basisbankdienst ten laste te nemen, volgens de voorwaarden die de dienst bepaalt. Over welke verrichtingen gaat het? Als houder van een zichtrekening die onder de basisbankdienst valt, hebt u recht op tenminste de volgende diensten: 1 het openen, het beheer en het sluiten van de zichtrekening; pagina 12

13 2 de terbeschikkingstelling van overschrijvingen die handmatig en afhankelijk van de bank ook elektronisch kunnen gebeuren; 3 de mogelijkheid om doorlopende betalingsopdrachten te geven en facturen te domiciliëren; 4 de mogelijkheid om in België geld in deposito te geven. Bedoeld worden: de storting van contanten (tot honderd muntstukken), de boeking van cheques en circulaire cheques; 5 de mogelijkheid om geld af te halen in België aan het loket en, afhankelijk van de bank, ook elektronisch; 6 de periodieke terbeschikkingstelling van rekeninguittreksels in België. Hoeveel kost u de basisbankdienst? Banken moeten de basisbankdienst niet gratis aanbieden. Niettemin mag de prijs die zij hiervoor aanrekenen een bepaald maximum niet overschrijden: het gaat om een maximumbedrag dat ieder jaar wordt geïndexeerd (het basisbedrag was 12 euro in 2003) Manuele debetverrichtingen (afhalen van geld aan het loket en het manueel uitvoeren van overschrijvingen) zijn in die prijs begrepen ten belope van een maximum aantal. Dit maximum varieert naargelang de bank al dan niet een debetkaart ter beschikking stelt, die alleen voor gebruik in België dient (ongeacht of deze beperkt zijn tot de automaten van de bank of niet). -- Aanwezigheid van debetkaart: jaarlijks 36 debet-verrichtingen zijn in de prijs begrepen. -- Afwezigheid van debetkaart: jaarlijks 72 debet-verrichtingen zijn in de prijs begrepen. Wanneer de klant een debetkaart heeft is het aantal elektronische verrichtingen onbeperkt. Het elektronisch opvragen van rekeninguittreksels is onbeperkt. Wanneer er geen elektronische terbeschikkingstelling is, worden de rekeninguittreksels minstens tweewekelijks ter beschikking gesteld op het domiciliekantoor of agentschap; Wanneer de consument het toegestane aantal verrichtingen overschrijdt, dan mag de bank hem die verrichtingen tegen het gewone tarief aanrekenen. De verrichtingen uitgevoerd in het kader van de basisbankdienst worden niet uitgevoerd wanneer zij ertoe leiden dat de rekening in het rood komt te staan. Geschillen Voor geschillen over de basisbankdienst kan de consument terecht bij de Bemiddelingsdienst Banken - Krediet Beleggingen. pagina 13

14 E. Hoeveel kost uw bank? En de andere banken? De bank kan een vergoeding aanrekenen voor alle diensten en kredietverleningen waarvan u gebruik maakt. Zij is vrij om de tarieven daarvan te bepalen. In de praktijk zijn er soms grote verschillen in de tarieven die banken toepassen. Het kan overigens altijd nuttig zijn om de tarieven van uw bank (en van andere banken) te bekijken. Die tarieven kunt u op een eenvoudige manier te weten komen. In het bankkantoor moet u de tarieven onmiddellijk en doorlopend kunnen raadplegen. U kunt bovendien gratis een overzicht van de tarieven meenemen, zonder formaliteit of bijzonder verzoek. De vermelding van de tarieven gebeurt volgens een vastgesteld model. Van uw bank ontvangt u trouwens minstens éénmaal per jaar, in de loop van de maand januari (eventueel op een rekeninguittreksel) het tarief van de diensten waarvan u gebruik maakt (zichtrekening, spaarrekening, briefwisseling, termijnrekening en verrichtingen op afstand). De vermelding van de tarieven gebeurt volgens een vastgesteld model, bestaande uit 10 hoofdrubrieken, die op hun beurt onderverdeeld zijn in verschillende kostenonderdelen. Deze hoofdrubrieken zijn: I. Zichtrekening, II. Spaarrekening, III. Briefwisseling, IV. Termijnrekening, V. Wisselverrichtingen, VI. Internationale betalingen, VII. Consumentenkrediet, VIII. Hypothecaire kredieten, IX. Safe, X. Verrichtingen op afstand. Wijzigingen van de tarieven (voor zichtrekening, spaarrekening, briefwisseling, termijnrekening en verrichtingen op afstand) moet de bank voorafgaandelijk meedelen. F. Verander kosteloos van bank Wanneer u als consument van plan bent om van bank te veranderen, is het goed om weten dat u uw zichtrekening en spaarrekening kosteloos en te allen tijde kunt opzeggen. Soms moet u wel een opzegtermijn naleven, maar die mag niet langer zijn dan één maand. De regelgeving hierover is ingegeven door de wens dat de consument bij verandering van bank niet zou worden gehinderd door onder meer de aanrekening van uitstapkosten door zijn oude bank. Zij is niet alleen van toepassing op het opzeggen van zichtrekeningen maar ook van spaarrekeningen. In het kader van de regeling van de betalingsdiensten wordt dit als volgt vertaald: Hoe kan een einde worden gemaakt de bankrekening? Technisch gesproken gaat het om de beëindiging van het raamcontract dat een betalingsdienst regelt. Als klant kunt u het raamcontract opzeggen: ongeacht of die van bepaalde of van onbepaalde duur is; te allen tijde; kosteloos; met een opzegtermijn van maximum één maand, wanneer tenminste het raamcontract een opzegtermijn bepaalt. pagina 14

