Onderzoek in NEMO s Science Live
|
|
- Arthur Bauwens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Deelnemersverslag Onderzoek in NEMO s Science Live 1
2 Inhoud pagina 3 pagina 4 Inleiding Het Onderzoek De Deelnemers De Testsessie Eerste Resultaten pagina 12 pagina 15 pagina 17 De Wetenschappers In de Media Mede Mogelijk Gemaakt Door 2
3 Inleiding Iedereen die wel eens samen met een ander een tekst heeft gelezen, heeft het vast gemerkt: de één leest sneller dan de ander. Terwijl de één ongeduldig wacht tot hij eindelijk de bladzijde om mag slaan, voelt de ander zich zo opgejaagd dat hij helemaal niet meer in staat is om te begrijpen wat er staat. En als een van beide lezers dan ook nog eens dyslectisch is, loopt het verschil in leessnelheid al helemaal snel op. Hoe komt het toch dat niet iedereen even snel leest? Om deze vraag te beantwoorden hebben u en 1234 andere proefpersonen meegedaan aan ons onderzoek tijdens uw bezoek aan NEMO. We vroegen vaders, moeders, kinderen en andere familieleden mee te doen aan ons experiment. Zo kunnen we de resultaten van familieleden met elkaar vergelijken. Wat is houfblor zonder de l? Gekke woorden door de koptelefoon. Herken je ook nog het diploma op tafel? 3
4 Het Onderzoek Er werd veel gelachen tijdens het gezamenlijk spugen De Deelnemers Hoe oud waren de proefpersonen? Dat hebben we hieronder in een grafiek weergegeven. Hoe hoger een staafje, hoe meer deelnemers van die leeftijd. Zo zie je bij de kinderen dat de piek zit bij 11 jaar. De vaders waren gemiddeld 44 en de moeders gemiddeld 42 jaar. 4
5 Wat voor opleiding hebben onze deelnemers gedaan? Dat hebben we hieronder in een taartdiagram weergegeven. Blauw is VMBO, groen is MBO, beige is HBO en paars is WO. Links staan de vaders en rechts de moeders. De ouders in NEMO zijn wat hoger opgeleid dan de gemiddelde Nederlander. Maar, we hebben toch een diverse groep. Mooi, zeker als je je bedenkt dat psychologisch onderzoek meestal alleen bij psychologiestudenten wordt gedaan! 5
6 De Testsessie Eerst keken de onderzoekers hoe snel ouders en kinderen kunnen lezen. Hiervoor moesten ze hardop bestaande woorden en verzonnen woorden lezen, zoals turm en wuizemigkeit. Daarna volgden drie korte testjes waarin de onderzoekers cognitieve vaardigheden maten die van belang zijn om vlot te kunnen lezen. Zo werd gekeken hoeveel letters kinderen in één oogopslag kunnen zien. Daarvoor werd een rijtje letters heel kort geflitst, zodat er geen tijd is voor een oogbeweging van letter naar letter. In een andere test moesten de deelnemers zo snel mogelijk een lijst met cijfers benoemen. Daarmee werd gemeten hoe snel een deelnemer visuele informatie kan koppelen aan spraakklanken. Tot slot vroegen de onderzoekers de deelnemers een klank uit een onzinwoord weg te laten. Ze hoorden bijvoorbeeld: Wat is houfblor zonder de l?. Het goede antwoord is dan houfbor. Hiermee werd gemeten hoe goed een deelnemer klanken in gesproken woorden kan herkennen en manipuleren. 6
7 Reacties van de deelnemers Op het Geef je mening formulier kon u een reactie achterlaten. Hieronder een selectie: Wij vonden het leuk om mee te doen, op school moet ze heel rustig proberen te lezen, hier juist niet Heel leuk (unaniem!) leuk, soms best moeilijk -> de niet-bestaande woorden! Was leuk, behalve het spugen Was erg leuk om te doen. Spugen ging alleen wat minder goed -> te veel gepraat Het was leuk om meet te doen. Vriendelijke meisjes, sommige dingen waren moeilijk en het spugen was leuk Erg leuke manier van onderzoek. Interactief en interessant. Ook zeker een leuk onderwerp De kinderen vonden het grappig om de test te doen. De ouders vonden het onverwacht en lekker uit de drukte. Gezellig met elkaar onderzoek gedaan Ik vond het leuk om een bijdrage aan jullie onderzoek te doen, vooral omdat er binnen ons gezin meerdere personen met dyslexie zijn in verschillende gradaties. Eerste Resultaten Soort zoekt soort? Uit onze resultaten bleek dat kinderen in leessnelheid redelijk op hun ouders lijken, wat vooral komt door de genen die ouders doorgeven. Daardoor hebben kinderen van ouders met dyslexie een grotere kans om 7
8 dyslexie te krijgen. Vaders en moeders leken wel op elkaar in hun opleidingsniveau, maar nauwelijks in hun leesniveau. Dus, je wordt niet verliefd op iemand omdat die even snel leest als jij. De kinderen kenden het wel van school: in één minuut zoveel mogelijk woorden lezen. Maar voor veel ouders was het nieuw! Onbekende factoren die leessnelheid beïnvloeden De scores van de kinderen op de drie cognitieve testjes voorspelden voor een groot deel hoe goed de kinderen lazen. Daarbij werd de voorspelling nog beter door ook de leessnelheid van hun ouders mee te nemen. Leesvaardigheid van ouders is een goede indicator voor het genetisch risico dat kinderen lopen op dyslexie. De bekende cognitieve vaardigheden medieerden niet volledig het genetische risico. Dit wijst erop dat de leessnelheid van kinderen ook bepaald wordt cognitieve factoren die we nog niet kennen. Dus er is meer van belang dan dat wat de drie testjes meten. Dit is een belangrijke vinding omdat de cognitieve vaardigheden die we bij u hebben gemeten ook een rol spelen in de diagnostiek van dyslexie. 8
