Eindrapportage. Programma Smaaklessen Schooljaar

Transcriptie

1 Eindrapportage Programma Smaaklessen Schooljaar Viering 1000 e Smaaklesschool, 2 april 2008 OBS de Vlindervallei, Amersfoort Naam project: Korte Termijn Uitrol Smaaklessen Schooljaar 2007/2008 Verplichtingennummer: (TRC 2007/5019) Aanvrager: Prof.dr.ir. Fons Voragen Contactpersoon: Ir. Hante Meester Coördinatie uitvoering: Wageningen Universiteit Leerstoelgroep Levensmiddelenchemie Looptijd: 1 juli december 2008 Rapportage: Eindrapportage, 1 december 2008

2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 1. Voorwoord 4 2. Samenvatting 5 3. Inleiding en doelstelling 6 4. Smaaklesmaterialen en evaluatie van gebruik 7 5. Nieuwe scholen schooljaar Inschrijvingen Ondersteuning 8 6. Behoud scholen schooljaar Nieuwjaarskaartjes Landelijke behoudsactie: Smaaklessen Scheurkalender Verkoop lesmaterialen via Schoolsupport Terugkomworkshops Behoud door regionale steunpunten Evaluatie m.b.t. verschillende vormen van behoud Kok in de Klas Organisatie Kok in de Klas Verloop Kok in de Klas Evaluatie Kok in de Klas Boer in de Klas Samenwerkingspartijen Partijen binnen de groene kennisstructuur Evaluatie m.b.t. samenwerking met de groene onderwijsinstellingen Overige samenwerkingspartijen Beleidsmatige ontwikkelingen Traject Koffeman Traject binnen de Groene Kennis Coöperatie Website Veranderingen website Wensen m.b.t. verdere uitontwikkeling van de huidige website Kinderwebsite Zoekbox ICT-systeem PR en communicatie Viering 1000 e Smaaklesschool Nieuwsbrief Communicatieplan Folder Smaaklessen Extra promotionele activiteiten Evaluatie 24 2

3 13. Tot slot 26 Bijlage 1: Eindrapportage CAH Dronten 27 Bijlage 2: Eindrapportage HAS Den Bosch & Citaverde College 29 Bijlage 3: Eindrapportage Hogeschool INHOLLAND Delft 33 Bijlage 4: Eindrapportage Van Hall Larenstein 35 3

4 1. Voorwoord Beste lezer, Voor u ligt de eindrapportage van het programma Smaaklessen voor schooljaar In dit schooljaar hebben we ongeveer 650 nieuwe scholen actief betrokken bij Smaaklessen. Een hoogtepunt was de verwelkoming van de 1000 e school in Amersfoort. Naast minister Verburg hebben vertegenwoordigers van betrokken organisaties deze feestelijke dag bijgewoond. Ook de pers was goed vertegenwoordigd. Deze media-aandacht heeft weer geleid tot het spontaan aanmelden van nieuwe scholen. Naast het verwelkomen van nieuwe scholen hebben we in het afgelopen schooljaar ook gezocht naar vormen om scholen, die al meegedaan hebben aan Smaaklessen, te motiveren Smaaklessen herhaaldelijk in te zetten en op deze manier structureel te verankeren in het lesprogramma. Een andere belangrijke gebeurtenis het afgelopen schooljaar was het verschijnen van het advies Koffeman. In dit advies zijn aanbevelingen gedaan over het integreren van de programma s Smaaklessen en Schoolgruiten, de toekomstige organisatievorm van dit geïntegreerde programma en de geleidelijke transitie van Smaaklessen/Schoolgruiten naar het programma Jeugd en Voedsel. De samenwerking tussen Smaaklessen en Schoolgruiten is in het huidige schooljaar al gestart en de nodige voorbereidingen worden getroffen om Schoolgruiten vanaf januari 2009 door het team Smaaklessen te laten verzorgen. Ook de samenwerking tussen de uitvoerende partijen van Smaaklessen is in het afgelopen schooljaar sterk gegroeid, Met veel enthousiasme worden ervaringen gedeeld en in gezamenlijk overleg nieuwe plannen gemaakt voor de voortzetting van Smaaklessen/Schoolgruiten. De bijdrage van Euro-Toques is aanzienlijk verbeterd. Veel aandacht is uitgegaan naar het verduidelijken van de rol van de GKC. In de verslagperiode zijn de uitkomsten bekend geworden van enkele onderzoeken naar het effect van Smaaklessen. Deze zijn in het algemeen positief maar geven ook aan hoe Smaaklessen verbeterd kan worden. Het programmateam Smaaklessen blijft gedegen onderzoek naar het effect van Smaaklessen heel belangrijk vinden. Hiervoor blijft zij naar financieringsmogelijkheden zoeken om dit op een goede manier op te kunnen pakken. Het programmateam hoopt dat ook andere partijen hier naar uitzien. Natuurlijk zijn we er nog niet. Het zal veel tijd en energie blijven kosten aandacht voor onze eerste levensbehoefte structureel op de agenda te krijgen van zowel leerkrachten maar ook van ouders, maatschappelijke organisaties en overheden die met kinderen werken. Het enthousiasme waarmee Smaaklessen door scholen en kinderen wordt ontvangen maakt echter heel duidelijk hoezeer dit onderwerp leeft. En dit is een belangrijke stimulans voor alle betrokkenen bij het implementeren van de programma s Smaaklessen en Schoolgruiten. Prof.dr.ir. Fons Voragen Emeritus Hoogleraar Levensmiddelenchemie, Wageningen Universiteit Directeur Smaaklessen December

5 2. Samenvatting Smaaklessen is een lesprogramma over voeding en voedsel voor het basisonderwijs en heeft tot doel consumenten al vanaf hun jeugd voor deze onderwerpen te interesseren via het aspect van smaak. Nieuwe en te behouden Smaaklesscholen De doelstelling voor schooljaar was het introduceren van Smaaklessen op 650 nieuwe basisscholen. Daarnaast moesten 350 van de 500 scholen uit schooljaar behouden blijven. In totaal zijn er dit schooljaar 638 nieuwe Smaaklesscholen bijgekomen. Een deel hiervan gaat pas in het begin van schooljaar echt van start. Kwantificering van te behouden scholen blijkt moeilijk. Toch is te stellen dat ruim 50% van de scholen van het eerste schooljaar ook in het huidige schooljaar met Smaaklessen bezig zijn geweest. Dit aantal is gebaseerd op de aanwezigheid van scholen bij terugkomworkshops, de gegeven kokslessen en gastlessen en de uitkomsten van telefonisch contact dat de verschillende steunpunten met de basisscholen hebben gehad. Nadruk leggen op structurele inbedding in het lesprogramma blijft noodzakelijk, net als het inventariseren van manieren waarop Smaaklessen makkelijk aan zou kunnen sluiten bij al bestaande methodes en activiteiten. Lesmateriaal en procesevaluatie In schooljaar is lesmateriaal voor Smaaklessen ontwikkeld. In schooljaar is een herdruk van dit materiaal gemaakt. Het Voedingscentrum heeft een procesevaluatie uitgevoerd om het gebruik en de waardering van Smaaklessen bij leerkrachten en andere betrokkenen te onderzoeken. De uitkomsten hiervan worden meegenomen bij de herziening van het huidige lesmateriaal. Introductie en ondersteuning Voor de ondersteuning van basisscholen zijn diverse organisaties actief. De introductie van Smaaklessen vindt op diverse manieren plaats, afhankelijk van het betrokken steunpunt. De meest voorkomende manier zijn de workshops. Andere vormen zijn korte instructies en proeflessen. Om scholen te stimuleren met Smaaklessen aan de slag te blijven zijn verschillende terugkomworkshops georganiseerd. Daarnaast zijn er Smaakfeesten en regionale activiteiten uitgevoerd en is er telefonisch contact geweest met de scholen. Kok in de Klas De organisatie van Kok in de Klas ligt in handen van kokvereniging Euro-Toques. Dit schooljaar hebben 111 Smaaklesscholen een Kok in de Klas mogen ontvangen. Dit waren voor het merendeel scholen uit het schooljaar , aangezien de organisatie van Kok in Klas toen niet goed liep. Samenwerking De samenwerking tussen de verschillende groene onderwijsinstellingen wordt steeds professioneler. In elk team is een projectmedewerker/trekker aanwezig. Daarnaast worden er steeds meer studenten en stagiaires betrokken. Ook de samenwerking tussen de groene instellingen en GGD-en begint in verschillende regio s goede vormen aan te nemen. Met de integratie van Smaaklessen en Schoolgruiten in het vooruitzicht moet deze samenwerking zich verder uitontwikkelen. Beleidsmatige ontwikkelingen In mei 2008 is het advies Koffeman uitgebracht. De voornaamste uitkomst van dit advies was de organisatorische integratie van de programma s Smaaklessen en Schoolgruiten. Dit moet in schooljaar vorm gaan krijgen. Communicatie en PR Dit schooljaar is de inschrijving van de 1000 e Smaaklesschool gevierd, samen met minister Verburg en de verschillende betrokken partijen. Deze feestelijke dag heeft veel media-aandacht gehad. Andere communicatiemiddelen zijn de wervingsfolder, de website de nieuwsbrief en aanwezigheid op diverse beurzen en bijeenkomsten. Financiën Een financiële rapportage behorende bij de huidige rapportage zal, inclusief een goedkeurende accountantsverklaring, apart worden toegestuurd. 5