15 De bank van zijn kant kan het raamcontract opzeggen: enkel wanneer dit voor onbepaalde duur werd gesloten; indien zulks in het raamcontract is bepaald; door de klant daarvan op de hoogte te brengen op papier of op een andere duurzame drager; mits inachtneming van een opzegtermijn van ten minste twee maanden. Wat met de kosten van de betalingsdienst? Wat indien de consument reeds voor een heel jaar de kosten voor het beheer van zijn zichtrekening of spaarrekening heeft betaald? De bank moet dan een deel daarvan terugbetalen, met name het deel dat overeenstemt met het aantal volledige maanden volgend op het afsluiten van de rekening. Afwikkeling van de beëindiging De betalingsdienstverlener zal het positieve saldo, met inbegrip van alle intresten waarop u recht hebt, zonder bijkomende kost aan u uitbetalen of op een rekening overschrijven. Na het afsluiten van een betaalrekening betaalt de betalingsdienstverlener de beheerskosten terug die de betalingsdienstgebruiker op jaarbasis heeft betaald, naar evenredigheid van het aantal volledige kalendermaanden, vanaf de maand volgend op de datum van het afsluiten van de rekening tot het einde van de periode waarvoor de beheerskosten werden betaald. pagina 15

16 pagina 16

17 2. Deposito s de bankrekening syllabus KREDIET KOST GELD Technische fiche Belangrijk in deze beeldplaat is dat de essentie van de deposito voor eenieder duidelijk is. Deposito s zijn geldsommen die bij de banken in bewaring zijn gegeven. En tegelijk houden deposito s voor de bank de verplichting in om die bedragen aan de spaarder terug te geven (onmiddellijk of na een zekere termijn). De beeldplaat brengt in herinnering dat deposito s in werkelijkheid bestaan uit de notering van een geldbedrag op een rekening. Eventueel hebt u als spaarder ook wel contant geld naar de bank gebracht om op uw bankrekening te laten zetten. Het spreekt echter voor zich dat die munten en briefjes niet netjes in de kluis worden opgeborgen totdat u die terug komt opvragen. De bank houdt uw spaargeld en dat van de andere spaarders in voorraad om het onder meer uit te keren aan spaarders die het geld op hun rekening opvragen. Het enige wat u daarvan zelf in handen houdt is het bewijsje en de rekeninguittreksels, en de garantie u dat geld kan opvragen. Ook de geldbewegingen via de banken gebeuren op papier. Op geen enkel ogenblik komt er geld in de vorm van briefjes of munten bij te pas. Een groot deel van de betalingen vindt dus enkel plaats doordat de banken ze in hun rekeningen noteren. We overlopen in dit kader slechts twee vormen van deposito waarmee consumenten bijzonder vertrouwd zijn: de zichtrekening en de spaarrekening. Daarnaast bieden banken nog andere rekeningen en spaarproducten. Het zou echter te ver leiden daarvan in het kader van deze vorming een overzicht te willen geven. In de toelichting worden nog informatie meegegeven over enkele belangrijke aspecten van de zichtrekening en de spaarrekening. pagina 17

18 De grootste troef van de zichtrekening is dat ze toelaat allerhande geldverrichtingen (zoals betalingen via overschrijving, met bankkaart, domiciliëring, permanente opdracht, ) uit te voeren. Het is dan ook de gewoonte dat mensen hun loon of andere inkomsten hierop laten storten, ook al wordt er slechts een verwaarloosbare intrest toegekend. Geld in de boeken Mark doet een groot deel van zijn betalingen per overschijving. Sommige daarvan gebeuren per domiciliëring. Al deze geldbewegingen gebeuren op papier. Op geen enkel ogenblik komt er geld in de vorm van briefjes of munten bij te pas. Het geld voor andere dagelijkse uitgaven haalt hij wel cash af. Een groot deel van de betalingen vindt dus enkel plaats doordat de banken ze in hun rekeningen noteren. rekening marc rekening bvba peeters - 83, , ,25 Overschrijving papier naar BVBA Peeters pagina 18

