DOC.NR. : De positie van personen met een arbeidshandicap op de Kempense arbeidsmarkt

Transcriptie

1 NOTA PmAH in de Kempen DOC.NR. : AAN : CC : SERR Kempen RESOC Werkgroep Diversiteitsmanagement AUTEUR : RESOC Team DATUM : December 2012 BETREFT : De positie van personen met een arbeidshandicap op de Kempense arbeidsmarkt TER BESPREKING TER INFORMATIE TER VERDUIDELIJKING VERTROUWELIJK ANTWOORD A.U.B. Inhoud DEEL 1: Situatie van PmAH op de Kempense arbeidsmarkt Algemene gegevens Cijfergegevens i.v.m. (beleids)maatregelen t.a.v. PmAH BTOM s Bereik van PmAH in de VDAB-dienstverlening Werkende PmAH DEEL 2: Vaststellingen DEEL 3: Actieplan Na aanbevelingsnota s omtrent de positie van vijftigplussers (april 2008) en allochtonen (juni 2009) op de Kempense arbeidsmarkt, besliste de RESOC Werkgroep Diversiteitsmanagement in 2011 om ook voor de kansengroep personen met een arbeidshandicap (PmAH) een actieplan op te stellen. Sinds de eerste nota uit 2006 is er immers ook heel wat veranderd in het beleid rond PmAH. Definitie De officiële definitie van de doelgroep luidt vandaag als volgt: Mensen met een aantasting van hun mentale, psychische, lichamelijke of zintuiglijke mogelijkheden, voor wie het uitzicht op het verwerven en behouden van een arbeidsplaats en op vooruitgang op die plaats, langdurig en in belangrijke mate beperkt is of bedreigd wordt. Tot de categorie van personen met een arbeidshandicap behoren ondermeer de hiernavolgende personen:

2 2 1) personen met een handicap, erkend door het intern verzelfstandigd agentschap met rechtspersoonlijkheid Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap; 2) personen die gewezen leerling zijn van het buitengewoon onderwijs en die hoogstens een getuigschrift of diploma behaald hebben in het buitengewoon onderwijs; 3) personen die op basis van hun handicap in aanmerking komen voor een inkomensvervangende tegemoetkoming of integratietegemoetkoming, verstrekt aan personen met een handicap op basis van de wet van 27 februari 1987 houdende tegemoetkomingen aan personen met een handicap; 4) personen die in het bezit zijn van een afschrift van een definitief geworden gerechtelijke beslissing of van een attest van een bevoegde federale instelling waaruit een blijvende graad van arbeidsongeschiktheid blijkt; 5) personen die recht geven op bijkomende kinderbijslag of personen die recht hebben op een verhoogde kinderbijslag voor hun kind of kinderen ten laste als ouder met een handicap; 6) personen die een invaliditeitsuitkering ontvangen op basis van het koninklijk besluit van 3 juli 1996 tot uitvoering van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op 14 juli 1994; 7) personen met een attest van arbeidshandicap van een door de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en beroepsopleiding aangewezen dienst of arts 1 Een vermoeden van een arbeidshandicap wordt omgezet in een indicatie van arbeidshandicap, indien aan één van bovenstaande criteria is voldaan en op basis van een attest hiervan. Deze labeling gebeurt sinds 2008 bij de VDAB. Historiek Met als doelstelling tot een meer inclusief beleid voor personen met een arbeidshandicap te komen, werd de bevoegdheid over de arbeidsmarktintegratie van PmAH overgeheveld van het domein welzijn naar het domein werk. Sinds 1 januari 2008 verloopt zowel de regie, de erkenning als de financiering via VDAB. Het vroegere ATB werd omgevormd tot GTB, de Gespecialiseerde Trajectbepalings- en Begeleidingsdienst. De CBO s werden de GOB s, de Gespecialiseerde Opleidings- en Begeleidingsdienst. De CGVB s zijn nu de GA s, een dienst voor Gespecialiseerd Arbeidsonderzoek. Ook een aantal premies (bv. cao 26, VIP) zijn sinds 1 oktober 2008 vervangen door de Bijzondere TewerkstellingsOndersteunende Maatregelen (BTOM s, zie ook verder). Het eerste deel van deze nota bestaat uit cijfermateriaal over de situatie van PmAH op de Kempense arbeidsmarkt. Zowel algemene gegevens als specifiekere gegevens over maatregelen en begeleiding komen aan bod. Er wordt ook kort ingegaan op de beschikbare cijfers omtrent werkende PmAH. In het tweede deel volgen een aantal vaststellingen op basis waarvan in het derde deel acties en aanbevelingen geformuleerd worden. 1 Bron: Besluit van de Vlaamse Regering van 19 juli 2007 tot vaststelling van de criteria, de voorwaarden en de nadere regels voor het verlenen van subsidies ter ondersteuning en uitvoering van het beleid van evenredige arbeidsdeelname en diversiteit, laatst gewijzigd bij het besluit van de Vlaamse Regering van 15 mei 2009.

3 jan/05 apr/05 jul/05 okt/05 jan/06 apr/06 jul/06 okt/06 jan/07 apr/07 jul/07 okt/07 jan/08 apr/08 jul/08 okt/08 jan/09 apr/09 jul/09 okt/09 jan/10 apr/10 jul/10 okt/10 jan/11 apr/11 jul/11 okt/11 3 DEEL 1: Situatie van PmAH op de Kempense arbeidsmarkt 1.1 ALGEMENE GEGEVENS NWWZ PmAH niet PmAH Figuur 1: Percentage PmAH binnen NWWZ Kempen, februari 2012 (bron: Arvastat verwerking RESOC Kempen) In februari 2012 waren er 17,4% van het totaal aantal NWWZ personen met een arbeidshandicap. In absolute cijfers zijn dit personen Figuur 2: aantal Kempense NWWZ PmAH van januari 2005 tot december 2011 (bron: Arvastat verwerking RESOC Kempen) Wanneer we de evolutie van het aantal niet-werkende werkzoekenden uit de Kempen met een indicatie arbeidshandicap bekijken, zien we dat er wel wat schommelingen zijn (tussen 2500 en 2800 NWWZ PmAH), maar geen opvallend sterke stijgingen of dalingen. Een uitzondering hierop vinden we in oktober 2011, wat te verklaren valt door de striktere definitie van personen met een arbeidshandicap die sinds oktober 2011 wordt toegepast in de metingen.

