KONING BOUDEWIJNSTICHTING

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2004 Brederodestraat 21, B-1000 Brussel Tel Fax PCR Dit jaarverslag is ook, in een volledige versie, verkrijgbaar in het Frans. Daarnaast bestaat er een samenvatting in het Duits die vooral de werking van de Stichting in de Duitstalige Gemeenschap toelicht. Op onze webstek kunt u alle versies van het jaarverslag bekijken, bestellen of downloaden. Voor meer informatie over onze activiteiten, kan u via inschrijven voor onze e-nieuws. De Koning Boudewijnstichting dankt de Nationale Loterij en alle schenkers voor hun gewaardeerde steun. KONING BOUDEWIJNSTICHTING JAARVERSLAG 2004 KONING BOUDEWIJNSTICHTING o n d e r h e t e r e v o o r z i t t e r s c h a p v a n K o n i n g i n F a b i o l a jaarverslag 2004 De levensomstandigheden van de bevolking helpen verbeteren

2 De Koning Boudewijnstichting dankt al degenen die haar in 2004 hun waardevolle medewerking hebben verleend: leden van de jury's en commissies, vrijwilligers, partners, journalisten, en natuurlijk ook de milde schenkers, onder meer de Nationale Loterij die de werking van de Stichting sinds 1982 actief steunt.

3 JAARVERSLAG 2004 KONING BOUDEWIJNSTICHTING De levensomstandigheden van de bevolking helpen verbeteren

4 pagina 4 KONING BOUDEWIJNSTICHTING I JAARVERSLAG 2004 Inhoud Raad van Beheer, Uitvoerend Comité, Comité voor de Financiën, censors, directie 6 Woord vooraf 9 Opdracht en werkmethodes 12 Activiteitenverslag 13 Programma's Sociale rechtvaardigheid 15 Migratie 18 Onveiligheid 21 Nieuwe sociale onrechtvaardigheid 25 Strijd tegen armoede en sociale uitsluiting (programma s ) 30 Burgersamenleving 37 Verenigingssector 40 Maatschappelijk engagement bij individuen 44 Burgerparticipatie op lokaal niveau 46 Cultureel pluralisme 50 Governance 55 Biomedische wetenschappen 58 Productie, consumptie en handel 60 Methodologie 63 Fondsen & Eigentijdse filantropie 65 Initiatieven Europese en internationale stichtingensector 69 King Baudouin Foundation United States 71 Fondsen & projectrekeningen 75 Fondsen op naam & Specifieke Fondsen 76 Fondsen beheerd voor rekening van derden 90 Bedrijfsfondsen 91 Fondsen voor lokale ontwikkeling 99 Projectrekeningen 99 Transnational Giving Europe 105 Fondsen met dotatie 107 Internationale Koning Boudewijnprijs voor Ontwikkelingswerk 109 Prins Albertfonds 110 Prins Filipfonds 112 Fonds Bellevue 116 Fonds voor roerend cultureel erfgoed 117

5 pagina 5 INHOUD Specifieke initiatieven 121 Strategisch partnerschap met het European Policy Centre 123 Aids-bestrijding in Centraal-Afrika 124 Imago van Brussel hoofdstad 125 Projecten in de Duitstalige Gemeenschap 126 Structurele steun 126 Eenmalige steun 127 Projecten uit het strategisch plan Administratief verslag 132 Financieel verslag 133 Financieel beheer 134 Vergelijkende balansen en rekeningen Bijlagen 151 Websites en publicaties Jury's en comités 154 Verdeling van het personeel per dienst 174 Index van activiteiten 176 Index van Belgische steden en gemeenten 178 Internationale index 179

6 pagina 6 KONING BOUDEWIJNSTICHTING I JAARVERSLAG 2004 Raad van Beheer Voorzitter (toestand maart 2005) onder het erevoorzitterschap van Koningin Fabiola Guy QUADEN gouverneur van de Nationale Bank van België Ondervoorzitter Camille PAULUS gouverneur van de provincie Antwerpen Tweede ondervoorzitter Yves NOËL voorzitter van de Groep NMC, voorzitter van HEC-École de Gestion de l'université de Liège Afgevaardigd beheerder Baron TAYART de BORMS Beheerders Clarisse ALBERT (vanaf ) Henri BOGAERT Yvan BOSTYN Dirk COLLIER Baron CROCHET (vanaf ) Frank DE CONINCK Jean-Luc DEHAENE Francine DEVILLE (tot ) Graaf DIDISHEIM (tot ) James DUPONT Raymonde FOUCART Philippe LALLEMAND Gilles MAHIEU Françoise MASAI Nathalie RIGAUX Pierre RION Theo ROMBOUTS Marc SCHIEPERS Fauzaya TALHAOUI Iris VAN RIET Jacques van YPERSELE de STRIHOU Louis-Henri VERBEKE Herman VERWILST bestuurder van de Régie Média Belge, vice-voorzitster van de Raad van Bestuur van de RTBF commissaris van het Plan administrateur-generaal van de VDAB (tot ), voorzitter van de t-groep bestuurder-secretaris-generaal van Janssen Pharmaceutica ererector van de UCL grootmaarschalk van het Hof voormalig eerste minister, europarlementslid, minister van Staat, burgemeester van Vilvoorde algemeen bestuurder van het Institut wallon de formation en alternance et des indépendants et PME erekabinetschef van prins Albert, erevoorzitter van de Koning Boudewijnstichting notaris te Brussel, erevoorzitter van de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat ere-algemeen directrice bij de Federale Overheidsdienst Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, voorzitster van het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding bijzonder adviseur bij de algemene directie van Ethias kabinetschef van de burgemeester van Bergen (tot ), kabinetschef van de minister van Cultuur, Audiovisuele Media en Jeugd van de Franse Gemeenschap directeur van de Nationale Bank van België hoogleraar Sociologie aan de Facultés universitaires Notre-Dame de la Paix in Namen voorzitter van Iris Group voorzitter van de Groep Arco, voorzitter van de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling director Human Resources Fortis senator voormalige senator, voorzitter van de VLD-vrouwen kabinetschef van de Koning advocaat, voorzitter van Allen & Overy, voorzitter van de Vlerick Leuven Gent Management School voorzitter van het Directiecomité van Fortis Bank Jacques van YPERSELE de STRIHOU en Frank DE CONINCK vertegenwoordigen de Koning in de Raad Erevoorzitters Baron de VOGHEL ( ) André MOLITOR Andries KINSBERGEN Ridder BOURSEAUX Graaf DIDISHEIM Baron VANDEN BERGHE voormalig minister, ere-vice-gouverneur van de Nationale Bank van België erekabinetschef van de Koning minister van Staat, eregouverneur van de provincie Antwerpen voorzitter-gedelegeerd bestuurder van Kabelwerk Eupen erekabinetschef van Prins Albert, ere-afgevaardigd beheerder van de Koning Boudewijnstichting ere-vice-rector van de KU Leuven, oprichter en voormalig directeur van het Centrum voor Menselijke Erfelijkheid van de KU Leuven