6 3. Inleiding en doelstelling Smaaklessen is een lesprogramma over voeding en voedsel voor het basisonderwijs en heeft tot doel consumenten in hun jeugd al te interesseren voor voeding en voedsel via het aantrekkelijke aspect van smaak. De gedachte hierachter is dat de jeugd hiermee ontvankelijk gemaakt wordt deze onderwerpen, zich hier verder over wil informeren en blijvend geïnteresseerd raakt. Door aspecten van voeding en voedsel op een speelse manier onder de aandacht te brengen gaan gerelateerde onderwerpen meer interesseren en maakt de jeugd op den duur beter onderbouwde keuzes. Smaaklessen is een programma van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) en een initiatief van Pierre Wind. Het geheel wordt gecoördineerd door Wageningen Universiteit en Researchcentrum (WUR) en het Voedingscentrum en uitgevoerd in samenwerking met vier Hogere Agrarische Scholen (HAS) te weten CAH Dronten, HAS Den Bosch, Hogeschool INHOLLAND en Van Hall Larenstein, twee Agrarische Opleidingscentra (AOC) te weten het Citaverde College en AOC Oost en met kokvereniging Euro-Toques. Tevens wordt nauw samengewerkt met Stichting Kennisnet en het Ontwikkelcentrum voor de ontwikkeling van de website. Op kleinere schaal wordt samengewerkt met verschillende GGD-en en het programma Verbreding Techniek in het Basisonderwijs (VTB). Doelstelling schooljaar De doelstelling van het programma voor schooljaar was het introduceren van Smaaklessen op 650 nieuwe basisscholen. Daarnaast moesten 350 van de 500 scholen die in schooljaar hebben deelgenomen aan Smaaklessen behouden blijven. Bij beide doelstellingen ging het om een inspanningsverplichting. Ik vond het een feest met de kinderen aan de slag te gaan. Als je die koppies zag als een ui of tomaat geproefd werd. Er waren kinderen die nog nooit tomaat hadden geproefd, laat staan verschillende soorten bij elkaar hadden gezien. Na een uur hebben we kinderen tomaat leren eten. Ze vonden het erg lekker! 6

7 4. Smaaklesmaterialen en evaluatie van gebruik Gedurende schooljaar is voor alle groepen lesmateriaal ontwikkeld, wat in de Smaakkist aangeboden wordt aan deelnemende scholen. Vóór aanvang van het schooljaar 2007/2008 is een herdruk van dit materiaal gemaakt. Dit is gebruikt in het huidige schooljaar. Na afloop van schooljaar is een digitale vragenlijst uitgestuurd naar deelnemende scholen. Een deel van de vragen uit deze vragenlijst waren gericht op de ervaringen met het lesmateriaal. Over het algemeen zijn leerkrachten zeer positief over het lesmateriaal. Het materiaal is aantrekkelijk, uitnodigend en leuk om mee aan de slag te gaan. De voornaamste constructief kritische opmerkingen betroffen de benodigde (voorbereiding)tijd. Leerkrachten hebben behoefte aan duidelijkere aanwijzingen op welke manier de lessen zo efficiënt mogelijk kunnen worden uitgevoerd, speciaal wanneer hier weinig tijd voor is. Ook hebben sommige leerkrachten behoefte aan meer achtergrondinformatie. Specifieke onderwerpen waar meer informatie wenselijk voor is zijn allergieën en culturele aspecten. Deze opmerkingen zullen in schooljaar opgepakt worden. In schooljaar heeft het Voedingscentrum een breder evaluatieonderzoek uitgevoerd bij leerkrachten om het lesmateriaal verder te optimaliseren. Het doel van het onderzoek was te achterhalen in hoeverre het huidige lespakket gebruikt en gewaardeerd wordt en hoe de organisatie van Smaaklessen gewaardeerd wordt. Voor dit onderzoek zijn bij Smaaklesscholen vragenlijsten afgenomen, observaties gedaan en focusgroep interviews gehouden. Daarnaast zijn er interviews gehouden met de verschillende Smaaklespartners en GGD-en. De voornaamste conclusies van het onderzoek zijn dat leerkrachten en leerlingen enthousiast zijn over Smaaklessen en het een goed vehikel vinden kinderen kennis te laten maken met voeding en voedsel. Aandachtspunten zijn dat Smaaklessen veelal naar eigen inzicht van de leerkracht wordt ingezet. De vraag is of hier meer sturing in gegeven zou moeten worden, bijvoorbeeld in de vorm van een selectie van basislessen. Daarnaast is ondersteuning gewenst bij het laten aansluiten van Smaaklessen bij bestaande methoden en bij het inbedden in het reguliere onderwijs. De samenwerking tussen de Hassen en de WUR verloopt goed. Deze instellingen motiveren hun deelname vooral met de maatschappelijke relevantie van Smaaklessen en het vergroten van de naamsbekendheid van de betreffende onderwijsinstellingen. GGD-en zien een rol in de verdere verspreiding van Smaaklessen. Zij missen echter een theoretische onderbouwing en het onderdeel bewegen in het huidige lesmateriaal. Het definitieve rapport Smaaklessen beproefd: een formatieve procesevaluatie is in augustus 2008 beschikbaar gekomen en te vinden via Op termijn zal het lesmateriaal van Smaaklessen herzien worden. Hier zullen alle resultaten uit bovengenoemde evaluaties in meegenomen worden. Tevens zullen, waar mogelijk, ook de uitkomsten van het onderzoek Biefstuk komt niet van de kip van het LEI worden meegenomen. De herziening van het lesmateriaal is sterk afhankelijk van de verdere invulling van de beleidslijn Jeugd en Voedsel en de mate van integratie met het lesprogramma Schoolgruiten. Zoals het programmateam al heeft aangegeven in hun reactie op het advies van dhr. Koffeman is een scherpere definitie van de wensen m.b.t. Schoolgruiten onontbeerlijk voordat daadwerkelijk vorm kan worden gegeven aan een vernieuwde versie van het lesmateriaal van Smaaklessen. 7