4 4 Anderzijds kunnen we vaststellen dat ondanks de crisis het aantal PmAH niet is toegenomen. PmAH zijn blijkbaar minder conjunctuurgevoelig in vergelijking met andere groepen. Dit heeft wel als gevolg dat het aantrekken van de economie ook geen gevolgen heeft gehad in de positieve zin. Een eventuele invloed van de beleidswijzingen in 2008 is in deze cijfers niet meteen terug te vinden. Figuur 3: Vergelijking absolute aantallen NWWZ PmAH in de Kempen en in Vlaanderen van januari 2005 tot december 2011 (bron: Arvastat verwerking RESOC Kempen) Over het algemeen loopt de evolutie van de NWWZ PmAH gelijkaardig in Vlaanderen als in de Kempen. In deze grafiek kan je wel zien dat de economische crisis (nl. sinds 2008) een grotere (negatieve) invloed heeft gehad op de tewerkstelling van PmAH in Vlaanderen dan in de Kempen.

5 5 RESOC Aandeel PmAH in NWWZ Meetjesland-Leiestreek 21,12% Midden-West-Vlaanderen 18,78% Turnhout 18,62% Westhoek 18,53% Limburg 17,78% Dender-Waas 16,88% Brugge 16,79% Leuven 16,68% Oostende 16,27% Zuid-Oost-Vlaanderen 16,15% Mechelen 15,92% Zuid-West-Vlaanderen 15,39% TOTAAL 14,29% Gent en rand 12,94% Antwerpen 8,79% Halle-Vilvoorde 7,88% Tabel 1: Aandeel PmAH in NWWZ o.b.v. het jaargemiddelde 2011 (bron: Arvastat verwerking RESOC Kempen) In vergelijking met andere regio s in Vlaanderen, staan we als Kempen op de derde plaats met het grootste aandeel PmAH (in 2011). Enkel Meetjesland-Leiestreek en Midden-West-Vlaanderen heeft een nog groter aandeel PmAH onder de werkzoekenden. PmAH Vrouwen Mannen Figuur 4: Kempense NWWZ PmAH volgens geslacht, februari 2012 (bron: Arvastat verwerking RESOC Kempen) In februari 2012 was 46,6% van de PmAH mannelijk (1.140 personen) en 53,4% vrouwelijk (1.308 personen).

6 6 Figuur 5: Aantal Kempense NWWZ PmAH volgens geslacht van januari 2005 tot en met december 2011 (bron: Arvastat verwerking RESOC Kempen) Van 2005 tot nu zijn steeds meer vrouwelijke dan mannelijke NWWZ met een arbeidshandicap. Een Mogelijke verklaring hiervoor is dat er in het algemeen meer vrouwelijke NWWZ in de Kempen zijn dan mannelijke. De groep mannelijke PmAH blijkt wel iets conjunctuurgevoeliger te zijn dan de groep vrouwelijke PmAH. Op de vrouwelijke groep heeft de crisis minder impact gehad in vergelijking met de mannelijke groep. PmAH volgens Leeftijd < 25 jaar 25 t.e.m. 49 jaar >= 50 jaar Figuur 6: Kempense NWWZ PmAH volgens leeftijd, februari 2012 (bron: Arvastat verwerking RESOC Kempen) In februari 2012 was van de Kempense NWWZ PmAH 11,15% jonger dan 25 jaar, 51,76% tussen de 25 en de 49 jaar oud en 37,09% vijftigplus. In absolute cijfers zijn dit 273 personen die jonger dan 25 zijn, tussen 25 en 49 jaar en tot slot 908 NWWZ arbeidsgehandicapte vijftigplussers.

7 7 Figuur 7: Aantal Kempense NWWZ PmAH volgens leeftijd van januari 2005 tot en met december 2011 (bron: Arvastat verwerking RESOC Kempen) Het aantal Kempense NWWZ PmAH die jonger zijn dan 25 is nagenoeg stabiel gebleven. Hier zien we wel de klassieke stijging in de zomermaanden, wanneer schoolverlaters zich inschrijven. Het aantal 50-plussers in deze groep is duidelijk toegenomen. Anderzijds is het aantal personen in de categorie 25 tot 50 jaar enigszins gedaald. Een gedeeltelijke verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat deze personen doorheen de tijd zijn overgaan naar de categorie 50+. Een andere gedeeltelijke verklaring is mogelijks dat vooral PmAH tussen 25 en 50 jaar in de verschillende vormen van begeleiding naar werk voor PmAH bereikt worden en deze begeleiding dus ook effect heeft. Opmerkelijk is wel dat na de crisis zowel de stijgende trend bij de 50+ groep als de dalende trend bij de groep jarigen niet is doorgezet. Vooral bij de groep 50+ is dit opmerkelijk aangezien men iets anders zou verwachten in een crisisperiode.

