Beroepsproduct 3. Een literatuuronderzoek en product ontwikkeling in 2014 door: Naam: Sanne de Koff Studenten nr.: BPB er: Nicole Reith

Transcriptie

1 Beroepsproduct 3 Een literatuuronderzoek en product ontwikkeling in 2014 door: Naam: Sanne de Koff Studenten nr.: BPB er: Nicole Reith

2 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Inleiding Hoofdstuk 2: Verkenning De literatuurverkenning: De Praktijkverkenning: Meetinstrumenten: Data- analyse en resultaten 8 Hoofdstuk 3: Ontwikkeling van product Hoofdstuk 4: Evaluatieonderzoek Onderzoeksvraag Methode Resultaten Conclusies 16 Hoofdstuk 5: Procesverslag Leerproces Beantwoording leervragen Projectmatig werken Professioneel werken Onderzoeksmatig werken 21 Bijlagen Bijlage 1: Meetinstrumenten Verkennend onderzoek Bijlage 2: Data- analyse Verkennend onderzoek Bijlage 3: Het product Bijlage 4: Bronvermelding Bijlage 5: Meetinstrumenten Evaluatie onderzoek Bijlage 6: Urenverantwoording Bijlage 7: Beoordeling Beroepsproduct 3 door de opdrachtgever Bijlage 8: Beoordelingscriteria - Beroepsproduct 3 product- en procesverslag

3 Hoofdstuk 1: Inleiding Het Wellant College Montfoort is een VMBO school waar het onderwijs is gericht op het Natuurlijk Leren. Ik ben al twee jaar werkzaam op deze school en heb er tot nu toe met groot plezier Engels gegeven aan de leerlingen in de onderbouw. De aanleiding voor dit onderzoek komt vanuit een onderzoek dat vorig jaar op onze school is gehouden. Er werd toen geconstateerd dat leerlingen die overgingen naar de bovenbouw nog niet op het gewenste niveau zaten van de Engelse spreekvaardigheid. Vervolgens is er onderzocht in hoeverre Engelse spreekvaardigheid werd geoefend in de onderbouw. De conclusie luidde als volgt; Er wordt te weinig aandacht besteed aan Engelse spreekvaardigheid in de onderbouw en het is van groot belang is om een goed spreekvaardigheidsprogramma in het PTO te integreren. Het PTO zal houvast en regelmaat bieden voor het ontwikkelen van de Engelse spreekvaardigheid en de doorstroom naar de bovenbouw verbeteren. Het PTO staat voor Programma Toetsing Onderbouw. Hierin worden de programma s van alle vakken in de onderbouw opgenomen. Voor het vak Engels staat hier nog niks in voor de spreekvaardigheid. Onze sectievoorzitster Inge Rijnbeek heeft aangegeven dat het van groot belang is voor een soepele doorstroom naar de bovenbouw dat er dit jaar gewerkt wordt aan een spreekvaardigheids- programma voor in het PTO. Een spreekvaardigheidsprogramma wordt als oplossing gezien voor het probleem dat de onderbouw- leerlingen nog niet op het gewenste spreekvaardigheids- niveau doorstromen naar de bovenbouw. Hoe dit programma het beste kan worden vormgegeven, zal blijken uit onderzoek. De onderzoeksvraag voor mijn verkenning luidt als volgt: Welke aspecten zijn van belang voor het opzetten van een succesvol spreekvaardigheidsprogramma voor de onderbouw van het VMBO?. 3

4 Hoofdstuk 2: Verkenning 2.1 De literatuurverkenning: Welke aspecten zijn van belang voor het opzetten van een succesvol spreekvaardigheidsprogramma voor de onderbouw van het VMBO? Het eerste belangrijke aspect een succesvol spreekvaardigheidsprogramma is de opbouw. In de kerndoelen wordt van de leerlingen verwacht dat ze gesprekken kunnen voeren, bijvoorbeeld over hun dagelijks leven, en om inlichtingen kunnen vragen. Hierbij is het produceren van de taal niet het enige wat telt, ze moeten ook een ander kunnen begrijpen in een vreemde taal. Luistervaardigheid is de eerste stap voor het aanleren van spreekvaardigheid. Een onderzoek van Ellis (1999) laat zien dat bij het leren van een tweede taal verbanden worden gelegd tussen het auditief onthouden van woorden en zinnen en het auditief produceren van woorden en zinnen. Hiermee wordt bedoeld dat de leerling in het begin stadium zo veel mogelijk moet luisteren naar betekenisvolle luisterfragmenten. Onder betekenisvolle luisterfragmenten verstaat zij fragmenten waarin veel zinnen die in het dagelijks leven voorkomen in verschillende contexten worden aangeboden. Nadat de leerling dit meerdere keren gedaan zal hebben, zal er een geautomatiseerde kennis van alledaagse zinnetjes en woorden ontstaan. Doordat de leerlingen in hun langetermijngeheugen zinnen en woorden koppelen aan klanken, zal hun spreekvaardigheid ook gemakkelijker gaan. Het doeltaal = voertaal principe is dus een aanrader om te gebruiken voor de klas. Nergens leer je zo vlot een tweede taal spreken als in het land waar de taal dagelijks wordt gesproken. Door steeds maar weer voorbeelden in de doeltaal te horen ontstaat het spreken. Staatsen (2004) maakt in haar opbouw voor een spreekprogramma ook gebruik van input. Zo beginnen de leerlingen met het luisteren naar modeldialogen. Vervolgens beginnen ze met het oefenen van gesprekken in bepaalde situaties en over bepaalde onderwerpen die aansluiten bij de leefwereld van de leerlingen. Voorbeelden van onderwerpen zijn: Persoonlijk leven: gegevens, wonen School: roosters, vakken, schoolgebouw Studie: roosters, vakken, schoolgebouw, wensen Beroep: baantjes Informele sociale contacten: familie, vrienden, verenigingen, feestjes Vrije tijd: hobby s, sport, vakantie en uitgaan Voorbeelden van situaties zijn: In het verkeer In winkels Bij de bank Aan de telefoon In restaurants Postkantoor 4