9 Kinderen met ernstige leesproblemen krijgen alleen een dyslexiebehandeling vergoed van hun gemeente als zij ook problemen hebben met deze cognitieve vaardigheden. Wij vinden dat alle kinderen met een zeer ernstig en hardnekkig leesprobleem daarom een dyslexiebehandeling vergoed zouden moeten krijgen, in plaats van alleen diegenen die uitvallen op cognitieve vaardigheden die we nu al kennen. Lachen met je lippen op elkaar omdat je tegelijk spuug moet verzamelen! Vragenlijst Daarnaast heeft u voor ons (online) vragenlijsten ingevuld over bijvoorbeeld hoeveel er in uw gezin gelezen wordt. Onze vakpublicatie hierover moet nog verschijnen, maar om alvast een tipje van de sluier op te lichten: kinderen die thuis veel boeken om zich heen hebben kunnen gemiddeld genomen beter lezen. Hoe dat komt? We denken dat opgroeien met veel boeken een gunstige leesomgeving is. Daarnaast denken we dat ouders met gunstige leesgenen veel boeken aanschaffen, én gunstige leesgenen aan hun kinderen doorgeven. Dus, de relatie tussen hoeveel 9
10 boeken in het gezin beschikbaar zijn en de leesvaardigheid van kinderen lijkt goeddeels een (verborgen) genetisch effect. De spuugbuisjes van NEMO deelnemers in heb lab DNA Aan het eind van het onderzoek hadden we 1106 buisjes spuug! Die hebben we naar het lab van het Max Planck Instituut in Nijmegen gebracht. Daar zijn ze per buisje aan het onderzoeken welke genetische varianten erin zitten. In de buisjes spuug zat gemiddeld 200 microgram DNA. Dat is maar 0,0002 gram. Maar het is meer dan je misschien denkt. Als je alle DNA moleculen uit één spuugbuisje achter elkaar zou plakken, dan zou die DNA ketting 1,5 keer om de aarde passen! 10
11 Van elk gen heb je twee genetische varianten (twee allelen), bv AA, Aa, of aa. Als nu blijkt dat mensen met AA net wat beter, en mensen met aa net wat zwakker lezen dan mensen met Aa, dan is allel A de gunstige genetische variant. We denken dat er wel honderden genen zijn die een heel klein beetje bijdragen aan verschillen tussen mensen in hoe snel zij lezen. De resultaten van het DNA onderzoek uit NEMO zijn nog onderweg. Welke genetische varianten zitten er in het DNA? Daarvoor zijn vele stappen nodig. Vakpublicatie De eerste vakpublicatie is verschenen! Dit zijn de gegevens: van Bergen, E., Bishop, D.V.M., van Zuijen, T.L., & de Jong, P.F. (in druk). How does parental reading influence children's reading? A study of cognitive mediation. Scientific Studies of Reading. DOI: /
12 De Wetenschappers Het onderzoek Leessnelheid: Zo ouder zo kind? is opgezet door deze drie wetenschappers: dr. Elsje van Bergen is gepromoveerd bij het Research Institute of Child Development and Education aan de Universiteit van Amsterdam. Zij ontving voor het NEMO-onderzoek van NWO een Rubicon subsidie. Dit is een subsidie voor talentvolle jonge wetenschappers om onderzoekservaring op te doen aan een buitenlands topinstituut. Van Bergen werkte met deze subsidie de afgelopen paar jaar bij Ontwikkelingspsychologie aan de University of Oxford. Vanaf 2015 zet zij haar onderzoek voort aan de Vrije Universiteit Amsterdam, Biologische Psychologie. Zij ontving onlangs een prestigieuze Veni subsidie van NWO om onderzoek te doen naar het samenspel tussen genen en omgeving op leesvaardigheid. Website: dr. Titia van Zuijen is gepromoveerd aan de Universiteit van Helsinki, Finland op het gebied van auditieve cognitieve neurowetenschappen. Ze is nu verbonden aan de afdeling Pedagogiek, Onderwijskunde en Lerarenopleiding van de Universiteit van Amsterdam en onder andere als onderzoeker betrokken bij een landelijk langlopend onderzoek naar dyslexie. prof.dr. Peter F. de Jong is hoogleraar Onderwijskunde, met als specialisatie onderwijsleerproblemen. Hij is verbonden aan de afdeling Pedagogiek, Onderwijskunde en Lerarenopleiding van de Universiteit van Amsterdam (UvA) en programmaleider van de onderzoeksgroep Onderwijsleerprocessen en Onderwijsleerproblemen. Zijn onderzoek richt zich op de ontwikkeling van lezen en rekenen, en op de oorzaken, diagnostiek, preventie en behandeling van leerstoornissen, in het bijzonder dyslexie. Hij is redactielid van verschillende internationale wetenschappelijke tijdschriften en voorzitter van de Stichting Dyslexie Nederland. 12