19 Belangrijk om weten Deposito = geld dat bij een bank in bewaring wordt gegeven; dat de bank moet terugbetalen. Deposito s waarmee consumenten sterkt vertrouwd zijn: Zichtrekening -- Zeer sterk ingeburgerd. -- Laat een ruime waaier aan betalingsverrichtingen toe. -- De bank kan toelaten om in het rood te gaan. Dit kan veel kosten! Spaarrekening -- Sterk verspreid bankproduct -- Fiscaal voordeel! -- Wettelijk gereglementeerd (in tegenstelling tot andere bankrekeningen), onder meer: (1) de intresten zijn beperkt: basisrente getrouwheidspremie; (2) beperkt aantal verrichtingen mogelijk. Andere deposito s: termijnrekeningen, pagina 19

20 Toelichting A. De zichtrekening Banken zijn voor de gewone consumenten ook belangrijk geworden voor de betalingsdiensten die zij aanbieden (zoals overschrijvingen, domiciliëringen en doorlopende opdrachten, de elektronische betalingen, enzovoort). Wat de banken betreft gaat het om een afgeleide van de deposito s die zij aanhouden. Meer bepaald de zichtrekening heeft als voornaamste troef dat de klant hiermee vlot allerhane verrichtingen kan uitvoeren en organiseren. Het is dan ook de gewoonte dat mensen hun loon of andere inkomsten hierop laten storten, ook al wordt er slechts een verwaarloosbare intrest toegekend. De betaalverrichtingen Het mag misschien verbazing wekken, maar tot voor kort bestond er nauwelijks enige reglementering van deze betalingsverrichtingen. Die is er de laatste jaren wel gekomen onder impuls van Europa, en wel vanuit een streven om tot eenheid te komen inzake de uitvoering van de betaalverrichtingen in de verschillende Europese landen. Belangrijke stappen hierin zijn vooral de volgende: De technische harmonisering - Sepa 8 Dit is geen Europese wetgeving, maar afspraken die binnen de banksector zijn gemaakt. Het gaat om de uitvoering van de technische aspecten van de betalingen per overschrijving, met domiciliëring of met een kaart. In dat kader passen onder meer de afspraken van de eenvormige codes IBAN en BIC De wetgeving betreffende de betalingsdiensten Op Europees niveau werd een richtlijn inzake de betalingsdiensten tot stand gebracht. Die werd omgezet in Belgische wetgeving. We hebben het dan voornamelijk over de wet betreffende de betalingsdiensten. De wetgeving betreffende elektronisch geld Op Europees niveau kwam een richtlijn over elektronisch geld tot stand. Deze richtlijn moet nog in Belgische wetgeving worden omgezet. Niet iedereen mag overigens elektronisch geld uitgeven. Dit is voorbehouden aan de kredietinstellingen, de financiële instellingen en de instellingen voor elektronisch geld. De betalingsdiensten De diensten die in de wet betreffende de betalingsdiensten worden bedoeld zijn diensten die in het raam van een bedrijfsactiviteit te koop worden aangeboden. Het gaat onder meer om verrichtingen zoals het plaatsen van contant geld op een betaalrekening, het opnemen van contant geld van een betaalrekening, het uitvoeren van betalingstransacties door middel van domiciliëring, betaalkaart of een soortgelijk instrument, overschrijving, doorlopende betalingsopdrachten, enzovoort. De wet legt verplichtingen op aan de betalingsdienstaanbieders. Dat zijn de banken, maar het kan ook gaan om instellingen voor elektronisch geld, De Post, de betalingsinstellingen (bijvoorbeeld een telecomopera- 8 Single Euro Payments Area. pagina 20

