Boekhouden voor het hbo deel 2

Transcriptie

1 Boekhouden voor het hbo deel 2 Opgaven Gerard van heeswijk, stef stienstra + EXCEL-WERKBLADEN + FILMPJES MET UITLEG

2 Boekhouden voor het hbo Deel 2 Opgaven Gerard van Heeswijk Stef Stienstra

3 Meer informatie over deze en andere uitgaven kunt u verkrijgen bij: BIM Media B.V. Postbus BG Den Haag tel.: (070) Gebruik onderstaande code om dit boek eenmalig toe te voegen aan je boekenplank op Let op: je kunt deze code maar één keer gebruiken BIM Media B.V., Den Haag Academic Service is een imprint van BIM Media B.V. 1e druk, 2014 Zetwerk: emjee grafische vormgeving, Varik Omslag: Agraphics Design, Apeldoorn Basisontwerp omslag: Studio Bassa, Culemborg ISBN: NUR: 163 / 786 Alle rechten voorbehouden. Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij BIM Media B.V.. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet 1912 gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 h Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich te wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, Voor het overnemen van een gedeelte van deze uitgave ten behoeve van commerciële doeleinden dient men zich te wenden tot de uitgever. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, kan voor de afwezigheid van eventuele (druk) fouten en onvolledigheden niet worden ingestaan en aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever deswege geen aansprakelijkheid voor de gevolgen van eventueel voorkomende fouten en onvolledigheden. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the publisher s prior consent. While every effort has been made to ensure the reliability of the information presented in this publication, BIM Media B.V. neither guarantees the accuracy of the data contained herein nor accepts responsibility for errors or omissions or their consequences.

4 Inhoud Woord vooraf vii BOEKHOUDING VAN INDUSTRIËLE ONDERNEMINGEN 1 Inleiding 1 2 Homogene massaproductie (make-to-stock) 3 Opslagmethode 3 Stukproductie (make-to-order, engineer-to-order) 15 4 Heterogene massaproductie 39 5 Dienstverlenende ondernemingen 53 Kostenplaatsenmethode 6 De kostprijsberekening bij de kostenplaatsenmethode 59 7 Boekingen bij toepassing van de kostenplaatsenmethode 63 8 Indirecte kostenbudgetten 89 9 Seizoencorrecties Activity Based Costing Variabele kostencalculatie 117 Diverse boekingen 12 Uitval en afval ERP-systemen 139 FISCALE VERSLAGGEVING, CONSOLIDATIE, FUSIES EN OVERNAME Belastingen 14 Belastingen naar de winst Belastingen en tijdelijke verschillen 165 Deelnemingen en consolidatie 16 Deelnemingen Consolidatie Fiscale eenheid 199

5 vi Inhoud Fusie en overname 19 Fusie en overname 209 Extra Opgaven 219 Op de portal 20 De analyse van het verkoopresultaat 21 Niet-proportioneel variabele kosten en indirecte kostenbudgetten 22 Initiële kosten 23 Revisie van duurzame productiemiddelen 24 Leasing 25 Tijdelijke correctieboekingen op de kosten 26 De economische voorraad in de boekhouding 27 Emballage en statiegeld 28 Boekingen bij quasigoederen 29 De filiaalboekhouding