13 dr. Titia van Zuijen (links) en dr. Elsje van Bergen bij het Science Live lab in NEMO Daarnaast is op onderdelen van het project vruchtbaar samengewerkt met: prof.dr. Dorothy Bishop, hoogleraar in ontwikkelingsneuropsychologie aan de University of Oxford. prof.dr. Simon Fisher, hoogleraar in genetica en taal aan het Max Planck Instituut en het Donders Instituut in Nijmegen, en zijn teamleden drs. Arianna Vino, drs. Amaia Carrion Castillo, dr. Sarah Graham en dr. Clyde Francks. 13
14 Tot slot hebben we in NEMO veel hulp gehad van: dr. Diana Issidorides, projectleider van NEMO s Science Live onderzoeksprogramma Drs. Britt Hakvoort, promovenda aan het Research Institute of Child Development and Education aan de Universiteit van Amsterdam. En last but not least studenten van de Universiteit van Amsterdam: Pamela Burwinkel, Herma van Bennekum, Jenny Ho, Anne van Kasteren, Sophie Lacroix, Martine Moens, Mireille Roelofs, Floor Bodewes, Claudia van Hoogen, Lindy Horst, Nadine Vermeer, Mylou Verrier & Annemieke Visser 14
15 In de Media Op het internet Leesonderzoek Zo ouder, zo kind? in NEMO s Science Live: Elsje van Bergen ontving een Rubicon-subsidie voor een onderzoek naar de mogelijkheid om dyslexie vroegtijdig te voorspellen: De huidige beoordelingsmethode van dyslexie is ontoereikend, blijkt uit onderzoek van de UvA en de University of Oxford: Bezoekers NEMO helpen UvA- en Oxfordwetenschappers aan inzicht over leessnelheid: 15
16 In de krant In de Kleine Wetenschap van het NRC wordt het NEMO Science Live onderzoek aangekondigd (10 december 2011) 16
17 Mede Mogelijk Gemaakt Door Science Live Met Science Live brengt NEMO wetenschap en publiek bij elkaar. Dit levert niet alleen waardevolle gegevens op, maar geeft het publiek ook een interessant kijkje in de wetenschappelijke keuken. Wetenschappers die hun onderzoek ook in NEMO willen uitvoeren, kunnen meer informatie vinden op Zie voor de website over het leesonderzoek Science Live komt mede tot stand door samenwerking met NWO en de KNAW. Universiteit van Amsterdam, Research Institute of Child Development and Education Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), Rubicon subsidie
Waarom is dyslexie familiair? dr. Elsje van Bergen
Waarom is dyslexie familiair? dr. Elsje van Bergen 1. Familiar risico op dyslexie 2. Gedragsgenetica 3. Leesvaardigheid in gezinnen 2 / 17 Prof. Peter de Jong Prof. Aryan van der Leij Lezen Leren om te
Nadere informatieWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK. Wat is dat? Eva van de Sande. Radboud Universiteit Nijmegen
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK Wat is dat? Eva van de Sande Radboud Universiteit Nijmegen EERST.. WETENSCHAPSQUIZ 1: Hoe komen we dingen te weten? kdsjas Google onderzoek boeken A B C 1: We weten dingen door
Nadere informatie1] Inleiding BLZ. 2. 2] Kort verslag BLZ. 3. 3] Over de onderzoekers BLZ. 7. 4] In de media BLZ. 8. 5] Mede mogelijk gemaakt door BLZ.
W E R K A A N D E W E T E N S C H A P! O N D E R Z O E K B I J N E M O S C I E N C E C E N T E R V E R S L A G v o o r d e k i n d e r e n [ e n h u n o u d e r s ] Waarom ben ik slimmer dan jij? Op zoek
Nadere informatieInformatie over Exoom sequencing
Informatie over Exoom sequencing Exoom sequencing is een nieuwe techniek voor erfelijkheidsonderzoek. In deze folder vindt u informatie over dit onderzoek. De volgende onderwerpen komen aan bod: Om de
Nadere informatieVisuele aandachtspanne. Madelon van den Boer Universiteit van Amsterdam
Visuele aandachtspanne Madelon van den Boer Universiteit van Amsterdam Programma Waarom visuele aandachtspanne (VAS)? Wat is VAS? Relatie met lezen Recente ontwikkelingen Samenvatting Vragen Dyslexie Een
Nadere informatieOrthopedagogiek. Specialisatie. Faculteit der Sociale Wetenschappen. MSc Education and Child Studies
Specialisatie Orthopedagogiek MSc Education and Child Studies Faculteit der Sociale Wetenschappen Universiteit Leiden. Universiteit om te ontdekken. Orthopedagogiek MSc Education and Child Studies Graad
Nadere informatieEffectiviteit van een gestructureerde, fonologisch gebaseerde dyslexiebehandeling
Effectiviteit van een gestructureerde, fonologisch gebaseerde dyslexiebehandeling In elke klas zitten wel een aantal kinderen die veel moeite hebben met het leren lezen en spellen. Voor een groot deel
Nadere informatieOpeningssymposium Rudolf Berlin Center
Openingssymposium Rudolf Berlin Center Leesproblemen in een nieuw perspectief: Van neurocognitie tot zorg Amsterdam woensdag 18 december 2013 Locatie Hotel CASA 400, Eerste Ringdijkstraat 4, 1097BC Amsterdam
Nadere informatieHoofdstuk 8 Kenmerken van de thuisomgeving
Hoofdstuk 8 Kenmerken van de thuisomgeving De relatie tussen leesvaardigheid en de ervaringen die een kind thuis opdoet is in eerder wetenschappelijk onderzoek aangetoond: ouders hebben een grote invloed
Nadere informatieVoorlezen is leuk en nuttig. Maar hoe doe je dat eigenlijk, goed voorlezen? Hieronder vindt u de belangrijkste tips en trucs.