5 Toeristenbureau Na het oefenen van gesprekjes in bekende situaties en over bekende onderwerpen, gaan de leerlingen aan de slag met het oefenen van taalhandelingen. Hierbij beginnen de leerlingen in voorspelbare en herkenbare gesprekssituaties, bijvoorbeeld: Informatie geven en vragen Naar een mening of oordeel vragen en een mening of oordeel geven Een voorkeur uitspreken of ernaar vragen Iets vertellen of beschrijven Instemmen of weigeren Vervolgens zullen de leerlingen oefenen met taalhandelingen in iets minder voorspelbare situaties. Zo zullen ze ook iets moeten kunnen beschrijven en positieve of negatieve gevoelens uit moeten kunnen spreken. Bij taalhandelingen horen tot slot ook de omgangsvormen. De leerlingen leren op de juiste manier begroeten en afscheid nemen, zichzelf en anderen voorstellen, groeten, felicitaties en goede wensen overbrengen, zich verontschuldigen of bedanken, iets accepteren en iets weigeren, om aandacht vragen en het woord nemen. Na de input en het oefenen van gesprekjes bestaat het programma uit het aanleren van compenserende strategieën en technieken, het aanleren van woordenschat en ten slotte het aanleren van grammaticale structuren nodig voor gespreksvaardigheid. Volgens Nakatani (2005) zijn communicatiestrategieën heel belangrijk om spreekvaardigheid te kunnen oefenen in de klas. Communicatiestrategieën zijn bedoeld als hulpmiddel om te verhullen dat je iets niet kunt zeggen of om de spreker te helpen om de taalboodschap over te laten komen. Het helpt de leerling dus om een gesprek op gang te houden. Voorbeelden zijn het leren van wat je kunt zeggen als je het juiste woord niet meer weet, vragen wat iemand bedoeld of om reactie vragen. Alleen dit soort zinnetjes leren is niet genoeg, de leerling moet het ook daadwerkelijk toepassen in een gesprek. De opbouw van Staatsen (2004) laat duidelijk zien dat het belangrijk is om te werken van gesloten oefeningen naar open oefeningen. De leerlingen leren in elke fase iets wat hen kan helpen bij de volgende fase. Dit past bij de oefentypologie van Neuner. Hierbij wordt groot belang gehecht aan een opbouw van gesloten oefeningen naar open oefeningen en van receptieve via reproductieve naar productieve oefeningen. Zo beginnen de leerlingen met het reproduceren van bekend materiaal, door bijvoorbeeld te luisteren naar een dialoogje en dit vervolgens zelf uit te spreken. Vervolgens brengen de leerlingen zelf kleine variaties in het bekende materiaal aan. Hierna moeten de leerlingen zelf taal produceren met sterke ondersteuning en aanwijzingen en hulpmiddelen. Ten slotte kunnen de leerlingen de taal produceren met beperkte steun van aanwijzingen. Nu we weten welke opbouw er in het spreekvaardigheidsprogramma moet zitten, kunnen we kijken naar het tweede belangrijke aspect: de criteria waaraan de oefeningen moeten voldoen. Volgens Penny Ur (2006) zijn er vier belangrijke criteria. Ten eerste moeten de leerlingen veel praten tijdens de oefening. Ten tweede moet de deelname bij iedere leerling gelijk zijn. Ten derde moeten de leerlingen erg gemotiveerd zijn en ten slotte moet de spreektaal op acceptabel niveau zijn. Deze vier criteria klinken heel makkelijk, maar ik voorzie enige moeilijkheid. Zo zullen niet al mijn leerlingen het aandurven om heel veel Engels te spreken. De deelname zal dan ook niet bij iedere leerling gelijk zijn. Hier geeft Penny Ur (2006) een aantal goede tips voor. De eerste tip is het gebruik van groepswerk. Leerlingen hoeven hierdoor niet in hun eentje de hele klas toe te spreken en kunnen met een veiliger gevoel in kleine groepjes aan het werk. De tweede tip is het toewijzen 5

6 van rollen. De leerlingen in groepjes en iedere leerling heeft een rol of een taak. Een voorbeeld van een rol is de tijdsbewaker. Hij of zij moet erop toezien dat iedere leerling gelijke spreektijd heeft of er let dat niemand Nederlands spreekt wanneer dit niet de bedoeling is. Door de leerlingen verschillende rollen of taken te geven (task- based learning) zal de deelname gelijker worden en zullen de leerlingen ook gemotiveerder aan de slag gaan. Ten slotte geeft Penny Ur (2006) nog de tip dat de opdracht interessant moet zijn, moet aansluiten bij de leefwereld van de leerlingen en met het gebruik van eenvoudige taal uitgevoerd moet kunnen worden. Door een onderwerp te kiezen dat de leerlingen interesseert kunnen ze hun eigen ervaringen en kennis gebruiken. Als het spreekprogramma bestaat uit een goede opbouw, met goede oefeningen moet er natuurlijk ook nog gekeken worden naar de evaluatie. Hoe kan het niveau van spreekvaardigheid getoetst worden? Om te toetsen of de leerlingen op het juiste spreekvaardigheidsniveau zitten voor leerjaar 3, zullen zij ook beoordeeld moeten worden. Staatsen (2004) geeft een aantal voorbeelden waar je een leerling op kan beoordelen: begrijpelijkheid, passend in context, uitspraak en formele correctheid. De grammaticale correctheid valt onder formele correctheid. Qua Grammatica is het niveau volgens het ERK: Niveau A1: Toont slechts beperkte beheersing van enkele grammaticale constructies en zin patronen in een geleerd repertoire. Niveau A2: Gebruikt bepaalde eenvoudige constructies correct, maar maakt nog steeds elementaire fouten, bijvoorbeeld door verschillende tijdens door elkaar te gebruiken. Toch is het meestal wel duidelijk wat hij of zij probeert te zeggen. Qua woordenschat is het niveau volgens het ERK: Niveau A1: Heeft een elementaire woordenschat die bestaat uit geïsoleerde woorden en frasen met betrekking tot bepaalde concrete situaties. Niveau A2: Beschikt over voldoende woorden om elementaire communicatie behoeften tot uitdrukking te brengen. Beschikt over voldoende woorden om primaire levensbehoeften te vervullen. De focus ligt dus niet alleen op de woordenschat en grammatica, maar op de boodschap die de leerling probeert over te brengen. Dit past heel goed bij Communicative Language Teaching: There is little pressure to perform at high levels of accuracy, and there is often a greater emphasis on comprehension than on production. (Lightbown, Spada 2008) Het beoordelen hoeft niet perse buiten de les om plaats te vinden. Een goede tip die wordt gegeven is de klas aan het werk zetten met een leestoets en de leerlingen 1 voor 1 of in paren een spreektoets te laten doen. Een andere zinvolle tip die wordt gegeven door Staatsen (2004) is het gebruik van de computer of andere ICT middelen. Leerlingen kunnen op deze manier zelfstandig met de computer hun spreekvaardigheid oefenen of toetsen, zonder dat dit al te veel tijd voor de docent kost. De gesprekken kunnen worden opgenomen en later beoordeeld worden door de docent. 6