21 tor), Nationale Bank van België en de Europese Centrale Bank (wanneer zij niet handelen in hun hoedanigheid van monetaire- of andere publieke autoriteit), de federale, regionale en lokale overheden voor zover zij niet handelen in hun hoedanigheid van publieke autoriteit. We geven hierna enkele van de nieuwe reglementeringen die voor de consument van bijzonder belang zijn. U maakt geld over: wanneer staat dit op de rekening van bestemming? De bank van de betaler zorgt ervoor dat de rekening van de bank van de begunstigde wordt gecrediteerd. De berekening van de termijnen begint vanaf de dag dat de bank van de betaler de betalingsopdracht ontvangt. De termijnen worden berekend in werkdagen. Een werkdag is de dag waarop de bank open is met het oog op die verrichting 9 ( ). Wanneer sprake is van de bijkomende werkdagen binnen dewelke de transactie moet zijn doorgegeven, bedoelen we dat dit voor het einde van de werkdag moet zijn gebeurd. 9 Letterlijk wordt dit omschreven als: een dag waarop de relevante betalingsdienstaanbieder van de betaler of de betalingsdienstaanbieder van de begunstigde die betrokken is bij de uitvoering van een betalingstransactie toegankelijk is voor de bij de uitvoering van een betalingstransactie vereiste werkzaamheden. Overschrijving naar rekening van een andere bank Elektronische overschrijving Tijdstip van ontvangst + 1 werkdag Papieren overschrijving Tijdstip van ontvangst + 2 werkdagen Overschrijving naar rekening van dezelfde bank Elektronische overschrijving Dezelfde werkdag als ontvangst Papieren overschrijving Tijdstip van ontvangst + 2 werkdagen Storting contant geld (door consument) Bank stelt het geld beschikbaar en valuteert onmiddellijk na het tijdstip van ontvangst. De bank van de begunstigde valuteert het bedrag van de betalingstransactie en stelt het beschikbaar op de betaalrekening van de begunstigde zodra de betalingsdienstaanbieder het geld ontvangen heeft. De valutadatum Vanaf wanneer worden intresten berekend wanneer geld op uw rekening wordt geplaatst? En tot wanneer lopen die intresten wanneer dit geld wordt afgenomen? Hiervoor hanteert men het begrip valutadatum, dit is het tijdstip dat wordt gebruikt voor de berekening van de interesten wanneer geld op de rekening wordt geplaatst of afgenomen; Wanneer een rekening wordt gecrediteerd valt de valutadatum uiterlijk op de werkdag waarop het bedrag op de rekening van de bank van de begunstigde wordt gestort. De bank zorgt ervoor dat het bedrag ter beschikking van de begunstigde komt onmiddellijk nadat het op de rekening van de bank van de begunstigde is gestort. Wanneer een rekening wordt gedebiteerd valt de valutadatum niet vroeger dan het tijdstip waarop het bedrag van de betalingstransactie van die rekening is gedebiteerd. pagina 21

22 De domiciliëring Bij domiciliëring geeft u de begunstigde toestemming zich op eigen initiatief vanuit uw rekening te laten betalen. Belangrijk hierbij is dus: dat u, als betaler, instemming hebt gegeven voor de betaling door deze techniek; dat het initiatief tot de betaling uitgaat van de begunstigde. Dit laatste is een essentieel verschil met de doorlopende opdracht. Bij deze laatste techniek gaat geen initiatief van de begunstigde uit, maar geeft u uw bank opdracht om op bepaalde data vaste bedragen over te maken. Totstandkoming De wijze waarop een domiciliëring tot stand komt is, ingevolge de wet betreffende de betalingsdiensten, sedert kort aan een aantal regels onderworpen. U moet daarvoor een mandaat (we spreken ook over lastgeving ) hebben gegeven aan één of meerdere van de hierna volgende personen: de begunstigde; de bank van de begunstigde; de bank van de betaler. In ieder geval moet u een exemplaar van het gegeven mandaat ontvangen. U moet uitdrukkelijk instemmen met de domiciliëring. Dit geldt ongeacht of het mandaat tot domiciliëring wel of niet is opgenomen in hetzelfde contract waarin de verplichting tot betalen is opgenomen waarvoor de domiciliëring wordt gegeven. Het mandaat moet uitdrukkelijk naar de onderliggende overeenkomst verwijzen. De domiciliëring kan slechts rechtgeldig tot stand komen indien de betaler voorafgaand in kennis werd gesteld van de onderliggende overeenkomst. Die onderliggende overeenkomst moet op haar beurt de draagwijdte van de domiciliëring bepalen, met betrekking tot de aard, de vervaltermijn en zo mogelijk het juiste bedrag. Indien het juiste bedrag bij het sluiten van de domiciliëring niet bepaald is, dan moet de begunstigde u kennis geven van het bedrag op de overeengekomen datum. Dit moet gebeuren binnen een redelijke termijn voorafgaand aan de uitvoering van de domiciliëring. pagina 22

