Vernieuwing Toezicht Domein Afval. Eindbeeld en Realisatie

Transcriptie

1 Vernieuwing Toezicht Domein Afval Eindbeeld en Realisatie

2 Vernieuwing Toezicht Domein Afval Eindbeeld en Realisatie november 2008 Pagina 1 van 1

3 Pagina 2 van 2

4 Managementsamenvatting domein Afval Met dit document wordt voldaan aan de wens van de Inspectieraad om voor het domein Afval een eindbeeld vast te leggen. Het domein De afvalinzameling en -verwerking vormen een keten waarin verschillende sectoren te onderscheiden zijn: inzameling van afval vervoer van afval handel en bemiddeling in afval recycling van afval eindverwerking van afval Het programma Vernieuwing Toezicht domein Afval richt zich in eerste instantie op de ketenonderdelen recycling en eindverwerking van afval. Vervoer van afval maakt onderdeel uit van de domeinen wegtransport en transport over water. In een later stadium (2011) zal het programma zich ook richten op de inzameling van afval. Bij de bedrijven die actief zijn in de recycling en eindverwerking van afval zijn de provincies vergunningverlener en toezichthouder voor de Wet Milieubeheer. Het programma Vernieuwing Toezicht in het domein Afval richt zich primair, maar niet uitsluitend, op deze groep bedrijven. In totaal gaat het daarbij om circa 3000 afvalbedrijven. De reden voor de genoemde afbakeningen is pragmatisch van aard, namelijk het waarborgen van de beheersbaarheid van het programma voor een complexe, omvangrijke en heterogene sector. De aanpak voor de provinciale afvalbedrijven is beschreven in het voorliggende document. Voor de afvalbedrijven met gemeentelijke milieuvergunningen is de verwachting dat deze zullen profiteren van de ervaringen en instrumenten die worden ontwikkeld binnen de doelgroep van de provinciale bedrijven. De branchegerichte aanpak (zie hieronder) zal bovendien zijn doorwerking kennen naar de gemeentelijke bedrijven. Dat betekent onder meer dat dan ook de gemeentes op termijn (uiterlijk 2011) een belangrijke partner binnen dit domein zullen worden. De toezichtlast en de veranderopgave die dat oplevert Ondanks de gemiddeld goede beoordeling van het zelf ervaren toezicht (Meting toezichtlasten in het domein Afval, SIRA, juni 2007) geven de bedrijven duidelijk aan dat er verschillende toezichtproblemen zijn waar hard aan gewerkt moet worden. De gemeenschappelijke noemer van die problemen is het ongelijke speelveld in het toezicht voor bedrijven. Een zwaarwegend punt is de onvoldoende aandacht voor illegale activiteiten met afval. Afvalbedrijven hebben meermaals te kennen gegeven dat de illegaliteit in hun sector hen een doorn in het oog is, te meer daar het er op lijkt dat deze illegaliteit niet of nauwelijks aan controle onderhevig is. De sector pleit dan ook voor een gerichte aanpak door de overheid. Ook tussen gelijksoortige legale afvalbedrijven is veelvuldig sprake van een ongelijk speelveld. Met name worden genoemd: ongelijke inspectiefrequentie, ongelijke beoordeling, ongelijkheid met betrekking tot het kennisniveau van inspecteurs en daarmee samenhangend een toezichtaanpak die te veel afhangt van de individuele inspecteur. Juist omdat veel afvalbedrijven onder landelijk opererende afvalconcerns opereren is dit goed merkbaar. Deze verschillen in het speelveld zorgen voor veel irritatie bij de bedrijven en zijn op te lossen zonder dat ze de effectiviteit van het toezicht aantasten. Meer in het algemeen pleit de sector voor een aanpak die meer focust op de belangrijkste risico s in de sector, op basis van risicoanalyses. Ook dat Pagina 3 van 3

5 kan een belangrijke bijdrage leveren aan een gelijker speelveld. De problematiek van een ongelijk speelveld in toezicht speelt, wellicht niet verwonderlijk, sterker bij decentrale overheden, en dan met name bij het toezicht in het kader van de Wet milieubeheer (provincies, gemeenten). Samenvattend zijn de verbeterthema s: 1. Betere focus: het toezicht richt zich op de aanpak illegaliteit. 2. Betere focus: het toezicht richt zich op de hoofdzaken en op de grootste risico s. 3. Level playing field: de verschillende overheden behandelen de bedrijven op uniforme wijze. 4. Het toezicht maakt gebruik van effectievere en efficiëntere toezichtsmethoden waaronder systeemtoezicht. 5. Het toezicht wordt door deskundige toezichthouders uitgevoerd. 6. Er is sprake van een betere samenwerking tussen toezichthouders en toezichthoudende instanties De afvalsector kenmerkt zich door grote verschillen tussen bedrijven in termen van processen en afvalstromen. Dit komt tot uitdrukking in de diversiteit in brancheorganisaties. De heterogeniteit van de sector uit zich ook in zeer verschillende groottes van zowel bedrijven als verwerkingslocaties. Voor grote, complexe bedrijven (qua procestechnologie, aantallen handelingen etc.) zijn de mogelijkheden voor Vernieuwing Toezicht van een andere ordeals voor de vele kleine/middelgrote bedrijven in de sector. Deze heterogeniteit vergroot de complexiteit van de veranderopgave. Het betekent dat Vernieuwing Toezicht voor elke branche dient te worden toegespitst en tevens dat het onderscheid tussen grote/complexe bedrijven en overige bedrijven van wezenlijk belang is. 1 Dit zijn wezenlijke uitgangspunten voor het programma Vernieuwing Toezicht afvaldomein. Eindbeeld vanuit het perspectief van de bedrijven Het kabinet heeft in de brief van 25 januari 2008 de hoofdlijnen neergelegd van de ambitie voor vernieuwing van het toezicht (TK , nr. 25). Aan die ambitie zal de Tweede Kamer de resultaten van het programma gaan toetsen. Daarom is de specifieke ambitie voor de afvalbedrijven daarop gebaseerd, aangevuld met de conclusies uit de metingen van toezichtlast. Bedrijven in de afvalsector zullen het inspectietoezicht anno 2011 als volgt ervaren: I. Inspecteurs beginnen met vertrouwen dat we ons aan de regels willen houden. II. Bedrijfsprocessen met grote risico s worden intensiever gecontroleerd dan vroeger en processen met weinig risico juist veel minder. III. De manier van controleren is ook veranderd. De inspecties maken optimaal gebruik van onze kwaliteitssystemen en onze gegevens. Als die goed zijn, kan de inspectie zich grotendeels beperken tot systeemtoezicht. IV. De inspectiediensten vanuit het rijk, de gemeente enz. werken onderling goed samen, zodat we door minder instanties benaderd worden en geen vragen meer dubbel hoeven te beantwoorden. V. De inspecties zijn deskundig en hebben oog voor onze bedrijfsprocessen. VI. Ze zijn duidelijk over hun taak en over de inspectieresultaten. VII. De regels zijn eenvoudiger geworden en het zijn er minder. Het kost geen onevenredige moeite om je eraan te houden. VIII. Inspecteurs maken duidelijk welke regels voor ons gelden, hoe die in elkaar zitten en hoe je ermee moet omgaan. IX. Wie met opzet de regels overtreedt, wordt snel en streng aangepakt. N.B. De Kamerbrief noemt 2010 als peiljaar. Bovenstaande ambitie richt zich op 2011, maar daarmee is net als in de Kamerbrief bedoeld: het einde van de kabinetsperiode. 1. Een branche is daarbij op te vatten als een duidelijk te onderscheiden groep van bedrijven op grond van verwerkte afvalstroom en/of verwerkingsproces. Pagina 4 van 4