8 5. Nieuwe scholen schooljaar Inschrijvingen In schooljaar is het voor 650 basisscholen mogelijk geweest deel te nemen aan Smaaklessen. Eind april is dit aantal inschrijvingen bereikt. Aangezien op dat moment al zichtbaar was dat Smaaklessen ook in schooljaar op vergelijkbare manier door zou gaan, is in de organisatie geen harde knip gelegd tussen beide schooljaren en konden scholen zich blijven inschrijven. Tevens hebben in de loop van het schooljaar een aantal scholen zich uitgeschreven, waardoor er weer ruimte was voor nieuwe scholen. 5.2 Ondersteuning Scholen die mee willen doen aan Smaaklessen schrijven zich in via de website Vervolgens worden de scholen ingedeeld bij één van de regionale steunpunten. Deze steunpunten bevinden zich bij de Hassen en de WUR. Sinds dit schooljaar werken ook twee AOC s mee binnen Smaaklessen. Zo is het Citaverde College in Roermond het regionale steunpunt voor Smaaklessen in Limburg. Voor het opzetten van dit steunpunt heeft het Citaverde College dit jaar nauw samengewerkt met HAS Den Bosch. AOC Oost werkt samen met Wageningen Universiteit. Op dit moment bestaat de deelname van AOC Oost vooral uit het verschaffen van een locatie voor workshops in de regio Twente en de Achterhoek. Op termijn zal deze rol uitgebreid worden naar een actievere en zelfstandigere participatie. De steunpunten ondersteunen de basisscholen bij het inzetten van Smaaklessen. Deze ondersteuning vindt plaats via introductieworkshops, een instructie, een proefles op school of een Smaakfeest voor de hele school. Slechts bij uitzondering, wanneer (na overleg) persoonlijk contact onmogelijk blijkt, wordt de leskist via de post aan de school verstrekt. Hierbij wordt een telefonische toelichting gegeven. De verhoudingen waarin de verschillende vormen van ondersteuning bij de regionale teams zijn gegeven zijn weergegeven in tabel 1. Een deel van de scholen zullen in het schooljaar pas een introductie ontvangen. Partij CAH Dronten HAS Den Bosch Citaverde College INHOLLAND Delft Van Hall WUR + AOC Oost Totaal # ingeschreven scholen # uitgeschreven scholen (samen met Citaverde) # bediende scholen # workshops op steunpunt # workshops elders # scholen via workshops # instructies op scholen # instructies op steunpunt # proeflessen # per post Nog te bedienen in Tabel 1 Vormen en verdeling van ondersteuning bij regionale steunpunten 8

9 Introductieworkshops Zoals uit tabel 1 is op te maken heeft het merendeel van de scholen via introductieworkshops kennis gemaakt met Smaaklessen. De meeste workshops hebben plaatsgevonden bij de verschillende steunpunten, soms op verschillende locaties van deze instellingen. Daarnaast hebben workshops ook plaatsgehad bij de Hanze Hogeschool, verschillende GGD-en en bij diverse basisscholen. Bij deze laatste locaties kwamen scholen uit de omgeving dan naar betreffende basisschool toe. Alle workshops zijn door personeel van de steunpunten uitgevoerd, aangevuld door stagiaires en studenten. De introductieworkshops zijn een efficiënte manier om een groot aantal scholen een goede basis te geven wat Smaaklessen is en tegelijkertijd scholen onderling ervaringen en ideeën uit te laten wisselen. Scholen krijgen direct een gevoel bij wat Smaaklessen is en hoe ze het zelf op school in kunnen zetten. Daarnaast is het voor scholen die enkel willen deelnemen aan Smaaklessen omdat het gratis is, een goede drempel. Naar aanleiding van de ervaringen van de afgelopen schooljaren is voor komend schooljaar besloten nieuwe scholen te verplichten bij een introductieworkshop aanwezig te zijn. De belangrijkste reden voor deze beslissing zijn de huidige positieve ervaringen met de workshops en het feit dat er op deze manier een eenduidige uitstraling en procedure is voor deelname aan Smaaklessen. Mochten scholen echt geen kans zien bij een introductieworkshop aanwezig te zijn, dan wordt een aparte afspraak met de school gemaakt voor een instructie of proefles. Afgelopen schooljaar hadden CAH Dronten en Van Hall moeite scholen naar hun workshops te krijgen. Dit kwam door de grotere afstanden in de provincies Flevoland, Friesland en Groningen tot de regionale steunpunten. Toch willen ook deze teams komend schooljaar hun focus leggen op de introductieworkshops. Door workshops ruim van te voren te plannen en via de website kenbaar te maken en door deelname aan een workshop in de standaardprocedure van Smaaklessen op te nemen, is het beter mogelijk scholen verplicht te stellen aanwezig te zijn bij de workshops. Door een workshop daarnaast op een basisschool of een GGD te organiseren en andere scholen hier uit te nodigen wordt de reisafstand verkleind. De introductieworkshop heeft een prima opzet. Het is leuk om te zien dat je met hele simpele dingen verwondering kunt opwekken. Het maakte mij enthousiast op school aan de slag te gaan. Proeflessen Studenten van CAH Dronten, Van Hall en Wageningen Universiteit hebben op een aantal nieuwe basisscholen proeflessen gegeven. Smaaklessen vereist, door de praktische inhoud, veel tijd en ondersteuning van de leerkrachten. Daarnaast wordt er ook inhoudelijk veel verwacht. Door het geven van proeflessen kan hierin tegemoet worden gekomen. De inhoud van de lessen is per team verschillend. Sommige lessen komen uit het lesmateriaal zelf, andere lessen zijn speciaal ontwikkeld door de studenten. Voorbeelden zijn pasta maken, een les over brood en een les over dierenwelzijn. HAS Den Bosch heeft ook vijf proeflessen verzorgd. Zij hebben dit gedaan bij te behouden scholen. Aangezien komend schooljaar de introductieworkshops voor alle startende scholen verplicht worden, zullen de proeflessen in het hele land meer het karakter van een behoudsactie krijgen. Smaakfeesten In het voorjaar 2008 is het Smaakfeest (voorheen event genoemd) verder uitontwikkeld door vijf studenten van de opleiding Voeding en Diëtetiek van de Haagse Hogeschool, de Hogeschool van Amsterdam en een studente van de Pabo van de Christelijke Hogeschool Ede. Een Smaakfeest is een feestelijke ochtend geheel in het teken van Smaaklessen waarbij door de hele school allerlei smaakproefjes gedaan worden. Het feest wordt afgesloten met een lunch die de kinderen zelf klaar maken. Voorafgaand aan het Smaakfeest wordt een introductie gegeven voor leerkrachten en ouders. Het Smaakfeest wordt georganiseerd en geleid door studenten en is een uitwerking van het Smaakevent van de Smakelaar zoals deze is ontwikkeld door de CAH Dronten. Voor een Smaakfeest wordt een eigen bijdrage van de school gevraagd. Met een Smaakfeest kan voeding en voedsel op de hele school en in de schoolomgeving onder de aandacht wordt gebracht. Er wordt ontvankelijkheid gecreëerd bij alle leerkrachten, directie en ook bij ouders voor ondersteuning en aandacht thuis. Hierdoor is de kans groter dat Smaaklessen een plek krijgt binnen het curriculum. 9