7 2.2 De Praktijkverkenning: Mijn onderzoeksvraag luidt: Welke aspecten zijn van belang voor het opzetten van een succesvol spreekvaardigheidsprogramma voor de onderbouw van het VMBO? Uit mijn literatuuronderzoek zijn de volgende aspecten naar voren gekomen: - De opbouw van het programma moet van input naar output, van gesloten naar open oefeningen. Hierbij komt het concept doeltaal=voertaal te pas. - De spreekopdrachten moeten aan bepaalde criteria voldoen om het tot een succesvolle opdracht te maken - Het programma moet ook toetsing bevatten Op het Wellant College werk ik samen met 3 collega s in de sectie Engels. Ik wil deze collega s door middel van vragenlijsten en interviews naar hun mening vragen over bovenstaande aspecten. Zo zal ik hen bijvoorbeeld een vragenlijst in laten vullen over hun gebruik van de doeltaal als voertaal in de lessen. Ook zal ik een interview houden om de criteria voor een succesvolle spreekopdracht en toetsing vast te achterhalen. Niet alleen de docenten, maar juist de leerlinge wil ik vragenlijsten in laten vullen. De leerlingen zullen uiteindelijk het spreekprogramma volgen en ik vind het daarom van groot belang om hen bij dit onderzoek te betrekken. Deze drie collega s kennen onze leerlingen en ons onderwijs en ik ben ervan overtuigd dat samen met de informatie uit mijn literatuuronderzoek, er een goed frame voor een spreekvaardigheidsprogramma uit zal rollen. 2.3 Meetinstrumenten: Voor mijn praktijkverkenning heb ik de volgende meetinstrumenten gebruikt: 1. Vragenlijst over doeltaal=voertaal gebruik onder docenten 2. Vragenlijst over het oefenen van de Engelse spreekvaardigheid in de klas voor leerlingen 3. Vragenlijst over het doeltaal=voertaal principe onder de leerlingen 4. Interview met sectie voorzitster over de criteria en toetsing voor het programma Het eerste meetinstrument is een vragenlijst onder de docenten die Engels geven over het doeltaal=voertaal principe. Ik heb deze korte vragenlijst opgesteld om een helder beeld te krijgen van het gebruik van de Engelse taal in de klas door docenten, omdat uit mijn literatuuronderzoek is gebleken dat deze vorm van input heel belangrijk is voor het aanleren van een taal. Het tweede meetinstrument is een vragenlijst onder leerlingen uit de tweede klas over het oefenen van spreekvaardigheid in de klas. Ik heb deze vragenlijst opgedeeld in twee delen. Deel 1 gaat over in welke mate de leerlingen input krijgen tijdens de Engelse les. Deel 2 gaat over in welke mate leerlingen denken Engelse uitdrukkingen te kunnen gebruiken, of te wel de output. Voor dit output gedeelte heb ik de doelen van het ERK (Europees Referentie Kader) gebruikt, om te bepalen waar de leerlingen toe in staat zouden moeten zijn op A1 niveau. 7

8 Er zijn in totaal vijf klassen in het tweede leerjaar. Uit iedere klas heb ik 5 leerlingen gevraagd om deze lijst in te vullen. In totaal heb ik dus 25 leerlingen gevraagd deze vragenlijst in te vullen om een zo betrouwbaar mogelijk resultaat te krijgen. Ten derde heb ik deze 25 leerlingen ook gevraagd een korte vragenlijst in te vullen over het doeltaal=voertaal principe. De leerlingen zijn dan wel niet bekend met deze term, maar kunnen wel aangeven wat zij ervan zouden vinden als de docent alleen Engels zou spreken voor de klas. Ten slotte heb ik een interview gehouden met de sectie voorzitster van Engels, tevens opdrachtgever, Inge Rijnbeek. In dit interview wil ik de criteria voor het spreekprogramma en toetsing duidelijker krijgen. Ik heb gekozen voor het interview als meetinstrument, omdat deze meer ruimte biedt voor het stellen van verschillende vragen en ook kan ik dieper in gaan op gegeven antwoorden. Het is lastig om op zo n kleine school een groot onderzoek uit te voeren voor de betrouwbaarheid van het onderzoek. De klassen verschillen onderling weinig en er heerst een bepaalde cultuur op kleine scholen. Op grote scholen zijn de onderlinge, ook culturele, verschillen groter tussen leerlingen dan op een kleine school als het Wellant College Montfoort met 490 leerlingen. Het afnemen van de vragenlijsten verliep echter wel soepel. De leerlingen en collega s zijn altijd bereid om enquêtes, vragenlijsten of interviews voor je in te vullen. De meetinstrumenten zijn in bijlage 1 te vinden. 2.4 Data-analyse en resultaten De data- analyse is te vinden in bijlage 2. Hieronder volgt de conclusie over de resultaten. Mijn onderzoeksvraag luidde: Welke aspecten zijn van belang voor het opzetten van een succesvol spreekvaardigheidsprogramma voor de onderbouw van het VMBO? Uit mijn literatuuronderzoek kan ik concluderen dat de opbouw van het programma en de verschillende soorten oefeningen van groot belang zijn. Hierbij komt het concept doeltaal=voertaal te pas. De spreekopdrachten moeten aan bepaalde criteria voldoen om het tot een succesvolle opdracht te maken en zal er ook een vorm van toetsing of evaluatie aan te pas moeten komen. De praktijkverkenning heb ik gericht op het beantwoorden van mijn onderzoeksvraag en op het doeltaal=voertaal concept. Ik vond het dan ook erg belangrijk om te weten hoe dit wordt ervaren op onze school voor het opzetten van een spreekvaardigheidsprogramma voor leerjaar 2. Uit deze praktijkverkenning kan ik concluderen dat bij ons op school zowel de docenten als de leerlingen moeite hebben met het doeltaal=voertaal concept. Zowel de meeste leerlingen als de docenten zien het spreken van Engels in de klas als iets leuks en leerzaams, maar vinden het tegelijkertijd ook moeilijk om vol te houden. Uit de vragenlijst over de huidige manier van oefenen van de spreekvaardigheid in de klas kan ik concluderen dat de leerlingen die de leerweg VMBO- basis volgen redelijk zeker zijn van hun eigen kunnen vergeleken met leerlingen die een hogere leerweg volgen. De basis- leerlingen geven aan regelmatig input te krijgen in de klas en zijn ook redelijk zeker over de uitdrukkingen die ze in het 8

9 Engels kunnen gebruiken. Bij de kader- en GL- leerlingen is dit aanzienlijk lager. Zij geven ook aan dat ze soms input krijgen tijdens de les en dat ze weinig uitdrukkingen in het Engels kunnen gebruiken. Uit de vragenlijst over het doeltaal=voertaal concept onder de leerlingen kan ik concluderen dat er veel leerlingen zijn die het lastig vinden wanneer de docent Engels spreekt in de klas. De meningen zijn ongeveer gelijk verdeeld wanneer je de leerlingen vraagt of ze het leuk of stom, saai of interessant vinden. De leerlingen geven aan dat ze het wel leerzaam vinden. Doordat ze het moeilijk vinden, vinden ze het al snel stom of saai. Als je de leerlingen vraagt welke onderwerpen er dan het beste in het Engels besproken kunnen worden kiezen de meesten voor de huishoudelijke mededelingen of gewoon gezellig kletsen in het Engels. Uit het interview met Inge Rijkbeek kan ik concluderen dat er behoefte is aan materiaal dat aansluit bij het niveau en de leefwereld van de leerlingen. De kerndoelen lijken heel simpel, maar voor onze leerlingen blijft het spannend om Engels te spreken. Het pedagogische aspect van dit programma is heel belangrijk: de leerlingen moeten meer succeservaringen krijgen in het spreken in een vreemde taal. Het doel van dit programma is dan ook om de leerlingen een betere doorstroom te geven naar hun derde leerjaar. 9