7 pagina 7 ANNEXES I PUBLICATIONS Uitvoerend Comité Voorzitter Guy QUADEN Ondervoorzitter Camille PAULUS** Tweede ondervoorzitter Yves NOËL* Leden Clarisse ALBERT (vanaf ) Jean-Luc DEHAENE Francine DEVILLE (tot ) James DUPONT* Luc TAYART de BORMS Jacques van YPERSELE de STRIHOU Louis-Henri VERBEKE* Herman VERWILST * Lid van het Remuneratiecomité ** Voorzitter van het Remuneratiecomité Comité voor de Financiën Peter DE PROFT (tot ) bestuurder en lid van het Directiecomité van Bank Nagelmackers (tot ), general manager Belgian Office Fortis Investments Hervé NOËL Jean-Paul PARMENTIER (vanaf ) William VAN IMPE verantwoordelijke Employee Benefits bij Human Resources Management van de Groep Suez-Tractebel, ondervoorzitter van de Belgische Vereniging van Pensioeninstellingen financieel directeur bij Ethias Verzekering senior vice-president Asset Management van Fortis AG Censors (1) Frans LIEVENS Jean-François TAYMANS vrederechter, erevoorzitter van het Koninklijk Verbond van de Vrede- en Politierechters van België notaris te Brussel, erevoorzitter van de Franstalige Kamer van het Comité voor Studie en Wetgeving van de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat, docent aan de UCL Directie (2) Luc TAYART de BORMS Dominique ALLARD Guido KNOPS Françoise PISSART Gerrit RAUWS Jean-Paul WARMOES afgevaardigd beheerder directeur directeur directeur directeur directeur (1) De censors brengen aan de Raad van Beheer verslag uit over het beheer dat de Stichting voert over de erfenissen die haar worden toevertrouwd en evalueren hoe ze haar testamentaire verplichtingen volbrengt (zie ook p. 134). (2) De opsplitsing van het personeel over de verschillende diensten en programma's is aangegeven op p

8 pagina 8 KONING BOUDEWIJNSTICHTING I JAARVERSLAG 2004

9 pagina 9 Woord vooraf Luc Tayart de Borms Afgevaardigd beheerder Voor het samenleven van burgers, tegen de angst van mensen Wie de jongste jaren in contact is gekomen met het werk van de Koning Boudewijnstichting, weet dat dit gestructureerd is rond clusters. Zo n krachtige bundeling op grond van thema s zorgt ervoor dat de Stichting in haar werking accenten kan leggen, keuzes maken en prioriteiten bepalen. Op die manier wil zij invloed uitoefenen op de samenleving, haar impact vergroten en een rol spelen in veranderingsprocessen. De grote bakens worden, zoals bekend, uitgezet in een vierjaarlijks Strategisch Plan. Dat concentreert zich in de periode op vier strategische assen: Sociale rechtvaardigheid, Burgersamenleving, Governance, en Fondsen & Eigentijdse filantropie. Het is overdreven noch pretentieus te stellen dat de vier programma s die aan deze assen beantwoorden, in 2004 op volle kracht hebben gedraaid. Er werden tientallen projecten geconcipieerd, opgestart en voltooid die tegemoetkomen aan de behoeften van de bevolking. De Stichting heeft ook proactief nieuwe maatschappelijke noden opgespoord en erop geanticipeerd. De lezer zal het merken: 2004 was voor de Stichting een rijk gevuld, ondernemend en dynamisch jaar. Toch gaan we er geenszins van uit dat dit dynamisme op zichzelf volstaat om 2004 geslaagd te noemen. Alsof we met succes een spoor hebben gevolgd dat al getrokken was. Integendeel, we moeten er lessen uit halen en er een nieuwe dynamiek uit puren om reeds te gaan nadenken over de doelstellingen en methodieken van het volgende Strategisch Plan. Zo bijvoorbeeld of we de kaart van de continuïteit zullen trekken dan wel van de verandering in de continuïteit. Deze reflectie en evaluatie werden in 2004 aangevat en gedurende het eerste semester van 2005 voortgezet. Een dergelijke oefening over de programma s heen legt een rode draad bloot die zeker niet toevallig door de activiteiten van de Stichting loopt en die we geheel of gedeeltelijk moeten behouden. Hij laat zien waar het ten gronde over gaat: met haar programma s, initiatieven en projecten pakt de Stichting problemen aan die in onze samenleving stuk voor stuk een bron van angst en van schrikreacties zijn. Met haar programma's, initiatieven en projecten pakt de Stichting problemen aan die in onze samenleving stuk voor stuk een bron van angst en van schrikreacties zijn. Er is de islam, zowel de religie van medeburgers als de inzet van belangrijke politieke en culturele conflicten op wereldschaal. Er zijn de migratiebewegingen, die een realiteit geworden zijn en die emotionele reacties losmaken en een permanente bezorgdheid vormen in het dagelijks leven van tal van burgers en in het beheer van de res publica. Er is de onveiligheid die of ze nu reëel is dan wel berust op een gevoel destructieve kiemen bevat voor de sociale samenhang. Er zijn bepaalde technologische en wetenschappelijke evoluties, zoals de ontwikkelingen in de genetica, die al te veel vragen onbeantwoord laten Factoren van kwetsbaarheid Waarom moet met name de Koning Boudewijnstichting zich buigen over problemen die veroorzaakt worden door angst? Reeds Montaigne onderstreepte in de 16de eeuw dat we vooral bang moeten zijn van onze eigen angsten. Die onze verwijst naar de emoties die vandaag in onze samenleving leven en de gevaren die haar bedreigen. Burgers die zich onveilig voelen en angstig zijn, worden vaak onverdraagzame