10 In het voorjaar 2008 hebben vier Smaakfeesten plaatsgevonden, in vier verschillende regio s. Twee scholen waren behoudsscholen, twee scholen waren nieuwe scholen. Nu er draaiboeken zijn ontwikkeld voor de organisatie van een Smaakfeest is het in het komende schooljaar gemakkelijker dit product veelvuldig aan te bieden aan scholen. Wel is het hiervoor relevant voldoende studenten te hebben om de Smaakfeesten te organiseren en te begeleiden. Het Smaakfeest was een succesvolle activiteit. De saamhorigheidsgevoel van de kinderen werd hier goed aangesproken Een van de ouders van de leerlingen heeft thuis een fruitgroothandel. Heel spontaan kwam de moeder met twee overvolle kisten met fruit aan, waaronder ook exotisch fruit. We hebben er een overheerlijke fruitsalade van gemaakt in de klas. 10

11 6. Behoud scholen schooljaar In het schooljaar hebben 500 scholen meegedaan aan Smaaklessen. Het doel voor het huidige schooljaar was 350 van deze scholen ook dit jaar actief met Smaaklessen bezig te laten zijn. Om dit te bewerkstelligen zijn een aantal landelijke en een aantal regionale activiteiten georganiseerd. 6.1 Nieuwjaarskaartjes Vóór de kerstvakantie hebben alle Smaaklesscholen van schooljaar nieuwjaarskaarten ontvangen. Het doel van de kaartjes was scholen opnieuw op Smaaklessen te attenderen. Alle kaarten hadden een eigen thema, zoals het stimuleren van leerkrachten met Smaaklessen te beginnen, het enthousiasmeren van een collega voor het programma, het stimuleren naar een terugkomworkshop te komen of buiten de les iets met Smaaklessen te doen. Pierre Wind was de afzender van deze kaartjes. 6.2 Landelijke behoudsactie: Smaaklessen Scheurkalender Smaaklessen is door uitgeverij van Gennep in Amsterdam benaderd invulling te geven aan een scheurkalender met het thema Smaak. Het programmateam heeft dit aanbod aangenomen en deze kans genomen scholen extra te stimuleren met Smaaklessen door te gaan. Smaaklesscholen zijn benaderd kopij in te sturen in de vorm van tekeningen, verhaaltjes, recepten of andere Smaaklesinvullingen. Winnende inzendingen konden een plek verdienen in de Scheurkalender. Een beperkt aantal scholen heeft aan de oproep tot inzenden gehoor gegeven. Daarom is de kalender vooral ingevuld door de eerdergenoemde stagiaires van de opleiding Voeding en Diëtetiek. Daarnaast hebben ook Pierre Wind en de verschillende partners invulling gegeven aan de kalender. De vormgeving van de Scheurkalender is vergelijkbaar met die van het lesmateriaal zodat deze herkenbaar is. De Scheurkalender is voor kalenderjaar 2009 en ligt sinds september 2008 in verschillende boekwinkels en warenhuizen. 6.3 Verkoop lesmaterialen via Schoolsupport De lesmaterialen voor Smaaklessen zijn bij te bestellen via de uitgever Schoolsupport. In schooljaar zijn er 131 lerarenhandleidingen bijbesteld, 455 stuks van de leerling-boekjes en 9 leskisten. Naast verkoop maakt Schoolsupport ook promotie voor Smaaklessen via hun website en hun brochure. 6.4 Terugkomworkshops Bij de verschillende steunpunten zijn dit schooljaar diverse terugkomworkshops gehouden. Het doel van deze workshops is scholen opnieuw te enthousiasmeren voor Smaaklessen en inhoudelijke informatie en nieuwe lessuggesties over een bepaald onderwerp aan te bieden. De inhoud van de workshops is deels gebaseerd op onderwerpen waarvan leerkrachten tijdens de introductieworkshops aangaven dat ze hier meer informatie over wilden. Deels zijn dit onderwerpen waar betreffende steunpunten expertise in hebben. De specifieke invullingen van de workshops per steunpunt worden later in dit hoofdstuk weergegeven. Tijdens de workshops konden leerkrachten ook met elkaar ervaringen uitwisselen. Onderwerpen die ter sprake kwamen waren de manieren waarop je Smaaklessen structureel in kan zetten en hoe je tijd en/of geld kan besparen bij de uitvoering van Smaaklessen. Basisscholen werden via de website en de nieuwsbrief geattendeerd op de workshops. Daarnaast nodigden de verschillende regioteams de scholen uit hun eigen regio uit voor deze workshops. Terugkomworkshops hebben als vorm van behoud veel voordelen. Zo komen er veel leerkrachten die met Smaaklessen aan de slag zijn bij elkaar om ervaringen uit te wisselen. Dit werkt zeer enthousiasmerend en draagt bij aan het gevoel te behoren tot de familie van Smaaklesscholen. Tevens zijn er veel inhoudelijke mogelijkheden omdat er bij de verschillende steunpunten veel kennis en expertise is over een variatie aan voeding- en voedsel gerelateerde onderwerpen. Wat een enthousiasme hebben de mensen die de presentaties houden! Door het uitwisselen van Smaakleservaringen hebben we veel van elkaar kunnen opsteken. 11

