Interview met Patrick Vanouplines en Johan Vannieuwenhuyse Archief zoekt publiek Memorandum SA&S Crowdsourcing en crowdfunding

Transcriptie

1 tijdschrift voor bibliotheek & archief Memorandum 2014 Politieke Standpunten opgemeten en toegelicht Periodiciteit: Maandelijks maart 2014 Afgiftekantoor: Turnhout Erkenningsnummer: P Interview met Patrick Vanouplines en Johan Vannieuwenhuyse Archief zoekt publiek Memorandum SA&S Crowdsourcing en crowdfunding

2 Vrijdag 25 april 2014 AFKIKKER Sint-Kwintensberg 52, 9000 Gent Inkom: vvk 7, 50 * kassa 9, 50 Deuren: u. Ontmoet uw collega s uit bib & archief eens op een andere manier * Tickets verkrijgbaar via VVBAD viert 90 jaar tijdschrift U

3 editoriaal VERANTWOORDELUKE UITGEVER Julie Hendrickx, Statiestraat 179, 2600 Berchem Tot nut van t algemeen HOOFDREDACTEUR Julie Hendrickx julie.hendrickx@vvbad.be REDACTIE Klaartje Brits, Beatrice De Clippeleir, Gerd De Coster, Ann De Meulemeester, Ingrid De Pourcq, Noël Geirnaert, Myriam Lemmens, Kris Michielsen, Paul Nieuwenhuysen, Veronique Rega, Peter Rogiest, Saskia Scheltjens, Eva Simon, Patrick Vanhoucke, Bruno Vermeeren. REDACTIESECRETARIS Tom Van Hoye tom.vanhoye@vvbad.be VRIJWILLIGERS Christin Ho en Nicolas Janssen REDACTIEADRES VVBAD Statiestraat 179, 2600 Berchem Tel meta@vvbad.be Reageer op Twitter: #overmeta ADVERTENTIES Marc Engels marc.engels@vvbad.be LAY-OUT Marc Engels DRUK EVM verschijnt 9x per jaar, niet in januari, juli en augustus. is een uitgave van de VVBAD en is begrepen in het lidmaatschap, maar is ook verkrijgbaar als abonnement. Meer informatie op ISSN X Bruno Vermeeren, coördinator Het afscheidsinterview met Johan Vannieuwenhuyse, voorzitter van de VVBAD van 2007 t/m 2013 verschijnt tegelijkertijd met twee artikels naar aanleiding van de komende verkiezingen. Zie dat gerust als een eerbetoon, want voor Johan is belangenbehartiging de kernopdracht van een beroepsvereniging. Hij maakte als voorzitter dan ook dankbaar gebruik van alle instrumenten waarover de vereniging beschikt om dossiers in beweging te krijgen. Studiedagen, onderzoeken, publicaties en contacten met pers en met politici horen daar allemaal bij. Zo was het tiende deel in de reeks Archiefkunde het resultaat van een onderzoek in opdracht van de Vlaamse overheid. Naar een Vlaams publiekrechtelijk archiefdecreet kreeg de vorm van een kant-en-klaar decreet, compleet met memorie van toelichting. Het voorbeeld toont meteen aan dat belangenbehartiging niet evident is. Een archiefdecreet kwam er wel, maar het zorgde vooralsnog niet tot de verhoopte juridische duidelijkheid. In de nieuwsrubriek leest u meer over de laatste ontwikkeling in het dossier. Intensievere contacten met de politieke wereld zijn een ander voorbeeld. Vorig jaar kregen alle partijen ons memorandum in de bus en waar mogelijk, gingen we het ook persoonlijk toelichten. Een samenvatting van de reacties die we ontvingen, leest u verderop. De resultaten van onze besparingsmonitor leiden tot parlementaire vragen, onder meer dank zij een opiniestuk in De Standaard. Momenteel loopt de tweede editie van de besparingsmonitor. De politieke wereld en de pers blijven immers vragen naar de actuele stand van zaken. Maar belangenbehartiging neemt ook andere vormen aan. Mede onder impuls van Johan werd Bibliotheek- & archiefgids omgevormd tot en verhuisde Informatie naar Oostende en werd Informatie aan Zee. De hervorming ging op het moment zelf met de nodige onzekerheid gepaard. Uiteindelijk bevorderde ze de uitstraling van de vereniging. Voor de werking van een beroepsvereniging telt de mening van de leden. Johan introduceerde dan ook de ledenbevragingen die de verschillende secties de voorbije jaren organiseerden. Als voorzitter stond hij op een nauwgezette opvolging van de resultaten. Hij was de eerste archivaris die algemeen voorzitter werd van onze vereniging en zette zich geregeld in voor domeinen waarbij hijzelf niet rechtstreeks betrokken was. Logisch, want, zoals hij schreef boven zijn woord vooraf in het jaarverslag van 2012, de VVBAD is er voor het nut van t algemeen. Daar heeft hij zich zeven jaar lang voor ingezet. We kunnen hem daar alleen maar dankbaar voor zijn