23 Opzegging U kunt de domiciliëring rechtsgeldig opzeggen door hiervan kennis te geven aan: hetzij de begunstigde; hetzij uw bank, indien dit laatste uitdrukkelijk werd overeengekomen. Terugbetaling Wanneer de begunstigde op grond van een domiciliëring een betaling heeft laten uitvoeren, kunt u acht weken na die uitvoering aan uw bank terugbetaling daarvan vragen. Er moet dan wel tenminste voldaan zijn aan de volgende twee voorwaarden 1 Toen u toestemming voor de domiciliëring gaf stond het precieze bedrag niet vast. 2 Het bedrag van de betalingstransactie ligt hoger dan u redelijkerwijs had kunnen verwachten. De terugbetaling bestaat uit het volledige bedrag van de uitgevoerde betalingstransactie. U kunt echter met uw bank overeengekomen zijn dat u ook recht heeft op een terugbetaling als de hierboven vermelde voorwaarden niet vervuld zijn. In de voorwaarden van uw bank kan anderzijds ook opgenomen zijn dat u geen recht hebt op terugbetaling. Maar dat kan slechts op twee voorwaarden, tenminste wanneer u optreedt als consument: 1 U hebt uw instemming met de domiciliëring rechtstreeks aan uw bank gegeven. 2 U bent door de begunstigde ten minste vier weken voor de vervaldag geïnformeerd over het verschuldigde bedrag. In het rood gaan We vermelden nu al dat de zichtrekening dikwijls toelaat om in het rood te gaan. We zullen later zien dat het om een vorm van krediet gaat. We waarschuwen dat het om een duur krediet gaat. Het is bovendien een zeer soepele kredietvorm. De verleiding kan dan ook groot zijn om daar systematisch gebruik van te maken. pagina 23

24 B. De spaarrekening De spaarrekening is sterk verspreid. Nochtans is het een spaarproduct dat de klant niet onmiddellijk de hoogste intrest oplevert en bijgevolg voor de banken een bron van relatief goedkope middelen is. Als afzonderlijk financieel product heeft de spaarrekening belang omwille van haar fiscaal kader. De inkomsten van de spaarrekening (intresten) zijn namelijk ten belope van 1770 euro (aanslagjaar 2012) vrijgesteld van roerende voorheffing. Opvallend is dat die regeling beperkingen oplegt inzake de samenstelling en de hoogte van de intresten die als vergoeding aan de klanten mogen worden toegekend. Die intrest en de wijze waarop de toegekende vergoeding berekend wordt zijn lang niet zo eenvoudig. U moet uw spaargelden onmiddellijk kunnen opvragen. Niettemin zijn de mogelijke verrichtingen sterk beperkt. Zo zo kunt u uw spaargelden slechts rechtstreeks of via uw zichtrekening opvragen door terugbetaling in briefjes en munten, overdracht of overschrijving naar een rekening op uw naam (uw zichtrekening bijvoorbeeld) of op naam van uw echtegeno(o)t(e) of van een familielid, De bank heeft ook de mogelijkheid om beperkingen op te leggen bij de opvraging van grote bedragen. Een opvallend aspect van de regeling (dat voor de spaarder ook zichtbaar is) bestaat erin dat de vergoeding die u voor uw spaargelden ontvangt verplicht en uitsluitend moet bestaan uit een basisrente en een getrouwheidspremie. De basisrentevoet mag het hoogste van de volgende twee percentages niet overschrijden: 3 pct.; het percentage voor basisherfinancieringstransacties van de Europese Centrale Bank dat van toepassing is op de tiende van de maand die het lopende kalendersemester voorafgaat. De getrouwheidspremie wordt toegekend: ofwel voor de bedragen die gedurende twaalf opeenvolgende maanden op dezelfde rekening ingeschreven bleven; ofwel per kalenderjaar, voor de bedragen die gedurende ten minste 11 opeenvolgende maanden van datzelfde kalenderjaar op dezelfde rekening ingeschreven bleven. De intrestvoeten worden beperkt! De intrestvoet van de getrouwheidspremie mag: niet hoger liggen dan 50 % van de maximale basisrentevoet; niet lager liggen dan 25 % van de aangeboden basisrentevoet. In de publiciteit omtrent de vergoedingsvoorwaarden van de spaardeposito s, mogen de bestanddelen (basisrente en getrouwheidspremie) van de vergoeding niet worden opgeteld. Tevens moeten zij afzonderlijk worden vermeld en onmiddellijk gevolgd worden door de vermelding dat ze op jaarbasis worden berekend. pagina 24

25 3. bankgeld syllabus KREDIET KOST GELD Technische fiche We geven een eenvoudig voorbeeld uit het verleden. De bedoeling hiervan is niet om de geschiedenis van het geld en het bankwezen uit de doeken te doen (voor een beetje achtergrond van het voorbeeld verwijzen we overigens naar de toelichting). We tonen wel aan dat banken door krediet toe te kennen op zeer eenvoudige wijze geld creëren. Het voorbeeld We draaien de klok ongeveer 400 jaar terug. Mensen betalen met zilverstukken. Stel dat een bankier 1000 zilverstukken (gemiddeld per jaar) van zijn klanten bewaart. Die klanten kunnen hun geld op ieder moment opvragen. Ervaring leert dat hooguit een tiende van die klanten dat doet (gemiddeld per jaar). Kan onze bankier zilverstukken die hij in bewaring heeft uitlenen? Of speelt hij dan met vuur? En hoeveel zou hij dan eventueel kunnen uitlenen? Verandert de zaak als hij in plaats van effectief zilverstukken te geven, bankbiljetten gaat uitgeven die dergelijke zilverstukken vertegenwoordigen? Op een bepaald moment is inderdaad het laatste gebeurt. Gevolg is dat op een bepaald moment geld in omloop wordt gebracht waar geen contant geld tegenover staat. Banken creëren dus ook geld. Ook vandaag doen zij dat, niet door bankbiljetten te drukken (dat is intussen het monopolie van de centrale banken geworden), maar door deposito s aan te maken. pagina 25