12 6.5 Behoud door regionale steunpunten Behoud door CAH Dronten De CAH Dronten is met het zogenaamde Appelmomandje langs gegaan bij de 67 scholen die vorig jaar in de regio van CAH Dronten met Smaaklessen zijn begonnen. Het Appelmomandje is een gezamenlijk initiatief van de Smakelaar en de Stichting Schoolfruit Flevoland. Het bestaat uit een rieten mandje met een appelsnijder, een snijplank, een mes, kaneel en rozijnen. Ook zat er een recept bij om de appels in de magnetron klaar te maken. Daarnaast kregen alle scholen 150 appels voor de leerlingen. Het Appelmomandje is als verrassing aangeboden aan de scholen, ten tijde van de viering van de 1000 e Smaaklesschool. Degene die het afleverde informeerde hoe het met de Smaaklessen ging en benadrukte dat het steunpunt nog steeds benaderd kon worden voor verdere inzet van Smaaklessen. Het cadeau werd positief ontvangen en bleek een goede manier Smaaklessen weer onder de aandacht te brengen. Een minpunt van deze actie was dat het tijdrovend is. In het kader van de integratie Smaaklessen/Schoolgruiten is het aan te bevelen een onderzoek te doen naar de haalbaarheid van verdere samenwerking met Stichting Schoolfruit Flevoland. Behoud door HAS Den Bosch HAS Den Bosch heeft in schooljaar scholen ondersteund. Het streven was 56 van deze scholen te behouden. Hiervoor heeft HAS Den Bosch één terugkomworkshop georganiseerd. Het thema van deze workshop was: De smaak te pakken? Zet Smaaklessen in bij andere vakken!. Bij deze workshop waren zes leerkrachten aanwezig. Een poging dezelfde workshop bij het Citaverde College uit te voeren is niet gelukt in verband met te weinig inschrijvingen. Tevens heeft HAS Den Bosch telefonisch contact gehad met 56 scholen die vorig schooljaar gestart zijn met Smaaklessen. 40 scholen gaven aan met Smaaklessen aan de slag te zijn of binnenkort te gaan, 7 scholen zeiden in de toekomst niets meer met Smaaklessen te gaan doen en 9 scholen wisten het nog niet. Tot slot heeft HAS Den Bosch vijf gastlessen verloot en uitgevoerd bij scholen van vorig schooljaar. Behoud door Hogeschool INHOLLAND Hogeschool INHOLLAND had het streven 88 scholen van vorig schooljaar te behouden. INHOLLAND heeft vooral ingezet op het ontwikkelen en uitvoeren van een aantal terugkomworkshops. De terugkomworkshop Laat je niet foppen, tijdens het shoppen ging over etikettering en verleiding bij de verkoop van producten. Deze workshop is tweemaal uitgevoerd en hierbij waren leerkrachten van 18 scholen aanwezig. De waardering voor deze workshop was erg hoog. De tweede workshop Anders (w)eten is momenteel nog in ontwikkeling en gaat over voeding en voedsel binnen verschillende geloven. Beide onderwerpen zijn geïnventariseerd bij Smaaklesleerkrachten tijdens de introductieworkshops. Genoemde workshops worden geoptimaliseerd en zullen komend schooljaar ook bij andere steunpunten uitgevoerd worden. Naast de terugkomworkshops heeft het team van Hogeschool INHOLLAND ook veel telefonisch en contact gehad met scholen van vorig jaar. De verzamelde data geven niet weer of de school nog steeds met Smaaklessen werkt of inmiddels daarmee gestopt is. Behoud door Van Hall Van Hall heeft in schooljaar scholen ondersteund. Het streven was 23 scholen te behouden. Hiervoor heeft Van Hall een prijsvraag uitgeschreven onder zowel Smaaklesscholen als andere basisscholen in de regio s Friesland & Groningen. Deze actie was dus zowel een promotie als een behoudsactie. Scholieren konden het meest verrassende recept insturen. De prijs was een excursie met de hele klas naar Van Hall, waar zij hun recept daadwerkelijk konden gaan maken. Helaas was er weinig animo voor deze prijsvraag en is hij voortijdig stopgezet. Van Hall heeft ook telefonisch contact gehad met 25 scholen van vorig schooljaar. Ca. 50% gaf aan nog steeds aandacht te besteden aan Smaaklessen en interesse te hebben in een terugkomworkshop. Helaas viel het aantal inschrijvingen voor een terugkomworkshop in maart 2008 tegen, waardoor deze niet is doorgegaan. Behoud door Wageningen Universiteit In schooljaar heeft Wageningen Universiteit 125 scholen ondersteund. Om zoveel mogelijk van deze scholen te behouden heeft Wageningen Universiteit twee terugkomworkshops georganiseerd. De thema s van deze workshops waren: Moleculaire Gastronomie en Leef je uit met Groenten en Fruit. Beide 12

13 workshops bestonden uit een inhoudelijk deel met een verhaal van een hoogleraar of docent van de universiteit en een praktisch gedeelte waarin de basisschoolleerkrachten met verschillende proefjes zelf aan de slag konden. In totaal zijn er leerkrachten van 13 scholen bij de workshops aanwezig geweest. Naast de workshops is er tevens telefonisch contact geweest met ruim 100 scholen die vorig schooljaar gestart zijn met Smaaklessen. 47 van deze scholen gaven aan nog steeds met Smaaklessen aan de slag te zijn of binnenkort te gaan, 15 scholen zeiden in de toekomst niets meer met Smaaklessen te doen en 38 scholen zeiden mogelijk wel door te gaan, maar nog niet te weten hoe en wanneer. 6.6 Evaluatie m.b.t. verschillende vormen van behoud Voor de terugkomworkshops is tot nu toe, behalve bij Hogeschool INHOLLAND, nog niet heel veel animo geweest. Toch heerst de mening dat deze vorm zijn plek nog moet verdienen. Leerpunten zijn om terugkomworkshops op meer locaties te organiseren. Daarnaast moet de communicatie over de workshops eerder en duidelijker, moeten er meer kant- en klare proefjes aangeboden worden en moet het onderwerp relevant zijn voor leerkrachten en aansluiten bij wat in het basisonderwijs speelt. Het telefoongesprek werd door veel leerkrachten positief ontvangen en gezien als een (extra) stimulans Smaaklessen (weer) op te pakken. Daarnaast kwam uit de telefoongesprekken als een belangrijke conclusie naar voren dat Smaaklessen vaak bij één persoon ligt die het als een eenmalig project inzet. Het betrekken van de hele school en benadrukken van een meer structurele inzet bij aanvang van het programma is een belangrijk leeraspect voor de toekomst. Naast het genoemde telefonisch contact is er vanzelfsprekend ook contact geweest via , nieuwsbrieven en website. (Persoonlijk) contact is nodig scholen te blijven stimuleren met Smaaklessen bezig te gaan. Op deze manier houden de teams tevens feeling met wat er bij scholen leeft en waar zij behoefte aan hebben. Persoonlijk contact is uiteraard arbeidsintensief. De ontwikkeling van de scheurkalender heeft niet erg geleefd onder de scholen. De verkoop van de kalender in diverse boekhandels zal de naamsbekend van Smaaklessen vergroten. Tevens zal de kalender komend schooljaar aangeboden worden aan alle Smaaklesscholen waardoor zij dagelijks met voeding en voedsel bezig kunnen zijn. In de toekomst zal in de informatieverstrekking richting scholen veel meer de focus liggen opdat scholen Smaaklessen op een meer structurele basis in moeten zetten. Door hier meer aandacht op te leggen binnen de introductieworkshops en in communicatiemiddelen als website en nieuwsbrief moet het voor scholen vanzelfsprekender worden Smaaklessen niet enkel projectmatig maar juist op structurele basis te gebruiken. Kwantificering van te behouden scholen blijkt moeilijk. Toch is te stellen dat ruim 50% van de scholen van het eerste schooljaar ook in het huidige schooljaar met Smaaklessen bezig is geweest. Dit percentage is bepaald door de lijsten van de verschillende activiteiten naast elkaar te leggen. Scholen waar meerdere activiteiten hebben plaats gevonden zijn vanzelfsprekend maar eenmalig geteld. 13