6 Acties om het eindbeeld te realiseren Overeenkomstig de zes geschetste verbeterthema s zijn zes hoofdsporen benoemd die een antwoord geven op de geconstateerde problemen en waaraan het eindbeeld voor uiterlijk 2015 en de tussendoelen voor uiterlijk 2011 zijn opgehangen. Deze hoofdsporen (met de verwijzing naar de hierboven opgesomde ambities) worden als volgt omschreven: Verbeterthema/ hoofdspoor Ambities Acties 1. Betere focus van toezicht: aanpak illegaliteit II, IX Uiterlijk 2011: Voor de aanpak van de illegaliteit in de diverse branches zijn draaiboeken vastgesteld en is een systematisch aanpak in gang gezet. Uiterlijk 2015: De illegaliteit in de diverse branches is sterk gereduceerd (60-70%) door het systematisch aanpakken ervan. 2. Betere focus van toezicht: risicoanalyse II Uiterlijk 2011: Voor alle branches bestaat een risicoanalyse op brancheniveau welke vertaald wordt in een toezichtsplan per branche. Voor de meest risicovolle afvalstoffenketens bestaat een risicoanalyse welke vertaald wordt in ketenhandhaving. Voor 50% van de grote afvalbedrijflocaties is een risicoanalyse op bedrijfsniveau gemaakt, welke vertaald is in een selectief toezichtplan. Alle toezichthouders zijn bekend met de beschikbare methodieken voor risicoanalyse. Uiterlijk 2015: Er is een gemeenschappelijke methodiek beschikbaar voor risicoanalyse op brancheniveau, ketenniveau en bedrijfsniveau. Deze wordt standaard bij elk branche/ keten/locatie toegepast door de gezamenlijke toezichthouders. Voor 100% van de grote afvalbedrijven bestaat een risicoanalyse op bedrijfsniveau, welke vertaald is in een selectief en transparant toezichtplan. 3. Verbeteren uniformiteit in toezicht: level playing field VIII, IV Uiterlijk 2011: Alle regionale coördinatiepunten en branchemanagers (zie 4.6) hebben hun afstemming van het toezicht op vergelijkbare wijze georganiseerd. Er zijn toezichtpools gevormd voor branches/ specifieke bedrijfstypes, met name voor decentrale overheden Uiterlijk 2015: Gelijk speelveld (level playing field) wat betreft toezicht in Nederland. Met name wat betreft provincies en rijksinspecties Pagina 5 van 5

7 Verbeterthema/ hoofdspoor Ambities Acties 4. Andere wijze van toezicht: effectievere/ efficiëntere toezichtmethoden, met name systeemtoezicht III, IX Uiterlijk 2011: Bij 20% van de grote bedrijven met een milieuzorgsysteem is met behulp van de handreiking in beeld gebracht op welk niveau hun compliance management systeem werkt. Er zijn minimaal 3 pilots gestart voor de verbreding van systeemtoezicht op het gebied van arbeidsveiligheid, externe veiligheid en water. Met het OM/FP zijn landelijk afspraken geconcretiseerd t.a.v. afstemming van bestuurlijk en strafrechtelijke handhaving in het kader van systeemtoezicht. Voor de branches met branchekeurmerken zijn de mogelijkheden voor toezichtvermindering/ verandering in beeld gebracht. Uiterlijk 2015: Voor 50% grote bedrijven met een zorgsysteem is in beeld gebracht op welk niveau het compliance management systeem werkt, en zijn concrete afspraken met het bevoegd gezag gemaakt over systeemtoezicht (meerdere taakvelden). Bij elk bevoegde gezag dat gebruik wil maken van systeemtoezicht zijn de uitgangspunten daarvoor verankerd in het handhavingsbeleid en de individuele toezichtplannen per bedrijf. Bij 10% van de grote bedrijven is de vergunning (doelvoorschriften) in lijn gebracht met de risicoanalyse voor het bedrijf en het voorgenomen systeemtoezicht. Branchekeurmerken worden actief gebruikt bij het toezicht (toezichtvermindering/verandering 5. Verbetering deskundigheid en stimuleren cultuurwijziging I, III, V, VIII Uiterlijk 2011: Minstens 10% van de inspecteurs binnen het afvaldomein hebben een training Modern Toezichthouden gevolgd, en passen de principes zo veel mogelijk toe in hun werk. Minstens 15% van de bezochte bedrijven ziet een concrete verbetering in de professionaliteit van de toezichthouder. Uiterlijk 2015: Alle inspecteurs binnen het afvaldomein voldoen aan de nieuwe maatlat professionele toezichthouder. Ruim 60% van de bezochte bedrijven ziet een concrete verbetering in de professionaliteit van de toezichthouder. Alle betrokken inspectiediensten hebben hun beoordelingscriteria voor medewerkers zodanig aangepast, dat niet meer wordt afgerekend op het aantal controles, maar op de kwaliteit en de impact van de controles. Pagina 6 van 6