8 8 PmAH volgens studieniveau Laaggeschoold Middengeschoold Hooggeschoold Figuur 8: Kempense NWWZ PmAH volgens studieniveau, februari 2012 (bron: Arvastat verwerking RESOC Kempen) In februari 2012 was 71,73% van de Kempense NWWZ PmAH laaggeschoold (1.756 personen), 24,63% middengeschoold (603 personen) en 3,64% hooggeschoold (89 personen) 2. Figuur 9: Aantal Kempense NWWZ PmAH volgens studieniveau van januari 2005 tot en met december 2011 (bron: Arvastat verwerking RESOC Kempen) Er zijn meer laaggeschoolde dan middengeschoolde en hooggeschoolde NWWZ PmaH. Over het algemeen gesproken is deze verhouding zelfs ¾ laaggeschoolde PmAH tegenover ¼ midden- én hooggeschoolde PmAH. Er is een lichte daling vast te stellen bij de laaggeschoolde NWWZ PmAH, de midden- en hooggeschoolden zijn lichtjes gestegen. Bovendien blijkt de impact van de wijzigingen in registratie in oktober 2011 vooral op de laaggeschoolde groep het grootst te zijn. 2 Laaggeschoold: geen diploma of getuigschrift van het secundair onderwijs, middengeschoold: diploma secundair onderwijs, hooggeschoold: diploma hoger onderwijs

9 PmAH volgens Werkloosheidsduur < 1 jaar 1 tot 2 jaar >= 2 jaar Figuur 10: Kempense NWWZ PmAH volgens werkloosheidsduur, februari 2012 (bron: Arvastat verwerking RESOC Kempen) In februari 2012 was van de Kempense NWWZ PmAH 28,88% minder dan 1 jaar werkzoekend (707 personen), 17,77% 1 tot 2 jaar (435 personen) en 53,35% 2 jaar of langer werkzoekend (1.306 personen). Figuur 11: Aantal Kempense NWWZ PmAH volgens werkloosheidsduur van januari 2005 tot en met december 2011 (bron: Arvastat verwerking RESOC Kempen) De grootste groep is langer dan twee jaar werkzoekend, gevolgd door zij die minder dan één jaar werkzoekend zijn. De kleinste groep is één tot twee jaar werkzoekend. De meerderheid is met andere woorden structureel werkzoekend. Ook hier zien we dat 1 groep het meeste effect heeft gevoeld van de wijzigingen in oktober 2011, nl. de groep die meer dan twee jaar werkzoekend is. Deze groep had waarschijnlijk het meest een vermoeden van een arbeidshandicap en geen indicatie. 9

10 PmAH volgens Beroepsgroep Arbeiders Bedienden Figuur 12: Kempense NWWZ PmAH volgens beroepsgroep, februari 2012 (bron: Arvastat verwerking RESOC Kempen) In februari 2012 waren er in de groep NWWZ PmAH in de Kempen arbeiders (73,9%) en 639 bedienden (26,1%). Figuur 13: Aantal Kempense NWWZ PmAH volgens beroepsgroep van januari 2005 tot en met december 2011 (bron: Arvastat verwerking RESOC Kempen) De meerderheid van de NWWZ PmAH zijn arbeiders. Zij zijn ook het meest conjunctuurgevoelig. Het aantal bedienden is redelijk stabiel sinds 2005, bij de arbeiders kunnen we een lichte daling vaststellen sinds

11 11 PmAH volgens Origine Autochtone origine Allochtone origine Figuur 14: Kempense NWWZ PmAH volgens origine, februari 2012 (bron: Arvastat verwerking RESOC Kempen) In februari 2012 was 94,93% van de Kempense NWWZ PmAH van autochtone origine (2.324 personen) en 5,11% van allochtone origine (124 personen). Figuur 15: Aantal Kempense NWWZ PmAH van allochtone origine van januari 2005 tot en met december 2011 (bron: Arvastat verwerking RESOC Kempen) In vergelijking met het totaal aantal NWWZ PmAH is het aantal personen van allochtone origine eerder beperkt. Er is wel een stijging van het aantal door de tijd heen. Dit is te verklaren door het feit dat er een algemene stijging van het aantal allochtone NWWZ vast te stellen is.

12 12 Figuur 16: het aantal NWWZ PmAH opgesplitst naar soort indicatie (Bron: VDAB Studiedienst, verwerking RESOC Kempen). Opmerking: deze cijfers zijn pas geregistreerd vanaf 2009 n.a.v. de beleidswijzigingen in Volgende definities worden hiervoor gehanteerd (BVR 18/07/2008): Uit administratief onderzoek, attesten of verslagen moet blijken dat men: 1. ingeschreven is in het huidige VAPH (Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap) 2. een kwalificatie of getuigschrift heeft uit het buitengewoon onderwijs, of ex-buso of BLOleerling zonder dat er kwalificaties of getuigschriften behaald zijn (BUSO) 3. recht heeft op een inkomensvervangende of integratietegemoetkoming (tegemoetkoming) 4. in het bezit is van een afschrift van een definitief geworden gerechtelijke beslissing of van een attest van een bevoegde federale instelling waaruit een blijvende graad van arbeidsongeschiktheid blijft (BAG) 5. recht heeft op bijkomende kinderbijslag of recht op verhoogde kinderbijslag (als ouder met een handicap) 6. recht heeft op een invaliditeitsuitkering in het kader van de ziekteverzekering (ZIV) 7. een attest heeft van een arbeidshandicap, afgeleverd door een door de VDAB erkende dienst of arts De meeste PmAH hebben een attest, gevolgd door indicatie BuSO en VAPH. Zoals reeds vermeld is vooral in het laatste kwartaal van 2011 voor bepaalde indicaties het aantal gedaald door de nieuwe definitie in de registratie, nl. de vereiste van een attest. Bij de indicatie BuSO is de sterke daling na de veranderde registratie te verklaren door het feit dat voor een groot deel van deze groep die jaren geleden afstudeerden het moeilijk was om een attest voor te leggen. Deze groep PmAH zijn wel gescreend indien op dat moment het vermoeden van een arbeidshandicap bestond, met als doel eventueel een ander attest te kunnen voorzien. Deze oefening loopt nu nog steeds door.