14 7. Kok in de Klas In het begin van schooljaar gaf Euro-Toques aan zich terug te trekken uit het programma Smaaklessen. Als redenen hiervoor gaven zij dat de organisatie te ingewikkeld en te bureaucratisch was, met voor hen negatieve financiële consequenties tot gevolg. Deze beslissing is in het najaar van 2007 teruggedraaid en op dat moment zijn er afspraken gemaakt alsnog op een succesvolle manier vorm te geven aan het onderdeel Kok in de Klas. 7.1 Organisatie Kok in de Klas De organisatie van Kok in de Klas heeft in de loop van het schooljaar goede voortgang geboekt. Organisatorische veranderingen hebben ervoor gezorgd dat zowel het vinden van koks als het matchen van kok en school beter gaat. De voorzitter van Euro-Toques gaat zelf op zoek naar koks in de regio van de scholen die een kok willen ontvangen. Zowel de school als de kok ontvangt een brief met informatie over Smaaklessen, de koksles en de gekoppelde kok c.q. school. Het is aan de school contact op te nemen met de genoemde kok om een afspraak te maken. Als de les plaats heeft gevonden ontvangt de WUR een bevestiging van de kok, ondertekend door de school, en betaalt de WUR de onkostenvergoeding van 100 euro aan de kok. 7.2 Verloop Kok in de Klas Uit het schooljaar stonden nog ongeveer 240 aanvragen van scholen open. Deze scholen kwamen bovenaan de prioriteitenlijst te staan. Vervolgens is de inschrijving ook opengesteld voor nieuwe scholen. In schooljaar hebben 53 extra scholen aangegeven een kok te willen ontvangen. Dit waren zowel nieuwe scholen als scholen uit voorgaande schooljaren. In totaal is in schooljaar op 111 Smaaklesscholen een Kok in de klas geweest. Dit aantal is gebaseerd op het aantal evaluatieformulieren dat door koks is ingestuurd. De aantallen van deze kokslessen kunnen mogelijk hoger liggen wanneer koks geen vergoeding voor hun les verwachten. Sommige scholen hebben hun aanvraag doorgeschoven naar schooljaar Dit schooljaar moet dan ook blijken of de scholen die tot op dit moment geen Kok in de klas hebben ontvangen dit alsnog krijgen of dat ze geen interesse meer hebben. De kinderen vonden het heel spannend een echte kok te zien en te ervaren hoe proeven beïnvloed werd door meerdere dingen. De kok was een zeer gewaardeerde extra aan Smaaklessen. 7.3 Evaluatie Kok in de Klas De huidige manier van organisatie loopt goed. Het secretariaat zit niet meer tussen kok en school, waardoor snel concrete afspraken gemaakt kunnen worden en veranderingen snel kunnen worden bewerkstelligd. Een minpunt is dat de brief die naar de school wordt gestuurd soms niet bij de betreffende persoon op de school aankomt. Dit is vervelend voor de school omdat zij wel informatie verwachten en voor de kok omdat deze niets meer hoort. Sommige scholen willen ook geen kok meer en maken dit niet kenbaar, wat opnieuw vervelend is voor de kok. Uit de evaluatie die bij ruim 30 koks is uitgevoerd kwam dit ook als verbeterpunt naar voren. Helaas is hier niet veel aan te doen. Een aanname is dat deze problemen minder zullen worden zodra er een korter tijdsbestek is tussen de aanvraag voor het koksbezoek en het verschaffen van de informatie voor de invulling hiervan. Het afgelopen schooljaar is nog gebruik gemaakt van het lesmateriaal Professor Papilletje dat ontwikkeld is door Euro-Toques. Dit materiaal bestaat uit lesboekjes voor de kinderen en een handleiding en Cd-rom ter ondersteuning van de kok. Dit materiaal wordt door de koks als redelijk positief ervaren. Wel zien zij graag wat mee vrijheid zodat zij zelf een persoonlijke invulling aan de les kunnen geven. Het afgelopen schooljaar is een begin gemaakt met de ontwikkeling van nieuw lesmateriaal voor de koksles in de lijn van Smaaklessen. Hierbij worden de opmerkingen van de koks meegenomen. Tot op heden is er nog geen definitieve herziening van het materiaal. 14

15 De inzet die de voorzitter van Euro-Toques levert bij het vinden van koks is dermate waardevol gebleken dat de geplande ICT tool voor het koppelen van kok en school overbodig is geworden. Persoonlijk contact van kok tot kok blijkt zeer nuttig en waardevol voor het vinden van voldoende en goede koks en een gedegen instructie van nieuwe koks. 7.4 Boer in de Klas In het initiële projectplan is aangegeven dat er, naast de Kok in de Klas, ook gekeken zou worden naar mogelijkheden voor een Boer in de Klas. Deze opdracht is door financiële beperkingen niet uitgevoerd. Wel ziet Smaaklessen voor de toekomst mogelijkheden dergelijke initiatieven als aanvulling op het lesprogramma aan te bieden. Hierbij moet aangesloten worden bij al lopende initiatieven zoals die van de Nederlandse Zuivelorganisatie, Vrienden van het Platteland of Kom in de Kas. 15

16 8. Samenwerkingspartijen 8.1 Partijen binnen de groene kennisstructuur Binnen het programma Smaaklessen is de grootste rol weggelegd voor de diverse groene onderwijsinstellingen. Deze organisaties ondersteunen basisscholen uit betreffende regio s. De achterliggende gedachte van deze ondersteuning is dat instellingen die veel weten over voeding en voedsel hun kennis en expertise kunnen inzetten voor de maatschappij. Tevens is een dergelijke systeemontwikkeling voor de (groene) hogere instellingen een innovatief onderwijselement. Hieronder is weergegeven wat de samenstelling van de verschillende Smaaklesteams bij deze instellingen is. De rapportages van de individuele instellingen zijn te vinden in bijlage 1 t/m 4. CAH Dronten Het projectteam van de Smakelaar van de CAH Dronten voor schooljaar bestaat uit een deeltijd ondersteunende kracht en een team van zes docenten. Daarnaast zijn er vier studenten van de CAH Dronten betrokken bij Smaaklessen. Activiteiten die deze studenten hebben uitgevoerd zijn het uitvoeren van de instructies en Smakelaaractiviteiten op basisscholen. Deze studenten kregen studiepunten voor deze activiteiten. Naast studenten van de CAH Dronten zijn er ook acht studenten van andere onderwijsinstellingen werkzaam geweest bij de Smakelaar. Deze stagiaires kwamen van de Hogeschool van Amsterdam, de Haagse Hogeschool en STOAS. Deze stagiaires ontvingen een stagevergoeding van 200 euro per maand. HAS Den Bosch Het projectteam Smaaklessen van HAS Den Bosch bestaat uit een projectleider en een projectmedewerker. Verder zijn er studenten van HAS Den Bosch betrokken. Studenten Food Design hebben innovatieve hapjes ontwikkeld en geholpen bij de organisatie van de workshops. Bij de gastlessen zijn studenten van de opleiding Food Design & Innovation en de opleiding Voedingsmiddelentechnologie betrokken. Zij zijn beloond in de vorm van studiepunten. Vooral bij het verzorgen van de gastlessen is het van belang dat de kwaliteit gewaarborgd wordt. Dit is gedaan door studenten een uitgebreide instructie te geven over hoe een gastles opgebouwd kan worden. Als vervolg op de samenwerking vorig schooljaar, zijn het eind van dit schooljaar hernieuwde gesprekken gevoerd met Fontys Pabo Den Bosch. De contacten zijn weer aangehaald en er zijn nieuwe afspraken gemaakt. Citaverde College Het projectteam Smaaklessen van het Citaverde College bestaat uit een projectleider en twee docenten. Tot op dit moment zijn er nog geen studenten vanuit Citaverde bij Smaaklessen betrokken. De mogelijkheden om VMBO leerlingen in te zetten bij de activiteiten het kader van Smaaklessen op basisscholen en/of naschoolse opvang wordt momenteel onderzocht. Er zijn meerdere mogelijkheden om de leeractiviteiten aan het curriculum te koppelen. Voorbeelden zijn burgerschapscompetenties, maatschappelijke stages en het vak Praktische Sector Oriëntatie. Op dit moment is er een eerste gedachtevorming welke activiteiten bij de leerlingen zouden kunnen passen en welke organisatorische consequenties een inzet van deze leerlingen voor Smaaklessen heeft. Hogeschool INHOLLAND Het projectteam Smaaklessen van hogeschool INHOLLAND bestaat uit een projectleider, twee docenten en twee medewerkers. Daarnaast zijn er negen studenten van de opleidingen Voedingsmiddelentechnologie en Food & Business betrokken bij de organisatie van de workshops en het verzorgen van de instructies op de basisscholen. Deze studenten werden voor deze werkzaamheden betaald. Hogeschool INHOLLAND ziet ook een rol weggelegd voor studenten van de afdeling Education, ook van hogeschool INHOLLAND. De competenties van deze opleidingen sluiten beter aan bij de gevraagde competenties binnen Smaaklessen. Van Hall Larenstein Leeuwarden Het projectteam Smaaklessen Noord bestaat uit een projectleider en acht derdejaars studenten Voedingsmiddelentechnologie. De studenten zijn als projectmedewerkers bij de verschillende activiteiten 16