8 Verbeterthema/ hoofdspoor Ambities Acties 6. Betere samenwerking tussen toezichthouders/toezichtinstanties IV Uiterlijk 2011: Voor alle grote afvalbedrijflocaties is duidelijk welke coördinatiepunt aanspreekbaar is voor de afstemming van het toezicht. Voor iedere branche is binnen de overheid een branchemanager aanwezig die een duidelijk coördinerende rol vervult Alle betrokken toezichthouders stemmen al hun preventief toezicht op de afvalbedrijven af met het coördinatiepunt in de regio en met de branchemanagers. Uiterlijk 2015 Door optimalisatie van de coördinatie tussen toezichthoudende organisaties ervaren de bedrijven overheidstoezicht met één gezicht Koppeling van diverse toezichtontwikkelingstrajecten Op dit moment zijn er tal van ontwikkelingen op het gebied van toezicht gaande. Niet in de laatste plaats buigt het kabinet zich nu over het rapport van de Commissie Mans dat een structuurwijziging van de uitvoering van het toezicht voorstelt. Een andere ontwikkeling is de politieke wens tot verdere decentralisatie van bevoegdheden. De uitkomsten van Vernieuwing Toezicht binnen het domein Afval moeten te plaatsen zijn binnen de context van deze ontwikkelingen en er bij aansluiten. Bij de acties die tot oplossing van de hierboven gesignaleerde problemen leiden, wordt rekening gehouden met andere ontwikkelingen die voor de sector relevant zijn. Daarbij valt onder meer te denken aan de implementatie van de WABO. ICT-toepassingen zijn voor samenwerking en gegevensuitwisseling uitermate belangrijk. Er wordt maximaal gebruik gemaakt van ICT-faciliteiten zoals digitaal dossier en een virtuele gemeenschappelijke inspectieruimte. Relatie met beleid, vergunningverlening en vermindering regeldruk Vernieuwing Toezicht Afval is gericht op toezicht. Vergunningverlening, beleid en vermindering van regeldruk zijn geen onderwerp van onderzoek. Wél zal een aantal activiteiten aan deze onderwerpen raken en leiden tot aanbevelingen op dat vlak. Bovendien geldt onverkort dat beleid, vergunningverlening en toezicht onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Wat in het kader van toezicht wordt geregeld moet zijn plaats krijgen in beleid en vergunningverlening. Als dat niet gebeurt dan zijn problemen onvermijdelijk. In een later stadium zal dan ook moeten worden overwogen of er geen verbreding van het domein (in ieder geval naar vergunningverlening, maar b.v. ook onzinnige/overbodige regelgeving) zal moeten plaatsvinden. Het eindbeeld vertaald naar vermindering van toezichtlast De toezichtlast bij bedrijven kan worden verdeeld in een kwalitatieve beleving (de ervaren toezichtlast) en een kwantitatieve beleving (tijd, geld, frequentie van toezicht). Het kabinet Pagina 7 van 7

9 heeft uitgesproken tot een toezichtlastvermindering van 25% te willen komen. Door het toepassen van risicoanalyses, systeemtoezicht, het introduceren van coördinatiepunten, branchemanagers, ICT etc. kan de kwantitatieve toezichtlast bij bedrijven worden verminderd. In termen van tussendoel en eindbeeld is de inschatting dat voor 2011 als tussendoel een vermindering van 10% kan worden gerealiseerd en dat het eindbeeld in 2015 zal uitkomen op 15%. De kwalitatieve toezichtlast zal in die periode ook een aanzienlijke vermindering moeten kennen. Deze vorm van toezichtlast laat zich echter moeilijk in percentages uitdrukken. Derhalve zal in 2011 en in 2015 een herhaling plaatsvinden van de al eerder uitgevoerde toezichtlastmetingen om de daadwerkelijk effecten van Vernieuwing Toezicht in dit domein inzichtelijk te maken. Naar verwachting zal in 2015 de totale toezichtlast zeker met 25% (zo niet meer) zijn verminderd. Kritische succesfactoren Als kritische succesfactoren kunnen worden benoemd: Capaciteit voor de uitvoering van Vernieuwing Toezicht De eindbeelden en streefdoelen die voor het afvaldomein zijn geformuleerd zijn ambitieus. Het zal de nodige capaciteit vergen om alle activiteiten uit te voeren die noodzakelijk zijn voor de realisatie van het eindbeeld. Implementatie bij provincies, rijk, Unie van Waterschappen en gemeenten. Alhoewel de VROM-Inspectie trekker is van Vernieuwing Toezicht afvaldomein, is de provincie het voornaamste bevoegd gezag. Het succes van Vernieuwing Toezicht afval staat of valt met de implementatie ervan binnen en door de provincies. Ook binnen de verschillende rijksdiensten, de Unie van Waterschappen en op termijn ook binnen de gemeenten zal de borging van de implementatie van Vernieuwing Toezicht de nodige aandacht moeten krijgen. Politieke aandacht De vernieuwing van het toezicht is geen gemakkelijk proces. Politieke aandacht is en blijft van groot belang en is noodzakelijk om de gewenste vernieuwing te realiseren. ICT Op dit moment gaat er veel geld en aandacht naar de ICT-ontwikkelingen. Risico is dat de ICT leidend gaat worden voor de inrichting van het toezicht. Lopende trajecten op het gebied van beleid en regelgeving Binnen Vernieuwing Toezicht wordt een aantal afspraken gemaakt tussen overheden onderling en overheid en bedrijven. Niet uitgesloten is dat deze afspraken haaks staan om ontwikkelingen die zich elders binnen de overheid afspelen, hetzij op nationaal niveau, hetzij op Europees niveau. Dit moet worden onderzocht. Cultuur Vernieuwing Toezicht vergt een andere manier van werken en denken over toezicht. Om Vernieuwing Toezicht tot een succes te maken zal tot op zekere hoogte sprake moeten zijn van een cultuurverandering binnen de overheid. Organisatie van het toezicht Het toezicht op de grote afvalbedrijven is vrij versnipperd. Verschillende instanties houden toezicht. Ondanks de wil tot samenwerking blijft een risico dat niet of onvoldoende tot integraal en/of afgestemd toezicht wordt gekomen. Met behoud van bevoegdheden verdient het daarom aanbeveling de organisatie van het toezicht onder de loep te nemen en effectiever en efficiënter vorm te geven. Dit kan bijvoorbeeld door het oprichten van omgevingsdiensten. Pagina 8 van 8

10 Oprichten van omgevingsdiensten Alhoewel bij herhaling in dit stuk is aangegeven dat de vorming van omgevingsdienst en het centraliseren van hoogspecialistische toezichtstaken soelaas kunnen bieden bij het oplossen van ervaren problemen bij toezicht, moet anderzijds vermeden worden dat de ontwikkelingen in het kader van Vernieuwing Toezicht worden vertraagd in afwachting van het oprichten van omgevingsdiensten. Open houding van bedrijven Bedrijven die toe zijn aan systeemgericht toezicht, moeten bereid zijn hierin te investeren, een open houding aan te nemen en informatie met de overheid te delen. Betrekken van het Openbaar Ministerie bij Vernieuwing Toezicht Bij een open houding van bedrijven (zie boven) is de houding van de overheid (waaronder het Openbaar Ministerie) uitermate belangrijk. Bedrijven geven nu al te kennen dat met name de wijze waarmee het Openbaar Ministerie omgaat met gemaakte afspraken tussen bevoegd gezag en bedrijf, cruciaal is voor het slagen van systeemtoezicht. Het is daarom van belang het Openbaar Ministerie te betrekken bij de ontwikkelingen rondom systeemtoezicht Er lopen op dit vlak inmiddels diverse initiatieven. Pagina 9 van 9