R.K. Basisschool Anselderlaan 10 6471 GL Eygelshoven Tel: 045-5351434 De fijne kneepjes van het voorlezen Voorlezen is leuk en nuttig. Maar hoe doe je dat eigenlijk, goed voorlezen? Hieronder vindt u de
Nadere informatieSlimmer Acquisitie van Passie naar Winst in 1 jaar. 28 tips. GRATIS bezoekers naar je site zonder Google? www.slimmeracquisitie.nl
28 tips GRATIS bezoekers naar je site zonder Google? Hieronder geef ik je een aantal van mijn slimmer acquisitie praktijken die goed werken. De tips hebben niets te maken met SEO, oftewel beter gevonden
Nadere informatieResearch Institute of Child Development and Education Over oude en nieuwe oorzaken van dyslexie
Research Institute of Child Development and Education Over oude en nieuwe oorzaken van dyslexie Peter F. de Jong Brussel, Juni 2014 Overzicht Belang van kennis over oorzaken Belangrijkste oorzaken Enkele
Nadere informatieW08: DNA aflezen gebruiken en delen: hoe ver ga jij? Roel Hermsen Hubrecht Instituut Kirsten Renkema UMC Utrecht
W08: DNA aflezen gebruiken en delen: hoe ver ga jij? Roel Hermsen Hubrecht Instituut Kirsten Renkema UMC Utrecht Ik ben hier als: Workshop = doen! 1. Biologie docent 2. TOA 3. Bovenbouw docent middelbare
Nadere informatieJuli 2015 Nieuwsbrief Veilig leren lezen, kern 12
Juli 2015 Nieuwsbrief Veilig leren lezen, kern 12 Beste ouders, verzorgers Kern 12: de basis is gelegd In deze laatste kern: is de basis voor vlot leren lezen gelegd. Kinderen zijn begonnen met het leren
Nadere informatieInformatiebrief en toestemmingsformulier registratie facioscapulohumerale spierdystrofie voor jongeren van 12-17 jaar
Informatiebrief en toestemmingsformulier registratie facioscapulohumerale spierdystrofie voor jongeren van 12-17 jaar Beste lezer, Wij willen je vragen deel te nemen aan de landelijke FSHD registratie,
Nadere informatieInhoud. Mijn leven. de liefde en ik
Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Gevoelens... 4 Hoofdstuk 2 Ontmoeten... 6 Hoofdstuk 3 Verliefd... 8 Hoofdstuk 4 Date... 10 Hoofdstuk 5 Verkering... 12 Hoofdstuk 6 Intimiteit... 14 Hoofdstuk 7 Seks...
Nadere informatieMaak nu de opdrachten in deze lesbrief en kom erachter of jij je keuze al kunt maken!
Beste leerling, Kiezen is best lastig, zeker als het om een vervolgopleiding gaat. Om je hierbij te helpen is er LOB, Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding. Iedere vo-school geeft hier op zijn eigen manier
Nadere informatieInformatie over de deelnemers
Tot eind mei 2015 hebben in totaal 45558 mensen deelgenomen aan de twee Impliciete Associatie Testen (IATs) op Onderhuids.nl. Een enorm aantal dat nog steeds groeit. Ook via deze weg willen we jullie nogmaals
Nadere informatieMaak nu de opdrachten in deze lesbrief en kom erachter of jij je keuze al kunt maken!
Beste leerling, Kiezen is best lastig, zeker als het om een vervolgopleiding gaat. Om je hierbij te helpen is er LOB, Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding. Iedere vo-school geeft hier op zijn eigen manier
Nadere informatieLes 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer. Introductiefase: 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent?"
Les 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer "Welkom:..." Introductiefase: 1. "We gaan vandaag proberen te voorspellen." 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent?" 3. Discussie:...
Nadere informatieStuderen na het HBO. stand van zaken 2014-2015. Informatie van het Avans Studentendecanaat
Studeren na het HBO stand van zaken 2014-2015 Informatie van het Avans Studentendecanaat 1 Studeren na het HBO: onderwerpen 1. Wat moet je weten over het collegegeld als je kiest voor een nieuwe bachelor
Nadere informatieInformatiebrief voor ouders GODIVA studie: Pilot Longitudinale Profielen
Informatiebrief voor ouders GODIVA studie: Pilot Longitudinale Profielen Titel van het onderzoek Het beoordelen van de grof motorische ontwikkeling met de Alberta Infant Motor Scale (AIMS) in de tijd gemeten
Nadere informatieNieuwsbrief voor ouders
Nieuwsbrief voor ouders De sociale ontwikkeling van kinderen Amsterdam, oktober 2012, jaargang 5, nr. 2 Universiteit van Amsterdam Beste ouders, Door middel van deze nieuwsbrief willen wij u op de hoogte
Nadere informatieStuderen na het HBO. stand van zaken 2013-2014. Informatie van het Avans Studentendecanaat
Studeren na het HBO stand van zaken 2013-2014 Informatie van het Avans Studentendecanaat 1 Studeren na het HBO: onderwerpen 1. Wat moet je weten over het collegegeld als je kiest voor een nieuwe bachelor
Nadere informatieNaam eerste verzorger (relatie tot het kind) achternaam +voorletter(s) Adres, woonplaats en postcode. Telefoon. email..
Diagnostiek en behandeling van dyslexie en overige leer-, gedragsen sociaal-emotionele problemen Drs. G.G. van Mill-van Poederooijen 035-6938094 Drs. R.A. Pleiter-Jimmink 06 23856606 SVP: Bellen tijdens
Nadere informatiePlezier in lezen meer lezen beter in taal. Leesplezier. 2015 de Bibliotheek Gelderland Zuid
Plezier in lezen meer lezen beter in taal Leesplezier Agenda 1. Waarom lezen en leesplezier zo belangrijk is 2. Voorlezen en boeken lezen thuis 3. Samen praten over boeken 4. Boekentips vinden Het belang
Nadere informatieHow Do Children Read Words? A Focus on Reading Processes M. van den Boer
How Do Children Read Words? A Focus on Reading Processes M. van den Boer Samenvatting Leesvaardigheid is van groot belang in onze geletterde maatschappij. In veel wetenschappelijke studies zijn dan ook
Nadere informatieBen jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!
Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw
Nadere informatieZorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn.
Werkstukwijzer Deze werkstukwijzer helpt je om een werkstuk in elkaar te zetten. Je vult eerst een formulier in. Op dit formulier komt te staan waar je werkstuk over gaat en hoe je het aanpakt. Met behulp
Nadere informatieHersenonderzoek en intelligentie
45 Hersenonderzoek en intelligentie U werkt als psycholoog-onderzoeker aan de universiteit. Binnenkort bezoekt u samen met een collega het symposium Hersenen en intelligentie. U hebt afgesproken dat ieder
Nadere informatie100-plus onderzoek: wel oud maar niet dement. informatiefolder
100-plus onderzoek: wel oud maar niet dement informatiefolder 1 Juist u, de 100-plusser die niet dement is Bent u ouder dan 100 jaar en helemaal helder, of kent u misschien iemand voor wie dit opgaat?