6 Woord vooraf Boekhouden voor het hbo is een nieuwe serie boeken voor het economische onderwijs in het hbo. De serie bestaat uit twee delen: Boekhouden voor het hbo deel 1 verschijnt in het najaar van 2014 en is de opvolger van het Brugboek bedrijfsadministratie (3e druk). Boekhouden voor het hbo deel 2. Dit boek komt in de plaats van Boekhouden voor industriële ondernemingen (2e druk) en Boekhouden voltooid (1e druk). In Boekhouden voor het hbo deel 2 Opgaven zijn de onderwerpen opgenomen die op de meeste hbo-instellingen worden behandeld. Een volledig overzicht van de onderwerpen vindt u in de inhoudsopgave van het boek. De overige onderwerpen uit Boekhouden voor industriële ondernemingen Opgaven en Boekhouden voltooid Opgaven die niet in deze nieuwe uitgave zijn opgenomen, vindt u op de hbo-portal Deze negen hoofdstukken met opgaven zijn toegankelijk met de activeringscode op de colofonpagina voor in dit boek. Een volledige opgave van de hoofdstukken op de portal, vindt u aan het eind van de inhoudsopgave in dit boek. Boekhouden voor het hbo deel 2 behandelt twee grote onderwerpen: boekhouden voor industriële ondernemingen; fiscale verslaggeving, deelnemingen en consolidatie, fusies en overname. In dit boek is een grote hoeveelheid opgaven bijeengebracht behorend bij Boekhouden voor het hbo deel 2. Ten opzichte van de overeenkomstige onderwerpen uit de voorafgaande boeken Boekhouden voor industriële ondernemingen en Boekhouden voltooid, is het aantal opgaven flink uitgebreid en een aantal opgaven is, waar nodig, aangepast. In dit boek treft u bijna 140 opgaven aan (exclusief de hoofdstukken die op de website staan). Op de hbo-portal staan werkbladen in Excel. Hierdoor is het mogelijk de opgaven in al aanwezige spreadsheetbestanden te maken. Voor docenten zijn op de portal ook de uitwerkingen van alle opgaven, inclusief de opgaven behorend bij de website-hoofdstukken, beschikbaar in een Excel-bestand. Verdere aandachtspunten zijn: Achter elke opgave staat een verwijzing naar de paragraaf waar deze opgave bij hoort. Uiteraard is de BTW in alle opgaven aangepast naar het nieuwe tarief van 21%. Eveneens zijn de jaartallen geactualiseerd, waarbij in het hoofdstuk Belastingen naar de winst in verband met de regelgeving bij een aantal opgaven wel gekozen is voor handhaving van het daarbij horende jaartal. Aan het eind van het boek staat extra opgaven die betrekking hebben op onderwerpen bij het onderdeel Fiscale verslaggeving, deelnemingen en consolidatie, fusies en overname, die de stof van een aantal hoofdstukken afdekken.

7 De opgaven in dit boek zijn samengesteld door Gerard van Heeswijk en Stef Stienstra, met medewerking van Iwan van Dam. Wij staan open voor vragen, opmerkingen over het boek en voor suggesties ter verbetering van de inhoud en opzet van het boek. Hiermee kunt u zich wenden tot de uitgever, Academic Service (zie colofon). Februari 2014, Gerard van Heeswijk Stef Stienstra

8 1 Inleiding Opgave 1-1 par. 1.5 a. Beschrijf kort wat onder Management Accounting wordt verstaan. b. Beschrijf in eigen woorden hoe het transformatieproces bij een producent van surfplanken eruitziet. c. Geef twee voorbeelden van variabele en constante kosten bij een producent van kantoormeubilair. d. Variabele kosten kunnen een progressief karakter hebben. De loonkosten zijn hiervan een bekend voorbeeld. Licht dit in eigen woorden toe. e. Leg in eigen woorden uit waarom de kostprijsformule verandert als de variabele kosten een niet-proportioneel verloop hebben. f. Geef twee voorbeelden van indirecte loonkosten bij een producent van koffiemachines. g. Leg uit waarom er bij heterogene productie, in tegenstelling tot homogene productie, wel een onderscheid bestaat tussen directe en indirecte kosten. h. Welke methoden van kostprijsverbijzondering komen in aanmerking indien er sprake is van heterogene productie? i. Wat is de betekenis van de rationele productiecapaciteit in de kostprijsberekening? j. Wat is het kenmerkende verschil tussen de enkelvoudige en de verfijnde opslagmethode? k. Wat is het grote verschil tussen de ABC-methode van kostprijsberekening en de traditionele kostprijsberekeningen? Opgave 1-2 par. 1.6 a. Beschrijf kort wat het grote verschil is tussen MRP I en MRP II. b. Wat versta je onder logistiek? c. Geef een omschrijving van het KOOP. d. Welke hoofdindeling in logistieke systemen kun je maken bij industriële ondernemingen? e. Wat is het verschil tussen productie op voorraad en assembleren op order? f. Geef twee voorbeelden van (inkopen en) productie op order. g. Geef een voorbeeld van assembleren op order.