11 1. Inleiding 1.1 Aanleiding De inspectieraad heeft de projectleiders en verantwoordelijke inspecteursgeneraal verzocht om voor ieder domein een streefbeeld/eindbeeld en veranderopgave te formuleren. In dit document wordt tegemoet gekomen aan deze vraagstelling voor het domein Afval. 1.2 Achtergrond Deskundige toezichthouders, level playing field, de aanpak van de illegaliteit. Dat is wat de afvalbedrijven in Nederland van de overheid verlangen. Dit blijkt uit onderzoek naar de toezichtlast bij de afvalsector. Dergelijk onderzoek is in diverse maatschappelijke sectoren (domeinen) verricht, naar aanleiding van klachten over onder meer langs elkaar heen werkende toezichthouders, toezichthouders die geen rekening houden met de specifieke risico s en risicobeheerssystemen van bedrijven. Toezicht beschermt zwakkere belangen, biedt zekerheid en veiligheid aan burgers en werknemers, zorgt voor betere naleving, voor rechtsgelijkheid en eerlijke concurrentie. Niemand die dat bestrijdt. Maar onnodige last van toezicht wil niemand. Naar aanleiding van bovengenoemde klachten vanuit de maatschappij heeft de Tweede Kamer op 23 februari 2006 de motie Aptroot c.s. aanvaard. In die motie vraagt de Kamer om de oprichting van één inspectie- en controledienst voor het bedrijfsleven per 1 januari De achtergrond daarvan is een vermindering van onnodige last bij bedrijven die door het toezicht wordt veroorzaakt. Het Kabinet heeft als reactie op deze motie op 8 september 2006 aan de Kamer aangegeven in het plan van aanpak Eenduidig Toezicht (Minder, beter, duidelijker), dat voor bepaalde maatschappelijke domeinen frontoffices gevormd zullen worden. Hiermee moet binnen de domeinen de toezichtlast met gemiddeld 25% afnemen. Daarnaast moet de efficiency van inspecties en de kwaliteit en effectiviteit van het toezicht toenemen. Rijksinspectiediensten zullen met name MKB-bedrijven maximaal twee keer per jaar inspecteren. Alleen om zwaarwegende redenen (zoals risicoanalyses en daarop gebaseerde herhalingsinspecties, internationale wet- en regelgeving, niet-naleving en incidenten) kan daarvan worden afgeweken. Uitgangspunt van de benadering van Eenduidig Toezicht is, dat de inrichting van het toezicht plaatsvindt vanuit het perspectief van de gecontroleerde partij. In december 2007 is het programma Eenduidig Toezicht opgegaan in het programma Vernieuwing Toezicht, onder leiding van de Inspectieraad. Op 25 januari 2008 heeft minister Ter Horst van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in een brief aan de Tweede Kamer de ambities van het programma Vernieuwing Toezicht voor 2010 aangegeven: een inspectieapparaat dat effectief is, professioneel optreedt, tanden laat zien als het nodig is, maar geen overbodige last veroorzaakt. De ambitie is, dat in 2010 bedrijven het inspectietoezicht als volgt zullen ervaren: Inspecteurs beginnen met vertrouwen dat we ons aan de regels willen houden. Bedrijfsprocessen met grote risico s worden intensiever gecontroleerd dan vroeger en processen met weinig risico juist veel minder. De manier van controleren is ook veranderd. De inspecties maken optimaal gebruik van onze kwaliteitssystemen en onze Pagina 10 van 10

12 gegevens. Als die goed zijn, kan de inspectie zich grotendeels beperken tot systeemtoezicht. De inspectiediensten vanuit het rijk, de gemeente enz. werken onderling goed samen, zodat we door minder instanties benaderd worden en geen vragen meer dubbel hoeven te beantwoorden. De inspecties zijn deskundig en hebben oog voor onze bedrijfsprocessen. Ze zijn duidelijk over hun taak en over de inspectieresultaten. De regels zijn eenvoudiger geworden en het zijn er minder. Het kost geen onevenredige moeite om je eraan te houden. Inspecteurs maken duidelijk welke regels voor ons gelden, hoe die in elkaar zitten en hoe je ermee moet omgaan. Wie met opzet de regels overtreedt, wordt snel en streng aangepakt. De motie en de voorgestelde aanpak van het Kabinet richten zich primair op de rijksinspectiediensten. Deze zijn echter niet de enige die toezicht houden en daarmee last veroorzaken. Ook gemeenten, provincies, waterschappen, brandweer, douane, politie en anderen dragen hieraan bij. Het Kabinet heeft op zich genomen (zo mogelijk taakstellende) afspraken met mede-overheden te maken over vermindering van toezichtlast en de verbetering van efficiency en effectiviteit van toezicht. De afvalsector is één van de domeinen waarvoor Vernieuwing Toezicht wordt vormgegeven (start begin 2007). In de managementsamenvatting is de relatie gelegd tussen de bovengenoemde ambities en de activiteiten en eindbeelden binnen het afvaldomein. 1.3 Leeswijzer Achtereenvolgens komen aan bod: de huidige situatie wat betreft toezicht in het domein Afval (het huidige beeld, hfst. 2) het gewenste eindbeeld (2015) in algemene termen, inclusief tussendoelen (2011) (hfst. 3), het eindbeeld in zes hoofdsporen en de veranderopgave die binnen dit domein moet worden gerealiseerd, inclusief tussendoelen (hfst. 4) het programma Vernieuwing Toezicht en de rol van ICT en communicatie (hfst 5) kritische succesfactoren en monitoring (hfst 6) raakvlakken met andere domeinen (hfst. 7) Pagina 11 van 11