13 13 De indicaties die duidelijk in de minderheid zijn, zijn voor de duidelijkheid hieronder in een aparte grafiek opgenomen: Aantal nwwz met indicatie_tegemoetkoming Aantal nwwz met indicatie_bag Aantal nwwz met indicatie_kinderbijslag Aantal nwwz met indicatie_ziv Figuur 17: het aantal NWWZ PmAH opgesplitst naar soort indicatie (Bron: VDAB Studiedienst, verwerking RESOC Kempen). Sinds 2009 is in de Kempen nog geen enkele NWWZ geregistreerd met indicatie ZIV (invaliditeitsuitkering i.k.v. de ziekteverzekering). Een mogelijke verklaring hiervoor is dat deze mensen zich niet inschrijven als NWWZ, of een andere indicatie hebben. Een enkeling heeft de indicatie verhoogde of bijkomende kinderbijslag of een inkomensvervangende tegemoetkoming. Het aantal NWWZ met een blijvende arbeidsongeschiktheid is gestegen sinds het begin van de meting, maar deze aantallen zijn te klein om werkelijke tendensen vast te stellen.

14 1.2 CIJFERGEGEVENS I.V.M. (BELEIDS)MAATREGELEN T.A.V. PMAH BTOM s Figuur 18: Aantal personen met toegekend recht op BTOM in de regio Kempen (Bron: Studiedienst VDAB, verwerking RESOC Kempen) Om aanspraak te kunnen maken op een Bijzonder Tewerkstellingsondersteunende Maatregel (BTOM), moet eerst het recht op deze maatregelen aangevraagd worden via VDAB, daarna kan er een aanvraag ingediend worden voor de maatregel zelf. Het gaat om de volgende maatregelen: 1. De VOP (Vlaamse OndersteuningsPremie): een premie (loonkostsubsidie) die aan de werkgever wordt toegekend. 2. Tegemoetkoming voor arbeidsgereedschap, -kleding en arbeidspostaanpassingen die nodig zijn om het werk goed uit te voeren. 3. Tegemoetkoming in verplaatsingskosten indien de persoon in kwestie een begeleider of aangepast vervoer nodig heeft om zich naar het werk te verplaatsen. 4. Bijstand van een doventolk: VDAB betaalt de kosten. 5. Toelating tot tewerkstelling in een Beschutte Werkplaats wanneer de persoon in kwestie door zijn/haar arbeidshandicap tijdelijk of definitief niet in het normale economische circuit kan werken. 14

15 Het aantal personen met een toegekend recht op BTOM is duidelijk gestegen sinds de invoering ervan. Het meest toegekende recht is de VOP, gevolgd door de toekenningen van arbeidspostaanpassing en gereedschap. Recht op tolken en verplaatsingskosten wordt het minst toegekend. Er zijn echter verschillen tussen het toegekend recht op BTOM en het werkelijke gebruik ervan. Waar bijvoorbeeld in het laatste kwartaal van PmAH recht hadden op een VOP, werden er slechts 842 dossiers geregistreerd als gebruikt recht. De tegemoetkomingen in de arbeidspostaanpassingen, verplaatsingskosten, etc. blijken ook weinig effectief gebruikt te worden VOP zelfstandigen VOP interim VOP prive VOP openbaar bestuur VOP onderwijs Figuur 19: het aantal lopende dossiers met een toegekend recht op VOP (Bron: Studiedienst VDAB, verwerking RESOC Kempen) Opmerking: per werknemer waarvoor de werkgever een VOP-premie ontvangt, wordt een VOP-dossier geteld. Een werkgever kan meer dan 1 VOP-dossier lopen hebben. Bovenstaande figuur toont ons dat vooral in de privé-sector VOP-dossiers worden aangevraagd. Het aantal lopende dossiers stijgt sinds de start. Sinds de invoering heeft nog geen enkele zelfstandige in de Kempen een VOP-dossier lopen. 15

16 Bereik van PmAH in de VDAB-dienstverlening Noot: de cijfers over bereik gaan uit van unieke aantallen, waar de bovenstaande arvastatgegevens uitgaan van momentopnames. Op basis van deze unieke aantallen, was in ,1% van de totale populatie Kempense NWWZ arbeidsgehandicapt. Van het totaal aantal bereikte werkzoekenden in de verschillende modules was 18,6 % gelabeld als PmAH. Waar van het totale aantal NWWZ in ,41 % werd bereikt in de verschillende modules, werd van het totale aantal PmAH NWWZ 70,41 % bereikt. De groep PmAH werd dus proportioneel meer bereikt. Op Vlaams niveau werd 54,42% van het totale aantal NWWZ bereikt in de verschillende modules, en 76,54 % PmAH. Deze Vlaamse cijfers liggen in dezelfde verhouding als de Kempense, maar dus iets hoger. Het bereik was in 2011 als volgt verspreid in de verschillende modules: Module 2: 22,6 % Diagnose en trajectbepaling als basis voor plan voor verdere trajectbegeleiding Module 3: 8,5% Sollicitatietraining en begeleiding Module 4: 14,4% Opleiding in een competentie- of opleidingscentrum Module 5: 36% Persoonsgerichte vorming Module 6: 17,7% Opleiding en begeleiding op de werkvloer Module 7: 17,3% Trajectbegeleiding en opvolging doorheen het traject Module 36 17,4 % Aantal personen dat module 3, 4, 5 of 6 volgt Module 7 intake 25% Module 7 met een intake (module 2) in de loop van het traject) Tabel 2: bereik van PmAH in de VDAB-modules in 2011 (Bron: VDAB, verwerking RESOC Kempen) De meerderheid neemt deel aan de module persoonsgerichte vorming, bijvoorbeeld sociale vaardigheden, Nederlands als tweede taal of basisvaardigheden ICT. Een minderheid neemt deel aan sollicitatietraining en begeleiding. Andere partners zoals GTB en GOB hebben hierin ook een aanbod, maar dit wordt niet steeds onder deze module geregistreerd, vandaar het eerder lage percentage. Gestarte opleidingen In onze regio startten in PmAH een opleiding via VDAB. De grootste groep volgt opleiding in andere sectoren, gevolgd door de tertiaire sector. Er wordt slechts weinig gestart in opleidingen die leiden naar tewerkstelling in industriële sectoren.

