De Europese soevereine crisis en de impact op de economie 24 november 2011, VKW Limburg

Transcriptie

1 De Europese soevereine crisis en de impact op de economie 24 november 2011, VKW Limburg Luc Coene Gouverneur Schema 1. De Europese overheidsschuldencrisis in perspectief 2. Crisisbestrijding op Europees niveau 3. Impact op de economie van de eurozone 4. Impact op de Belgische economie 2

2 Slechtere vooruitzichten en grotere onzekerheid Bron: Datastream. 3 Ten gevolge van tijdelijke schokken: tsunami en stijging van grondstoffenprijzen in Q1... Internationaal goederenverkeer (seizoengezuiverde maandgegevens, gemiddelde van uitvoer- en invoervolumes, indexcijfers 2005 = 100) Prijzen van basisproducten (maandgegevens, VS-dollar, indexcijfers 2005 = 100) 4 Bron: CPB. Bron: HWWI.

3 en politieke onzekerheid i.v.m de schuldenproblematiek In de VS: politieke impasse m.b.t. de verhoging van het schuldenplafond verlaging rating VS door Standard & Poor's op 5 augustus In de Eurozone: debat schuldherschikking Griekenland en aandeel private sector gebrekkige communicatie, grijze zones en trage uitvoering van akkoord 21/7 (2 e hulpprogramma Griekenland) ontoereikende uitvoering begrotingssanering Griekenland meer ingrijpende schuldherschikking Griekenland (akkoord 26/10): grotere impact op banken en details nog onduidelijk Grieks referendum Politieke impasse in Italië 5 De financiële crisis belandt in een nieuwe fase Bronnen: Thomson Reuters Datastream, NBB. 6

4 Rendementsecarts van de staatsleningen op tien jaar t.o.v. de DuitseBund in de eurolanden met AAA-rating en België (maandgemiddelden, basispunten) Bron: Thomson Reuters Datastream. Schema 1. De Europese overheidsschuldencrisis in perspectief 2. Crisisbestrijding op Europees niveau 3. Impact op de economie van de eurozone 4. Impact op de Belgische economie 8

5 De rol van het Eurosysteem in de crisisbestrijding De beleidsrente blijft het belangrijkste instrument om de monetairbeleidskoers te bepalen voor het handhaven van prijsstabiliteit op de middellange termijn de overheidsschuldcrisis is van belang voor de monetairbeleidskoers in de mate dat deze de economische activiteit en inflatie beïnvloedt Niet-conventionele maatregelen teneinde de goede werking van het monetairtransmissiemechanisme (MTM) te vrijwaren een goed MTM is een essentiële voorwaarde voor het garanderen van prijsstabiliteit onafhankelijk van het niveau van de beleidsrentes 9 De beleidsrentes van het Eurosysteem Bronnen: Thomson Reuters Datastream, ECB. 10

6 Overzicht van de belangrijkste niet-conventionele maatregelen Procedure van volledige toewijzing tegen vaste rente basisherfinancieringstransacties langere termijn herfinancieringsoper. Maatregelen voor de geldmarkt bijzondere termijn-transacties(1) 3-maands transacties 6-maands transacties 12-maands transacties VS-dollar operaties Zwitserse frank operaties Maatregelen voor de effectenmarkten Aankoopprogramma voor gedekte obligaties Securities Markets Programme Financiële "beroering" Financiële & economische crisis Overheidsschuldencrisis aangekondigd (1) de looptijd van deze operaties stemt overeen met die van een reserveaanhoudingsperiode (+/- 1 maand) Bronnen: ECB, NBB. 1 De gele staafjes tonen de maanden wanneer de operaties werden/worden uitgevoerd, terwijl de groene staafjes de maanden tonen waarin geen nieuwe operaties werden/worden uitgevoerd maar het liquiditeitsverruimend effect van vorige operaties nog steeds aanwezig was/is. Deze tabel bevat geen informaties over de beslissingen inzake onderpand en fine-tuning operaties. 11 Noodfinanciering en nieuwe mechanismen van crisisbestrijding Eerste noodfinanciering aan Griekenland in mei 2010: 110 miljard waarvan 30 miljard van het IMF en 80 miljard bilaterale leningen van de andere landen van het eurogebied Tijdelijke financiële stabiliseringsmechanismen Europees financieel stabilisatiemechanisme (EFSM) ( 60 miljard) Europese faciliteit voor financiële stabiliteit (EFSF) ( 440 miljard) IMF-bijdrage ( 250 miljard) strikte conditionaliteit, economische aanpassingsprogramma's Europees stabiliteitsmechanisme (ESM) permanent crisismechanisme, vervangt tijdelijke mechanismen vanaf 1 juli 2013 effectieve leningscapaciteit van 500 miljard Verruiming actieradius EFSF(ESM) (21/7) precautionary financing herkapitalisatie financiële instellingen aankopen op secundaire markt (primaire markt was reeds toegestaan) Verdere flexibilisering EFSF (26/10) verhoging vuurkracht door leveraging (insurance of SPV) tot à milliard euro 12