17 ingezet. Zij geven de proeflessen en organiseren de workshops. De studenten worden voor deze activiteiten betaald. Er wordt gekeken of er mogelijkheden zijn Smaaklessen in te bedden in het onderwijs van van Hall. Op dit moment is er geen contact met andere opleidingen buiten van Hall. Komend schooljaar komt er een samenwerking met de AOC in Groningen, Friesland en Drenthe in het kader van het project Biologisch Koken maakt Kennis. Daarnaast is er contact met de Hanze Hogeschool Groningen voor stagiaires Voeding en Diëtetiek. Wageningen Universiteit Het projectteam Smaaklessen van Wageningen Universiteit en Researchcentrum bestaat uit de programmadirecteur, twee programmamedewerkers en twee adviseurs. Daarnaast maakt ook een medewerker van het Voedingscentrum en de projectleider van CAH Dronten actief deel uit van het team. Bij de organisatie van workshops en het geven van instructies worden studenten ingezet. Deze studenten worden voor deze activiteiten betaald. De proeflessen worden verzorgd door studenten van de opleiding Voeding en Gezondheid. Deze studenten volgen het vak Didactiek en Communicatie en hebben als vrije opdracht genoemde proeflessen ontwikkeld, uitgevoerd en geëvalueerd. Tot slot heeft een stagiaire van Wageningen Universiteit het afgelopen schooljaar de procesevaluatie van schooljaar uitgewerkt. 8.2 Evaluatie m.b.t. samenwerking met de groene onderwijsinstellingen De uitvoering van de activiteiten in het kader van Smaaklessen wordt voor het grootste deel uitgevoerd op projectbasis. Op beperkte, maar groeiende, schaal worden ook studenten en stagiaires ingezet. Ervaring leert dat een projectmedewerker/trekker/projectleider onontbeerlijk is voor de continuïteit en de professionaliteit van Smaaklessen. Een stabiel (dagelijks) aanspreekpunt per steunpunt is noodzakelijk voor een professionele ondersteuning van basisscholen bij Smaaklessen. Op termijn zal er meer nadruk moeten komen op de inzet van studenten en de mogelijke inbedding van Smaaklessen in het curriculum van de groene instellingen. Op deze manier krijgt de uitvoer van Smaaklessen een structurelere plek als onderwijselement binnen deze instellingen. Om dit te bewerkstelligen is ondersteuning nodig vanuit de besturen van betreffende instellingen. Vanuit het bestuur van de Groene Kennis Coöperatie is te kennen gegeven dat zij hier binnen de ledenvergadering aandacht voor zullen vragen. Ook deelnemende AOC s willen graag studenten van betreffende scholen een rol laten spelen binnen Smaaklessen. Op dit moment zijn er vanuit AOC s enkel docenten betrokken. Bij AOC Oost zal hiervoor aansluiting gezocht worden bij het RIGO-project Anders dan gedacht. In dit project wil de AOC een brug slaan tussen de basisscholen, de AOC en het bedrijfsleven om een verbeterde doorstroming van scholieren te bewerkstelligen. Smaaklessen zou hier een invulling voor kunnen zijn. Ook bij het Citaverde College bestaan mogelijkheden scholieren mee te laten helpen. Een inventarisatie bij andere AOC s naar vergelijkbare mogelijkheden is raadzaam. Aangezien Smaaklessen een landelijk programma is, is het van belang een landelijke uitstraling neer te zetten met alle regionale steunpunten. Om deze reden wordt er nauw contact onderhouden tussen het landelijke programmateam en alle regionale teams. Daarnaast wordt er eens in de drie maanden een bijeenkomst georganiseerd. In schooljaar hebben deze bijeenkomsten plaatsgehad op 23 oktober 2007, 31 januari 2008 en 15 mei Deze structurele bijeenkomsten worden door de verschillende partners als zeer waardevol beschouwd. Het zijn goede momenten ervaringen uit te wisselen en te bespreken waar Smaaklessen staat. 8.3 Overige samenwerkingspartijen Voedingscentrum Het Voedingscentrum maakt actief deel uit van het programmateam Smaaklessen. Hiervoor stelt het Voedingscentrum 1 formatie-eenheid beschikbaar. De samenwerking uit zich in deelname in het programmateam. Daarnaast zijn medewerkers van de afdeling Kennis verantwoordelijk geweest voor de uitvoer van de formatieve procesevaluatie. Tot slot heeft het Voedingscentrum een actieve rol in het meedenken over de website en andere communicatiemiddelen. Aangezien de beschikbaar gestelde formatie-eenheid onderdeel uitmaakt van het project Voedselkwaliteit van het Voedingscentrum en dit project direct gefinancierd wordt vanuit het Ministerie van LNV dienen de hiërarchische verhoudingen in het komende jaar duidelijker geformuleerd te worden. 17

18 Schoolgruiten Het afgelopen schooljaar is er een actieve, praktische samenwerking geweest tussen de programma s Smaaklessen en Schoolgruiten. Dit betekent dat scholen die aan één van de programma s deelnemen ook informatie kregen over het andere programma. Scholen die deelnemen aan Schoolgruiten hebben aan het begin van het schooljaar de wervingfolder van Smaaklessen ontvangen. Ook bestond één van de nieuwjaarskaarten uit een verwijzing naar Schoolgruiten. In totaal zijn er 360 officiële scholen actief met Schoolgruiten. Hiervan zijn 76 scholen ook Smaaklesscholen. De samenwerking tussen beide programma s zal met het oog op het traject Jeugd & Voedsel verder geïntensiveerd gaan worden. GGD GGD-en hebben onder meer de taak basisscholen in hun regio te ondersteunen op het gebied van gezondheid. Het thema voeding valt hier onder. De ondersteuning gebeurt veelal door Gezondheidsvoorlichters of Jeugdgezondheidswerkers. Alle GGD-en zijn in het begin van schooljaar geïnformeerd over Smaaklessen. Op dit moment hebben 31 GGD-en de leskist in hun bezit. GGD-en die erg actief zijn met Smaaklessen zijn GGD Zuid Hollandse Eilanden, GGD Gooi en Vechtstreek, GGD Hollands Noorden, GGD Groningen, GGD Zaanstreek Waterland. GGD-en hebben binnen Schoolgruiten een belangrijke rol bij de werving en ondersteuning van basisscholen. Om deze reden is het erg belangrijk naar de verschillende GGD-en eenduidig te communiceren hoe Smaaklessen en Schoolgruiten zich tot elkaar verhouden. Voor de verdere uitontwikkeling van het traject Jeugd & Voedsel is intensievere samenwerking tussen GGD-en en de regionale steunpunten van Smaaklessen onontbeerlijk. Vooral de regio Groningen is hier actief in. 18