26 pagina 26

27 Belangrijk om weten Wanneer een bank u een lening geeft: gebeurt dit niet door u geld uit de kluis mee te geven en moet daar ook geen baar geld direct tegenover staan; maar wel door bijvoorbeeld het geleende bedrag op uw rekening te noteren (niet meer door een document mee te geven zoals in het voorbeeld). Voor zichzelf noteert de bank dan een schuldvordering jegens u. Kredietverlening geeft dus aanleiding tot het creëren van deposito s en dus van geld. Men spreekt in dat verband ook wel over de creatie van virtueel geld.. (Niettemin zijn de verplichtingen van de kredietnemer om het krediet terug te betalen - en de inspanningen die hij daartoe moet leveren - allerminst virtueel.) Toelichting Het voorbeeld uit het verleden De geschiedenis van Johan Palmstruch Johan Palmstruch was een handelaar van Nederlandse afkomst (hoewel zijn oorspronkelijke naam, Johan Wittmacher, zulks niet doet vermoeden), die zich na een aantal omzwervingen in Stockholm vestigde. Daar kreeg hij de toestemming van de koning om een bank op te richten, genaamd Stockholm banco. De deposito s bestonden in Zweden destijds uit zilveren munten. De bank verstrekte onder meer leningen uit de deposito s. Het probleem was echter dat die deposito s opvraagbaar dienden te blijven. We zouden dan kunnen spreken van deposito s die op korte termijn ter beschikking moeten blijven, terwijl de verstrekte leningen zich over een lange termijn uitstrekken. Palmstruch loste dit probleem op door kredietpapier in te voeren, dat de naam Kreditivsedlar meekreeg (1661). Deze papieren, die we bankbiljetten kunnen noemen (de eerste in Europa), vertegenwoordigden zilveren munten en konden op ieder ogenblik tegen die munten worden ingeruild. Dat systeem had in eerste instantie succes. Op een bepaalde moment begon de bank door toepassing van dit systeem meer krediet toe te kennen dan munten voorradig waren die door het papieren geld werd vertegenwoordigd. Uiteindelijk bleek de bank toch niet met de nodige omzichtigheid te werk te gaan en ging de onderneming er aan ten onder. Vandaag creëren banken geen geld meer door bankbiljetten te drukken, maar door deposito s te creëren. De klanten rekenen erop dat het voor hen beschikbaar blijft. Het bijzondere is wel dat banken in werkelijkheid niet in staat zijn om alle deposito s die zij in bewaring hebben terug te betalen. De ervaring leert hen echter dat zij slechts een gedeelte van het geld in klinkende munt of in briefjes in voorraad moeten hebben pagina 27

28 om tegemoet te komen aan de opvragingen. Zolang er niets bijzonders gebeurt - zoals bijvoorbeeld massale opvragingen door het publiek - kan dit systeem gehandhaafd blijven. Het bedrag van een deposito wordt op een rekening genoteerd. De genoteerde som is wat de bank aan u / de klant verschuldigd is. Het wordt als een apart soort geld beschouwd, giraal geld genoemd. De hoeveelheid giraal geld is overigens een veelvoud van de hoeveelheid munten en briefjes die in omloop zijn. Met dit geld kunnen betalingen worden verricht door papieren overschrijvingen, elektronisch, En ook al is het geen wettelijk betaalmiddel (zoals wel mat euromunten en briefjes het geval is) gebeurt een zeer groot deel van de betalingen/verrichtingen door deze sommen van de ene rekening naar de andere over te brengen door deze te noteren of te schrappen. pagina 28