10 pagina 10 KONING BOUDEWIJNSTICHTING I JAARVERSLAG 2004 burgers. Hun gevoel van onveiligheid wordt in veel gevallen gevoed door de immigratie, op haar beurt een symptoom van een globalisatiebeweging die mensen schrik inboezemt. Ze plooien zich terug op zichzelf, hun wantrouwen tegenover de politieke elite neemt toe en zet de deur open voor populisme. Als de Koning Boudewijnstichting haar missie de levensomstandigheden van de bevolking helpen verbeteren wil blijven vervullen, moet ze de risicofactoren aanpakken die bedreigend zijn voor een samenleving. En die samenleving is tot op vandaag gebouwd op solidariteit, op de betrokkenheid van burgers en op openheid voor de andere. De Stichting moet die factoren aanpakken omdat ze mensen kwetsbaar maken: angst maakt zich vóór alles meester van de meest breekbare mensen en creëert daarbij nieuwe vormen van discriminatie. Een Stichting die een actor van verandering wil zijn, mag dit uitgebreide werkterrein niet links laten liggen. De projecten die in de loop van 2004 deze thema s hebben aangepakt, geven blijk van dit om zo te zeggen politieke streven. In het programma Burgersamenleving gaat het om de islam: aandacht voor de opleiding van imams en islamleerkrachten en door de uitwisseling van journalisten konden de media een beter inzicht krijgen in de moslimgemeenschappen. Maar er zijn ook projecten die tot debatten leiden zowel in België als op Europees niveau over de moeilijkste kwesties, zoals die over de hoofddoek. In het programma Sociale rechtvaardigheid komt de migratie onvermijdelijk ook aan bod. Zo werd in 2004 de dialoog voortgezet tussen decision makers, experts en stakeholders over de Europese uitdagingen rond migratie. Dat gebeurde in samenwerking met het European Policy Centre. De Belgian Migration Dialogue van zijn kant functioneerde als een netwerk waar informatie wordt uitgewisseld. Het programma heeft echter ook zeer concreet nieuwe vormen van sociale onrechtvaardigheid opgespoord en in projecten vertaald. Ook die hebben alles te maken met migratie: de falende communicatie tussen scholen en ouders van vreemde afkomst, het lot (menselijk en juridisch) van gevangenen van vreemde afkomst, de mensenhandel en de vraag hoe je de bescherming van de slachtoffers organiseert. De uitdaging van de onveiligheid Via het Luisternetwerk dat sinds 2003 functioneert, werden tal van nieuwe voedingsbodems voor kwetsbaarheid, uitsluiting en dus angst ontdekt en werden nieuwe dimensies van reeds bekende probleemgebieden blootgelegd. Op basis daarvan werden in 2004 gerichte projecten ontwikkeld. Dankzij een erg vergelijkbare aanpak heeft de Stichting nu ook bepaald hoe ze de uitdaging zal aangaan om zowel het gevoel van onveiligheid als de reële onveiligheid te bestrijden. In 2004 heeft ze burgers, verenigingen, scholen en ondernemingen gevraagd om concrete suggesties te doen om het onveiligheidsgevoel aan te pakken en om bestaande onveilige toestanden te verhelpen. Er werden tal van voedingsbodems voor kwetsbaarheid, uitsluiting en dus angst ontdekt. Deze oproep viel niet in dovemansoren: niet minder dan 108 projecten werden geselecteerd. Hij maakt daarenboven deel uit van een grootschalig onderzoek naar het gevoel van onveiligheid dat bij de bevolking leeft, en dat de burgers uitnodigt om hun visie te geven op het probleem. Via seminaries worden ook overheidsinstellingen en gespecialiseerde actoren bij deze enquête betrokken. Alle informatie zal worden gesynthetiseerd en dat moet eind 2005 uitmonden in een Algemeen verslag over de onveiligheid. Dit rapport moet de basis vormen voor een sereen debat en een inspiratiebron zijn voor de politieke besluitvormers. Een ander soort onrust is het gevolg van de snelle evolutie van de wetenschap en de technologie: burgers moeten tal van beslissingen nemen die een directe impact hebben op hun gezondheid of dagelijks leven. De indruk overheerst dat het allemaal een beetje boven hun petje gaat Daarom heeft het programma Governance een publieksforum opgericht waar de burger kan discussiëren en over deze uitdagingen mee beslissen. Een burgerpanel heeft bijvoorbeeld zowel de mogelijkheden als de risico s belicht die verbonden zijn met toepassingen van de genetica. Het pionierswerk van dit forum werd voortgezet door organisaties en scholen.

