Afvalstoffen naar Duitsland

Transcriptie

1 VROM-Inspectie Regio Zuid Afval Afvalstoffen naar Duitsland Rapportage VROM Inspectie Regio Zuid Kennedyplein 5-12, gebouw B1 Postbus AW Eindhoven Interne postcode - O.W. de Hollander Telefoon Fax

2 Voorwoord In verband met aanhoudende signalen dat afvalstoffen niet of onvoldoende worden gesorteerd in Nederland en Duitsland en in Duitsland direct zouden worden gestort, heeft de VROM-Inspectie (Regio Zuid) een beperkt onderzoek uitgevoerd. De resultaten daarvan zijn in dit rapport neergelegd. Met nadruk wordt gesteld dat er sprake is van een onderzoek dat beperkt van doel en omvang is geweest; er dient derhalve een voorbehoud te worden gemaakt ten aanzien van de conclusies. VROM-Inspectie juli 2003 Afvalstoffen naar Duitsland Pagina 2/9

3 Voorwoord 2 1 Inleiding 4 2 Kader van het onderzoek 5 3 Resultaten 7 4 Conclusies 9 VROM-Inspectie juli 2003 Afvalstoffen naar Duitsland Pagina 3/9

4 1 Inleiding Aanleiding Vanwege aanhoudende signalen over illegale uitvoer van afvalstoffen naar Duitsland heeft de Tweede Kamer bij motie , nr. 14 aandacht gevraagd voor deze problematiek. Gesteld wordt dat per 1 januari 2002 de afvalstoffenheffing is verhoogd, waardoor het speelveld van de Nederlandse afvalsector ten opzichte van de omringende landen is verslechterd. Ook wordt geconstateerd dat de uitvoer van (ongesorteerde) bedrijfsafvalstoffen met als doel verder te sorteren, explosief is toegenomen in 2002 ten opzichte van het jaar ervoor. In de motie wordt geconcludeerd dat de export mede ten doel heeft om de Wbm-heffing te ontduiken of te ontwijken en dat de uitvoer van afvalstoffen zowel bedreigend is voor de doelstellingen en uitgangspunten van het Landelijk Afvalbeheersplan (LAP) als voor een noodzakelijk investeringsklimaat van het afvalverwerkende bedrijfsleven. De regering wordt verzocht om onmiddellijk de onderbouwing van de reeds verleende ontheffingen voor uitvoer opnieuw te beoordelen en de feitelijke bestemming van uit te voeren afvalstoffen per ontheffing zorgvuldig te toetsen en zonodig beschikkingen in te trekken en nieuwe beschikkingen meer handhaafbaar te maken met de introductie van een boetebeding en verscherpte controle in te voeren. Onderzoek De VROM-Inspectie heeft in 2002 op projectmatige basis onderzoek verricht naar de handhaving van vergunde export van bouw- en sloopafval naar Duitsland. De resultaten daarvan zijn neergelegd in een rapport van september Mede in het licht van de hiervoor vermelde motie heeft de VROM-Inspectie in vervolg op dit eerdere onderzoek, begin dit jaar een beperkt vervolgonderzoek uitgevoerd. De controles hebben betrekking gehad op de feitelijke bestemming van de uit te voeren afvalstoffen en verder is summier nagegaan of er ten aanzien van het sorteerproces bij Nederlandse bedrijven wijzigingen zijn opgetreden als gevolg van de inwerkingtreding van het Landelijk Afvalbeheersplan. VROM-Inspectie juli 2003 Afvalstoffen naar Duitsland Pagina 4/9