Nadere informatieIntakevragenlijst ouders Datum van invullen Ingevuld door
Intakevragenlijst ouders Datum van invullen Ingevuld door Uw kind komt in aanmerking voor onderzoek naar lees- en spellingsproblemen. Wij willen u vragen om ten behoeve van dit onderzoek onderstaande vragenlijst
Nadere informatieGezinspedagogiek. Specialisatie. Faculteit der Sociale Wetenschappen. MSc Education and Child Studies
Specialisatie Gezinspedagogiek MSc Education and Child Studies Faculteit der Sociale Wetenschappen Universiteit Leiden. Universiteit om te ontdekken. Gezinspedagogiek MSc Education and Child Studies Graad
Nadere informatiePatiënteninformatiefolder
Patiënteninformatie bij het wetenschappelijk onderzoek naar het nut van het routinematig controleren van alvleesklier cysten. Geachte heer/mevrouw, Uw behandelend arts heeft u deze informatie gegeven,
Nadere informatieVoor de leeftijdscategorie 10 t/m 12 jaar werden de volgende boeken gelezen:
Juryrapport van de Senaat namens de Nederlandse Kinderjury 2007 Bij deze 20 e editie van de Nederlandse Kinderjury verschijnt voor het tweede achtereenvolgende jaar een juryrapport. Dit juryrapport is
Nadere informatieHieronder vind je de uitgebreide privacy code van InsightYou. InsightYou: InsightYou B.V., gevestigd te Rotterdam, KvK 54690692.
Privacy Code. Hieronder vind je de uitgebreide privacy code van InsightYou. 1. Definities (in alfabetische volgorde). Biologische gegevens: de gegevens, verzameld uit het door jou aangeleverde biologisch
Nadere informatieDOORSTUDEREN NA HET HBO
DOORSTUDEREN NA HET HBO Met welke financiële gevolgen moet je rekening houden? Informatie van het Avans Studentendecanaat Stand van zaken 2015-2016 Kenmerk: 14 september 2015 Studeren na het HBO: onderwerpen
Nadere informatieZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd 0 tot 4 jaar
ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd 0 tot 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met
Nadere informatieSpecialisatie. Leerproblemen. MSc Education and Child Studies. Faculteit der Sociale Wetenschappen. Universiteit Leiden. Universiteit om te ontdekken.
Specialisatie Leerproblemen MSc Education and Child Studies Faculteit der Sociale Wetenschappen Universiteit Leiden. Universiteit om te ontdekken. Leerproblemen MSc Education and Child Studies Graad Onderwijsvorm
Nadere informatieINFORMATIEFOLDER BIJ HET ONDERZOEK GETITELD. Tweelingfamilieonderzoek naar genetische invloeden op lichamelijke en geestelijke gezondheid
VRIJE UNIVERSITEIT NERDERLANDS REGISTER TWEELINGEN INFORMATIEFOLDER BIJ HET ONDERZOEK GETITELD Tweelingfamilieonderzoek naar genetische invloeden op lichamelijke en geestelijke gezondheid 2 Tweelingfamilieonderzoek
Nadere informatieLEADS LANDINGS PAGINA S BETERE MEER DOOR ONTDEK HOE JE IN EEN HANDOMDRAAI BETERE LANDINGSPAGINA S MAAKT. KOEN VAN DE WETERING
MEER LEADS DOOR BETERE LANDINGS PAGINA S ONTDEK HOE JE IN EEN HANDOMDRAAI BETERE LANDINGSPAGINA S MAAKT. KOEN VAN DE WETERING Inleiding Als moderne en eigentijdse ondernemer aarzel je niet om online middelen
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieCoach voor leren en ontwikkeling
Specialisatie Coach voor leren en ontwikkeling MSc Education and Child Studies Faculteit der Sociale Wetenschappen Universiteit Leiden. Universiteit om te ontdekken. Coach voor leren en ontwikkeling MSc
Nadere informatiePositieve ervaringen met het lettertype Dyslexie : Een placebo effect?
Positieve ervaringen met het lettertype Dyslexie : Een placebo effect? Het door Christian de Boer ontworpen lettertype Dyslexie heeft de nodige verwachtingen geschapen in dyslexieland. Het jeugdjournaal
Nadere informatieJuridische medewerker
28-11-2013 Sectorwerkstuk Juridische medewerker Temel, Elif HET ASSINK LYCEUM Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Hoeveel procent van de opleiding bestaat uit stage?... 6 o Begeleiding...
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22866 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Voorthuis, Alexandra Title: Future parents : childhood experiences, oxytocin and
Nadere informatieWanneer ze op het schoolplein rond keek, dan zag ze dat sommige kinderen blij waren en andere kinderen verdrietig.
Ik wil sjoelemo (Sjoelen en uiten van emoties en gevoelens met kinderen tot ± 12 jaar) Een verhaaltje om in de klas voor te lezen. Een oefening om te doen in het gezin. Dit verhaaltje gaat over gevoelens;
Nadere informatieFactsheet persbericht. Vooral studentes somber over kansen arbeidsmarkt
Factsheet persbericht Vooral studentes somber over kansen arbeidsmarkt Inleiding Van augustus 2009 tot en met september 2009 hield Zoekbijbaan.nl het Nationale Bijbanen Onderzoek. Aan het onderzoek deden
Nadere informatieINFORMATIEBRIEF nr.6 VRIENDJES - KIKKER IS VERLIEFD. Aan de ouders van groep 1 en 2
Aan de ouders van groep 1 en 2 INFORMATIEBRIEF nr.6 VRIENDJES - KIKKER IS VERLIEFD De eerste weken van het nieuwe jaar zijn al weer voorbij. We hebben met de kinderen gewerkt over de kalender. Hoe ziet
Nadere informatieProduct gerelateerde tweet webcare volgens individueel tegemoetkomend cluster
Bijlage 1. Materiaal voor pretest en hoofdexperiment Product gerelateerde tweet webcare volgens individueel tegemoetkomend cluster Product gerelateerde tweet webcare volgens collectief tegemoetkomend cluster
Nadere informatie1 Ben je vroeg genoeg begonnen om je met je toekomst bezig te houden?