13 2. Het domein Afval en het huidige beeld van de toezichtlast 2.1 Het domein afval Algemene karakterisering van de afvalsector Nederland produceerde in 2004 circa 61 miljard kilo afval. Dit afval ontstaat bij bedrijven en huishoudens. De sector die zorgt voor de inzameling en verwerking van dit afval valt onder het domein afval. De omzet van de Nederlandse afvalmarkt bedroeg in 2004 circa 5,3 miljard euro (exclusief de handel in afvalstoffen). De afvalmarkt is voor een groot deel in handen van een viertal concerns (AVR/van Gansewinkel, Sita Nederland, Shanks, Essent Milieu Nederland). Deze concerns hebben afvalinrichtingen in meerdere provincies en zetten samen circa 2 miljard euro om. Er vindt ook veel import en export van afval plaats; de afvalsector is dan ook internationaal georiënteerd. De afvalinzameling en -verwerking vormen een keten waarin verschillende sectoren te onderscheiden zijn: inzameling van afval vervoer van afval handel en bemiddeling in afval recycling van afval eindverwerking van afval Afbakening van het domein Het programma Vernieuwing Toezicht domein Afval richt zich in eerste instantie op de ketenonderdelen recycling en eindverwerking van afval. Vervoer van afval maakt onderdeel uit van de domeinen wegtransport en transport over water. Bij de bedrijven die actief zijn in de recycling en eindverwerking van afval wordt naar schatting 90% van de omzet gerealiseerd door middelgrote en grote bedrijven die kunnen worden aangemerkt als categorie bedrijven. Provincies zijn bij deze inrichtingen vergunningverlener en toezichthouder voor de Wet Milieubeheer. Het programma richt zich op deze groep bedrijven. In totaal gaat het daarbij om circa 3000 afvalbedrijven. De reden voor de genoemde afbakeningen is pragmatisch van aard, namelijk het waarborgen van de beheersbaarheid van het programma voor een complexe, omvangrijke en heterogene sector. De aanpak voor resterende bedrijven en voor de gemeentelijke bedrijven, wordt niet verder uitgewerkt. Deze bedrijven zullen echter profiteren van de ervaringen en instrumenten die worden ontwikkeld binnen de doelgroep van de 3000 bedrijven. De branchegerichte aanpak zal bovendien zijn doorwerking kennen naar de gemeentelijke bedrijven.dat betekent onder meer dat dan ook de gemeentes op termijn (uiterlijk 2011) een belangrijke partner binnen dit domein zullen worden. Branche-organisaties De afvalsector wordt vertegenwoordigd door meerdere brancheorganisaties, corresponderend met deelsectoren in de branche. Deze organisaties zijn nauw betrokken bij de realisatie van Vernieuwing Toezicht voor het domein afval: Autorecycling Nederland Branchevereniging organische reststoffen Branchevereniging Recycling Breken en Sorteren Metaal Recycling Federatie Nederlandse Vereniging voor afval en reinigingsmanagement Stiba Vereniging afvalbedrijven Vereniging van sloopaannemers Vereniging van Ondernemingen in de Milieudienstverlening Scheepvaart Pagina 12 van 12

14 2.2 Toezichtlast Afvalbedrijven kunnen te maken krijgen met 22 verschillende toezichthoudende instanties. Acht hiervan voeren inspecties uit op de primaire processen bij de afvalverwerkers. Rijkstoezichthouders in het domein Afval zijn bijvoorbeeld de Belastingdienst, de VROM-Inspectie (VI), de Arbeidsinspectie (AI), de Douane, de Inspectie Verkeer en Waterstaat (IVW) en de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA). Decentrale toezichthouders zijn provincies, waterschappen en in mindere mate gemeenten. De toezichtlast veroorzaakt door alle toezichthoudende instanties in het domein Afval is gemeten in het onderzoek Metingen toezichtlasten in het domein afval (SIRA, 2007). Hierbij is een onderscheid gemaakt in kwantitatieve (= administratieve) en kwalitatieve (ervaren) toezichtlasten. De uitkomsten zijn ruwweg als volgt. Kwantitatieve toezichtlast: variabel per bedrijf, maar niet uitzonderlijk hoog De administratieve lasten van het toezicht voor bedrijven in het domein Afval bedragen in totaal circa 6,6 miljoen per jaar. Dit wordt veroorzaakt door het toezicht van: Rijk ca 42% Meer concreet Afdracht van belasting en sociale premies Belastingdienst 34% Inspectie op goederen op entrepot Douane 2% Overig 6% Decentrale toezichthouders: ca 58% Meer concreet Wet milieubeheer Provincies 49% Wvo-vergunning Waterschap 7% Overig 2% Uit de cijfers blijkt dat bijna 50% van de toezichtlast voor rekening komt van het toezicht op de Wet milieubeheer (met name vergunningen) door provincies 3. De Belastingdienst komt op de tweede plaats met ruim 30%. De totale jaarlijkse toezichtlasten zijn qua ordegrootte vergelijkbaar met de sector chemie ( 6,1 miljoen), maar 3. Omgekeerd is het zo dat een substantieel deel van de capaciteit van het Wm-toezicht door provincie wordt besteed aan bedrijven in de afvalsector (>50%). Vernieuwing Toezicht in het Afvaldomein raakt dus een substantieel deel van het toezichtswerk van provincies. beduidend lager dan bijvoorbeeld ziekenhuizen ( 15 miljoen), het goederenvervoer ( 17,4 miljoen) of bedrijven in de vleesketen (ruim 59 miljoen). Kenmerkend voor de administratieve lasten van toezicht binnen het domein Afval is de sterke variatie: van 300 per jaar voor eenvoudige bedrijven tot circa euro per jaar bij grote, complexe bedrijven. De variatie in toezichtlasten in de afvalsector hangt dus ten nauwste samen met de heterogeniteit van de sector. De Pagina 13 van 13

15 gemiddelde toezichtlast in de afvalsector bedraagt circa 4000 per bedrijf per jaar. (Ter vergelijking: gemiddeld toezichtlasten voor chemiebedrijven, voor ziekenhuizen, 1450 voor transportbedrijven, voor de vleesketen) Kwalitatieve toezichtlast: ongelijk speelveld is bron van ergernis Uit het toezichtlastonderzoek blijkt dat afvalbedrijven inspecties over het algemeen als nuttig en zinvol ervaren, mits ze efficiënt en effectief worden uitgevoerd. De kwaliteit van toezicht bij het bedrijf wordt over het algemeen als goed beoordeeld. Het beeld van over elkaar heen buitelende toezichthouders die vaak naar hetzelfde vragen geldt in het algemeen niet voor de afvalsector. Incidenteel kan overigens wel sprake zijn van excessieve toezichtlast wat zich uit in lage rapportcijfers voor bepaalde toezichthoudende instanties. Ondanks de gemiddeld goede beoordeling van het zelf ervaren toezicht geven de bedrijven duidelijk aan dat er verschillende toezichtproblemen zijn waar hard aan gewerkt moet worden. De gemeenschappelijke noemer van die problemen is het ongelijke speelveld in het toezicht voor bedrijven. Het betreft problemen die nadrukkelijk aan de orde zijn gesteld door de bedrijven maar die slechts in beperkte mate in de rapportcijfers tot uitdrukking komen. Deze rapportcijfers hebben namelijk vooral betrekking op het ervaren toezicht bij het bedrijf zelf. Een zwaarwegend punt is het gebrek aan aandacht voor illegale activiteiten met afval. Afvalbedrijven hebben meermaals te kennen gegeven dat de illegaliteit in hun sector hen een doorn in het oog is, te meer daar het er op lijkt dat deze illegaliteit niet of nauwelijks aan controle onderhevig is. De sector pleit dan ook voor een gerichte aanpak door de overheid. Ook tussen gelijksoortige legale afvalbedrijven is veelvuldig sprake van een ongelijk speelveld. Met name worden genoemd: ongelijke inspectiefrequentie, ongelijke beoordeling, ongelijkheid met betrekking tot het kennisniveau van inspecteurs en daarmee samenhangend een toezichtaanpak die te veel afhangt van de individuele inspecteur. Juist omdat veel afvalbedrijven onder landelijk opererende afvalconcerns opereren is dit goed merkbaar. Deze verschillen in het speelveld zorgen voor veel irritatie bij de bedrijven en zijn op te lossen zonder dat ze de effectiviteit van het toezicht aantasten. Meer in het algemeen pleit de sector voor een aanpak die meer focust op de belangrijkste risico s in de sector, op basis van risicoanalyses. Ook dat kan een belangrijke bijdrage leveren aan een gelijker speelveld. De problematiek van een ongelijk speelveld in toezicht speelt, wellicht niet verwonderlijk, sterker bij decentrale overheden, en dan met name bij het toezicht in het kader van de Wet milieubeheer (provincies, gemeenten). In de volgende twee hoofdstukken wordt de veranderopgave, die dus vooral op het kwalitatieve vlak blijkt te liggen, nader beschreven en de tussendoelen voor 2011 en eindbeelden voor 2015 vastgesteld. Pagina 14 van 14