11 pagina 11 WOORD VOORAF Ook de spectaculaire vooruitgang van de neurowetenschappen roept tal van samenlevingsvragen op. De meest fundamentele kwestie is te weten of we het recht hebben in te grijpen in onze hersenen om een bepaald gedrag te veranderen. Om een debat over dit thema op te starten heeft het programma Governance de campagne Mijn bijzonder brein gelanceerd. Het is belangrijk dat de Stichting inspeelt op de positieve hefbomen die ze in de samenleving blijft ontdekken. Deze voorbeelden spreken voor zichzelf: wij zijn niet bang om angsten en schrikreacties aan te pakken, wat ook hun reële bestaansreden is, welk aandeel emoties er ook in hebben en hoe moeilijk het ook is om er een antwoord op te bieden. Maar een Stichting als de onze kan zich niet alleen maar toespitsen op fenomenen die als negatief of verontrustend worden ervaren. Het is belangrijk dat de Stichting inspeelt op de positieve hefbomen die ze in de samenleving blijft ontdekken via haar talrijke projectoproepen, partnerships en fora. Dit belangeloos engagement sterkt ons ook in de strategische keuzes die ons in 2004 hebben geleid: de burgersamenleving aansporen om haar rol te blijven spelen en de betrokkenheid van burgers bevorderen in alle mogelijke vormen, van vrijwilligerswerk tot filantropie. Een Centrum voor filantropie 2004 was een scharnierjaar voor het programma Fondsen & Eigentijdse filantropie. Dat heeft zijn omvorming tot een heus Centrum voor filantropie in de schoot van de Stichting voortgezet. De achterliggende idee is om filantropie uit te bouwen tot een hefboom voor verandering in de moderne samenleving. De kracht van die hefboom heeft alles te maken met het verschaffen van accurate informatie en advies aan potentiële schenkers, zowel op nationaal als op Europees niveau. In dit licht werden drie projecten op touw gezet. Er was de opstart van het Netwerk Belgische Stichtingen. Daarnaast werd een enquête gevoerd over de stichtingen in Europa, die deze sector in volle expansie in kaart heeft gebracht. En ambitieuzer nog was de realisatie van een website over schenkingen in Europa ( Dankzij dit initiatief hoeven de divergenties tussen de fiscale reglementeringen schenkers niet langer af te schrikken. De oprichting van verschillende opmerkelijke Fondsen bevestigt de bijzondere dynamiek die het programma heeft teweeggebracht. Een van de nieuwe Fondsen op naam is het Fonds David-Constant. Dat beschikt over een kapitaal van 10 miljoen euro om in de Luikse regio projecten te ondersteunen voor wetenschappelijk onderzoek op het vlak van het recht, voor de bescherming van het erfgoed en voor hulpverlening aan achtergestelde kinderen. Een andere opvallende nieuwkomer is een bedrijfsfonds dat is opgericht door ING: het Mecenaatsfonds ING in België. Met een jaarlijks budget van euro ontplooit dat activiteiten op drie fronten: wetenschappelijk onderzoek, de opleiding van achtergestelde jongeren en de bescherming van het erfgoed. Ik heb er in dit Woord vooraf voor gekozen om enkele strategische keuzes en evoluties te belichten die het afgelopen jaar goed kenschetsen. De activiteiten en projecten van de Stichting waren in 2004 uiteraard veel talrijker en veelzijdiger dan wat ik hierboven bij wijze van illustratie heb kunnen vermelden. Een exhaustief overzicht vindt u in de tekst van dit jaarverslag. Ik onderstreep tot slot graag hoe belangrijk de bijdrage is van al degenen die de Stichting de financiële middelen verschaffen om haar opdracht waar te maken. Ook nu weer is dat in de allereerste plaats de Nationale Loterij. Haar dotatie is van fundamenteel belang voor de Stichting om activiteiten te kunnen ontwikkelen die een reële impact uitoefenen op de samenleving. Wij proberen samen de verwachtingen van de burgers in te lossen. Ik betuig graag mijn erkentelijkheid en dank aan alle schenkers, en doe dat uit naam van al degenen die een of andere ondersteuning hebben gekregen via onze projecten. Ik wens u tot slot veel leesplezier toe. Luc Tayart de Borms Afgevaardigd beheerder

12 pagina 12 KONING BOUDEWIJNSTICHTING I JAARVERSLAG 2004 Opdracht en werkmethodes van de Koning Boudewijnstichting De Stichting combineert meerdere werkmethodes Wie we zijn en wat we doen De Koning Boudewijnstichting is een stichting van openbaar nut, die in 1976 werd opgericht naar aanleiding van de 25ste verjaardag van de troonsbestijging van Koning Boudewijn. De Stichting is onafhankelijk en pluralistisch. Onze opdracht is de levensomstandigheden van de bevolking te helpen verbeteren. De Koning Boudewijnstichting is een Europese stichting in België. We zijn actief op zowel lokaal, regionaal, federaal, Europees als internationaal niveau. De komende jaren concentreren we onze inspanningen vooral op vier programma s: Sociale rechtvaardigheid, Burgersamenleving, Governance en Fondsen & Eigentijdse filantropie. We steunen projecten van derden, die door onafhankelijke jury s worden geselecteerd. We organiseren studiedagen en rondetafels met experts en burgers. We brengen mensen met heel verschillende visies rond de tafel. We stimuleren langetermijndenken rond actuele en toekomstige thema s. Informatie die we vergaard hebben via projectoproepen, studiedagen, commissies bundelen we in (gratis) publicaties en rapporten. We werken samen met derden: publieke overheden die ons opdrachten toevertrouwen of Belgische en internationale instellingen waarmee we strategische partnerschappen sluiten. De Stichting stimuleert solidariteit en vrijgevigheid via nieuwe vormen van samenwerking De Fondsen op naam, de Specifieke en Bedrijfsfondsen ondersteunen initiatieven rond een bepaald thema in dienst van het algemeen belang. De Streekfondsen en de projectrekeningen verzamelen geld voor lokale projecten. Het netwerk Transnational Giving Europe en de King Baudouin Foundation United States moedigen vrijgevigheid aan over de grenzen heen. De talrijke giften en legaten vormen een belangrijke aanmoediging voor de Stichting. De dotatie van de Nationale Loterij is essentieel om de impact van de Stichting te garanderen.

13 pagina 13 KONING BOUDEWIJNSTICHTING I JAARVERSLAG 2004 Activiteitenverslag

14 pagina 14 KONING BOUDEWIJNSTICHTING I JAARVERSLAG 2004 De kunstzinnige foto's die de hoofdstukken inleiden werden gerealiseerd door Wouter Rawoens in opdracht van de Koning Boudewijnstichting.