17 Beroepsaspiraties Is er een verschil in beroepsaspiraties tussen personen met of zonder arbeidshandicap? De top 20 van beroepsaspiraties in de Kempen ziet er als volgt uit: Tabel 3: Top 20 beroepsaspiraties van personen zonder arbeidshandicap, arr. Turnhout, op 1 juni Bron: VDAB-studiedienst. Beroep Totaal Productiearbeider 2097 Verkoper 1180 Inpakker met de hand 1110 Administratieve bediende 908 Magazijnarbeider onderdelen en wisselstukken - opslag- en stapelplaatsen 645 Uitvoerend bediende 632 Handlanger (licht werk) 504 Particuliere Schoonmaker 434 Winkelverkoper - aanvuller - kassier 423 Bediener van heftruck 423 Klassieke (professionele) schoonmaker 410 Receptionist 376 Chauffeur koerierdienst 375 Handlanger (halfzwaar werk) 291 Keukenhulp 268 Orderpicker - distributiesector 247 Tuinier 193 Klusjesman gebouwen 193 Vertegenwoordiger 184 Logistieke hulp - afdelingshulp in zieken- & rusthuizen 177 Tabel 4: Top 20 beroepsaspiraties PmAH, arr. Turnhout, op 1 juni Bron: VDAB Studiedienst. Beroep Handlanger (licht werk) 560 Productiearbeider 222 Inpakker met de hand 174 Verkoper 150 Magazijnarbeider onderdelen en wisselstukken - opslag- en stapelplaatsen 91 Administratieve bediende 88 Uitvoerend bediende 86 Chauffeur koerierdienst 78 Handlanger (halfzwaar werk) 67 Particuliere Schoonmaker 60 Bediener van heftruck 57 Hulpbediende 48 Tuinier 47 Logistieke hulp - afdelingshulp in zieken-& rusthuizen 44 Receptionist 43 Keukenhulp 43 Arbeider in de land- en tuinbouw 42 Winkelverkoper - aanvuller - kassier 39 Klusjesman gebouwen 38 Kinderoppas - kindermeid - gouvernante 33 Eindtotaal Volgende bemerkingen moeten in acht genomen worden bij het lezen van bovenstaande tabellen. Ten eerste kan één werkzoekende bij meerdere beroepen voorkomen, aangezien men tot 8 aspiraties kan opgeven. Ten tweede zijn vele beroepsaspiraties zogenaamde containerberoepen (bv. productiearbeider, handlanger, ). Bovendien is het verplicht om in elk dossier minimum 1 beroepsaspiratie aan te duiden. Deze elementen kunnen voor een deels vertekend beeld in bovenstaande cijfers zorgen. Uitstroom uit de werkloosheid na traject: Deze cijfers zijn gebaseerd op alle beëindigde trajecten van Zes maanden na het einde van het traject wordt gekeken op basis van de status in het dossier of de persoon in kwestie is uitgestroomd uit de werkloosheid. Dit wil dus niet per definitie zeggen dat men uitgestroomd is naar werk. Voor de groep PmAH in de Kempen werden er in de loop van beëindigde trajecten geregistreerd. Dit is 72% van het totale aantal PmAH uit die periode. Wat betreft de uitstroom naar werk na een traject, was eind januari ,14% van de Kempense NWWZ PmAH uitgestroomd naar werk. 17

18 leeftijd Advies 18 Niet-toeleidbare werkzoekenden Werkzoekenden die de stempel niet-toeleidbaar krijgen, zijn personen die omwille van bepaalde redenen niet klaar worden geacht voor de arbeidsmarkt. Zij kunnen niet-toeleidbaar verklaard worden, wat in de praktijk wil zeggen dat zij gedurende twee jaren niet opgeroepen worden. Na deze twee jaren wordt de situatie geherevalueerd. In 2012 vond voor een eerste maal deze herevaluatie plaats. Onderstaande tabel geeft aan hoeveel NWWZ op 1 juni 2012 het label niet-toeleidbaar hadden. De meerderheid heeft een arbeidshandicap. NT na screening (PmAH) doelgroep 3 NT na TAT (PmAH) NT na TAZ (PmAH) Totaal (PmAH) (2) (2) (10) 2 (0) 1 (0) 15 (10) (19) 8 (3) 8 (6) 38 (28) (33) 13 (7) 4 (1) 55 (41) (49) 13 (4) 5 (4) 77 (57) Tabel 5: Niet-toeleidbaren op 01/06/2012 in arrondissement Turnhout. Bron: Studiedienst VDAB. Route Route 1 (PmAH) Route 2 (PmAH) Route 3 (PmAH) TOTAAL (PmAH) NEC SW BW 0 1 (1) 0 1 (1) AZ 0 1 (1) 1 (1) 2 (2) NT 51 (48) 24 (21) 19 (16) 94 (85) AB (2) 3 (2) Tabel 6: uitgevoerde herevaluaties niet-toeleidbaren op 01/06/2012 in arrondissement Turnhout. Bron: VDAB studiedienst. De drie verschillende routes waarvan sprake in bovenstaande tabel duiden op de manier waarop de herevaluatie is gebeurd (route 1: automatische verlenging o.b.v. dossier; route 2: via trajectbegeleiding; route 3: via VDAB-psycholoog). Uit deze tabel kunnen we afleiden dat de meeste personen het label niettoeleidbaar behouden. 3 TAT: Tender ActiveringsToeleiding; TAZ: Tender Activeringszorg. De drie kolommen duiden op verschillende trajecten waarna het label niet-toeleidbaar is toegekend. 4 NEC: Normaal Economisch Circuit; SW: Sociale Werkplaats; BW: Beschutte Werkplaats; AZ: ArbeidsZorg; NT: Niet- Toeleidbaar; AB: ActiveringsBegeleiding.