10 Hoofdstuk 3: Ontwikkeling van product Het doel van het product is om de leerlingen van leerjaar 2 voor te bereiden op leerjaar 3, waarin ze op hun Engelse spreekvaardigheid beoordeeld zullen worden. Hieronder staat het doel SMART geformuleerd; Specifiek Meetbaar Acceptabel Realistisch Tijdsgebonden De leerlingen zelfverzekerder maken van hun spreekvaardigheid en voorbereiden op leerjaar 3. De leerlingen oefenen gedurende 1 periode en zullen vervolgens een mondelinge toets krijgen. Hierin moeten ze laten zien dat ze Engels durven te spreken. Ze moeten zichzelf kunnen voorstellen in het Engels. De leerlingen krijgen voldoende input en oefeningen, dus ik vind dit doel zeer acceptabel. Zeker als je kijkt hoe weinig ze momenteel oefenen. De leerlingen en docent krijgen 6 weken de tijd om dit te oefenen en het af te sluiten met een mondelinge toets. Het zou idealer zijn om er twee periodes voor te nemen, maar dan kom ik in de knoop met mijn evaluatie. Ik denk echter dat er na 6 weken ook vooruitgang te zien zal zijn. Dit doel is gebonden aan periode 4/5. De doelgroep voor het product zijn de leerlingen van leerjaar twee die de leerwegen Basis. Kader of Gemengde leerweg volgen en voor de docenten van de vaksectie Engels. Het product wordt op papier gepresenteerd, maar zal ook gebruik maken van ICT opdrachten. Het bestaat uit een opdrachtenbundel waarin drie thema s aan bod komen die op elkaar aansluiten. Ik heb gekozen voor deze thema s omdat deze aansluiten bij de leefwereld van onze leerlingen, een van de belangrijke criteria voor een succesvolle spreekopdracht (Penny Ur, 2006) De thema s zijn gemakkelijk uit te breiden en aan te passen op de verschillende niveaus. Describe a friend Free time & hobbies Introduce yourself Favorite sports Describe your family Uit mijn onderzoek is gebleken dat de opdrachtenbundel volgende opbouw volgen: - Gesloten oefeningen (1), waarbij de leerlingen vooral veel input krijgen en reproduceren. - Gesloten oefeningen (2), waarbij de leerlingen zelf kleine toepassingen maken. - Open oefeningen (3), waarbij de leerlingen zelf iets kunnen vertellen over een bepaald onderwerp, persoon of situatie. - Mondelinge toets (4), waarbij leerlingen in tweetallen een van de oefeningen voor een cijfer zullen doen. 10

11 Met drie thema s, een opbouw en verschillende bronnen ben ik aan de slag gegaan met het maken van de opdrachtenbundel. Hieronder staat de inhoudsopgave van de bundel voor de leerlingen die de basisberoepsgerichte leerweg volgen. Introduce yourself! 1. Personal information 2. Introducing yourself 3. Hoe zeg je dat ook alweer?! 4. Let me introduce myself 5. Hello, my name is.. Gemaakt op: Family 1. How big is your family? Gemaakt op: Sports & Hobbies 1A. Different Sports 1B Sports Listening Game 2. Tell Us About Your Hobbies 3. Hoe zeg je dat ook alweer?! 4. Taaldorp 2. Family Photos Game 3. Hoe zeg je dat ook alweer?! 4. Taaldorp online! Online! 5. My Family Tree 5. Tell me about your favorite sport or hobby 6. Hints! Gemaakt op: Als je alle oefeningen gedaan hebt: 7. Please, introduce yourself. Dit zal onderdeel zijn van de mondelinge toets. De leerlingen die de kaderberoepsgerichte of gemengde leerweg volgen, krijgen een iets ander aanbod aan oefeningen. Zo hoeven de basisleerlingen niet alle opdrachten te maken binnen de gestelde tijd, maar zullen de kader- en GL leerlingen dit wel moeten doen. Zij zullen ook extra oefeningen krijgen en het instap niveau ligt hoger. Door drie verschillende opdrachtenbundels is differentiatie mogelijk en kunnen de leerlingen op hun eigen niveau oefenen. De opbouw in de opdrachtenbundel is als volgt: 1. Gesloten oefening: een luisterfragment met een bijbehorende quiz of een luisterspel. 2. Gesloten oefening: een luisterfragment of een spel. 3. Woordenschat lijsten en oefeningen die aansluiten op het thema. 4. Gesloten oefening met ruimte voor eigen inbreng 5. Open oefeningen waarbij de leerling zelf informatie moet overbrengen in het Engels 6. Open oefening 7. De mondelinge toets waarbij de drie thema s samen komen: de leerling stelt zichzelf voor en kan kort iets over zichzelf vertellen. Uit mijn praktijkonderzoek is gebleken dat het Doeltaal=Voertaal principe niet of nauwelijks wordt toegepast in onze lessen. Mijn beroepsproduct gaat dit niet veranderen, maar kan wel een start zijn in de goede richting. Het product biedt opdrachten aan waarbij input wordt gegeven in 11

12 luisterfragmenten. In de docenthandleiding wordt extra aandacht gevraagd voor het Doeltaal=Voertaal principe en worden er tips gegeven voor het gebruik hiervan in de klas. Het product, de opdrachtenbundels voor de leerlingen op Basisberoepsgerichte leerweg en de docentenhandleiding, zijn te vinden in bijlage 3. Ook kunt u de opdrachten bundels voor de KB en GL leerlingen hier vinden. Deze kunnen echter nog aangepast worden na afronding van dit beroepsproduct. 12

13 Hoofdstuk 4: Evaluatieonderzoek 4.1 Onderzoeksvraag Het doel van het product was: De leerlingen zelfverzekerder maken van hun spreekvaardigheid en voorbereiden op leerjaar 3. De vragen die mij zullen helpen bij het evalueren van dit product is: Zijn de leerlingen na het gebruiken van het product zelfverzekerder in het spreken van de Engelse taal? Hebben de docenten dit product als een nuttig middel ervaren om de leerlingen in leerjaar 2 Engels te durven laten spreken? 4.2 Methode De leerlingen uit leerjaar twee zijn voor mijn evaluatie de belangrijkste groep respondenten, omdat zij uiteindelijk het product gebruikt hebben en hierdoor ook een ervaring hebben gehad met het oefenen van de Engelse spreekvaardigheid. De Basis leerlingen waren mijn pilot groep om te testen hoe het product in de praktijk werkt. Na mijn evaluatie zal ik de feedback verwerken in het product voor de Kader- en GL- leerlingen. De groep leerlingen die de basisgerichte leerweg volgen bestaat uit: - 11 jongens, van rond de 14 jaar - 3 meisjes, van rond de 14 jaar Een andere respondent die ik heb betrokken bij mijn evaluatie was mijn opdrachtgever, tevens collega van de sectie Engels. De groep leerlingen respondenten heb ik gevraagd om een vragenlijst in te vullen over het product zelf en over de ervaring van het Engels spreken in de klas. Ten slotte heb ik zelf de lessen gegeven waarin de leerlingen tijd kregen om met de opdrachtenbundels aan de slag te gaan. Hierbij heb ik geobserveerd hoe de leerlingen te werk gingen. Deze observatie kan ik echter niet als een betrouwbaar meetinstrument gebruiken, maar zal ik wel in de evaluatie meenemen als toevoeging. In de vragenlijst voor de leerlingen moeten leerlingen voor de volgende twintig vragen aangeven of het nooit (0) tot vaak of veel voorkomt (3). Naar aanleiding van de feedback die ik heb gekregen op mijn plan van aanpak, heb ik in deze vragenlijst heb ik de optie om een neutraal antwoord te geven weggelaten. 1. De docent spreekt Engels in de klas 2. Je spreekt zelf Engels in de klas 3. Je luistert naar Engels gesproken teksten 4. Je leest Engelse teksten voor 5. Je oefent gesprekjes in het Engels 6. De leerlingen kunnen en durven te zeggen: Waar je woont 7. De leerlingen kunnen en durven te zeggen: Wat je hobby is 8. De leerlingen kunnen en durven te zeggen: Naar welke school je gaat 9. De leerlingen kunnen en durven te zeggen: Welke huisdieren je hebt 13