19 9. Beleidsmatige ontwikkelingen 9.1 Traject Koffeman Vanuit de Ministeries VWS en LNV is in het najaar 2007 een verzoek uitgegaan aan dhr. Koffeman (oud- Kamerlid) een bestuurlijke organisatie voor het programma Jeugd en Voedsel (waaronder Smaaklessen en Schoolgruiten) tot stand te brengen. Dit advies is in mei 2008 beschikbaar gekomen. De belangrijkste uitkomsten van dit advies zijn om in de looptijd van twee jaar een projectorganisatie op te zetten van waaruit Smaaklessen/Schoolgruiten gezamenlijk uitgevoerd wordt. Deze tijdelijke projectorganisatie moet dienen als basis voor een bredere beleidslijn Jeugd en Voedsel. Deze tijdelijke projectorganisatie zal worden ondergebracht bij WUR. Binnen de verdere vormgeving van Jeugd en Voedsel zullen daarnaast het Centrum Gezond Leven, de Groene Kennis Coöperatie en het Voedingscentrum een (bestuurlijke) rol gaan spelen. Het advies van dhr. Koffeman is aangeboden aan de ministers van de opdrachtgevende ministeries en aan betrokken partijen. Wageningen Universiteit, het Voedingscentrum en AGF Promotie Nederland hebben gescheiden een reactie op het advies gestuurd. Helaas is er tot op heden nog geen officiële beleidsmatige reactie vanuit genoemde ministeries beschikbaar gekomen. Dit heeft tot gevolg dat er onduidelijkheid blijft bestaan over de inhoud en implicaties van het advies. 9.2 Traject binnen de Groene Kennis Coöperatie Bij de afronding van de ontwikkeling van de opdracht voor de uitrol van Smaaklessen voor schooljaar bleken er niet voldoende financiële middelen beschikbaar. In overleg is besloten de opdracht in drie delen op te delen. Deel A (145kE) betrof de fundamentele operationele coördinatie van Smaaklessen binnen het Groen Onderwijs. Hieronder werden drie taken ondergebracht, te weten: (1) Het werven van stagiaires van zowel de vijf groene als enkele grijze HBO s en het werven van studenten; (2) Het landelijk introduceren van de huidige Smakelaaractiviteiten; en (3) Het borgen van de horizontale kenniscirculatie (tussen de verschillende deelnemende groene instellingen) en het borgen van de verticale kennisuitwisseling (koppeling tussen het groene beroeps- en voortgezet onderwijs en het (grijze) basisonderwijs). Deel B (750 k ) van de offerte bestond uit de feitelijke activiteiten voor de uitrol van Smaaklessen. Deel C (163k ) bestond uit de zogenaamde extra activiteiten ten behoeve van de uitrol. Onder dit deel vielen de herziening van het lesmateriaal, het actualiseren van de website, de introductie van Boer in de Klas, het uitvoeren van de procesevaluatie en de het verdiepen en integreren met lokale initiatieven. Besloten werd dat deel A en deel B in ieder geval uitgevoerd dienden te worden omdat deze activiteiten noodzakelijk zijn voor een gedegen verduurzaming van Smaaklessen. De activiteiten die genoemd worden onder deel A zijn echter ook activiteiten die goed passen binnen doelstellingen van de Groene Kennis Coöperatie (GKC). Om deze reden zouden genoemde taken ingevoerd kunnen worden binnen het traject van Groene Kennis voor en door Burgers. De afspraak was dat, wanneer via traject ook middelen beschikbaar zouden komen, het bilaterale budget van LNV ingezet zou worden voor de activiteiten zoals genoemd binnen deel C. In het traject tot aansluiting bij de Groene Kennis Coöperatie in het algemeen, en Groene Kennis voor en door Burgers in het bijzonder, is veel overleg gevoerd. Er is veel tijd besteed aan het zoeken naar manieren waarop activiteiten van Smaaklessen breder benut kunnen worden binnen het programma Groene kennis voor Burgers. De onduidelijke vraagstelling vanuit de GKC en de vele betrokken personen maakten dit proces moeizaam. In augustus 2007 is door de stuurgroep van de GKC besloten geen directe steun vanuit programmagelden van Groene Kennis voor en door Burgers te verlenen aan Smaaklessen. Binnen het KIGOtraject zouden er wel mogelijkheden zijn. Ten behoeve hiervan heeft het programmateam Smaaklessen een KIGO-aanvraag ingediend. Helaas is het programma Groene Kennis voor en door Burgers als zodanig in maart 2008 door het GKC-bestuur afgekeurd omdat het niet voldoende uitontwikkeld zou zijn. Als oplossing voor bovengenoemde teleurstellingen is aansluiting gezocht bij het al eerder toegekende RIGO-project Smakelaar op stoom van de CAH Dronten. De Smakelaar heeft tot doel boodschappen op het gebied van duurzaamheid, en dan vooral voeding en gezondheid, landelijk uit te dragen naar 19

20 basisscholen. Hierbij worden studenten van verschillende HBO-instellingen ingezet om basisscholen te ondersteunen. De Smakelaar is ontwikkeld in een eerder RIGO-project van de CAH Dronten en wordt in huidige RIGO-project verder uitgebreid. De doelstellingen van dit project zijn de Smakelaar verder uit te bouwen, landelijke dekking te krijgen en een geaccrediteerd concept te worden. De Smakelaar op stoom bestaat uit zeven projecten, die allen in meer of mindere mate een bijdrage leveren aan Smaaklessen. Bij drie van de zeven projecten is een nauwe samenwerking, met financiële afspraken, opgezet tussen Smaaklessen en de Smakelaar. Het doel van deelproject 1 is het vergroten en intensiveren van het netwerk binnen het groene en grijze onderwijs op het gebied van voeding en voedsel. Hieronder valt dus het eerder genoemde doel van Smaaklessen op structurele basis stagiaires en studenten van zowel groene en grijze onderwijsinstellingen in te zetten voor de uitvoer van activiteiten van Smaaklessen en/ of Smakelaar. Het doel van deelproject 2 van de Smakelaar bestaat uit het vergroten en intensiveren van het netwerk met overheden, niet-gouvermentele organisaties, productpromotieorganisaties en het bedrijfsleven op het gebied van voeding en voedsel. Dit doel is te combineren met het doel van Smaaklessen aan te sluiten bij bestaande initiatieven. Het doel van deelproject 7 is het uitvoeren en integreren van activiteiten van de Smakelaar, zoals de Smaakfeesten, ten behoeve van het programma Smaaklessen. Het project Smakelaar op Stoom loopt van december 2007 tot mei De samenwerking tussen Smaaklessen en de Smakelaar loopt daarom ook nog steeds. Resultaten die op dit moment al zijn bewerkstelligd zijn de inzet van verschillende stagiaires bij de uitvoer van Smaaklessen en de uitontwikkeling van de Smaakfeesten en het tot stand brengen van de Scheurkalender. Verdere resultaten van Smakelaar op Stoom zijn na te lezen in de tussenrapportage, en op termijn eindrapportage, van dit RIGO-project. Naast de genoemde samenwerking met de Smakelaar op Stoom zijn er ook afspraken gemaakt met het GKC-bestuur over een financiële ondersteuning van 45k voor het borgen van de horizontale kenniscirculatie tussen de deelnemende groene instellingen en het onderhouden van de website. Tot op heden is dit bedrag echter nog niet ontvangen door het programmateam Smaaklessen. Met betrekking tot de verdere ontwikkeling van de website zijn met het GKC-bestuur ook afspraken gemaakt over activiteiten die mogelijk uitgevoerd kunnen worden door Kennisnet, Groen Kennisnet en het Ontwikkelcentrum. Hierbij moet wel de aantekening worden gemaakt dat het programmateam Smaaklessen groot belang hecht aan het feit dat zij zelf de eindredactie van de website voert. Dit is een belangrijke garantie voor vernieuwing en aansluiting bij de doelgroep. De GKC ziet een dergelijke rol eerder bij Groen Kennisnet weggelegd. 20