19 Werking Gespecialiseerd Netwerk De term gespecialiseerd netwerk is een verzamelnaam voor de verschillende organisaties die bezig zijn met de ondersteuning en begeleiding van PmAH op de arbeidsmarkt, met name GTB, de GOB s en GA. De kernopdracht van GTB is de trajectbegeleiding van werkzoekenden met een arbeidshandicap naar werk (op maat). De aanmelding bij GTB gebeurt steeds via een VDAB-Werkwinkel. Indien de trajectbegeleider van VDAB oordeelt dat gespecialiseerde trajectbegeleiding nodig is, wordt er doorverwezen naar GTB. GTB tekent, na een basisscreening, samen met de klant een traject uit, waarbij onder andere kan doorverwezen worden naar een GA voor verdere screening, naar een GOB of andere partner voor verdere opleiding, sollicitatietrainingen, Bij indiensttreding kan een GTB-trajectbegeleider zorgen voor de aanvraag van BTOM s en informatie geven over de handicap aan de werkgever en de toekomstige collega s. Ook nazorg wordt voorzien naargelang de ondersteuningsnood. De GOB s (in de Kempen zijn dit De Ploeg, De Kiem en GOCI) begeleiden eveneens werkzoekenden met een arbeidshandicap naar werk, via concrete opleidingen en/of stages op de werkvloer. Het zijn ook de GOB s die de aanvraag voor een GIBO (Gespecialiseerde IBO of individuele beroepsopleiding) op zich nemen. Zij voorzien ook informatie voor werkgevers en collega s en nazorg voor de werkzoekende. Doelstelling is steeds een tewerkstelling in het NEC. Een GA (hier in de Kempen is dit het Consultatiebureau in Turnhout) kan op vraag van een andere partner een uitgebreidere, multidisciplinaire screening uitvoeren. Op basis hiervan formuleren zij ook advies naar werk. Om een beeld te geven van het aantal bereikte PmAH bij de verschillende partners binnen het gespecialiseerd netwerk, worden hieronder een aantal cijfers vanuit de verschillende organisaties weergegeven. a) GTB Eind december 2011 registreerde GTB in onze regio: actieve begeleidingen - Ongeveer 1/3 van de cliënten werd doorverwezen naar een GOB - Ongeveer 40 à 50 % van de dossiers werden afgesloten met een betaalde tewerkstelling - Per medewerker (FT) lopen er ongeveer 70 actieve begeleidingen. b) GOB De Ploeg GOB De Ploeg is actief in de provincie Antwerpen, met voor onze regio vestigingen in Turnhout en Geel. De cijfers van 2011 zijn nog niet volledig beschikbaar, daarom geven we hier de cijfers voor De Ploeg regio Turnhout uit 2010 weer: - Op het moment van de registratie waren er 104 personen in begeleiding. Dit zijn zowel personen die vóór 2010 gestart zijn, als personen die in 2010 een nieuw traject startten. - Uitstroomcijfers 2010: o van de 66 personen wiens traject in 2010 eindigde, waren er 34 positieve en 32 negatieve resultaten. Een negatief uitstroomresultaat kan verschillende redenen hebben: het traject wordt stopgezet door de klant, langdurige ziekte, o In 2010 waren er 9 personen die een tewerkstelling startten via een GIBO. c) GOB De Kiem Deze cijfers zijn gebaseerd op het jaarverslag

20 20 Het werkingsgebied van de Kiem is echter ruimer dan enkel regio Kempen aangezien zij ook in Aarschot gevestigd zijn. - In 2011 werden 138 nieuwe trajecten opgestart - Er liepen 230 begeleidingen, waarvan de resultaten als volgt waren: o 67 rechtstreekse tewerkstellingen o 19 tewerkstellingen via GIBO o 2 stroomden door naar een andere opleiding o 29 stopzettingen (o.w.v. bv. medische reden, ) o 113 personen stroomden door naar begeleiding in De jobprofielen zijn zeer divers. De meerderheid stroomde door naar een job als administratief medewerker, logistiek medewerker, magazijnmedewerker, productiemedewerker, maar ook winkelmedewerker, poetshulp, groenarbeider, d) GOB GOCI Ook GOCI is gestart in Aarschot, en heeft sinds 2011 een antennepunt in Geel. Waar De Ploeg en De Kiem focussen op manuele profielen, focust GOCI op alle niet-manuele beroepen, nl. bediendenprofielen. - In 2011 startten er 134 nieuwe trajecten bij GOCI. - Er waren 47 geslaagde tewerkstellingen (d.w.z. na 3 maanden nog tewerkgesteld), 51 dossiers werden beëindigd zonder geslaagde tewerkstelling. Dit kan betekenen dat de persoon in kwestie na 3 maanden niet meer tewerkgesteld was of dat het dossier werd stopgezet.