16 3. De veranderopgave in het domein Afval 3.1 De veranderopgave: kwaliteitsverbetering van toezicht Wat moet in het toezicht op de afvalbedrijven worden verbeterd ofwel wat is de veranderopgave? Op basis van het rapport Meting toezichtlasten in het domein Afval kunnen de volgende zes verbeterthema s worden onderscheiden: Verbeterthema 1. Betere focus van toezicht: aanpak illegaliteit 2. Betere focus van toezicht: risico-analyse 3. Verbeteren uniformiteit in toezicht: level playing field 4. Andere wijze van toezicht: effectievere/efficiëntere toezichtmethoden, met name systeemtoezicht 5. Verbetering deskundigheid en stimuleren cultuurwijziging 6. Betere samenwerking tussen toezichthouders/toezichtinstanties Toelichting/ deelthema s Toezicht meer richten op bedrijven en bedrijfsactiviteiten die geen vergunning hebben en daardoor vaak niet bij de overheid bekend zijn of andere activiteiten uitvoeren naast de vergunde: illegaliteit. I. Toezicht meer richten op hoofdzaken en de grootste risico s; II. Toezicht meer richten op achterlopers en minder op voorlopers; Afvalbedrijven hebben veel last van grote verschillen in toezicht binnen en tussen (regionale) toezichtinstanties. Toezicht moet meer landelijk vergelijkbaar worden uitgevoerd. Daardoor wordt een beter level playing field gecreëerd. I. Toezicht aansluiten bij interne management- en controlesystemen van bedrijven; II. Meer gebruik maken van bestaande informatie (databases, milieurapportages) om dubbelingen te voorkomen; III. Toezicht meer richten op compliance assistance. Bedrijven vinden het belangrijk om bij inspecties niet alleen te horen wat er niet goed is, maar ook te horen hoe ze een bepaald probleem kunnen oplossen (hulp bij naleving). De focus ligt hierbij op het verstrekken van informatie waarmee bedrijven geholpen worden wetgeving beter na te kunnen leven*. I. Adequate terugkoppeling van resultaten inspectie (ook melden wat goed is, vergroten leereffect voor bedrijf); II. Verhogen afvalstoffendeskundigheid en toezichtvaardigheden; III. Sector meer vanuit vertrouwen benaderen. I. Samenwerking bij controleactiviteiten kan leiden tot een reductie in toezichtlasten wanneer sprake is van inhoudelijke overlap (het heeft het geen zin om een controle van lozingen door het waterschap te combineren met een controle van rokersruimten door de VWA) II. samenwerkingsactiviteiten gericht op het verbeteren van de kwaliteit van toezicht * Het punt van compliance assistance (4, III) is onder Andere wijze van toezicht gerubriceerd maar kan feitelijk ook onder verbetering deskundigheid (5) worden geschaard. In het navolgende zal dit ook worden aangehouden. De kwaliteitsverbetering van het toezicht zoals deze tot uitdrukking komt in de bovenstaande 6 verbeterthema s, vraagt om een veel bredere aanpak dan de vorming van een frontoffice, wat aanvankelijk als belangrijkste veranderopgave werd beschouwd. In plaats van het bouwen van een frontoffice in de traditionele betekenis (één centraal loket, met een strakke hiërarchische organisatiestructuur) wordt nu voor het domein Afval een breed scala van activiteiten in gang gezet, waarin inspecteurs van de rijksoverheid, provincies, brandweer en waterschappen in verschillende Pagina 15 van 15

17 thema s samenwerken aan die kwaliteitsverbetering. De drie eerstgenoemde verbeterpunten (focus en uniformiteit) dienen volgens de betrokken branche-organisaties en overheidsinstanties met prioriteit te worden aangepakt. De aanpak van illegale activiteiten heeft nadrukkelijk de hoogste prioriteit. In algemene zin is sprake van een sterke samenhang tussen de diverse verbeterthema s, waardoor sprake is van een samenhangende aanpak. Dit komt bij de nadere formulering van de streefbeelden en eindbeelden en de toelichting daarop nader aan de orde (hfst.4). Relatie met beleid, vergunningverlening en vermindering regeldruk Vernieuwing Toezicht Afval is gericht op toezicht. Vergunningverlening, beleid en vermindering van regeldruk zijn geen onderwerp van onderzoek. Wél zal een aantal activiteiten aan deze onderwerpen raken en leiden tot aanbevelingen op dat vlak. Bovendien geldt onverkort dat beleid, vergunningverlening en toezicht communicerende vaten zijn. Wat in het kader van toezicht wordt geregeld moet zijn plaats krijgen in beleid en vergunningverlening. Als dat niet gebeurt dan zijn problemen onvermijdelijk. In een later stadium zal dan ook moeten worden overwogen of er geen verbreding van het perspectief en daarmee de veranderopgave (in ieder geval naar vergunningverlening, maar b.v. ook onzinnige/overbodige regels) zal moeten plaatsvinden. 3.2 Maatwerk voor branches/ instellen van branchemanagers De afvalsector kenmerkt zich door grote verschillen tussen bedrijven in termen van processen en afvalstromen. Dit komt tot uitdrukking in de diversiteit in branche-organisaties. De heterogeniteit van de sector uit zich ook in zeer verschillende groottes van zowel bedrijven als verwerkingslocaties. Voor grote, complexe bedrijven (qua procestechnologie, aantallen handelingen etc.) zijn de mogelijkheden voor Vernieuwing Toezicht van een andere orde als voor de vele kleine/middelgrote bedrijven in de sector. Deze heterogeniteit vergroot de complexiteit van de veranderopgave. Het betekent dat Vernieuwing Toezicht voor elke branche dient te worden toegespitst en tevens dat het onderscheid tussen grote/complexe bedrijven en overige bedrijven van wezenlijk belang is. 4 Dit zijn belangrijke uitgangspunten voor het programma Vernieuwing Toezicht Afvaldomein. Een branche is daarbij op te vatten als een duidelijk te onderscheiden groep bedrijven op grond van verwerkte afvalstroom en/of verwerkingsproces. Voorbeelden zijn de autodemontagebranche en de afvalverbrandingsbranche. Een belangrijk algemeen instrument voor het realiseren van de bovenstaande veranderopgave per branche is het benoemen van branchemanagers. Per branche wordt één aanspreekpunt bij de overheid voor het uit te voeren toezicht aangewezen. De branchemanager heeft in ieder geval tot taak: Schakelfunctie/intermediair tussen de branche-organisatie en het programma Vernieuwing Toezicht domein Afval Weten wat er binnen de branche leeft en koppelen dit terug naar de uitvoeringsorganisatie/contactpersoon decentrale overheden Ontwikkelpunten aandragen voor het vormgeven van het toezicht op de desbetreffende branche. Uitvoeren branchegerichte risicoanalyses. Bij de nadere uitwerking van de hoofdsporen (hfst. 4) komen de mogelijke taken van de branchemanagers in nader detail aan de orde. 4. Waarbij van belang is dat een groot deel van de grote/complexe bedrijven verenigd zijn in de Vereniging Afvalbedrijven. Pagina 16 van 16