15 pagina 15 SOCIALE RECHTVAARDIGHEID Sociale rechtvaardigheid Mensen die gediscrimineerd worden of in kwetsbare situaties verkeren, mogelijkheden geven om hun leven in eigen handen te nemen. Migratie Bijdragen tot het debat over de migratiepolitiek Steun aan slachtoffers van mensenhandel Projecten in 2004 Op Belgisch en Europees niveau: Belgisch uitwisselingsnetwerk rond migratiepolitiek Op Europees niveau: EPC/KBF Migration Dialogues In België: Buitenlandse niet-begeleide minderjarigen In Zuid-Oost-Europa: Mechanismen voor tijdelijke verblijfsvergunningen voor slachtoffers van de mensenhandel Acties ondersteunen voor nieuwkomers Nieuwe mensen, nieuwe kansen Onveiligheid Realisatie van een Algemeen Verslag over de Onveiligheid Nieuwe sociale onrechtvaardigheid Nieuwe vormen van sociale onrechtvaardigheden opsporen Opzetten van acties om sociaal onrecht tegen te gaan Projecten in 2004 uit het vorig strategisch plan Verzamelen van getuigenissen en meningen van betrokkenen Valorisatie van de bestaande expertise en actiemodellen, debatten met actoren en experts Projectoproep Onveiligheidsgevoel: onze zaak, onze taak Luisternetwerk Huisvestingsbeleid Buitenlanders in Belgische gevangenissen Mantelzorgers Zwangere minderjarigen Moeilijk opvoedbare kinderen Drempelverlagende dienstverlening Huwelijk en migratie Vluchtende jongeren Allochtone ouders op school Isolement van hoogbejaarden doorbreken Kinderen en jongeren in moeilijkheden in Zuid- Oost-Europa Experimentenfonds voor buurt- en nabijheidsdiensten Sociale uitsluiting bij landbouwers Management ES-change Jobcoaching Quality of working life

16 pagina 16 KONING BOUDEWIJNSTICHTING I JAARVERSLAG 2004 Een van de doelstellingen van het programma Sociale rechtvaardigheid voor de periode is om nieuwe vormen van sociaal onrecht op te sporen. Het zogenaamde Luisternetwerk is opgezet om de signalen die de samenleving uitzendt snel te kunnen opvangen. Zo n 150 mensen die dagelijks op het terrein geconfronteerd worden met verschillende sociale werkelijkheden hebben daarover getuigd. Een ploeg van experts analyseerde hun verhalen en lichtte er enkele relevante thema s uit. De Koning Boudewijnstichting heeft op basis van deze suggesties enkele nieuwe initiatieven gelanceerd. Een van de eerste thema s die het Luisternetwerk aan het licht bracht, is de juridische en menselijke situatie van vreemdelingen zonder wettelijke verblijfsvergunning in de Belgische gevangenissen. Een studie van de Vrije Universiteit Brussel wees de voornaamste problemen aan en de Stichting organiseerde in januari twee rondetafels met de betrokken instanties. In de publicatie Buitenlanders in de Belgische gevangenissen: knelpunten en mogelijke oplossingen komen zowel de studie als de debatten aan bod. Voor Françoise Pissart, directeur bij de Koning Boudewijnstichting en verantwoordelijk voor het programma, was dit een eerste sleutelmoment: Sociale rechtvaardigheid houdt in dat buitenlandse gevangenen dezelfde rechten genieten als andere gevangenen. De projectoproep Haal 80-plussers uit hun isolement is ook rechtstreeks voortgevloeid uit de werkzaamheden van het Luisternetwerk. De Stichting heeft vastgesteld dat de groep van 80-plussers gestadig groeit en dat zij vaak een geïsoleerd bestaan leiden. Daarom steunde de Stichting projecten om sociale contacten met hoogbejaarden aan te moedigen. De keuze is gevallen op een groot aantal projecten die professionele en vrijwillige initiatieven bundelen. Het Luisternetwerk vestigde ook de aandacht op de moeilijke communicatie tussen scholen en ouders van buitenlandse afkomst. Deze laatsten voelen zich vaak ontredderd als ze in aanraking komen met de schoolwereld. Het is van essentieel belang dat elke partij de situatie van de ander kent, legt Françoise Pissart uit, en we hebben niet toevallig projecten ondersteund die de ouders met het onderwijssysteem of het schoolleven vertrouwd maken. In deze context spelen moeders een sleutelrol: Het is uitermate belangrijk dat hun kinderen een succesvolle schoolloopbaan doorlopen. Het bevordert hun eigen emancipatie en integratie als zij daar zelf toe bijdragen door zich te informeren en te praten met de leerkrachten. Het Luisternetwerk heeft nog meer constateringen gedaan die weldra in de vorm van projecten zullen worden gegoten. Zo zal in 2005 een initiatief worden gelanceerd om bejaarden te helpen de moeilijkheden te overwinnen die ze dagelijks ondervinden door de nieuwe technologieën. Verder zal een vorming op touw worden gezet voor gemeenteambtenaren zodat ze de meest kwetsbare burgers beter kunnen opvangen. Op het gebied van immigratie is het niet de taak van de Stichting om beleidslijnen uit te tekenen, maar als neutraal forum kan ze wel de aanzet geven tot een debat. Op die manier kan ze ook invloed uitoefenen op de politieke keuzes. Het tweede actieterrein van het programma Sociale rechtvaardigheid in 2004 betrof migratie. Samen met het European Policy Centre organiseerde de Stichting vier grote debatten onder de noemer Migration Dialogues. In deze debatten werden de toekomstvragen aangesneden rond migratie in Europa. De gesprekken tussen buitenlandse experts en Europese beleidsmakers gingen onder meer over strategische keuzes op het vlak van immigratie en integratie, het verband tussen migratie en ontwikkeling en de bescherming van slachtoffers van mensenhandel. Françoise Pissart legt de nadruk op het belang van deze open debatten : De Europese agenda en de verschillende benaderingen die de burgersamenleving volgt, worden er tegenover elkaar gesteld. Het is niet de taak van de Stichting om beleidslijnen uit te tekenen, maar als neutraal forum kan ze wel de aanzet geven