21 WERKENDE PMAH Gegevens over werkende PmAH zijn moeilijk terug te vinden omdat deze bijna nergens geregistreerd worden. Wat we hier wel kunnen weergeven zijn de cijfers vanuit de EAK (Enquête naar de ArbeidsKrachten), die elk jaar een steekproef neemt van de bevolking. Belangrijke bemerking hierbij is wel dat deze cijfers gebaseerd zijn op een zelfdefinitie, met name via de vraag die in de enquête werd opgenomen: ervaart u in uw dagelijkse bezigheden (op het werk of daarbuiten) hinder door een handicap, en langdurige aandoening of een langdurige ziekte (al dan niet werkgerelateerd). Mogelijke antwoorden hierbij zijn: ja in erge mate, ja in zekere mate of neen. Deze vraag werd opgenomen in de enquête in 2007, 2009 en PmAH Totaal Figuur 20: werkzaamheidsgraden van PmAH en de totale bevolking (15-64). Bron: FOD Economie, EAK 2 e kwartaal 2002, 2007, 2009 en Bewerking: Departement WSE en RESOC Kempen. Volgens deze cijfers is de werkzaamheid van PmAH gedaald na 2007, terwijl de totale werkzaamheidsgraad stabiel bleef. Zo is het verschil groter geworden en de evenredige arbeidsdeelname verminderd. Volgens EAK-2010 zijn er in Vlaanderen ongeveer werkende PmAH, wat overeenkomt met 5% van alle Vlaamse werkenden. Slechts een derde hiervan is in een of andere administratie terug te vinden (bv. als het gaat om werknemers in een beschutte werkplaats, werknemers waarvoor subsidies ontvangen worden, ) 5. 5 Bron: Samoy, E. (2012), Handicap en Arbeid Deel 1. Definities en statistieken over de arbeidsdeelname van mensen met een handicap. Departement Werk en Sociale Economie.

22 DEEL 2: Vaststellingen In dit deel proberen we een aantal conclusies te trekken vanuit bovenstaande cijfergegevens en vanuit gesprekken die de projectontwikkelaar had met personen uit het werkveld (met name VDAB, GTB, GOB s). Profiel van de Kempense PmAH Het is niet eenvoudig een globaal profiel te schetsen van de gemiddelde persoon met een arbeidshandicap. Wel werden er een aantal verwachtingen bevestigd in bovenstaande cijfers. Een groot deel van PmAH is immers vijftigplus, laaggeschoold en/of langdurig werkloos en heeft eerder een arbeiders- dan een bediendenprofiel. De cijfers geven aan dat er nog steeds werk aan de winkel is op vlak van evenredige arbeidsdeelname van deze kansengroep. De handicap waardoor personen tot deze kansengroep behoren, is zeer divers, wat ook bevestigd werd vanuit gesprekken met medewerkers uit het gespecialiseerd netwerk (VDAB, GTB, GOB s). Het gaat immers niet enkel om het klassieke beeld van personen met fysieke beperkingen. Een groot deel van de doelgroep zijn mensen met een laaggeschoolde of BuSO-achtergrond. Ook psychische problematieken komen meer en meer voor. Dit brengt uiteraard andere uitdagingen met zich mee, zowel voor de doelgroep zelf als voor de begeleiding naar werk. PmAH en werk Een groot deel van de doelgroep heeft een heel aantal negatieve ervaringen achter de rug wanneer zij voor de eerste maal in contact komen met het gespecialiseerde netwerk. Vandaar is het van belang deze groep op tijd in contact te brengen met het gespecialiseerd netwerk, voordat zij eerst negatieve en dus demotiverende ervaringen opdoen. Anderzijds is het ook van belang voldoende plaatsen te hebben waar men positieve werkervaringen kan opdoen en kan gewerkt worden aan bepaalde arbeidsattitudes, waar vaak nood aan is bij deze doelgroep (zoals bijvoorbeeld in de sociale economie, voor sommigen beschutte werkplaatsen). Verder verloopt de samenwerking bepaalde andere diensten, zoals adviserende geneesheren van mutualiteiten, RIZIV, soms moeilijk. Een ander knelpunt blijven de wachtlijsten bij GTB. Hoe het gespecialiseerde netwerk precies werkt, blijkt ook vaak onduidelijk te zijn voor werkzoekenden. Het zal er op aan komen de afstemming binnen het gespecialiseerd netwerk verder te zetten. Doordat het werkelijke plaatje afwijkt van het klassieke beeld over personen met een arbeidshandicap is onbekend is onbemind van toepassing in de beeldvorming bij werkgevers over de kansengroep PmAH. Werkgevers blijken bovendien vaak minder weerstand te hebben tegenover personen met een fysieke handicap in vergelijking met personen met bijvoorbeeld een achtergrond van psychische problematieken. Op dit vlak is er nog meer sensibilisering nodig, nl. de doelgroep en zeker ook de verscheidenheid binnen de doelgroep duidelijk maken. Naar lokale besturen toe komt er voor deze doelgroep een extra drempel bij door het gebruik van strikte aanwervingsprocedures en testen. Dit schrikt enerzijds mensen af om te solliciteren, anderzijds zijn lokale besturen te weinig bekend met de mogelijkheden die zij hebben om aangepaste selectieprocedures te voorzien. De verschillende bestaande tewerkstellingsmaatregelen (BTOM s, VOP, GIBO) en dienstverlening (VDAB, GTB, GOB) zijn momenteel nog te weinig gekend door werkgevers. 22

23 23 Bovendien is het voor werkgevers niet altijd even evident de bomen door het bos van verschillende organisaties en maatregelen te zien. Indien het gespecialiseerde netwerk verder intern afstemt en op deze manier als geheel naar buiten komt, kan hier mogelijks aan tegemoet gekomen worden. Verdere sensibilisering zal echter noodzakelijk blijven.

