ARMOEDE- INDICATOREN

Transcriptie

1 EEN ANDERE BENADERING VAN ARMOEDE- INDICATOREN ONDERZOEK - ACTIE - VORMING MAART 2004 STEUNPUNT TOT BESTRIJDING VAN ARMOEDE, BESTAANSONZEKERHEID EN SOCIALE UITSLUITING Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding Koningsstraat Brussel Tel.: 02/ Fax: 02/

2 Hoe deze publicatie bestellen? Dit verslag is beschikbaar in het Nederlands en het Frans. De kostprijs bedraagt 5 + 1,50 verzendkosten. U kan deze publicatie bestellen bij de Directie-Generaal Externe Communicatie: door overschrijving op rekeningnummer , per shop@belgium.fgov.be. Vermeld duidelijk: «Een andere benadering van armoede-indicatoren - maart 2004», de gewenste taal en het gewenste aantal exemplaren. U kan deze publicatie eveneens afhalen in het Informatiecentrum van de Directie- Generaal Externe Communicatie, open van maandag tot vrijdag, van 9 tot 16 uur. Directie-Generaal Externe Communicatie - Informatiecentrum Regentlaan Brussel tel.: 02/ Deze publicatie vindt u ook op onze website: Deze publicatie werd op gerecycleerd papier gedrukt 2 I I

3 INHOUDSTAFEL VOORWOORD 11 DEEL 1 15 INLEIDING Historische context De problematiek betreffende armoede- 19 indicatoren 2.1. Een nieuw zicht op armoede Tekortkomingen en gevaren van de 22 klassieke armoede-indicatoren DOELSTELLINGEN 28 METHODE Het initiatief De deelnemers Mensen die in armoede leven Wetenschappers Administraties en instellingen De sociale partners Het pedagogische team - de stuurgroep - 35 de begeleidingscommissie 3.1. Het pedagogische team De stuurgroep De begeleidingscommissie Fasering van het project De voorbereidende fase De inleidende fase Fase van de uitwerking van de thema s Redactiefase Technieken met betrekking tot het groepswerk 54 I Inhoudstafel I 3

4 DEEL II 57 FINANCIELE ASPECTEN 58 Inleiding Evaluatie van het gezinsinkomen Leven met beperkte middelen Bepaling van een armoededrempel De relatieve drempels Kan men een absolute drempel 61 bepalen? 1.3. De sociale minima Schulden Het belang van de schuldenlast Het soort schulden Het collectieve schuldbeheer De kostprijs van het onderwijs Enquête door een vereniging in Antwerpen Methode Resultaten Commentaar Enkele bedenkingen afgeleid van concrete 70 situaties 3.3. Besluit Het aandeel van de inkomsten per uitgavenpost Uitgavenposten in verband met huisvesting 75 en schulden 4.2. De nationale enquête over de gezins- 76 budgetten 4.3. Beschikbaar budget: ontwikkeling van een 77 indicator 5. Uitsluiting uit de bankdiensten Aanbevelingen Indicatoren betreffende schulden uitwerken 81 4 I Inhoudstafel I

5 6.2. Schoolkosten in indicatoren opnemen Berekening van het beschikbaar budget Een indicator uitwerken betreffende de 82 uitsluiting door banken 6.5. Vermelding van de keuzes die een gezin 83 verplicht moet maken ARBEID EN TEWERKSTELLING 85 Inleiding Criteria voor een stabiele tewerkstelling Obstakels voor tewerkstelling Welke ervaring en deskundigheid kan 90 de werknemer in armoede laten erkennen? 2.2. Hindernissen met betrekking tot de 91 levensomstandigheden 2.3. De kostprijs van werk De situatie van mensen die langdurig buiten 92 de arbeidscircuits zijn gebleven 3. Het verband met het onderwijs en met 94 beroepsopleidingen 3.1. Onderwijs De beroepsopleidingen De tewerkstellingsmaatregelen de gesubsidieerde 98 tewerkstelling 4.1. Plaatselijk WerkgelegenheidsAgentschap 99 (P.W.A.) 4.2. Een wetenschappelijke bijdrage Zwartwerk Verarming door werk Tewerkstellingsgraad werkloosheidsgraad Tewerkstelling en tewerkstellingsgraad De werkloosheidscijfers 106 I Inhoudstafel I 5