18 4. Het eindbeeld in zes hoofdsporen Overeenkomstig de hierboven geschetste zes verbeterthema s worden zes hoofdsporen uitgewerkt. Voor de doelgroep en de inspectiediensten worden merkbare, kwantitatieve en kwalitatieve tussendoelen en eindbeelden geformuleerd. Schetsmatig is een en ander weergegeven in figuur 1 voor branches en figuur 2 voor grote, complexe bedrijfslocaties. Van belang is op te merken dat grote,complexe afvalverwerkingslocaties dubbel gefaciliteerd worden, namelijk direct via één aanspreekpunt en indirect via één of meerdere branchemanagers. Figuur 1: Schematische weergave uitwerking hoofdsporen voor branches Pagina 17 van 17

19 Figuur 2: Schematische weergave uitwerking hoofdsporen voor grote, complexe afvalverwerkinglocaties Pagina 18 van 18

20 4.1 Betere focus van toezicht: aanpak illegaliteit (hoofdspoor 1) Tussendoel : Voor de aanpak van de illegaliteit in de diverse branches zijn draaiboeken vastgesteld en is een systematisch aanpak in gang gezet. Door de betrokken toezichthoudende organisaties wordt structureel tijd ingeraamd voor de aanpak illegaliteit. Eindbeeld voor : De illegaliteit in de diverse branches is sterk gereduceerd (60-70%) door het systematisch aanpakken ervan. Van merkbare marktverstoring is vrijwel geen sprake meer Toelichting: Dit spoor geeft invulling aan de (hoogst geprioriteerde) wens van het afvalbedrijfsleven inzake toezicht om illegale activiteiten in de sector aan te pakken. De belangrijkste kenmerken van de aanpak zijn: Focus op: Illegaal handelen door bedrijven die bewust de grens opzoeken van wat mag en hier ook af en toe overheen gaan en daar financieel garen bij spinnen; Opzettelijk illegaal handelen waarbij het bedrijf gestructureerd en georganiseerd de wettelijke eisen overtreedt. Het meest door bedrijven genoemd is: bedrijven die in het geheel geen Wmvergunning hebben of een die niet alle daadwerkelijk uitgevoerde activiteiten dekt. Aanpak per branche. Het voornemen is om voor elke branche een toegesneden aanpak te ontwikkelen. Enkele brede overleggen in 2007 toegespitst op illegaliteit hebben het belang hiervan duidelijk gemaakt. Per branche wordt gewerkt aan: corrigeren van illegaal handelen door middel van interventies; algemene maatregelen ter verbetering van het aanpakken van illegaal handelen. In 2008 is begonnen met het ontwikkelen van een aanpak voor de autodemontagesector. Het is nadrukkelijk de bedoeling dat brancheorganisaties zelf actief deelnemen. Draaiboeken Een en ander dient uit te monden in draaiboeken voor de aanpak van illegaliteit in de diverse branches (inclusief bestuursrechtelijke/ strafrechtelijke aspecten). Per branche zal een (van de overheden afkomstige) branchemanager worden benoemd die een spilfunctie zal vervullen tussen branche en toezichthoudende instanties (zie 3.2 en 4.6 voor de rollen van de branchemanager). Integrale aanpak Een uiterst belangrijk aspect bij de aanpak van illegaliteit is de integrale aanpak. Een bedrijf dat doelbewust de grenzen van de milieuwetgeving overtreedt (b.v. niet vergunde activiteiten), zal met een grote waarschijnlijkheid ook wetgeving op het gebied van arbo-omstandigheden, belasting etc. overtreden. Wisselwerking met risico-analyses Duidelijk is dat de aanpak van illegaliteit raakvlakken kent met risico-analyses (zie hieronder): een goede risicoanalyse geeft indicaties waar illegale activiteiten kunnen optreden; omgekeerd voedt het opsporen van illegaliteit de risico-analyse. Opsporing Van groot belang in het geheel is de afstemming en samenwerking met opsporingspartners (politie, OM). De aanpak van illegaliteit lijkt evident, maar dat is het niet. Het gaat veelal om activiteiten waarvoor geen vergunning is verleend. Deze activiteiten zijn alleen daarom al voor overheid moeilijk te traceren en het vergt op dat punt extra inspanningen 5. Het belang van een integrale aanpak en het betrekken van opsporingspartners stelt hoge eisen 5. Bovendien duiden signalen uit de sector erop dat overheden zelf ook betrokken kunnen zijn bij deze illegale activiteiten. De aanpak van illegaliteit betekent dus dat de overheid ook kritisch kijkt naar haar eigen handelen en tijd en ruimte vrijmaakt om meldingen en signalen op te pakken. Pagina 19 van 19