9 2 Homogene massaproductie Make-to-stock Bij de opgaven wordt steeds verondersteld dat de permanence wordt toegepast met maandelijkse resultaatbepaling. Bij het uitwerken van de opgaven mogen de volgende grootboekrekeningen gebruikt worden, tenzij anders vermeld: 011 Afschrijving gebouwen 012 Afschrijving machines 049 Winstsaldo Kas 110 Bank 130 Debiteuren 140 Crediteuren 145 Nog te ontvangen facturen 151 Te betalen loonheffingen 153 Te betalen pensioenpremies 155 Te betalen lonen 180 Te vorderen OB 181 Te betalen OB 190 Vooruitbetaalde bedragen 192 Nog te betalen bedragen 300 Voorraad grondstoffen 310 Nog te ontvangen grondstoffen 320 Prijsverschillen bij inkoop 400 Verbruik grondstoffen 405 Verbruik hulpstoffen 410 Loonkosten 430 Afschrijvingskosten 435 Interestkosten 440 Autokosten 450 Verzekeringskosten 460 Energiekosten 470 Onderhoudskosten 480 Overige kosten 499 Overboekingsrekening 600 Grondstofkosten 601 Lonen 602 Overige fabricagekosten 610 Standaardgrondstofkosten 611 Standaardlonen 612 Standaard overige fabricagekosten 630 Betaalde lonen 631 Verrekende lonen 699 Overboekingsrekening 700 Voorraad gereed product 800 Kostprijs verkopen 840 Opbrengst verkopen 899 Overboekingsrekening 900 Efficiencyresultaat op grondstoffen 905 Efficiencyresultaat op lonen 915 Prijsverschil op lonen 920 Resultaat op overige fabricagekosten 940 Transactieresultaat 950 Incidentele winsten en verliezen 999 Overboekingsrekening Opgave 2-1 par. 2.2 Gegeven Industriële onderneming Argena BV vervaardigt slechts één massaproduct. Met betrekking tot de benodigde grondstoffen zijn onder andere de volgende rekeningen in gebruik: 300 Voorraad grondstoffen 310 Nog te ontvangen grondstoffen

10 4 Boekhouden voor het hbo Deel 2 Eventuele prijsverschillen worden bij ontvangst van de grondstoffen geboekt. Over de maand april 2015 zijn onder andere de volgende gegevens uit de dagboeken verzameld: Inkoopboek Ontvangen facturen: voor grondstoffen huurnota magazijnen tweede kwartaal onderhoudskosten april reparatie bedrijfsauto omzetbelasting , ,30 Loonlijst Brutolonen april Ingehouden pensioenpremie Ingehouden loonheffingen Te betalen nettolonen Sociale lasten voor rekening van de werkgever: 15% van de brutolonen 1. Pensioenpremie voor rekening van de werkgever: 5% van de brutolonen. Magazijnontvangstenregister Ontvangen en opgeslagen in het magazijn grondstoffen: tegen factuurprijs tegen vaste verrekenprijs Bankboek Betaald: de nettolonen diverse leveranciers vooruitbetaalde verzekeringspremies interest eerste kwartaal benzine april energiekosten april omzetbelasting , ,80 Magazijnafgifteregister Afgegeven ten behoeve van de productie grondstoffen tegen vaste verrekenprijzen De sociale lasten voor rekening van de werkgever worden tegenwoordig als onderdeel van de loonheffingen aan de fiscus afgedragen.

11 2 Homogene massaproductie 5 Memoriaal Diverse kosten april 2015: afschrijvingskosten bedrijfspand (excl. magazijn) afschrijvingskosten machines verzekeringskosten interestkosten huurkosten Gevraagd Geef de journaalposten van bovenstaande gegevens. Opgave 2-2 par. 2.3 Gegeven Bij industriële onderneming Delvar BV wordt uitsluitend product Alvaro in massa vervaardigd. De standaardfabricagekostprijs van een eenheid Alvaro is voor 2015 als volgt samengesteld: 4 kg grondstof à 20 per kg 80 5 arbeidsuren à 32 per uur overige fabricagekosten - 70 Standaardfabricagekostprijs 310 Met betrekking tot de inkoop en ontvangst van de grond- en hulpstoffen zijn de volgende rekeningen in gebruik: 145 Nog te ontvangen facturen (VVP) 301 Voorraad hulpstoffen (VVP) 300 Voorraad grondstoffen (VVP) 320 Prijsverschillen bij inkoop Over de maand juni 2015 zijn onder andere de volgende dagboekgegevens verzameld: Magazijnontvangstenregister Ontvangen en opgeslagen in magazijn: Grondstoffen Hulpstoffen Tegen vaste verrekenprijzen Loonlijst Brutolonen april Ingehouden pensioenpremie Ingehouden loonheffingen Te betalen nettolonen Sociale lasten voor rekening van de werkgever: 15% van de brutolonen (zie voetnoot opgave 2-1, loonlijst). Pensioenpremie voor rekening van de werkgever: 3% van de brutolonen.