5 2 Kader van het onderzoek Verordening nr. 259/93 betreffende toezicht en controle op de overbrenging van afvalstoffen binnen, naar en uit de Europese Gemeenschap (EVOA) strekt er onder meer toe om afvalstoffen gecontroleerd over te brengen. Voor afvalstoffen bestemd voor nuttige toepassing is binnen de Europese Unie in beginsel sprake van een vrije markt. Dit betekent dat voor de overbrenging van afvalstoffen binnen de Europese Unie slechts in beperkte mate mogelijkheden zijn om beperkingen aan dat vrije verkeer te verbinden. Het op 3 maart 2003 inwerking getreden Landelijk Afvalbeheersplan (LAP) geeft het kader voor in-, uit- en doorvoer van afvalstoffen. Het LAP staat uitvoer van (restfracties van) bedrijfsafvalstoffen, grof huishoudelijk afval en bouw- en sloopafval onder voorwaarden toe. Op 27 februari 2003 zijn belanghebbenden schriftelijk geïnformeerd over de uitwerking van het LAP en de voorwaarden waaronder uitvoer wordt toegestaan. Zo dient de kennisgever ten behoeve van een beschikking voor het sorteren als nuttige toepassing in Duitsland vooraf duidelijk aan te geven op welke wijze hij garandeert dat van elk afzonderlijk transport tenminste 50 gewichtsprocenten nuttig wordt toegepast. Daarnaast dient hij te garanderen dat de afzonderlijke vrachten dezelfde fysische en chemische eigenschappen hebben door beschrijving van de wijze van (voor)sortering of selectieve inzameling. De VROM-Inspectie heeft eerder onderzoek gedaan naar de handhaving van de vergunde export van bouw- en sloopafval naar Duitsland. Doel van dat project was het controleren van de naleving van de EVOA-beschikkingen die zijn verleend voor de overbrenging van bouw- en sloopafval en vergelijkbaar afval vanuit Noord-Brabant en Limburg naar Duitsland. Daarbij is gecontroleerd tijdens transportsituaties en op het niveau van de kennisgever en ontvanger. Op het niveau van de kennisgever is onderzocht of de eisen die in de EVOA-beschikking zijn gesteld aan de samenstelling, sortering en/of herkomst van de over te brengen afvalstoffen, worden nageleefd. Bij enkele ontvangers is de wijze van verwerking gecontroleerd. De resultaten van het onderzoek zijn neergelegd in de rapportage van september Kort samengevat en voor zover hier van belang wordt in het rapport het volgende vastgesteld: ( ) Niet kan worden bevestigd, noch kan worden uitgesloten, dat partijen bouw- en sloopafval en daarmee vergelijkbare stromen vanuit Nederland worden overgebracht naar Duitsland en daar direct worden gestort. De VROM-Inspectie stelde vast dat ten tijde van het onderzoek enkele goed uitgeruste Nederlandse sorteerinstallaties niet werden gebruikt. Bij de meeste Nederlandse bedrijven wordt grof voorgesorteerd met een kraan. In één geval is geconstateerd dat kunststofafval, bij de bron gescheiden, werd bijgemengd om aan de criteria voor nuttige toepassing te voldoen. Op het niveau van de ontvanger (de Duitse verwerker van afvalstoffen) is geconstateerd dat de verklaringen waarin wordt aangegeven welk percentage nuttig is toegepast, weinig waarde heeft. De afvalstoffen die ter verwerking worden aangeboden, worden gemengd met andere partijen, waardoor het opgegeven percentage geen betrekking heeft op partijniveau, maar betrekking heeft op het VROM-Inspectie juli 2003 Afvalstoffen naar Duitsland Pagina 5/9

6 verwerkingspercentage van de inrichting. De VROM-Inspectie heeft tijdens de controles bij de Duitse verwerkers geen illegale handelingen met afvalstoffen waargenomen, zo blijkt uit de resultaten. Vanwege de aanhoudende signalen dat er sprake zou zijn van uitvoer naar Duitsland onder de noemer sorteren (nuttige toepassing) terwijl de afvalstoffen feitelijk direct gestort zouden worden, heeft de VROM Inspectie beperkt aanvullend onderzoek verricht. Het onderzoek heeft betrekking gehad op EVOA-beschikkingen voor de uitvoer ten behoeve van verdere sortering (> 50% nuttige toepassing) naar Duitsland van restfracties en/of residuen afkomstig van bouw- en sloopafval, grof huishoudelijk afval en bedrijfsafvalstoffen. Er zijn zeven Nederlandse inrichtingen gecontroleerd met het doel om na te gaan of er binnen die inrichtingen daadwerkelijk wordt gesorteerd of dat er sprake is van selectieve inzameling, mede in verband met de inwerkingtreding van het LAP. Daarnaast zijn de bestemmingen geverifieerd; daartoe zijn vijf Duitse inrichtingen bezocht. VROM-Inspectie juli 2003 Afvalstoffen naar Duitsland Pagina 6/9