21 aan organisatie, coördinatie (zie ook 4.6) en uitvoering. Het is daarom belangrijk om te beginnen met een beperkt aantal branches om zo een beter beeld te krijgen van de mogelijkheden en beperkingen en daardoor een kwalitatief betere uitrol (in de vorm van draaiboeken en de daadwerkelijke uitvoering) te bewerkstelligen. Een en ander betekent dat toezichthoudende organisaties structureel tijd dienen vrij te maken voor de aanpak van de illegaliteit. Omdat het programma Vernieuwing Toezicht domein Afval expliciet een toezichtlastreductie bij de (legale) bedrijven beoogt (via risico-sturing, via syteemtoezicht etc.) kan de daardoor vrijkomende capaciteit in principe benut worden voor de aanpak van illegaliteit. Instrumenten: Draaiboeken aanpak illegaliteit per branche; Branchemanagers; Risico-analyses bedrijfsniveau. Deze wordt standaard bij elk branche/keten/locatie toegepast door de gezamenlijke toezichthouders. Voor 100% van de grote afvalbedrijven bestaat een risicoanalyse op bedrijfsniveau, welke vertaald is in een selectief en transparant toezichtplan. Toelichting: Het spoor van de risico-analyse geeft invulling aan de volgende wensen vanuit het bedrijfsleven en overheid: Transparantie ten aanzien van het toezicht: focus, doel, aard, frequentie Focus op majeure en maatschappelijk belangrijk geachte risico s (maatschappelijke doelen) Voor het vervolg van het onderwerp risico-analyse voor het domein afval worden drie niveaus onderscheiden branches, ketens en locaties. De samenhang tussen de drie niveaus is weergegeven in de figuur voor de keten van groenafval op de volgende pagina. 4.2 Betere focus van toezicht: risico-analyse (hoofdspoor 2) Tussendoel : Voor alle branches bestaat een risicoanalyse op brancheniveau welke vertaald wordt in een toezichtsplan per branche. Uniformiteit in risico-benadering van met name decentrale overheden is hierbij een eerste belangrijke stap. Voor de meest risicovolle afvalstoffenketens bestaat een risicoanalyse welke vertaald wordt in ketenhandhaving. Voor 50% van de grote afvalbedrijflocaties is een risicoanalyse op bedrijfsniveau gemaakt, welke vertaald is in een selectief toezichtplan. Dit plan is transparant in termen van frequentie en diepgang van het voorgenomen toezicht. Alle toezichthouders zijn bekend met de beschikbare methodieken voor risicoanalyse. Eindbeeld : Er is een gemeenschappelijke methodiek beschikbaar voor risicoanalyse op brancheniveau, ketenniveau en Pagina 20 van 20

22 Ontdoen b.v. groenafval door agrariërs, gemeenten etc. Inzameling en opslag Branche: afvalinzameling Bedrijfslocaties: a, b,c... Be- en verwerken Branche: b.v. groencompostering Bedrijfslocaties: x, y, z... Nuttige toepassing: Branche: b.v. compost in tuinbouw Verwijderen Branche: AVI s, stort restmateriaal Figuur 3: Illustratie niveaus van risicoanalyse aan de hand van keten groenafval Binnen een keten zijn branches te onderscheiden in bovenstaande figuur, bijvoorbeeld de groencomposteerders, verenigd in de Branchevereniging Organische Reststoffen BVOR. Binnen de branches zijn weer bedrijven en bedrijfslocaties te onderscheiden. De opgave voor elk van die niveaus van risicoanalyse is ruwweg als volgt: Niveau van risico-analyse Branche Afvalstoffenketens Locaties, met name grote/complexe inrichtingen Belangrijkste taak Uniformering risico-benadering provincies en waterschappen Ketenhandhaving voor aantal risicovolle afvalverwijderingsketens. Via slimme analyse van keten (indicatoren), slimme handhaving in de keten Identificatie belangrijkste risico s per toezichthoudende instantie (inclusief effectscore en rapportcijfer intern toezicht), gevolgd door toepassing risicoanalyse (via toezichtsplan) in toezicht. Pagina 21 van 21

23 Ontwikkeling van risicoanalyses op elk van de drie genoemde, elkaar aanvullende niveaus en de vertaling daarvan in toezichtsplannen zal leiden tot een selectiever én uniformer toezicht in de afvalsector. Instrumenten: Diverse risicobenaderingen decentrale en centrale overheden (niveau branches) Gezamenlijk toezichtplan op brancheniveau: geïntegreerde aanpak van de toezichtactiviteiten van de betrokken toezichthouders Handreiking ketenhandhaving (LOM) Handreiking risicoanalyse grote afvalverwerkinglocaties: Gemeenschappelijk toezichtplan per bedrijf: hierin ligt de weerslag van de individuele c.q. gemeenschappelijke risicoanalyse(s). 4.3 Verbeteren uniformiteit (hoofdspoor 3) Tussendoel : Alle coördinatiepunten en branchemanagers (zie 4.6) hebben hun afstemming van het toezicht op vergelijkbare wijze georganiseerd, en zodanig dat in elk geval voldaan wordt aan de minimumeisen die geformuleerd zijn voor het werkkader. Er zijn toezichtspools gevormd voor branches/specifieke bedrijfstypes, met name voor decentrale overheden Zie tussendoelen aanpak illegaliteit, risico-analyse en samenwerking Eindbeeld : Gelijk speelveld (level playing field) wat betreft toezicht in Nederland. Met name wat betreft provincies en rijksinspecties Zie eindbeelden aanpak illegaliteit, risicoanalyse en samenwerking. Toelichting: Dit spoor geeft invulling aan de wens vanuit het bedrijfsleven en overheid voor een gelijk speelveld wat betreft toezichtlast Voor bedrijven met name voor bedrijven met verwerkingslocaties in verschillende regio s is het van belang dat ze in elke regio met een vergelijkbare aanpak geconfronteerd worden. Rechtsongelijkheid moet voorkomen worden. Om toch tot een zekere mate van maatwerk en flexibiliteit te komen, is ervoor gekozen om een set van minimaal benodigde randvoorwaarden bij de samenwerking tussen de toezichthoudende diensten bij het afvaldomein vorm te geven. Het betreft een minimum-pakket aan werkafspraken, om lean en mean samen te kunnen werken als toezichthouders, zonder onnodige knellende kaders. Naarmate intensiever zal worden samengewerkt, kan deze set van afspraken nader ingevuld of uitgebreid worden, uiteindelijk tot een gemeenschappelijk, uniform werkkader. De opgave om de uniformiteit van het toezicht te verbeteren is vanzelfsprekend groter voor decentrale overheden (provincies, waterschappen, gemeenten) dan voor rijksinspecties, maar ook voor deze laatsten is een uniforme, landelijke werkwijze een (blijvend) aandachtspunt. Voor een meer uniforme werkwijze kan de vorming van landelijke toezichtspools (van o.a. provinciale toezichthouders) bevorderlijk en stimulerend werken. In dergelijke toezichtspools worden periodiek ervaringen uitgewisseld, nieuwe ontwikkelingen gesignaleerd en besproken en afspraken gemaakt over het toezicht. Ook kan sprake zijn van wederzijdse steun of het met elkaar meelopen bij een bedrijfsbezoek. Juist gezien de heterogeniteit van de afvalsector is het vormen van pools voor branches of specifieke, complexe processen (b.v. afvalverbrandingsinstallaties) een belangrijk instrument. Dergelijke toezichtspools kunnen een belangrijk aanspreekpunt/schakelpunt voor branchemanagers vormen. 6 Een niet te onderschatten positief effect is 6. Een voorbeeld van een al meerdere jaren goed functionerende provinciale toezichtspool is die voor de autodemontagebranche. Hierin nemen ARN en Stiba actief deel. Pagina 22 van 22