ACT in LOB Werkbladen Toolkit Checklist goed kiezen Met deze tool kun je checken of je jouw studiekeuze goed hebt aangepakt. Wanneer dat het geval is heb je een bevestiging dat je goed bezig bent geweest
Nadere informatieOver: www.bewareofloverboys.nl
1 Naam: www.bewareofloverboys.nl Voordat je begint met de opdrachten? Lees dit door: Als je je niet prettig voelt bij het lezen van bepaalde dingen: Stop met het lezen van deze site. Praat erover met iemand
Nadere informatieINSTITUUT VOOR INTERDISCIPLINAIRE STUDIES bacheloropleiding Bèta-gamma
INSTITUUT VOOR INTERDISCIPLINAIRE STUDIES bacheloropleiding Bèta-gamma Intakeformulier 1. Persoonsgegevens Naam Adres Postcode & plaats Telefoon E-mail adres Geboortedatum Svp invullen, uitprinten en terugsturen
Nadere informatieErasmus Universiteit Rotterdam, Van scholier naar student BIJLAGE 1 VRAGENLIJST STUDIEKEUZEGESPREKKEN
Erasmus Universiteit Rotterdam, Van scholier naar student BIJLAGE 1 VRAGENLIJST STUDIEKEUZEGESPREKKEN VRAGENLIJST STUDIEKEUZEGESPREKKEN ERASMUS UNIVERSITEIT ROTTERDAM VWO-6 Over de vragenlijst Deze vragenlijst
Nadere informatieLaat je inspireren! Uitgave 2e editie - DECEMBER 2014 1/5
Laat je inspireren! We luiden het nieuwe jaar in met een bijzondere inspiratiebijeenkomst. Vanuit samenwerkingsverband Kindkracht willen we je in het kader van ons nascholingsprogramma graag attenderen
Nadere informatieUw kind en dyslexie. Brochure voor ouders
Uw kind en dyslexie Brochure voor ouders Dyslexie, wat is dat eigenlijk? Dyslexie is een aangeboren handicap die iedereen kan treffen. Onafhankelijk van intelligentie. Dyslexie is een hardnekkig probleem
Nadere informatieRadboud Pre-University College of Society dr. Clarie Ramakers, drs. Irene Larooy & Anne Kempers MA
Radboud Pre-University College of Society dr. Clarie Ramakers, drs. Irene Larooy & Anne Kempers MA www.ru.nl/pucofsociety ` Nieuwe ontwikkelingen Radboud Pre-University College of Society Anne Kempers
Nadere informatieRapportage. Onderzoek: mediawijsheid onder ouders en kinderen
Rapportage Onderzoek: mediawijsheid onder ouders en kinderen In opdracht van: Mediawijzer.net Datum: 22 november 2013 Auteurs: Marieke Gaus & Marvin Brandon Index Achtergrond van het onderzoek 3 Conclusies
Nadere informatieMeisjes van 8-12 jaar hebben een betere leervaardigheid dan jongens ( en ook het opleidingsniveau van de ouders speelt een rol).
PERSBERICHT 9 augustus 2018 Meisjes van 8-12 jaar hebben een betere leervaardigheid dan jongens ( en ook het opleidingsniveau van de ouders speelt een rol). Meisjes en jongens van 8-12 jaar verschillen
Nadere informatieEERLIJKE MENING: ANONIMITEIT: ONDERDELEN
Deze vragenlijst sluit aan op de vragenlijst die je eerder hebt ingevuld over wetenschap en techniek in het basisonderwijs. Door de eerste en de tweede vragenlijst van een groep leerkrachten te vergelijken
Nadere informatieWetenschappelijk Onderzoek
Wetenschappelijk Onderzoek Onderzoeker in de Klas Marlies van Nimwegen Radboud Ziekenhuis Nijmegen Wat gaan we doen vandaag Wie is wie Wetenschaps quiz Onderzoek naar vermoeidheid Experiment doen Afsluiting
Nadere informatieErfelijkheidsonderzoek: Exoomsequencing
Erfelijkheidsonderzoek: Exoomsequencing Exoomsequencing is een nieuwe techniek voor erfelijkheidsonderzoek. In deze folder vindt u informatie over dit onderzoek. De volgende onderwerpen komen aan bod:
Nadere informatieHaal Bint in huis. aanbod van Theatergroep Bint voor het onderwijs. maakt lastige onderwerpen bespreekbaar. Voor docenten, leerlingen en ouders.
Haal Bint in huis aanbod van Theatergroep Bint voor het onderwijs maakt lastige onderwerpen bespreekbaar Voor docenten, leerlingen en ouders. Haal Bint in huis Theatergroep Bint maakt lastige onderwerpen
Nadere informatieInnovatief project. Noosphere Education new innovative education Holographic Interface of the Brain
Innovatief project ontwikkelen van een wetenschappelijk onderbouwd, effectief en eenvoudig over te dragen programma voor het trainen van kinderen met Dyslexie Noosphere Education new innovative education
Nadere informatieDe middelbare school. Succes met het kiezen van je school na groep blauw. Boub. De zes kinderen.