7 3 Resultaten De Nederlandse afvalmarkt wordt in grote mate bepaald door een paar concerns. De concerns beheren vaak de gehele keten van inzameling van afvalstoffen tot definitieve verwijdering waaronder het beheer van de afvalverbrandingsinstallaties en de stortplaatsen in Nederland. Deze ondernemingen nemen, al dan niet via dochterbedrijven, een substantieel deel van de uitvoer van afvalstoffen naar Duitsland voor hun rekening. Van de zeven gecontroleerde Nederlandse inrichtingen beschikken twee daarvan over een adequate sorteerinstallatie en sorteerproces. Bij één inrichting is het vermoeden gerezen dat binnen die inrichting niet wordt gesorteerd noch dat er sprake is van selectieve inzameling; dit bedrijf heeft tevens een vestiging in Duitsland. Inmiddels is een nader onderzoek gestart. Bij de resterende vier bedrijven wordt gesorteerd met een kraan; dit betreft een grove (voor)sortering. Eventueel worden partijen afvalstoffen, alvorens naar Duitsland te worden overgebracht, op specificatie gebracht. Dit betekent dat aan de over te brengen partij afvalstoffen (mono)stromen worden toegevoegd om zo aan de voorschriften, verbonden aan de EVOA-beschikking te voldoen. In samenwerking met de Duitse autoriteit zijn vijf Duitse bedrijven gecontroleerd. De in de kennisgevingen opgegeven bestemmingen zijn geverifieerd; in de gecontroleerde gevallen bleek de bestemming hiermee overeen te komen. De vijf gecontroleerde bedrijven beschikken over een sorteerinstallatie. Twee sorteerlijnen waren bij controle niet in gebruik; in plaats daarvan werd bij één bedrijf grof gesorteerd met een kraan. Bij het andere bedrijf werden de afvalstoffen direct ter verbranding aangeboden. Door dit laatste bedrijf is aangegeven dat er sprake was van een omissie in de procesvoering en de overtreding is direct beëindigd. Het algemene beeld is dat in Duitsland verdere sortering plaatsvindt. Echter, niet kan worden vastgesteld dat er daadwerkelijk meer dan 50% nuttig wordt toegepast, aangezien de Nederlandse stromen niet separaat van het Duitse ongesorteerde afval worden gehouden. De na sortering vrijkomende deelstromen worden vervolgens nuttig toegepast, bijvoorbeeld in de wegenbouw, ter verbranding aangeboden of gestort. Overigens wordt het gebruik van afvalstoffen in de steunlaag binnen de stortplaats, in Duitsland aangemerkt als nuttige toepassing. Volgens opgave van de verwerkers in Duitsland betreft het circa 25 tot 30 gewichtsprocent van de totale stroom. Met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid geeft de Nederlandse kennisgever dit percentage op onder de Duitse noemer nuttige toepassing, terwijl naar Nederlandse regelgeving het gebruik van afvalstoffen in de steunlaag moet worden aangemerkt als definitieve verwijdering. Het daadwerkelijk percentage hergebruik is echter, zoals hiervoor vermeld, niet feitelijk vast te stellen. De verantwoordelijkheid voor het toezicht bij de Duitse verwerkers ligt bij het Duits bevoegd gezag. Voorzover er in gezamenlijkheid tekortkomingen zijn geconstateerd, zijn deze zaken overgedragen aan de Duitse autoriteiten om te bezien in hoeverre er aanleiding is voor eventueel handhavend optreden. VROM-Inspectie juli 2003 Afvalstoffen naar Duitsland Pagina 7/9

8 Terzijde zij opgemerkt dat, zo er Nederlandse transporteurs worden aangetroffen op Duitse stortplaatsen hieruit niet zondermeer de conclusie mag worden getrokken dat afvalstoffen vanuit Nederland direct naar de stortplaats in Duitsland worden afgevoerd. Het is Nederlandse (afval)transporteurs namelijk toegestaan om reststoffen van de Duitse sorteerinrichtingen naar de stortplaats te vervoeren. VROM-Inspectie juli 2003 Afvalstoffen naar Duitsland Pagina 8/9

9 4 Conclusies Uit de gegevens die de VROM-Inspectie op dit moment tot haar beschikking heeft, kan in het algemeen niet worden geconcludeerd dat restfracties uit grof huishoudelijk afval, bedrijfsafvalstoffen en bouw- en sloopafval vanuit Nederland direct worden gestort in Duitsland. Voorts kan niet worden aangetoond dat er bij de Nederlandse en Duitse bedrijven niet wordt gesorteerd. Aangezien de Nederlandse afvalstromen bij de Duitse afvalstromen worden gevoegd, kan niet worden achterhaald of het percentage nuttige toepassing van 50% per vracht daadwerkelijk wordt gerealiseerd. De grote afvalverwerkende ondernemingen nemen, al dan niet via dochterbedrijven, een substantieel deel van de uitvoer van de betreffende stromen vanuit Nederland naar Duitsland voor hun rekening. Tot slot Voor afvalstoffen bestemd voor nuttige toepassing is binnen de Europese Unie in beginsel sprake van een vrije markt. Deze markt wordt beheerst door een aantal grote ondernemingen dat op Europa georiënteerd is. Zolang er geen sprake is van een (Europees) gelijk speelveld, zullen bedrijven gebruik maken van de wettelijke mogelijkheden om afvalstoffen tegen geringere kosten te (laten) verwijderen. Naar verwachting zal voor de onderhavige afvalstoffen binnen afzienbare termijn meer evenwicht tussen Nederland en Duitsland worden gerealiseerd; in Duitsland treden in 2005 gefaseerd stortverboden in werking. Daarnaast is in de Gewerbeabfallverordnung vastgelegd dat de sorteerinstallaties een percentage nuttige toepassing moeten bereiken van 65, 75 en 85% in respectievelijk 2003, 2004 en De oorzaak van de toegenomen export is mede gelegen in de sturing van de Nederlandse afvalmarkt (stortverboden, Wbm-heffing, tarieven van de AVI s). Men kan zich afvragen of de uitvoer naar Duitsland wenselijk is wanneer bijvoorbeeld transportbewegingen en dergelijke in aanmerking worden genomen. Dat is een vraag die in breder verband moet worden beantwoord. Het is echter een illusie om te denken dat aanscherping van de exportbeschikkingen en de handhaving daarvan handvatten zouden bieden om legale grensoverschrijdende marktbewegingen tegen te gaan. VROM-Inspectie juli 2003 Afvalstoffen naar Duitsland Pagina 9/9