14 10. De leerlingen kunnen en durven te zeggen: Van welke muziek je houdt 11. De leerlingen kunnen en durven te zeggen: Je uiterlijk beschrijven 12. De leerlingen kunnen en durven te zeggen: Wat voor werk je doet 13. De leerlingen kunnen en durven te zeggen: Vertellen hoe je vriendin eruit ziet 14. De leerlingen kunnen en durven te zeggen: Wat je doet in je vrije tijd 15. Ik heb de opdrachten als nuttig ervaren 16. De opdrachten waren duidelijk beschreven 17. De opdrachten waren afwisselend 18. Ik heb naar genoeg voorbeelden kunnen luisteren 19. Door de oefeningen durf ik nu meer Engels te spreken Ten slotte schrijven de leerlingen op wat ze van de spreekopdrachten uit de opdrachtenbundel vonden bij vraag 20. Mijn collega, opdrachtgever, zal ik de volgende vragen stellen: 1. Wat vindt u sterk aan dit product? 2. Wat vindt u minder sterk aan dit product? Waar ziet u verbetering? 3. Is het product bruikbaar voor u? 4. Denkt u dat dit product naar het doel werkt dat leerlingen uit leerjaar 2 Engels durven te spreken? 4.3 Resultaten Op de volgende pagina is een overzicht te vinden van de gegeven antwoorden op de vragenlijst en de gemiddelde antwoorden. Ook staan de gegeven antwoorden op de open vraag weergegeven in het schema. Zie volgende pagina. Inge Rijnbeek, mijn collega en opdrachtgever, heeft het volgende gezegd over mijn product; Het product bestaat uit afwisselende (ICT) opdrachten die aansluiten op de leefwereld van de leerlingen. Uit het gebruik blijkt dat er nog enkele aanpassingen nodig zijn. Zo zijn sommige teksten nog net te moeilijk voor de BB leerlingen en de normering voor de cijfers voor de BB leerlingen mag met 1 punt omhoog. Verder is het product heel bruikbaar. Het is duidelijk geschreven en de leerlingen hebben er fijn mee gewerkt. Het doel was om de leerlingen uit leerjaar 2 Engels te durven laten spreken en ik denk zeker dat dit doel hiermee behaald is. Er was namelijk nog geen programma voor de leerlingen op gebied van spreekvaardigheid en de leerlingen vonden het nog erg spannend om Engels te spreken. 14

15 Resultaten vragenlijst printen. Document: Evaluatie lijst leerlingen BB 15

16 4.4 Conclusies Mijn onderzoeksvragen luidden als volgt; Zijn de leerlingen na het gebruiken van het product zelfverzekerder in het spreken van de Engelse taal? Hebben de docenten dit product als een nuttig middel ervaren om de leerlingen in leerjaar 2 Engels te durven laten spreken? Op de eerste vraag is het antwoord op schaal van 0 tot drie gemiddeld met een score 2 beoordeeld door de leerlingen. Dit beschouw ik als een positief antwoord. De score laat ook zien dat er nog ruimte is voor verbetering. Om te kijken hoe de leerlingen deze spreekopdrachten hebben ervaren en wat het effect van de opdrachtenbundel is geweest, heb ik de vragenlijst van mijn plan van aanpak (voor periode 4) en mijn vragenlijst van het evaluatieonderzoek (na periode 4) met elkaar vergeleken. Dit heb ik hieronder in een schema weergegeven; Vragen: Voor periode 4: Na periode 4: Verandering: De docent spreekt Engels in de klas Veel Regelmatig - Je spreekt Engels in de klas Regelmatig Soms - Je luistert naar Engels gesproken Veel Regelmatig - teksten Je leest Engelse teksten voor Regelmatig Soms - Je oefent gesprekjes in het Engels Regelmatig / Vaak Regelmatig 0 Wat je in het Engels kan en DURFT te zeggen: * Waar je woont 1,7 2,64 + * Wat je hobby is 2,9 2,57 - * Naar welke school je gaat 1,5 2,57 + Welke huisdieren je hebt 3 2,36 + * Van welke muziek je houdt 2,8 2,43 - Je uiterlijk beschrijven 3 1,5 - Wat voor werk je doet 3,2 1,57 - Vertellen hoe je vriendin eruit ziet 2,1 1,5 - * Wat je doet in je vrije tijd 2,3 2,7 + * zijn onderwerpen die in de opdrachtenbundel aan bod komen. Opvallend is dat de leerlingen over sommige onderwerpen minder denken te kunnen of durven zeggen na het maken van de opdrachtenbundel. Dit dan te maken hebben met het feit dat de leerlingen vaak denken iets te kunnen zeggen, maar dat het in de werkelijkheid tegen valt. Dit zou dus betekenen dat de leerlingen de tweede vragenlijst realistischer hebben ingevuld. De leerlingen waren over het algemeen tevreden over de opdrachten in bundel. Sommige leerlingen geven aan het vervelend te vinden om opdrachten op de computer te moeten maken. Anderen geven 16

17 juist aan dat ze dit leuk en prettig vinden. Over het algemeen vonden de leerlingen het leuk om te doen, maar vonden ze het werken uit een boekje soms ook saai. Mijn collega s denken dat dit product een goede aanwinst is voor ons vak. Zij hebben het echter nog niet in de praktijk kunnen gebruiken. Zoals Inge Rijnbeek ook al aangaf, is dit een goede begin in de goede richting. We willen meer spreekvaardigheid oefenen en testen in de onderbouw en deze opdrachtenbundel is daar een begin van. Er zijn nog wat aanpassingen nodig. Zo denk ik dat het belangrijk is om de teksten nog beter op het niveau aan te laten sluiten. Voor de KB en GL leerlingen is dit makkelijker, omdat zij authentieke teksten over het algemeen beter begrijpen en gemakkelijker lezen dan de BB leerlingen. Zij haken vaak af wanneer het te lastig wordt. Als de aanpassingen gedaan zijn, zullen de KB en GL leerlingen ook aan de slag gaan met de spreekopdrachten. 17