7 Financiële bijstand (situatie 10 oktober 2011, miljarden euro) 7 IERLAND PORTUGAL GRIEKENLAND I GRIEKENLAND II 1 Treasury en National Pension Reserve Fund. 2 Bilaterale leningen van het VK, Denemarken en Zweden. 3 Dit bedrag omvat de bijdrage van Slowakije (816 miljoen euro), dat niet meer deelneemt aan de financiering. 4 waarvan 3,9 miljard goedgekeurd maar nog effectief uit te keren. 5 waarvan 7,6 miljard goedgekeurd maar nog effectief uit te keren. 6 waarvan 5,5 miljard goedgekeurd maar nog effectief uit te keren. 7 goedgekeurd, nog uit te keren. 13 Kwetsbaarheid bepaalde eurolanden vóór aanvang crisis (1) MFI-kredietverlening aan huishoudens in het eurogebied (gemiddelde jaarlijkse groei, in %) Huizenprijzen in het eurogebied (nominale prijzen, indexcijfers 1999 = 100) Bron: ECB. 14

8 Kwetsbaarheid bepaalde eurolanden vóór aanvang crisis (2) Binnenlandse vraag Loonkosten per eenheid product (ULC) DE DE AT AT Lopende rekening betalingsbalans (verandering in percentpunten bbp) PT NL EA17 BE IT FR FI ES IE Lopende rekening betalingsbalans (verandering in percentpunten bbp) FI NL EA17 BE FR PT IT ES IE EL EL Binnenlandse vraag (gemiddelde jaarlijkse groei in percent) ULC (gemiddelde jaarlijkse groei in percent) Bron: EC. 1 Behalve in Griekenland: Impact financiële crisis op overheidsfinanciën Bron: EC. 1 De landen zijn gerangschikt volgens de grootte van hun tekort in

9 Geconsolideerde brutoschuld van de niet-financiële sector 1 (% bbp, eind 2010) Eurogebied = 227,8 Bron: EC. 1 Geen data beschikbaar voor Ierland en Malta. 17 Netto financiële activa, totale economie 1 (% bbp, eind 2010) Bron: EC. 1 Verschil tussen uitstaande financiële activa en verplichtingen. Geen data beschikbaar voor Luxemburg, Malta en Cyprus. 18

10 Versterking economische governance (six-pack) Versterking van de begrotingsdiscipline meer aandacht voor de overheidsschuld (gedeeltelijke) operationalisering van de vereiste vermindering van de overheidsschuldgraad effectievere sancties veranderingen besluitvormingsprocedures: omgekeerde gekwalificeerde meerderheid gekwalificeerde meerderheid nodig voor verwerpen van voorstellen van EC minimumvereisten voor nationale begrotingskaders Nieuw mechanisme voor het voorkomen en corrigeren van macroeconomische evenwichtsverstoringen aanpak in fasen: detectie (waarschuwingsmechanisme en 'scoreboard') en preventie correctie: 'Excessive Imbalance Procedure' (EIP) sancties: rentedragend deposito tot jaarlijkse boete Europees Semester 19 Stap in de goede richting, maar niet de noodzakelijke kwantumsprong Schema 1. De Europese overheidsschuldencrisis in perspectief 2. Crisisbestrijding op Europees niveau 3. Impact op de economie van de eurozone 4. Impact op de Belgische economie 20

11 Particuliere consumptie in het eurogebied Bronnen : EC, ECB. 1 Voor seizoen- en kalenderinvloeden gezuiverde gegevens, veranderingspercentages t.o.v. het overeenstemmende kwartaal van het voorgaande jaar. 2 Voor kalenderinvloeden gezuiverde gegevens, jaarlijkse veranderingspercentages, driemaands voortschrijdend gemiddelde. 3 Seizoengezuiverde gegevens, saldo van de antwoorden op de maandelijkse enquête. 21 Arbeidsmarkt in het eurogebied (veranderingspercentages t.o.v. het overeenstemmende kwartaal van het voorgaande jaar, tenzij anders vermeld) Bronnen : EC, ECB. 1 Totaal aantal gewerkte uren. 2 Verhouding, in %, tussen het aantal werklozen en de beroepsbevolking. 22