12 6 Boekhouden voor het hbo Deel 2 Inkoopboek Ontvangen facturen: Vaste ver- Factuurreken prijzen prijzen Grondstoffen Hulpstoffen Omzetbelasting Magazijnafgifteregister Verbruikt tegen vaste verrekenprijzen: grondstoffen hulpstoffen Overboekingsregister Het grondstofverbruik (zie 4) en de loonkosten (zie 2) overboeken naar rubriek 6. De overige fabricagekosten volgens rubriek 4 bedroegen De verkoopkosten volgens rubriek 4 bedroegen Productieregister Gereedgekomen en afgeleverd aan het magazijn voor gereed product: eenheden Alvaro. Aan het begin en eind van de maand waren er geen goederen in bewerking. Gevraagd a. Journaliseer de hiervoor vermelde dagboekgegevens. b. Bepaal met behulp van de rekeningen in rubriek 6: het efficiencyverschil op het grondstofverbruik; het fabricageresultaat op de lonen; het fabricageresultaat op de overige fabricagekosten. Geef ook aan of er sprake is van voordelige of nadelige resultaten. c. Geef een (extracomptabele) controleberekening van het efficiencyverschil op het grondstofverbruik. Opgave 2-3 par. 2.4 Gegeven Zie uitwerking opgave 2-2. Verder wordt nog het volgende gegeven verstrekt: Arbeidsurenregister In de maand juni 2015 is er uur gewerkt.

13 2 Homogene massaproductie 7 Gevraagd a. Geef de journaalpost die naar aanleiding van het arbeidsurenregister kan worden gemaakt. b. Geef de rekeningen in rubriek 6 met betrekking tot de lonen. c. Splits het fabricageresultaat op de lonen in: een efficiencyverschil; een prijsverschil. d. Geef een controleberekening van het efficiency- en prijsverschil op de lonen. Opgave 2-4 par. 2.4 Gegeven In de industriële onderneming Wildschut BV wordt uitsluitend massaproduct Alda vervaardigd. De standaardfabricagekostprijs van een eenheid Alda is voor 2015 als volgt samengesteld: 6 eenheden grondstof à 6,50 per eenheid 39 3 arbeidsuren à 24 per uur - 72 overige fabricagekosten - 55 Standaardfabricagekostprijs 166 De ingekochte grondstoffen worden tegen vaste verrekenprijzen opgenomen in het magazijn. De grondstoffen worden altijd eerder ontvangen dan de facturen. Met betrekking tot de maand mei 2015 worden de volgende gegevens verstrekt: Magazijnontvangstenregister Datum MB VVP Inkoopprijs 8/ , -, Totaal Inkoopboek Datum Fact. nr. Inkoopprijs OB Factuurbedrag grondstoffen 6/ , ,20 -, -, -, Totaal

14 8 Boekhouden voor het hbo Deel 2 Verbruiksregister grondstoffen Afgegeven grondstoffen ten behoeve van het productieproces debet Bankboek credit Datum Stuknr. Nr.+Tegenrekening Bedrag Datum Stuknr. Nr.+Tegenrekening Bedrag 23-5 B Te bet. loon B Loonkosten heffingen Memoriaal Het werkgeversaandeel in de sociale lasten bedraagt 12,5% van het brutoloon. Overboekingsregister Verbruik grondstoffen Loonkosten Overige (fabricage)kosten Arbeidsurenregister Het aantal arbeidsuren in mei is: Productieregister In de maand mei 2015 zijn eenheden Alda gereedgekomen. Er zijn aan het begin en eind van de maand mei 2015 geen goederen in bewerking. Gevraagd a. Journaliseer de hiervoor vermelde gegevens. b. Bepaal aan de hand van de rekeningen in rubriek 6 de efficiencyverschillen op: de grondstofkosten; de lonen; het prijsverschil op de lonen; het fabricageresultaat op de overige fabricagekosten. Opgave 2-5 par. 2.5 Gegeven Zie uitwerking opgave 2-4. Over de maand mei 2015 worden verder de volgende verkoopgegevens verstrekt: Verkoopboek Verkocht op rekening en afgeleverd eenheden Alda à Omzetbelasting 21%