17 pagina 17 SOCIALE RECHTVAARDIGHEID tot een debat. Op die manier kunnen we ook invloed uitoefenen op de politieke keuzes. Op federaal niveau heeft de Stichting de Belgian Migration Dialogue opgezet, een netwerk voor informatie-uitwisseling om de grote organisaties van de burgersamenleving in België te helpen de uitdagingen en gevolgen in te schatten van de Europese beleidslijnen op het vlak van migratie en integratie. Op het terrein zelf lanceerde de Stichting voor de tweede keer een oproep gericht aan de nieuwkomers. Met ruim 500 ingediende kandidaturen en een 70-tal goedgekeurde projecten zijn Nieuwkomers helpen nieuwkomers en vervolgens Nieuwe mensen, nieuwe kansen een succes geworden. Op lokaal niveau worden er veel prachtinitiatieven uitgevoerd, aldus Françoise Pissart. Ook in 2005 blijft migratie boven aan de agenda van het programma Sociale rechtvaardigheid staan. Communicatie over migratie zal ook een werkthema worden. We moeten de negatieve spiraal doorbreken en het beeld van de vreemdeling als probleemgeval ontkrachten, onderstreept Françoise Pissart. De slachtoffers van mensenhandel zijn de meest kwestbare nieuwkomers. In de Balkanlanden, waar de mensenhandel welig tiert, werkt de Stichting samen met de International Organization for Migration (IOM) aan een project om de slachtoffers een tijdelijke verblijfsvergunning toe te kennen en zo dus ook wettelijke bescherming te bieden. Dankzij de uitwisseling van ervaringen kan dit beschermingsmechanisme uitgebreid worden. In februari zijn experts, officiële afgevaardigden en politieagenten uit Albanië, Bosnië- Herzegovina, Kroatië, Macedonië en Servië-Montenegro samengekomen in Brussel voor een studiebezoek. Ze voerden een uitgebreid debat over de Belgische ervaring op het vlak van tijdelijke verblijfsvergunningen. Verschillende deelnemers grepen de gelegenheid aan om contacten aan te knopen, niet alleen onderling maar ook met Belgische en Europese gezagdragers. In 2005 zullen Roemenië en Bulgarije wellicht ook tot het project toetreden. Het derde actieterrein van het programma Sociale rechtvaardigheid draait rond veiligheid. De vraag is welke maatregelen er op dat vlak kunnen worden genomen. Daarom heeft de Koning Boudewijnstichting burgers, verenigingen, scholen en ondernemingen uitgenodigd om concrete middelen voor te stellen om het gevoel van onveiligheid te bestrijden en onveilige situaties te verhelpen. Eind juni werden 108 projecten goedgekeurd: een burgercafé waar inwoners en politieagenten elkaar kunnen ontmoeten, een project voor wederzijdse hulp tussen generaties in een sociale woonwijk, een initiatief van groepjes vrouwen die een lijst opstellen met plaatsen in de stad waar ze zich onveilig voelen... Zowel de angst om zelf slachtoffer te worden als het verlangen naar meer openbare veiligheid moeten ernstig worden genomen, al was het maar omdat de grens tussen beide gevoelens vaak moeilijk te trekken is. Deze projectoproep past ook in het kader van een diepgaand onderzoek naar het gevoel van onveiligheid dat bij de bevolking leeft. Burgers kunnen via een grootscheepse enquête hun mening geven. De openbare instanties en enkele gespecialiseerde actoren worden ook betrokken bij de problematiek tijdens studiedagen. Al deze informatie zal eind 2005 gebundeld worden in een Algemeen Verslag over de Onveiligheid. De bedoeling van dit verslag is om een sereen debat te bevorderen en de beleidsmakers tot actie te inspireren. In haar nieuw strategisch plan zal de Koning Boudewijnstichting bijzondere aandacht schenken aan ongelijkheden die in verband staan met de vergrijzing en met de integratie van nieuwkomers. We zullen er ook op toezien dat de resultaten van het Verslag over de Onveiligheid worden teruggekoppeld. Onze maatschappij evolueert razendsnel. Voor veel mensen veroorzaakt dat problemen. Ze voelen zich niet meer op hun gemak, besluit Françoise Pissart. Wij moeten ervoor zorgen dat de meest kwetsbaren niet uit de boot vallen en ook de kans krijgen om zich te ontplooien.

18 pagina 18 KONING BOUDEWIJNSTICHTING I JAARVERSLAG 2004 Migratie BELGISCH UITWISSELINGSNETWERK ROND MIGRATIEPOLIEK [BELGIAN MIGRATION DIALOGUE] Partners: Migration Policy Group, Centrum voor gelijkheid van kansen en racismebestrijding Operationele partners: Hoger Instituut voor de Arbeid (KU Leuven), Centre d Études de l ethnicité et des migrations (Ulg) Colloquium georganiseerd in samenwerking met het EPC over The Agenda on Asylum, Migration and Frontiers (Residence Palace, Brussel). I N E U R O P A E N B E L G I Ë EPC/KBF MIGRATION DIALOGUES Partner: European Policy Centre Bijdragen tot het definiëren van een Europees migratiebeleid door in partnerschap met het EPC (European Policy Centre) een reeks debatten te organiseren over migratie in Europa, bestemd voor Belgische en Europese beleidsmakers en stakeholders een eerste cyclus van debatten in het Residence Palace te Brussel Migration and development - Myths and facts (27 januari) Experts meeting on Migration and Integration (29 januari) The EU and Southeast Europe confronting trafficking in human beings (17 februari) What EU strategy for integrating migrants? (30 juni) The Agenda on Asylum, Migration and Frontiers (4-5 oktober) de bijdragen van de sprekers en de verslagen van de debatten zijn beschikbaar op onze website zie ook de activiteiten met onze partner EPC en Als Belgische partner deelnemen aan de werkzaamheden van de European Migration Dialogue, een netwerk van Europese actoren van de burgersamenleving (geleid door de Migration Policy Group) In de schoot van de Belgian Migration Dialogue sleutelactoren uit de Belgische burgersamenleving samenbrengen die betrokken zijn bij de Europese migratiepolitiek Deze actoren begeleiden door hen te informeren over de politieke actualiteit (newsletter, en door seminaries te organiseren Hen betrekken bij de definiëring van het Europees migratiebeleid door informatie uit te wisselen met Europese projectpartners lancering van de Belgian Migration Dialogue (Brussel, 19 januari) conferentie: voorstelling van het rapport Towards a proactive EU immigration policy, opgemaakt door Sergio Carera van het Centre for European Policy Studies (CEPS) en Joanna Apap (Brussel, 30 maart) conferentie: Replacement migration: zin en onzin voor Europa, uiteenzetting door Ronny Lesthaege, professor Demografie en Onderzoeksmethoden in de Sociale Wetenschappen aan de VUB (Brussel, 14 mei) tweede werkdag van de Belgian Migration Dialogue Migratie beheren (Brussel, 23 juni) derde werkdag van de Belgian Migration Dialogue Nieuwe uitdagingen voor integratie (Brussel, 17 november) de publicatie van een newsletter en een newssheet realisatie van de website