18 Hoofdstuk 5: Procesverslag Bij beroepsproduct 3 horen de volgende leerdoelen: 1. De student werkt projectmatig aan het beroepsproduct. 2. De student werkt op een professionele wijze in de beroepspraktijk. 3. De student beschrijft alle fasen van het uitgevoerde project op een transparante en correcte wijze in een product- en procesverslag. In dit verslag zal ik duidelijk maken hoe ik aan deze doelen heb gewerkt. 5.1 Leerproces De aanleiding voor dit onderzoek komt vanuit een onderzoek dat vorig jaar op onze school is gehouden. Er werd toen geconstateerd dat leerlingen uit leerjaar 2 die overgingen naar de bovenbouw nog niet op het gewenste niveau zaten voor de Engelse spreekvaardigheid. Uit dit onderzoek kwam ook naar voren dat er niet of nauwelijks wordt geoefend in leerjaar 2 voor de spreekvaardigheid. Onze sectievoorzitster Inge Rijnbeek is mijn opdrachtgever en zij heeft aangegeven dat er een product moet komen voor een soepelere doorstroom naar de bovenbouw. Een spreekvaardigheidsprogramma wordt als oplossing gezien voor het probleem dat de onderbouw- leerlingen nog niet op het gewenste spreekvaardigheids- niveau doorstromen naar de bovenbouw. Hoe dit programma het beste kan worden vormgegeven, moesten blijken uit onderzoek. De onderzoeksvraag voor mijn verkenning luidde als volgt: Welke aspecten zijn van belang voor het opzetten van een succesvol spreekvaardigheidsprogramma voor de onderbouw van het VMBO?. Deze vraag sluit aan bij mijn hoofd- leervraag: SMART Specifiek Meetbaar Acceptabel Leervraag 1: Hoe zet ik een spreekvaardigheidsprogramma op voor het VMBO? Ik wil leren hoe ik een programma voor het oefenen van de spreekvaardigheid moet opbouwen. Ik wil leren om dit zelf te maken en rekening te houden met de verschillende aspecten. Ik zal een spreekvaardigheidsprogramma voor leerjaar 2 opzetten in de vorm van een opdrachtenbundel met als afsluiting een mondelinge toets. Op mijn opleiding heb ik geleerd om levensechte, zo veel mogelijk Link naar SBL- competenties, kennisbasis & generieke kennisbasis Didactiek & Leren: De opbouw en inrichting van een leer- arrangement. Het voorbereiden en plannen van het leren, de uitvoering en het geven van de instructie en ten slotte de evaluatie van de leerresultaten en leerproces. Proffesionele ontwikkeling: De docent is in staat praktijk- onderzoek uit te voeren, waaronder ook een ontwerp- onderzoek. Bij praktijkonderzoek wordt op een systematische en objectieve wijze gegevens over de eigen onderwijspraktijk verzameld om 18

19 Realistisch Tijdsgebonden authentieke en communicatieve spreekopdrachten te maken. Dit vond ik echter lastig toe te passen in het VMBO. Ik vind het dan ook zeer acceptabel dat ik mij hierin verder ben gaan verdiepen en mij op deze doelgroep richt. De leerlingen op het VMBO zijn erg praktisch ingesteld. Toch maken wij hier van de sectie Engels in de onderbouw weinig gebruik van. Terwijl de leerlingen hier waarschijnlijk meer baat bij hebben. Beroepsproduct 3 wil ik in het schooljaar afronden. Dit betekent dat ik het product zal uitproberen en evalueren in de tweede helft van het schooljaar. daarvan te kunnen leren en de praktijk te verbeteren. Engels als schoolvak: kan aansprekend en effectief leermateriaal (zowel regulier als verdiepend, verrijkend of remedial) in de doeltaal ontwikkelen. Het leren van een taal: Weet op welke manieren de taal- vaardigheden ontwikkeld kunnen worden en past deze strategieën effectief en structureel toe in het talenonderwijs. SBL competentie 3 Vakinhoudelijk en vakdidactisch competent: De student helpt leerlingen vak-, leer- en beroepsvaardigheden te ontwikkelen. SBL competentie 5 Samenwerken met collega s: De student levert een bijdrage aan samenwerkingsprojecten in het team: zowel binnen het vak en leergebieden als vakoverstijgend. Om deze leervraag te kunnen beantwoorden heb ik een literatuur- en praktijkverkenning gedaan. Hierbij kwamen deelvragen aan bod als: Hoe wordt het Doeltaal=Voertaal principe bij ons op school toegepast? Hoe ervaren de leerlingen de lessen tot nu toe? Hoe zelfverzekerd zijn de leerlingen wanneer het aankomt op de Engelse spreekvaardigheid? Wat denken zij te kunnen zeggen in het Engels? Uit welke opbouw moet het programma bestaan? En welke vorm van toetsing is wenselijk? In de toekomst wil ik mijn leervragen proberen te richten op meerdere SBL- competenties. Ik ben van mening dat ik ook na het behalen van mijn diploma, mij altijd zal blijven ontwikkelen. Als docent kan je nooit stil staan in je professionele ontwikkeling. 5.2 Beantwoording leervragen In de STARR- reflectie staat de leeropbrengst van de leervraag: Hoe zet ik een spreekvaardigheidsprogramma op voor het VMBO? 19

20 Situatie: Ik heb geleerd welke aspecten van belang zijn bij het opzetten van een spreekvaardigheidsprogramma en hoe de leerlingen en collega s dit ervaren. De opbouw moet bestaan van gesloten oefeningen naar open oefeningen. In de beginnende fase moet er zoveel mogelijk (authentieke) input gegeven worden en na verloop van tijd zullen de leerlingen zelf de taal moeten produceren. De oefeningen moeten de leerlingen aan het praten krijgen. De deelname moet bij iedere leerling zoveel mogelijk gelijk zijn. De opdracht moet motiverend zijn en aansluiten op de leefwereld van de leerlingen. Taak algemeen & persoonlijk: Als vakdocent Engels is het aan mij de taak om mijn leerlingen kennis over te dragen en hen te coachen in hun ontwikkeling. Vanuit de Hogeschool Utrecht wordt er van mij verwacht dat ik het Doeltaal=Voertaal principe toepas, maar eigenlijk merk ik dat dit niet of nauwelijks gebeurd. Docenten vinden het moeilijk om de input via het gebruik van de doeltaal als voertaal te gebruiken en vol te houden. De leerlingen ervaren het als moeilijk en stom, maar ook als leerzaam en prettig. Er wordt niet of nauwelijks geoefend in de klas. De behoefte aan ondersteunend materiaal is groot. Actie: Ik heb een literatuur- en praktijkonderzoek uitgevoerd om deze hoofd- leervraag te kunnen beantwoorden. Vervolgens Resultaat: Een opdrachtenbundel bestaande uit drie thema s die aansluiten op de leefwereld van de leerlingen en werken naar 2 doelen: de leerling moet zichzelf kunnen voorstellen in het Engels en hierdoor meer vertrouwen en ervaring krijgen in het spreken in de Engelse taal. Reflectie: Het pedagogische aspect van dit programma is heel belangrijk: de leerlingen moeten meer succeservaringen krijgen in het spreken in een vreemde taal. Het doel van dit programma is dan ook om de leerlingen een betere doorstroom te geven naar hun derde leerjaar. 5.3 Projectmatig werken Ik vond het erg lastig om projectmatig te werken terwijl ik drie dagen per week werk, 2 dagen in week aan mijn minor en mijn S&W opdrachten moest maken. Hierdoor heb ik het beroepsproduct in twee fasen aangepakt: het plan van aanpak en het product- en proces verslag. De handleiding gaf heel goed aan wat er per onderdeel van mij verwacht werd. De beoordelingstabel werkte ook erg prettig! In mijn planning heb ik TO DO LISTS gemaakt, zonder deze aan een deadline te koppelen. De reden hiervoor is dat ik afhankelijk was van de Hogeschool (in het begin was het erg onduidelijk wie mijn begeleider was), van mijn stageschool en mijn gezondheid. Vanwege mijn perfectionisme is het project goed verlopen, omdat ik het erg belangrijk vind om mijn producten zo snel, goed en nauwkeurig mogelijk af te maken. In de toekomst wil ik meer tijd nemen en een tijdplanning maken 20