29 4. banken maken geld syllabus KREDIET KOST GELD Technische fiche Beeldplaat 3 moet gezien worden als een opstapje naar deze beeldplaat 4. We gaven zonet een eenvoudig, historisch gekleurd verhaal om aan te tonen dat kredietverlening niet noodzakelijk betekent dat de geldsommen die in deposito zijn gegeven daadwerkelijk worden meegegeven aan de kredietnemer. Kredietverlening kan er op die manier toe leiden dat meer geld in omloop wordt gebracht dan er baar geld in deposito werd gegeven. In beelplaat 4 wordt een beeld geschetst van wat gebeurt wanneer een bank krediet verleend. We doen dat aan de hand van het voorbeeld van André, dat in de gids aan bod komt. In de voorstelling staat bovenaan een bank, van dewelke het krediet uitgaat, waar de deposito s toevloeien en waarnaar het kapitaal en de intresten worden (terug)betaald. Voor de eenvoud van de voorstelling lijkt het om één bank te gaan. In realiteit staat die eigenlijk voor het ganse bankwezen. De kredietverlening (middelste pijl) André heeft een onderneming van huishoudtoestellen en wil de productie daarvan uitbreiden. Hij heeft daarvoor krediet nodig en de bank is bereid hem die toe te kennen. Het gaat om grote bedragen, die op een rekening worden geplaatst. André gebruik het krediet in hoofdzaak voor twee soorten uitgaven: de aankoop van materiaal dat nodig is voor de uitgebreide productie (dat kunnen machines zijn, grondstoffen, ); het betalen van de lonen van het personeel dat nieuw werd aangeworven ingevolge de uitgebreide productie. De creatie van nieuwe deposito s Door de krediet te geven wordt geld in omloop gebracht. In eerste instantie wordt dit op een rekening van het bedrijf van André ingeschreven. André zal dit geld binnen korte tijd uitgeven, maar ook dan komt dit voor een groot deel terecht op bankrekeningen: De uitgaven voor de aankopen van materialen komen terecht op de bankrekeningen van de leveranciers waar die zijn aangekocht. Het uitbetaalde loon komt op de bankrekeningen de personeelsleden terecht. Wanneer die personeelsleden hun loon uitgeven, bijvoorbeeld in het kader van hun inkomen, komt een belangrijk deel daarvan terecht op andere bankrekeningen. We denken dan in eerste instantie van de pagina 29

30 bankrekeningen van de handelaars waar de aankopen worden gedaan. Het uitgegeven krediet keert bijgevolg terug naar de banken onder de vorm van nieuwe deposito s. We wijzen erop dat in de praktijk het overgrote deel van de nieuwe deposito s op deze wijze bij de banken worden geplaatst zonder dat er cash geld bij te pas komt. Noodzaak om waarde te creëren De bedoeling is natuurlijk dat de uitbreiding met succes verloopt. Dit betekent dat André zijn producten ook met winst moet verkopen. Door krediet te verstrekken rekenen banken erop dat er activiteiten tot stand komen die de terugbetaling daarvan mogelijk maken. Er moeten daartoe niet alleen producten worden aangemaakt, deze moeten ook worden gevaloriseerd door ze daadwerkelijk te verkopen. Noodzaak om meerwaarde te creëren Maar het krediet moet niet alleen worden terugbetaald. De bank verlangt ook een vergoeding te krijgen voor dit toegekende krediet, onder de vorm van intresten. De verkoop van de producten moet dus voldoende opleveren op die intresten te kunnen afbetalen. Intrest groeit dus niet op een natuurlijke wijze aan, ook al wordt die indruk soms gegeven, maar moet daadwerkelijk worden gerealiseerd. Uiteraard verlangt André dat de investeringen die hij heeft gedaan ook winst opleveren. Hij moet er dan rekening mee houden dat een deel van de gerealiseerde meerwaarde naar de bank zal toevloeien onder de vorm van de intresten. pagina 30

31 pagina 31

32 BANK DEPosiTO S KREDIET INKOMSTEN leveranciers bedrijf van andré winst intrest terugbetaling krediet winkels personeel opbrengsten verkoop van andré pagina 32

33 Belangrijk om weten Banken verlenen kredieten, niet door dit geld effectief uit te lenen maar door dit op een rekening in te schrijven. Kredietverlening leidt tot een toename van de deposito s en dus van de hoeveelheid giraal geld (zonder dat de bank geldbriefjes moet drukken). Om intresten te betalen moeten winsten worden gerealiseerd. Door de intresten nemen banken een deel van die winsten voor zich. pagina 33