15 2 Homogene massaproductie 9 Gevraagd a. Geef de journaalpost van het verkoopboek. b. Boek de resultaten uit rubriek 6 en 8 zo gedetailleerd mogelijk over naar rubriek 9. c. Stel de (bedrijfseconomische) winst-en-verliesrekening over de maand mei 2015 samen. d. Boek het perioderesultaat over de maand mei over naar rubriek 0. Opgave 2-6 par. 2.6 Gegeven Industriële onderneming Wijers BV heeft per 31 maart 2015 de volgende gedeeltelijke saldibalans samengesteld. Over de maand maart 2015 moeten de overboekingen van de resultaten vanuit rubriek 6, 8 en 9 nog plaatsvinden. SALDIBALANS nr. grootboekrekening debet credit 049 Winstsaldo lopend boekjaar Verbruik grondstoffen Verbruik hulpstoffen Loonkosten Afschrijvingskosten Interestkosten Autokosten Assurantiekosten Onderhoudskosten Schoonmaakkosten Administratiekosten Accountantskosten Energiekosten Overige kosten Overboekingsrekening Subtotaal rubriek Grondstofkosten Lonen Overige fabricagekosten Standaard grondstofkosten Standaardlonen Standaard overige fabricagekosten Betaalde lonen Verrekende lonen Overboekingsrekening Subtotaal rubriek (vervolg op volgende pagina)

16 10 Boekhouden voor het hbo Deel 2 SALDIBALANS nr. grootboekrekening debet credit 800 Kostprijs verkopen Rabatten Opbrengst verkopen Overboekingsrekening Subtotaal rubriek Efficiencyresultaat op grondstofkosten Efficiencyresultaat op lonen Prijsverschil op lonen Resultaat op overige fabricagekosten Transactieresultaat Overboekingsrekening Subtotaal rubriek Gevraagd a. Bereken de verschillende resultaten in rubriek 6 en 8 die in maart 2015 zijn behaald. b. Boek de resultaten van rubriek 6 en 8 over naar rubriek 9. c. Stel de gedeeltelijke kolommenbalans samen nadat alle overboekingen zijn verricht. Geef hierbij ook de journaalpost van de overboeking van het perioderesultaat over de maand maart 2015 naar rubriek 0. d. Stel de (bedrijfseconomische) winst-en-verliesrekening over de maand maart 2015 samen. Opgave 2-7 par. 2.7 Gegeven Industriële onderneming Skadi BV produceert uitsluitend massaproduct Redsnipper. De standaardkostprijs van een eenheid Redsnipper is als volgt opgebouwd: 1 kg grondstof à 6 per kg 6 1 arbeidsuur à 30 per uur - 30 overige fabricagekosten - 36 Standaardfabricagekostprijs 72 De grondstoffen worden altijd later dan de facturen ontvangen. Het prijsverschil wordt geboekt bij ontvangst van de grondstoffen. Bij Skadi zijn met betrekking tot de maand september 2015 de volgende financiële feiten verzameld:

17 2 Homogene massaproductie De volgende facturen zijn ontvangen voor: grondstoffen kg à 6, omzetbelasting 21% De onder 1 ingekochte grondstoffen in het magazijn opgeslagen tegen de VVP van 6 per kg. 3. De loonlijst geeft aan: brutolonen september ingehouden loonheffingen uit te betalen nettolonen Het werkgeversaandeel in de sociale premies bedraagt 10% van het brutoloon (zie voetnoot opgave 2-1, loonlijst). 4. Grondstoffenverbruik: kg 5. De grondstof- en loonkosten (zie 3 en 4) overboeken naar rubriek De overige fabricagekosten ten bedrage van eveneens overboeken naar rubriek Het aantal arbeidsuren in de maand september 2015 bedroeg uur. 8. Gereedgekomen en afgeleverd aan het magazijn voor gereed product: eenheden Redsnipper. 9. Berekend tegen standaardhoeveelheden en -prijzen is besteed aan goederen in bewerking: per 1 september 2015 per 30 september 2015 Grondstoffen 50 kg à 6 per kg kg à 6 per kg 900 Lonen 40 uur à 30 per uur uur à 30 per uur Overige fabricagekosten De verkopen in september bedroegen: gefactureerd en afgeleverd eenheden Redsnipper à omzetbelasting 21% Gevraagd a. Geef de journaalposten naar aanleiding van de gegevens over september b. Bepaal intracomptabel: 1. het efficiencyverschil op de grondstofkosten; 2. het efficiencyverschil op de loonkosten;