24 DEEL 3: Actieplan Volgende acties/engagementen zullen worden opgenomen door de verschillende partners: - De GIBO-maatregel is een zeer sterke maatregel voor deze doelgroep. De verschillende GOB s prospecteren hier actief rond. VDAB engageert zich om dit ook meer op te nemen in hun eigen contacten met werkgevers, met name via de VDAB-accountmanagers. - De verschillende tewerkstellings- en ondersteuningsmaatregelen worden nu door Jobkanaal al bij elk bedrijfsbezoek actief meegenomen. Jobkanaal maakt in onze regio ook werk van het dichter bij elkaar brengen van arbeidsbemiddelaars en bedrijven aan de hand van bedrijfsbezoeken. Jobkanaal engageert zich om deze initiatieven nog verder uit te breiden. - De projectontwikkelaars diversiteit nemen in hun bedrijfsbezoeken in kader van de diversiteitsplannen alle informatie rond tewerkstellings-en ondersteuningsmaatregelen mee. Aangezien het één van de prioritaire kansengroepen is, stelt elk bedrijf in kader van een loopbaanen diversiteitsplan ook streefcijfers rond instroom, doorstroom, retentie en opleiding van PmAH voorop. De projectontwikkelaars merken echter dat deze doelgroep het minst aan bod komt in de loopbaan- en diversiteitsplannen (vooral in verhouding tot andere doelgroepen zoals vijftigplussers, allochtonen, laaggeschoolden). Zij nemen dan ook het engagement op zich om deze kansengroep explicieter op te nemen i.k.v. loopbaan- en diversiteitsplannen. - Als vakbond organiseert ACV regelmatig informatiesessies, opleidingen, omtrent veiligheid op de werkvloer. In dit kader zal ACV ook extra aandacht besteden aan hoe omgaan met beperkingen op de werkplek. Bovendien kan een vakbond ook een cruciale rol spelen in het sensibiliseren van de werkvloer. Ook hier heersen immers nog vaak vooroordelen t.a.v. deze doelgroep, dewelke de integratie van deze kansengroep op de arbeidsmarkt kan bemoeilijken. - Jaarlijks organiseert GTB een Duo-Dag waarbij een PmAH 1 dag een bedrijf kan leren kennen van binnenuit en vice versa. De verschillende partners uit het netwerk die betrokken zijn bij deze DuoDag, gaan in de toekomst nog sterker investeren in nazorg. GTB neemt ook het idee mee om een langer traject aan te bieden aan werkgevers die verschillende keren aan de Duo-Dag hebben deelgenomen/zullen deelnemen. - Een terugkerende vaststelling is dat de lokale besturen een voorbeeldfunctie hebben inzake de tewerkstelling van kansengroepen, dewelke zij tot nu toe nog niet allemaal waarmaken. Eén van de redenen hiervoor is de rechtspositieregeling die o.a. de aanwervingsprocedures bepaalt. Deze rechtspositieregeling kan echter wel opengebroken worden, hierover moeten lokale besturen blijvend geïnformeerd en gesensibiliseerd worden. o o o In kader van een project rond lokale tewerkstelling dat loopt in de Stadsregio (Turnhout, Oud-Turnhout, Vosselaar en Beerse) zal ook een werkgroep rond diversiteit worden opgericht. In deze werkgroep (waarin ook RESOC en VDAB zullen vertegenwoordigd zijn) zal er ruimte zijn om de lokale besturen van de stadsregio te informeren en te sensibiliseren rond de tewerkstelling van kansengroepen. Hierna kunnen deze lokale besturen fungeren als best practices voor andere Kempense besturen. in de gemeenten Geel-Laakdal-Meerhout is een tewerkstellingscoördinator aangesteld die o.a. dit thema ter harte kan nemen. ACV neemt het engagement om via de centrale die verantwoordelijk is voor lokale besturen dit thema aan te kaarten. - Er zijn een aantal mensen die tussen wal en schip vallen: personen die een mutualiteitsuitkering krijgen, waarvan de arbeidsgeneesheer meent dat ze terug aan het werk kunnen, terwijl zij zelf dit zo niet aanvoelen. Zij melden zich dan vaak aan bij VDAB als vrijwillige werkzoekende. Bij VDAB is er niet altijd de reflex om in eerste instantie contact op te nemen met de huidige werkgever. Het beste zou immers zijn te vermijden dat deze mensen in de werkloosheid terechtkomen. Er kan 24

25 onderzocht worden wie hier een verantwoordelijkheid in kan opnemen: VDAB of de mutualiteiten. GTB werkt in elk geval sowieso op deze manier wanneer de persoon in kwestie nog in dienst is bij een werkgever. - Ook werkzoekenden kunnen nog meer gesensibiliseerd worden, waarbij vooral nadruk moet gelegd worden op het geloof in eigen kunnen. Alle organisaties die met werkzoekenden in aanraking komen hebben hierin een taak. Het RESOC-team zal hierover in overleg gaan met KVG De Werkbank. - Zowel werkgevers als intermediairen kunnen niet altijd de bomen door het bos van tewerkstellingsmaatregelen zien. Het RESOC-team zal aan het Steunpunt Handicap & Arbeid vragen om een flowchart op te stellen om alle maatregelen rond PmAH op één A4 in kaart te brengen. Algemeen gesproken is de sensibilisering van werkgevers een van de grote uitdagingen op dit vlak. Publiciteit hierover via de verschillende communicatiekanalen van de verschillende partners kan hierbij een belangrijke rol spelen. Alle partners geloven hierbij in de sterkte van goede voorbeelden, zowel naar werkgevers als naar collega s. Het zou ook goed zijn als goede praktijken gedeeld worden (bv. via Afstemmingscommissie). - Binnen de SERR Afstemmingscommissie zal onderzocht worden of er een informatiesessie (of iets anders) kan georganiseerd worden, waarbij de verschillende stakeholders aangesproken kunnen worden. Bovenstaande acties en engagementen zullen verder opgevolgd worden via de SERR Afstemmingscommissie en de SERR. 25