21 voor projecten. In bijlage 4 is mijn urenverantwoording te vinden voor dit onderzoek. De feedback die ik heb gekregen van mijn collega en opdrachtgever over mijn manier van werken is dat het prettig is om te zien dat ik met een planning werk en afspraken maak om tijdig te evalueren. 5.4 Professioneel werken Op het Wellant College werk ik samen met 3 collega s in de vaksectie Engels. Dit betekent dat ik maar met 1 collega samenwerk in de onderbouw. Onze kleine school biedt veel ruimte voor het opbouwen van een band met je leerlingen, aangepast onderwijs en het opzetten en uitproberen van nieuwe projecten. Het enige nadeel is dat je met drie collega s minder feedback krijgt dan wanneer je op een grote school werkt waar de sectie uit meer dan drie collega s bestaat. Door alle hectiek van studieopdrachten, mentorschap en Engelse lessen geven is het mij tot dit project niet gelukt om op een professionele manier kennis te delen met mijn collega s. Dit jaar ben ik onderdeel van het kernteam en ben ik drukker dan ooit met de samenwerking met mijn collega s. Dit kon ik ook goed gebruiken voor mijn beroepsproduct. Zo heb ik regelmatig kort overleg gehad met mijn collega s van de sectie, maar ook met andere talendocenten en stagiaires. Deze communicatie heeft veel in de koffiekamer of wandelgangen plaats gevonden met af en toe een korte vergadering. Mijn product heeft bijgedragen aan de schoolontwikkeling, omdat er nog geen spreekvaardigheidsprogramma was opgenomen in het PTO, Programma Toetsing voor de Onderbouw. De evaluatie heeft laten blijken dat het product als nuttig is ervaren. De feedback die ik heb gekregen van mijn collega en opdrachtgever over mijn manier van werken op professioneel vlak is dat ik mijn afspraken nakom. Het is erg lastig om de balans te vinden tussen het lesgeven en al het werk dat daar bij komt kijken met het werk voor het ontwikkelen van dit product. Het is dan ook belangrijk dat ik mijn collega s om hulp vraag wanneer nodig. 5.5 Onderzoeksmatig werken Tijdens de twee onderzoekjes die ik heb gedaan heb ik mij vooral gericht op mijn leervragen. Door leervragen SMART te formuleren en deze centraal te stellen in mijn onderzoek, kon ik heel gericht zoeken naar de juiste literatuur. Voor het praktijk- en evaluatieonderzoek ben ik op dezelfde manier te werk gegaan. Op het gebied van onderzoek doen heb ik geleerd dat het belangrijk is om je vragenlijst zo op te stellen dat er alleen duidelijke antwoorden uit kunnen komen. Zo had ik in mijn verkennende onderzoek een vragenlijst opgesteld waarbij de leerling ook voor een neutraal antwoord kon kiezen. Hierdoor is het antwoord minder helder dan wanneer de leerling tussen twee uitersten moet kiezen. 21

22 Het verschil tussen het verkennende onderzoek en het evaluatie onderzoek was dan ook de manier van vragen stellen aan de respondenten. Tijdens het verkennende onderzoek wist ik niet wat ik kon verwachten in tegenstelling tot het evaluatie onderzoek. Ik kon weliswaar de uitkomst niet voorspellen, maar ik kon wel gerichter vragen stellen doordat ik wist waar ik het over had. De feedback die ik van de begeleider van mijn opleiding heb gekregen op de manier waarop ik heb gewerkt tijdens het verkennende onderzoek is dat ik beter moet letten op mijn spelling. Zo zaten er een aantal slordige fouten in mijn verslag. Ook heb ik als feedback gehad dat het verkennende onderzoek liet zien dat er problemen waren op gebied van het Doeltaal=Voertaal gebruik, maar dat mijn product zich daar niet op richtte. Het lastige van Beroepsproduct 3 is dat je een opdracht krijgt van je opdrachtgever. In dit geval was er al sprake van een ontwikkeling van een product voor een spreekvaardigheidsprogramma. Mijn verkenning was dan ook vooral bedoeld om te onderzoeken wat ik nodig had voor dit product. Gelukkig kon ik hier goed over communiceren met mijn begeleider en heb ik ervoor gekozen om in de handleiding van het product ook kort de aandacht te besteden aan het Doeltaal- Voertaal gebruik door de docenten. 22

23 Bijlagen Bijlage 1: Meetinstrumenten Verkennend Onderzoek 1. Vragenlijst over doeltaal=voertaal gebruik onder docenten 1. Wat vind je van het concept doeltaal=voertaal? 2. Gebruik je de doeltaal wel of niet in je lessen? Waarom wel of niet? 3. Kost het je moeite je er toe te zetten de doeltaal als voertaal te gebruiken? 4. Zou je een reden kunnen noemen die je weerhoudt van het gebruiken van de doeltaal in je lesssen? 5. In hoeverre verwacht je van de leerlingen dat ze de doeltaal als voertaal gebruiken? Motiveer je antwoord. 23

24 2. Vragenlijst over het oefenen van de Engelse spreekvaardigheid in de klas voor leerlingen Wil je onderstaande vragenlijst invullen en per vraag een getal omcirkelen? Naam leerling:... Geeft zit in klas:.. Aantal jaren Engels gehad:. Omcirkel nu bij elke vraag een getal: Nooit zeer veel 1. De docent spreekt Engels in de klas Je spreekt zelf Engels in de klas Je luistert naar Engels gesproken teksten Je leest Engelse teksten voor Je oefent gesprekjes in het Engels De volgende vragen gaan over wat jij in het Engels kan zeggen: niet Jazeker! 6. Waar je woont Wat je hobby is Naar welke school je gaat Welke huisdieren je hebt Van welke muziek je houdt Je uiterlijk beschrijven Wat voor werk je doet Vertellen hoe je vriendin eruit ziet Wat je doet in je vrije tijd Ten slotte nog een vraag: Waarom zou de docent wel of niet meer aandacht moeten besteden aan het oefenen van spreken in het Engels? 24