12 Bedrijfsinvesteringen in het eurogebied (seizoengezuiverde gegevens) Bronnen : EC, OESO. 1 Eveneens voor kalenderinvloeden gezuiverde gegevens, veranderingspercentages naar volume t.o.v. het overeenstemmende kwartaal van het voorgaande jaar. 2 Uitgezonderd Cyprus en Malta. 3 Gemeten op basis van de kwartaalenquête, in %. 4 Saldo van de antwoorden op de maandelijkse enquete. 23 Eurogebied: Bank Lending Survey DETERMINANTEN 2 Bron: ECB 1 Nettopercentages van de antwoorden van de kredietinstellingen op de enquête van het Eurosysteem. Deze geven aan in welke mate de voorwaarden voor het verlenen van krediet verstrakt (+) of versoepeld (-) worden. 2 Determinanten met betrekking tot concurrentiedruk worden niet vermeld. 24

13 Kredietverlening aan de private sector in het eurogebied (jaarlijkse veranderingspercentages, sa) Bron: ECB. 25 Recente activiteitsontwikkeling (veranderingspercentages van het bbp, voor seizoen- en kalenderinvloeden gezuiverde volumegegevens) Kwartaalgegevens Jaargegevens T/T-1 % T/T-1 % 2010K4 2011K1 2011K2 2011K r België Duitsland Nederland Italië Frankrijk Eurogebied Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten Japan Bron: EC. 26

14 Vooruitzichten van de Europese Commissie (veranderingspercentages van het bbp t.o.v. het voorgaande jaar, tenzij anders vermeld) Autumn forecast Spring forecast Difference Autumn forecast Spring forecast Difference België Duitsland Nederland Italië Frankrijk Eurogebied Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten Japan Schema 1. De Europese overheidsschuldencrisis in perspectief 2. Crisisbestrijding op Europees niveau 3. Impact op de economie van de eurozone 4. Impact op de Belgische economie 28

15 In België was het verloop van de bedrijvigheid relatief krachtig tot het 2de kwartaal van 2011 Groei van het bbp naar volume, op jaarbasis (veranderingspercentages) Bronnen: EC, INR. De internationale groeivertraging treft de industrie (volume-indexen, 2008 = 100, driemaands voortschrijdende gemiddelden, tenzij anders vermeld) Goederenhandel (voor seizoen- en kalenderinvloeden gezuiverde gegevens) Industriële productie (voor seizoen- en kalenderinvloeden gezuiverde gegevens) Bronnen: EC, ADSEI, INR, NBB. 30

16 Neerwaarts gerichte vooruitzichten, zowel in de industrie als in de diensten Verwerkende nijverheid Bron: NBB. 31 Bancair krediet en kredietvoorwaarden Bancair krediet 1 (jaarlijkse veranderingspercentages) Gezinnen België Eurogebied Niet-financiële ondernemingen België Eurogebied Bronnen: ECB, NBB. 1 Kredietverlening door ingezeten financiële instellingen. Gegevens inclusief de geëffectiseerde kredieten (vanaf januari 2008 voor België, vanaf januari 2010 voor het eurogebied). 2 Netto percentage van de kredietinstellingen dat aangeeft in welke mate de kredietvoorwaarden (met uitzondering van de rentetarieven) verstrakt (+) of versoepeld (-) werden ten opzichte van het voorgaande kwartaal. 32

17 Bedrijfsinvesteringen Bronnen: INR, NBB. 33 Consumentenvertrouwen aangetast... Consumentenvertrouwen (seizoengezuiverde gegevens) Beoordeling van de verkopen in de detailhandel (seizoengezuiverde gegevens) Bronnen: INR, NBB. 34

18 ..., vooral door de beoordeling van de algemene economische situatie (seizoengezuiverde gegevens) Bron: NBB. 1 Een verhoging wijst op een verslechtering van de beoordeling door de consumenten. 35 Arbeidsmarkt Aantal niet-werkende werkzoekenden (voor seizoen- en kalenderinvloeden gezuiverde gegevens) Volume van uitzendarbeid (in duizenden uren, voor seizoen- en kalenderinvloeden gezuiverde gegevens) Bronnen: Federgon, RVA. 36