19 pagina 19 SOCIALE RECHTVAARDIGHEID De Stichting besteedt in de eerste plaats aandacht aan de meest kwetsbare groep migranten, de buitenlandse niet-begeleide minderjarigen. I N B E L G I Ë I N Z U I D - O O S T - E U R O P A MECHANISMEN VOOR TIJDELIJKE VERBLIJFSVERGUNNINGEN VOOR SLACHTOFFERS VAN DE MENSENHANDEL IN DE BALKAN Onder de verantwoordelijkheid van de Task Force on Trafficking in Human Beings van het Stabiliteitspact voor Zuid-Oost-Europa Operationele partner: Internationale Organisatie voor Migratie (Belgrado) Financiële partners: Staatsdepartement van de Verenigde Naties en ministerie van Buitenlandse Zaken van Zwitserland en Bijdragen tot het opzetten van mechanismen om tijdelijke verblijfsvergunningen toe te kennen in 5 Balkanlanden (Albanië, Bosnië-Herzegovina, Kroatië, Macedonië en Servië-Montenegro) De Belgische benadering bekendmaken bij de actoren uit Zuid-Oost-Europa en het debat over dit thema stimuleren een partnerschap met de International Organization for Migration in Belgrado (IOM), waar een coördinator belast is met het operationele beheer van het project de beleidsverantwoordelijken identificeren op het niveau van betrokken regeringen, instellingen, ngo's en internationale organisaties om het project uit te werken organisatie van een study tour van een week voor de experts uit de vijf Balkanlanden waar het project loopt; hen informeren over de ervaring van België, Nederland en Italië, de drie landen van de Europese Unie die het verst staan op het vlak van tijdelijke verblijfsvergunningen en debatteren over de recente Europese richtlijn (Brussel februari) het debat over dit thema stimuleren tussen de landen van Zuid-Oost-Europa en de Europese Unie, meer bepaald in een dialoog die samen met het European Policy Centre wordt georganiseerd BUITENLANDSE NIET-BEGELEIDE MINDERJARIGEN IN BELGIË Partner: Child Focus Helpen bij de opvang, ondersteuning en begeleiding van niet-begeleide minderjarigen, in het bijzonder wanneer ze het slachtoffer zijn van seksuele uitbuiting, zodat de Belgische verbintenissen terzake worden gerespecteerd en aangepaste hulp wordt geboden organisatie van een colloquium en voorstelling van de conclusies van de referentiegroep, bestaande uit 8 experts rond Bruno Vinikas, voorzitter van het Belgisch Comité voor Hulp aan Vluchtelingen (BCHV) (Brussel, 30 januari) publicatie: De opvang in België van niet-begeleide minderjarigen, slachtoffer van seksuele uitbuiting. Aanbevelingen voor goede praktijken. Dit rapport geeft een aantal goede praktijkvoorbeelden en doet 80 concrete aanbevelingen voor beleidsmensen en actoren (opvangcentra, hulpdiensten, gerechtelijke instanties en politiediensten) die in contact komen met deze kwetsbare jongeren, in samenwerking met Child Focus colloquium in samenwerking met het Platform Kinderen op de dool rond het thema van de uitvoering van de voogdijwet (Brussel, 16 november) NIEUWE MENSEN, NIEUWE KANSEN Initiatieven ondersteunen die worden opgezet door nieuwkomers of door onthaaldiensten, om de situatie van nieuwkomers die na 1992 in België aangekomen zijn, te verbeteren Realisatie projectoproep: 49 initiatieven kregen steun, voor een totaalbedrag van