De zes kinderen. Het eerste knd houdt van sport. Daarom is hij niet kort. Het tweede kind houdt van muziek. Daarom wordt hij nooit ziek. Het derde kind houdt van slapen. En ligt altijd te gapen. Het vierde
Nadere informatieOndergetekende ouder(s) / verzorger(s) geven toestemming voor het dyslexieonderzoek en eventuele behandeling.
Orthopedagogenpraktijk Athena drs. Simone Verhoeven W.M. Dudokweg 10 a-b 1703 DB Heerhugowaard info@athenaweb.nl Aanmeldformulier Dyslexie Aanmeldformulier in te vullen door ouders voor dyslexieonderzoek:
Nadere informatieKIJKWIJZER COMMUNICEREN MET KINDEREN VOOR WETENSCHAPPERS
KIJKWIJZER COMMUNICEREN MET KINDEREN VOOR WETENSCHAPPERS INLEIDING De kijkwijzer biedt de mogelijkheid om op gestructureerde wijze te reflecteren op een activiteit met kinderen. Hiermee kun je inzicht
Nadere informatieeuzedossier ouderparticipatie keuzedossier vmbo loopbaanoriëntatie
euzedossier ouderparticipatie keuzedossier vmbo loopbaanoriëntatie Op acht bladzijden in het werkboek wordt de medewerking van de ouders of verzorgers van de leerlingen gevraagd. Wanneer de werkboeken
Nadere informatieAANMELDING VOOR DE DECENTRALE SELECTIE OPLEIDING TOEGEPASTE PSYCHOLOGIE HOGESCHOOL VAN ARNHEM EN NIJMEGEN (HAN) STUDIEJAAR 2015-2016
AANMELDING VOOR DE DECENTRALE SELECTIE OPLEIDING TOEGEPASTE PSYCHOLOGIE HOGESCHOOL VAN ARNHEM EN NIJMEGEN (HAN) STUDIEJAAR 2015-2016 Instructie Leuk dat je interesse hebt voor de opleiding Toegepaste Psychologie
Nadere informatieManagement Summary. Auteur Tessa Puijk. Organisatie Van Diemen Communicatiemakelaars
Management Summary Wat voor een effect heeft de vorm van een bericht op de waardering van de lezer en is de interesse in nieuws een moderator voor dit effect? Auteur Tessa Puijk Organisatie Van Diemen
Nadere informatieVoormeting kandidaat
K1 Voormeting kandidaat Beste kandidaat, Het CBR is aan het onderzoeken of het nieuwe faalangstexamen voldoet aan de verwachtingen en aan de eisen van de minister van Verkeer en Waterstaat. Dit onderzoek
Nadere informatieInformatiebrochure. Afdeling Humane Voeding, Wageningen University & Research
Informatiebrochure Afdeling Humane Voeding, Wageningen University & Research Oktober 2016 Informatiebrochure: Eat for Speed Deze informatiebrochure bevat informatie over het doel en de opzet van de Eat
Nadere informatieLes 1 Integratie Leestekst: Een bankrekening. Introductiefase
Les 1 Integratie Leestekst: Een bankrekening "Welkom:... " Introductiefase 1. "In de afgelopen weken hebben we veel teksten gelezen. Deze teksten hebben we samengevat, we hebben vragen erbij gesteld, gekeken
Nadere informatieBijlage 4.2.2 Vragenlijst voor stotterende kinderen
Bijlage 4.2.2 Vragenlijst voor stotterende kinderen bussum 2011 Wij wijzen erop dat het gebruik van de bijlagen bedoeld is voor de praktijk van de therapeut die de in het boek Stotteren: van theorie naar
Nadere informatieCHATTEN. verborgen verdriet MARIAN HOEFNAGEL
CHATTEN verborgen verdriet MARIAN HOEFNAGEL Stotteren Kom op, Roy. Het is allang tijd. De leraar informatica legt een hand op Roys schouder. Maar Roy kijkt niet op of om. Hij zit achter de fijnste computer
Nadere informatieOntwikkeling versus degeneratie
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Wordt de groei van kinderen beïnvloed door de ZvH mutatie? Kleine
Nadere informatieAirmax. De verpakking:
Airmax Eerder heb ik een review geschreven over The Turbine, een soort van neusplug die er voor zorgt dat je neus (meer) open blijft staan tijdens het sporten waardoor je meer zuurstof krijgt. Nu is er
Nadere informatieThe Symphony triple A study
Patiënten informatie en toestemmingsverklaring The Symphony triple A study USING SYMPHONY AS AN ADJUNCT TO HISTOPATHOLOGIC PARAMETERS WHEN THE DOCTOR IS AMBIVALENT ABOUT THE ADMINISTRATION AND TYPE OF
Nadere informatieOnderzoek in het kader van de 100 ste editie van de Internationale Vierdaagse Afstandsmarsen Nijmegen. Nienke Lammertink en Koen Breedveld
NEDERLANDERS OVER DE VIERDAAGSE Onderzoek in het kader van de 100 ste editie van de Internationale Vierdaagse Afstandsmarsen Nijmegen Nienke Lammertink en Koen Breedveld Mei 2016 1 Nederlanders over de
Nadere informatieVoorwoord. Inhoud : 1. Wat is dyslexie 2. Onderzoek 3. Hulp middelen 4. Logopedie 5. Mijn dyslexie 6. Nawoord
Voorwoord Ik hou mijn spreekbeurt over Dyslexie. Zelf heb ik ook dyslexie. Ik hoop dat jullie mij beter begrijpen wat dyslexie is en wat het betekent om dyslexie te hebben. Ook waarom ik een laptop en
Nadere informatieKoninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en ontving in 1999 de Spinozapremie.