34 pagina 34

35 5. Wat is krediet (voor jou)? syllabus KREDIET KOST GELD Technische fiche In deze beeldplaat staan we even stil bij het begrip krediet. Voor consumenten is het immers niet altijd zo duidelijk in welke situatie er al dan niet sprake is van krediet. Er bestaan verschillende mogelijke omschrijvingen van dit begrip. We stellen voor om over krediet te spreken telkens wanneer u iets niet onmiddellijk moet betalen (bijvoorbeeld de prijs van een product of van een dienst) of terugbetalen (een geleende geldsom). Om beter inzicht te krijgen kunnen we de deelnemers drie situaties voorleggen waarin mogelijk sprake is van krediet of niet. Men zal merken dat lang niet altijd zonder meer met ja of nee kan worden geantwoord. In welke van de volgende gevallen is er volgens u sprake van krediet en wanneer niet? 1) Krediet is het lenen van geld. U moet het geleende bedrag binnen een zekere tijd terugbetalen. Leningen zijn kredieten, maar de term krediet is ruimer. Er is niet alleen sprake van krediet in geval van lening, maar ook wanneer uitstel van de betaling van een prijs wordt toegekend, zoals wanneer u bijvoorbeeld een auto op afbetaling koopt. 2) U hebt een zichtrekening. De bank geeft u toestemming om tijdelijk in het rood te gaan. Zichtrekeningen bij een bank bieden u dikwijls de mogelijkheid om onder nul te gaan. Ook dit is een vorm van krediet. Dit kan een zeer aanlokkelijk lijken. Het gaat immers om een zeer soepele kredietvorm en vele mensen maken er dan ook gebruik van. Sommigen staan zelfs vrijwel permanent onder nul (en wippen tenminste éénmaal om de drie maanden boven nul) en doen dit dan nog systematisch voor het maximale bedrag. Deze kredietvorm zet aan om te veel schulden aan te gaan, vooral wanneer u meerdere zichtrekeningen hebt. We raden dan ook aan om daarvan slechts gebruik te maken om een tijdelijk geldtekort te overbruggen. Het gaat trouwens meestal om een dure kredietvorm. 3) Van een winkelketen hebt u een kaart gekregen. U kunt daardoor aankopen doen zonder contact geld bij zich te hebben. U betaalt pas op het einde van de maand en u bent geen intresten verschuldigd. Wanneer u een kaart krijgt van een financiële instelling of van een winkel, doet u er goed aan om na te gaan wat u precies gekregen hebt. In de praktijk blijkt dat voor de consument lang niet altijd even duidelijk te zijn. pagina 35

36 a) Geeft die kaart u de mogelijkheid om voor een langere periode (meer dan twee maanden) krediet aan te gaan? En moet u daarop intrest betalen? In dat geval gaat het om een krediet die onder de wet op het consumentenkrediet valt. b) Geeft die kaart het recht om aankopen te doen en pas op het einde van de maand (of ten hoogste na twee maanden) te betalen? Theoretisch kunnen we dan nog van een krediet spreken, omdat het om een uitstel van betaling gaat, maar deze vorm wordt door de wetgever als minder problematisch beschouwt en buiten de wet betreffende het consumentenkrediet gehouden. Tot nu toe hadden we het over de technische omschrijving van wat krediet is. Minstens zo belangrijk is om te peilen naar wat krediet voor onszelf, als consument, betekent. Hier is het dus bij uitstek de mening van de deelnemers die geldt. Wel kunnen we al een aantal mogelijkheden meegeven. Welke omschrijving van krediet is naar uw mening de meest juiste? 1) Een uitbreiding van mijn koopkracht. Door krediet kan ik zaken aanschaffen die anders niet mogelijk zijn. Dit is dan ook de reden waarom krediet niet alleen door banken wordt aangeboden (waarbij men bij de term krediet misschien in de eerste plaats denkt) maar ook door winkelketens, postorderbedrijven en andere verkopers. Het aanbieden van krediet bij gelegenheid van een verkoop kan de consument extra in de verleiding brengen om het krediet aan te gaan en daarbij minder oog te hebben voor de kosten en financiële gevolgen. In sommige gevallen kan de consument er niet of nauwelijks omheen om krediet aan te gaan. Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer hij voldoende inkomen ter beschikking heeft om zich een woning aan te schaffen, maar dit bedrag niet in één keer kan neerleggen, of wanneer hij een auto nodig heeft (bijvoorbeeld beroepshalve). 2) Een manier om perioden te overbruggen waarin ik even krap bij kas zit. Krediet kan ook een middel zijn om tijdelijk moeilijkheden bij het betalen van lopende uitgaven te overbruggen (wanneer bijvoorbeeld huur, energiefactuur, verzekeringsfactuur e.d. in eenzelfde periode komen en zich opstapelen). Dit hoeft op zich nog niet problematisch te zijn, als dit bijvoorbeeld maar tijdelijk en eerder uitzonderlijk gebeurt. Anders is het wanneer mensen krediet gebruiken om permanente geldproblemen op te vangen. Algemeen mogen we dan gerust stellen dat krediet daarvoor geen oplossing biedt, maar eerder een uitstel van het probleem, vaak zelfs een verergering daarvan. 3) Een manier om inkomen te besteden waarvoor ik nog een inkomen moet verwerven. Deze benadering zal men niet direct in de kredietpromotie terugvinden. Dat wil zeker niet zeggen dat de uitspraak daarom minder waar is. Inderdaad: door krediet aan te gaan, neemt men de verplichting op zich om in de toekomst voor voldoende inkomsten te zorgen om (naast de andere uitgaven) ook dit krediet af te lossen. Als vanzelfsprekend houden mensen bij beslissingen aangaande hun loopbaan ook pagina 36