25 3. Vragenlijst over het doeltaal=voertaal principe onder de leerlingen 1. Als de docent nu Engels praat tijdens de les, vind je dat dan Bij elk onderdeel het juiste antwoord omcirkelen A. moeilijk neutraal makkelijk B. leuk neutraal stom C. interessant neutraal saai D. leerzaam neutraal niet nuttig 2. Stel dat de docent meer Engels zou spreken, op welke gebieden zou je dan willen dat dat zou zijn? Je mag meerdere antwoorden aankruisen o o o o o o Aan het begin van de les (goedemorgen, we gaan vandaag, pak je boek op bladzijde, etc.) Bij het behandelen van oefeningen (nakijken) Bij het opgeven van huiswerk Bij waarschuwingen / complimenten geven Bij huishoudelijke mededelingen (doe de deur dicht, gooi je kauwgom weg) Over koetjes en kalfjes (wat heb je in het weekend gedaan, kletsen) 3. Hoe zou je het vinden als iedereen (dus docent en leerlingen) Engels zou praten tijdens de les? 4. Stel dat je als leerling niet de hele les Engels zou hoeven praten, maar wel tijdens bepaalde onderdelen, welke zouden dat dan zijn? 25

26 4. Interview met Inge Rijnbeek Deze vragen heb ik voorbereid voor het interview met I. Rijnbeek. Dit aan de hand van het onderzoek voor het opzetten van een spreekvaardigheidsprogramma in leerjaar Uit welke stappen zou de opbouw van dit programma bundel moeten bestaan volgens u? - Welke mogelijkheden voor input ziet u? - Welke mogelijkheden voor oefeningen ziet u? - Zijn er nog bepaalde criteria waaraan deze oefeningen moeten voldoen? 2. Welke mogelijkheden voor toetsing ziet u? - Wat is het doel van toetsing van spreekvaardigheid in leerjaar 2? 3. Welk doel hoopt u te bereiken met dit programma in leerjaar 2? 26

27 Bijlage 2: Data-analyse Verkennend Onderzoek 1. Vragenlijst over doeltaal=voertaal gebruik onder docenten Op de vraag: Wat vind je van het concept doeltaal=voertaal? Werden antwoorden gegeven in de volgende strekking: Leuk en wenselijk maar niet altijd haalbaar. De vraag: Gebruik je de doeltaal wel of niet in je lessen, waarom wel of niet? Werd beantwoord met het antwoord wisselend. Meestal in de start van het jaar wordt het gebruikt en ook geven de docent aan dat het van de klas afhangt. De vraag: Kost het je moeite je er toe te zetten de doeltaal als voertaal te gebruiken? Werd voor al met ja beantwoord. Aangegeven werd dat het moeilijk is om vol te houden in de doeltaal. Er wordt al snel voor gekozen wordt om over te stappen naar het Nederlands. Redenen die worden gegeven bij de vraag: Zou je een reden kunnen benoemen die je weerhoudt van het gebruiken van de doeltaal in je lessen? Zijn: dat het niet vasthoudend genoeg is, uitleg wordt beter begrepen in het Nederlands en de leerlingen weten dat je Nederlands kunt spreken. Op de vraag: In hoeverre verwacht je van de leerlingen dat ze de doeltaal als voertaal gebruiken? Werden antwoorden gegeven in de volgende strekking: Dit is afhankelijk van de leerweg die de leerlingen volgen, de einddoelen die je stelt en in de onderbouw ligt de verwachting heel laag. Het argument dat daarvoor wordt gegeven is dat de leerlingen niet weten wat ze moeten zeggen of het waarschijnlijk niet durven. Tegelijkertijd geeft één collega aan dat de dagelijkse en praktische dingen welk in het Engels zouden gezegd moeten worden. Het voorbeeld dat zij geeft is May I go to the toilet please?. 27

28 2. Vragenlijst over het oefenen van de Engelse spreekvaardigheid in de klas voor leerlingen uit leerjaar 2 0 = nooit, 1 = Soms, 2= regelmatig, 3= vaak, 4= zeer vaak BB leerlingen In de klas: Gem De docent spreekt Engels in de klas 2, Je spreekt zelf Engels in de klas 2, Je luistert naar Engels gesproken teksten 2, Je leest Engelse teksten voor 1, Je oefent gesprekjes in het Engels 2, , Wat jij in het Engels kan zeggen: 2, Waar je woont 1, Wat je hobby is 2, Naar welke school je gaat 1, Welke huisdieren je hebt 3, Van welke muziek je houdt 2, Je uiterlijk besschrijven 3, Wat voor werk je doet 3, Vertellen hoe je vriend(in) eruit ziet 2, Wat je doet in je vrije tijd 2, KB leerlingen In de klas: Gem De docent spreekt Engels in de klas 1, Je spreekt zelf Engels in de klas 0, Je luistert naar Engels gesproken teksten 1, Je leest Engelse teksten voor 1, Je oefent gesprekjes in het Engels 1, Wat jij in het Engels kan zeggen: Waar je woont 2, Wat je hobby is 2, Naar welke school je gaat 1, Welke huisdieren je hebt 1, Van welke muziek je houdt 2, Je uiterlijk besschrijven 1, Wat voor werk je doet 1, Vertellen hoe je vriend(in) eruit ziet 0, Wat je doet in je vrije tijd 2,

29 GL leerlingen In de klas: Gem De docent spreekt Engels in de klas 2, Je spreekt zelf Engels in de klas 0, Je luistert naar Engels gesproken teksten 2, Je leest Engelse teksten voor 1, Je oefent gesprekjes in het Engels 1, ,00 Wat jij in het Engels kan zeggen: 0,00 Waar je woont 2, Wat je hobby is 1, Naar welke school je gaat 3, Welke huisdieren je hebt 3, Van welke muziek je houdt 1, Je uiterlijk besschrijven 1, Wat voor werk je doet 1, Vertellen hoe je vriend(in) eruit ziet 1, Wat je doet in je vrije tijd 3, Vragenlijst over het doeltaal=voertaal principe onder de leerlingen klas leerjaar 2-20 keer afgenomen onder BB, KB en GL leerlingen 1. Als de docent nu Engels praat tijdens de les, vind je dat dan: A. Aantal: B. Aantal C. Aantal: D. Moeilijk 6 Leuk 5 Interessant 3 Leerz Neutraal 8 Neutraal 3 Neutraal 4 Neutr Makkelijk Stom 7 Saai 7 Niet n 2. Stel dat de docent meer Engels zou spreken, op welke gebieden zou je dan willen dat dat zou zijn? Leerlingen mogen meerdere antwoorden aankruisen. Optie: Aantal: 1. Aan het begin van de les 7 2. Bij het behandelen van de oefeningen 2 29