Anne Cutler (1945) is sinds 1993 directeur van het Max Planck-instituut voor Psycholinguïstiek in Nijmegen. Ze studeerde psychologie in Melbourne en promoveerde in 1975 in de psycholinguïstiek aan de Universiteit
Nadere informatieNieuwsbrief Bètasteunpunt September 2011
Nieuwsbrief Bètasteunpunt September 2011 Het Bètasteunpunt van de Hanzehogeschool is in 2009 opgezet om o.a. hulp te bieden aan leerlingen uit het voortgezet onderwijs die bezig zijn met hun profielwerkstuk.
Nadere informatieVoorwoord !!!! Wat heb je nodig?
Haas is op Kip Voorwoord Wat heb je nodig? Je gaat samen met je kind Haas is op Kip lezen. Dat is geschreven door Annemarie Bon. Deze leeshandleiding is van Marjolein van Muijden. De uitwerking en opmaak
Nadere informatieInge Test 07.05.2014
Inge Test 07.05.2014 Inge Test / 07.05.2014 / Bemiddelbaarheid 2 Bemiddelbaarheidsscan Je hebt een scan gemaakt die in kaart brengt wat je kans op werk vergroot of verkleint. Verbeter je startpositie bij
Nadere informatieBij. research. Gemaakt door: Flore Wassenberg A3c Stage gelopen bij Ron en Janne.
Bij research Gemaakt door: Flore Wassenberg A3c Stage gelopen bij Ron en Janne. Opdracht 1 Stagelogboek De eerste dag heb ik bij Ron Steijvers stage gelopen en die is project leider ontwikkelaar, vooral
Nadere informatieUW PARTNER HEEFT KANKER EN HOE GAAT HET MET U?
UW PARTNER HEEFT KANKER EN HOE GAAT HET MET U? Nadine Köhle, MSc. Contactdag Stichting Olijf 3 oktober 2015 Garderen EVEN VOORSTELLEN ACHTERGROND KANKER HEB JE NIET ALLEEN! 4 ACHTERGROND IMPACT VAN DE
Nadere informatieKeuze opleiding Geef hieronder de opleiding van je voorkeur aan (markeer dit met een x) Civiele Techniek (CT) Verkeerskunde (VK)
Windesheim, Het studiekeuzegesprek: een schakel in de keten Bijlage 5: School of Built Environment & Transport, digitale vragenlijst studiekeuzegesprekken Beste (toekomstige) student, Stuur de volledig
Nadere informatieInleiding In mijn praktijk als orthopedagoog/gz-psycholoog komen natuurlijk ook ouders met een enig kind. Eerlijk gezegd zag ik hen tot nu toe niet als een aparte categorie. Voor mij is ieder mens uniek,
Nadere informatieUitleg boekverslag en boekbespreking
Uitleg boekverslag en boekbespreking groep 7 schooljaar 2014-2015 Inhoudsopgave: Blz. 3 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 4 Blz. 6 Blz. 7 Blz. 7 Stap 1: Het lezen van je boek Stap 2: Titelpagina Stap 3: Inhoudsopgave
Nadere informatieDyslexie voorspellen en voorkomen
Longitudinaal, ambitieus onderzoek Dyslexie voorspellen en voorkomen Is het mogelijk de kenmerkende vroege voorlopers van dyslexie te vinden om zo op jonge leeftijd te voorspellen of kinderen later dyslexie
Nadere informatieVoor meer informatie over dit onderzoek kunt u contact opnemen met Lisette van Vliet: lisette.van.vliet@eenvandaag.
Onderzoek Rekentoets 6 oktober 2015 Over het onderzoek Aan dit online onderzoek in samenwerking met LAKS, gehouden van 23 september tot en met 5 oktober 2015, deden 1.411 middelbare scholieren en 701 hbo
Nadere informatieThe Symphony triple A study
Patiënten informatie en toestemmingsverklaring The Symphony triple A study USING SYMPHONY AS AN ADJUNCT TO HISTOPATHOLOGIC PARAMETERS WHEN THE DOCTOR IS AMBIVALENT ABOUT THE ADMINISTRATION AND TYPE OF
Nadere informatieDating, verkering en seks bij jongeren met cerebrale parese
Liefde?! Dating, verkering en seks bij jongeren met cerebrale parese drs. Diana Wiegerink onderzoeker Erasmus MC / Rijndam revalidatiecentrum, Rotterdam Jongeren met en intieme relaties Kenmerken van de
Nadere informatieInformatieavond lezen groep 3. Welkom!
Informatieavond lezen groep 3 Welkom! Inleiding Waarom is lezen belangrijk? Hoe leren de kinderen lezen in groep 3? Hoe kunt u als ouder het leesproces van uw kind ondersteunen? Bezoek aan de bibliotheek.
Nadere informatieTevredenheid contact beroepspraktijk/ praktijkgerichtheid
Tevredenheid contact beroepspraktijk/ praktijkgerichtheid Studenten Gedrag & Maatschappij vaker ontevreden... 2 Wo-bachelorstudenten vaker ontevreden over praktijkaspecten... 3 Minder ontevreden studenten
Nadere informatieGezondheidseffecten van palingconsumptie
Gezondheidseffecten van palingconsumptie Informatiebrochure Deze brochure bevat informatie over een nieuw wetenschappelijk onderzoek, namelijk de Vissersstudie. De informatie is bedoeld voor palingconsumenten
Nadere informatieLaser flare in de voorste oogkamer als voorspeller van littekenvorming op het netvlies
Schiedamse Vest 160 www.oogziekenhuis.nl Geachte heer/mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk onderzoek in het Oogziekenhuis Rotterdam, genaamd IFlare. U beslist
Nadere informatieCoach2Move Fysiotherapie bij kwetsbare ouderen
Coach2Move Fysiotherapie bij kwetsbare ouderen Geachte heer/mevrouw, U ontvangt deze brief omdat wij u vriendelijk willen vragen om mee te doen aan een wetenschappelijk onderzoek naar het effect van fysiotherapie
Nadere informatie