20 pagina 20 KONING BOUDEWIJNSTICHTING I JAARVERSLAG 2004 Nieuwkomers helpen nieuwkomers voor een beter onthaal. Selectie ANTWERPEN: vzw De Ster (bijstand en bemiddeling bij huisvesting voor Afrikaanse nieuwkomers in Borgerhout) vzw Horizon (integratie van migrantenvrouwen bevorderen in Deurne) vzw Kosova (vorming, informatie en participatie bevorderen bij nieuwkomers die huren bij een sociaal verhuurkantoor in Borgerhout) Project Rolwagenstraat (koken met nieuwkomers in Antwerpen) Stedelijk Onderwijs Antwerpen (theaterproject rond de vluchtelingenproblematiek, integratie, in samenwerking met Piazza dell'arte) vzw VTGA (Tsjetsjeense jongeren helpen elkaar in de zoektocht naar opleiding en tewerkstelling in Antwerpen) ASSE: Oudergroep Licht en Schaduw (taalspelen voor kleuters en lagere schoolkinderen in Zellik) ASSESSE: OCMW (sensibilisatieproject voor de inwoners van Assesse rond de opvang van niet-begeleide minderjarige kinderen in hun gemeente, Courrière) BERINGEN: vzw Unie der Turkse vrouwen (informatie en ondersteuning aan nieuwkomersvrouwen in Koersel) BRUSSEL: vzw Ambassade Universelle - vzw Sans-zonder (informatie verzamelen en verspreiden bij nieuwkomers in Brussel) vzw Aquarelle - CHU St. Pierre (medisch-sociale begeleiding voor migrantenvrouwen zonder sociale zekerheid in Brussel) CBAI (opgedane ervaringen en belevenissen uitdrukken via een schrijfatelier voor nieuwkomers in Brussel) vzw Globe Aroma (opzetten van een kunstatelier voor nieuwkomers en hen de weg wijzen naar het reguliere aanbod in Brussel) vzw Globe Aroma (realisatie van een cd door artiesten-asielzoekers en politieke vluchtelingen in Brussel) vzw Jeunesse et art plastique (nieuwkomerskinderen ontdekken het dagelijkse leven in Brussel) vzw Seniorencentrum (hulp en begeleiding aan hoogbejaarde nieuwkomers in het kader van een gezinshereniging) CHARLEROI: Groupe des nouveaux migrants (fv) (migrantenvrouwen voorzien opvang en bijstand voor nieuwkomers) DEINZE: ATN Basisschool Deinze - Nevele (vakantiewerking voor anderstalige nieuwkomerskinderen in Deinze & Nevele) ELSENE: vzw CESCUB Bolivia (Boliviaanse nieuwkomerskinderen leren Frans via een theaterworkshop in Brussel) vzw Mentor Escale (een vakantie voor niet-begeleide minderjarige kinderen die zelfstandig wonen en begeleid worden door Mentor Escale in Brussel) vzw Projet Matongé (bijstand en begeleiding van nieuwkomers met HIV door migranten in Brussel) GENK: Samenwerkingsverband Vrijetijdsaanbod Genk (vrijetijdsaanbod op maat voor minderjarige nieuwkomers) vzw Stebo (de kansen op de arbeidsmarkt van hooggeschoolde nieuwkomers verhogen) GENT: Hand-in-Hand Gent, vluchtelingenwerking (informatie en bijstandsverlening bij medische problemen voor nieuwkomers in Gent) vzw Meisjeshuis - vzw jeugdhuis Kaarderij (integratie van anderstalige nieuwkomers door actieve deelname aan het bestaande vrijetijdsaanbod in Gent) vzw Opré Roma (organiseren van een opleiding van Roma-jongeren voor de lokale jeugdwerking) Vrijwilligersgroep nieuwkomers (huiswerkklassen voor nieuwkomerskinderen op woensdagnamiddag) Werkgroep Vluchtelingen Gent (fv) (opvang van Oost-Europese vluchtelingen in Gent en begeleiding bij de eventuele terugkeer naar het thuisland) HALLE: vzw Isimbi (opstarten van een interculturele traiteurdienst die meewerkt aan een positieve beeldvorming van nieuwkomers) HASSELT: vzw Guido Gezelle (taalklassen voor kinderen van nieuwkomers) HERSTAL: vzw Enfant du Monde (buitenschoolse opvang voor migrantenkinderen met interculturele didactische activiteiten) HOTTON: Centre Henri Dunant (kennismaking met het leven in België voor asielzoekers) LIÈGE: vzw Almina-Migrations (het verbeteren van de integratie op school voor nieuwkomerskinderen) vzw Le monde des possibles (een taalopleiding voor migrantenkinderen met gehoor- en spraakstoornissen) MAASMECHELEN: De eerste zwaluw (fv) (werkzoekende nieuwkomers samenbrengen om ze sociale en informatieve steun te bieden in het Maasland) MALLE: Open Deur (artistieke activiteiten organiseren voor nieuwkomers bij het lokaal opvanginitiatief van Malle om ze uit hun isolement te halen) MALMEDY: OCMW (kleine tuintjes ter beschikking stellen aan kandidaat politiek vluchtelingen en migranten) MECHELEN: vzw Werkgroep Integratie Vluchtelingen (ontmoetingskansen organiseren voor alleenstaande nieuwkomers) MONS: Les mamans de Mons (fv) (realisatie van een onthaalbrochure voor nieuwkomersvrouwen uit Centraal-Afrika door Afrikaanse mama's, Jemappes) SCHAARBEEK: vzw ORCA (meer ruchtbaarheid geven aan schendingen van de arbeids- en sociale rechten van clandestiene migranten op de Vlaamse arbeidsmarkt en in Brussel-Hoofdstad) SINT-GILLIS: Athenée royal Victor Horta - ARVH. Théâtre (fv) (een betere integratie van nieuwkomerskinderen en de kennis van het Frans verbeteren via toneelexpressie in Brussel) SINT-JANS-MOLENBEEK: vzw Dienstencentrum de Welvaartkapoen (sociale activiteiten voor bejaarde nieuwkomers organiseren) Zelforganisatie Caleidoscoop (vzw De vaartkapoen) (organiseren van vorming en sociale activiteiten voor nieuwkomers) SINT-JOOST-TEN-NODE: vzw Le Nid (eerstelijnshulp aan nieuwkomers, slachtoffers van mensenhandel in Brussel) Vie Féminine (fv) (oprichten van een werkgroep rond lezen en schrijven voor migrantenvrouwen in Etterbeek) UKKEL: vzw MUS-E Belgium (nieuwkomerskinderen vertellen hun verhaal in de Vieille Montagneschool te Luik) VERVIERS: Vainakh, centre culturel Tchétchène (het isolement van de Tsjetsjeense gemeenschap doorbreken via een dans- en muziekgroep) VORST: vzw Convivial (het sociaal isolement van oudere vluchtelingen doorbreken in Brussel) ZEMST: vzw Aziz (integratie via natuur- en stadsbeleving in de regio Zemst, Elewijt) 3 380