6 7.3. Andere benaderingen zijn wenselijk Het begrip tewerkstellingstraject In het kort, enkele aanbevelingen betreffende 110 tewerkstellingsindicatoren UITOEFENING VAN RECHTEN 113 Inleiding Rechten en uitoefening van rechten Het traject dat afgelegd moet worden om 120 rechten uit te oefenen Gegarandeerde rechten die soms helemaal 120 niet verworven zijn 2.2. De verschillende stappen in de uitoefening 121 van rechten 2.3. Evaluatie van de stappen Het verlies van een recht Het voedselpakket: een recht? Begeleiding Rechten en solidariteit Aanbevelingen 137 MENSELIJKE GEVOELENS 139 Inleiding Waarom menselijke gevoelens behandelen in 141 een verslag over armoede-indicatoren? 1.1. Mensen die in armoede leven begrijpen Gevoelens nemen in het alledaagse leven 142 een belangrijke plaats in 2. Het vraagstuk gevoelens en armoede Zichtbare gevoelens en verborgen I Inhoudstafel I

7 gevoelens 2.2. Gevoelens verbonden met wat men heeft 148 meegemaakt en gevoelens verbonden aan het spreken erover 2.3. Een benadering in vijf categorieën Zijn er gevoelens die kenmerkend zijn 149 voor armoede? 2.5. Kettingreacties Hoe menselijke gevoelens vertalen in indicatoren? Benaderingen om gevoelens en welzijn te 151 onderzoeken Geluksgevoel Gebruik van percentages Sociale banden Moet men enquêtes gebruiken om 153 gevoelens weer te geven die door mensen die in armoede leven beleefd worden? Het nut van enquêtes Bedenkingen met betrekking tot 155 de relevantie van enquêtes 3.3. Rekening houden met menselijke gevoelens Aanbevelingen 158 ALGEMENE BESCHOUWINGEN Waakzaamheidsgroep Opeenstapeling en kettingreacties Armoede en vrijheid 164 DEEL III 167 ENKELE ELEMENTEN VAN EVALUATIE Het kader van de evaluatie 168 I Inhoudstafel I 7

8 2. Het indicatorenproject, een ambitieus project Een verscheiden groep maar toch werden 169 enkele actoren gemist 4. Het belang van het collectieve aspect in de 172 participatie van de mensen in armoede 5. Het belang van een duidelijk mandaat voor de 173 afgevaardigden van de administraties en instellingen 6. De plaats van de wetenschappers in het project Het gemis aan een aanspreekpersoon voor de 175 afgevaardigden van de administraties en instellingen en de wetenschappers 8. Een methodiek, met een expliciete identificatie 176 van de verschillende partners 9. Verschillende verwachtingen binnen de groep 177 ten aanzien van de resultaten van het project 10. Enkele elementen met betrekking tot het verloop 178 en de duur van het onderzoek 11. Een interessante combinatie van verschillende 181 werkwijzen 12. Enkele voorbeelden van de middelen die nodig 183 zijn voor de participatie van iedereen 13. Wat deze uitwisselingen hebben aangebracht 185 BESLUITEN I Inhoudstafel I

9 DEEL IV 195 SAMENVATTING 196 Vertrekbasis 196 Doelstellingen van het onderzoek - actie - vorming 198 Methode 198 Resultaten De dialoog De keuze van de uit te werken thema s Inhoud van de thematische uitwisselingen Financiële aspecten Arbeid en tewerkstelling Uitoefening van rechten Menselijke gevoelens Algemene beschouwingen 209 Besluit 210 RÉSUMÉ 212 ZUSAMMENFASSUNG 227 SUMMARY 243 BIJLAGE 257 LIJST VAN DE INDICATOREN VAN LAKEN 258 I Inhoudstafel I 9

10 10 I I