18 12 Boekhouden voor het hbo Deel 2 3. het fabricageresultaat op de overige fabricagekosten; 4. het prijsverschil op de lonen. Geef ook aan of er sprake is van voordelige of nadelige verschillen. c. Geef gemotiveerd aan of de efficiencyverschillen op de grondstof- en loonkosten is bepaald over: de gehele productie van september 2015 of; de gereedgekomen productie in september Opgave 2-8 par. 2.7 Gegeven In industriële onderneming Van Swieten wordt uitsluitend product Braspar vervaardigd. De standaardfabricagekostprijs van een eenheid Braspar is als volgt opgebouwd: grondstoffen: 2 eenheden à 5 per eenheid 10 lonen: 3 arbeidsuren à 25 per uur - 75 overige fabricagekosten - 40 Standaardfabricagekostprijs 125 Met betrekking tot de maand februari 2015 zijn de volgende gegevens bekend: Overboekingsregister Overboeken naar rubriek 6: het grondstofverbruik de lonen de overige fabricagekosten Arbeidsurenregister Het aantal arbeidsuren is Productieregister In de maand februari 2015 zijn eenheden Braspar gereedgekomen. Register goederen in bewerking per 1 februari 2015 per 28 februari 2015 Grondstoffen eenh. à 5 per kg eenh. à 5 per kg Lonen uur à 25 per uur uur à 25 per uur Overige fabricagekosten Gevraagd a. Journaliseer de hiervoor vermelde gegevens over de maand juni b. Bepaal intracomptabel het efficiencyverschil op de loonkosten en geef aan of dit een voordelig of een nadelig verschil is.

19 2 Homogene massaproductie 13 c. Bepaal intracomptabel het prijsverschil op de loonkosten en geef aan of dit een voordelig of een nadelig verschil is. d. Geef de (extracomptabele) controleberekening van de prijsverschillen en efficiencyverschillen op de lonen. Opgave 2-9 par. 2.7 Gegeven Zie opgave 2-7. Veronderstel nu dat bij Skadi BV de goederen in bewerking aan het eind van een boekingsperiode worden vastgesteld op basis van de werkelijke hoeveelheden. Register goederen in bewerking per 1 september 2015 per 30 september 2015 Grondstoffen 60 kg à 6 per kg eenh. à 6 per kg Lonen 45 uur à 30 per uur uur à 30 per uur Overige fabricagekosten Gevraagd a. Geef de journaalposten die van de goederen in bewerking aan het begin en eind van de maand september worden gemaakt. b. Bepaal met behulp van de rekeningen in rubriek 6 de efficiencyverschillen over de grondstof- en loonkosten en het fabricageresultaat op de overige fabricagekosten in september c. Verklaar dat de efficiencyverschillen en het fabricageresultaat nu over de gereedgekomen productie in september wordt bepaald.

20 Dit opgavenboek hoort bij Boekhouden voor het hbo, deel 2 (ISBN ). Op de hbo-portal zijn onder andere Excel-werkbladen beschikbaar voor het maken van de opgaven. Voor docenten zijn de uitwerkingen eveneens beschik- waarin opgaven worden besproken met het uitwerken daarvan in Excel live in beeld. Boekhouden voor het hbo is een serie boeken voor het economische onderwijs in het hbo. Dit tweede deel behandelt twee grote onderdelen van het vak: mingen; De belangrijke kenmerken van Boekhouden voor het hbo zijn: de onderwerpen; uitgewerkte voorbeelden; compacte methode; margewoorden; vaktermen in het Engels. jaar in het hbo. Daarvoor was hij werkzaam in de accountancy. Hij is medeauteur van een toonaangevende methode voor de administratieve opleidingen binnen het mbo. toonaangevende methode voor de administratieve opleidingen binnen het mbo. KIJK OP VOOR AANVULLEND MATERIAAL