4 inhoud 2014/2 Jaargang 90 - maart 2014 vaste rubrieken 1 Editoriaal Tot nut van t algemeen 4 Nieuws 7 Toepassing 24 Signalement Gedichtendag Etalage Bibliotheek van de Stichting Jan Palfyn 36 De Vraag Crowdsourcing in het stadsarchief: een return on investment? Marika Ceunen 27 Inzet Seppe Lenaerts 28 Over de schutting Het Vlaams Fonds voor de Letteren Koen Van Bockstal en Els Aerts 30 Trend Crowdfunding: met de pet rond op internet Sam Capiau en David Coppoolse 31 Uitgepakt API s: sleutel tot data en diensten op het web Henk Vanstappen Stille weldoeners zijn er altijd geweest, maar zouden ze ook wel willen doen voor hun door besparingen getroffen bibliotheek? 35 Column Geld gezocht Eva Simon 35 Citaat 37 Het cijfer 37 Het plan 39 Kroniek 30 jaar IBW Studiereis vakgroep Film & Muziek CoderDojo International Council on archives 43 Recensies 44 Personalia 45 Zo gehoord Paul Buschmann 46 Terugblik Een trend van de jaren dertig: het open-kast-stelsel in de praktijk Julie Hendrickx 47 Activiteiten 48 Uitzicht

5 inhoud De VVBAD trok met haar memorandum Bouwstenen voor de bibliotheek en het archief van de toekomst naar de politieke partijen en vroeg hen welke punten uit het memorandum ze graag zouden realiseren in de volgende beleidsperiode. interview 14 Patrick Vanouplines & Johan Vannieuwenhuyse we hebben een goede naam en die moeten we blijven waarmaken artikels Wie bouwt er mee? Bruno Vermeeren... 8 Archief zkt. Publiek Jochen Vermote en Thomas Vervaet Essay: Auteursrecht: een balans uit evenwicht Bruno Vermeeren

6 nieuws Gopress voor bibliotheken: nu ook voor hoger onderwijs Na de openbare bibliotheken in het voorjaar, maken nu ook de instellingen van het hoger onderwijs de overstap naar het nieuwe platform Gopress. Reeds rond het begin van het millennium, sloot VOWB namens de wetenschappelijke bibliotheken een overeenkomst met Mediargus waarmee vrijwel alle studenten in het hoger onderwijs toegang kregen tot het digitale archief van de Vlaamse kranten en enkele Roularta-magazines. Dat hier een vraag voor bestond, bewijzen de gestaag stijgende gebruikscijfers. De interface bleef jarenlang ongewijzigd en beperkt tot de muren van de hogeschool of universiteit. De vraag naar thuistoegang werd echter luider en luider en in september 2011 werd een vernieuwd portaal gelanceerd. De gebruiker diende zich te registreren binnen de muren van de instelling en met zijn mailadres van de onderwijsinstelling, maar kon dan met zijn persoonlijke login gebruik maken van het krantenarchief van om het even waar en om het even wanneer. Het aanbod bleef beperkt tot de oorspronkelijke bronnen, maar het gebruik werd flexibeler. Mediargus vervelde in de loop van 2012 echter naar Gopress. De openbare bibliotheken sloten een overeenkomst om vanaf medio 2013 naar dit portaal over te stappen. Vanaf 1 februari 2014 wordt Gopress ook voor de bijna studenten aan de Vlaamse universiteiten en hogescholen de enige toegang tot het digitale Vlaamse nieuwsarchief. Bovendien wordt de content uitgebreid met een reeks Sanoma-magazines een aantal bijkomende Roularta-uitgaven en krijgen instellingen de mogelijkheid zelf nog te abonneren op bijkomende bronnen. Uiteraard is niet alles uit Mediargus verleden tijd. Gopress is in het kader van deze overeenkomst in eerste instantie een archiefdatabank. Dit betekent dat de twee recentste publicaties van elke krant of magazine niet opvraagbaar zijn in fulltext. Het systeem van webtrackers is overgenomen en geïntegreerd onder de vorm van websites. Hierdoor krijgt de gebruiker toch een volledig overzicht van het belangrijkste nieuws tot en met vandaag. Er zijn uiteraard een aantal nieuwigheden. Allereerst is er meer content opgenomen. Daarbij is de mogelijkheid om ook tweets van toonaangevende journalisten of mediaredacties op te nemen, zeker het vermelden waard. Verder wordt het mogelijkheid om artikels via diverse sociale media te delen. Ook via mail, sms en een persistente link kunnen artikels gedeeld worden. Verder krijgt elke gebruiker de mogelijkheid om artikels die niet in het basisaanbod zitten te bestellen en in de persoonlijke Gopress-omgeving te bewaren. Ten slotte is ook de interface sterk onderhanden genomen. Zo wordt het mogelijk om zoekresultaten te verfijnen op onderwerp of bron van de publicatie en kunnen de laatste tien zoekacties eenvoudig opnieuw opgeroepen worden. Stijn Meerssseman Politiek vraagt betrouwbare cijfers In de commissievergadering van de commissie Cultuur, Jeugd, Sport en Media van 16 januari deelden enkele politici onze bezorgdheid over de daling van de bibliotheekbudgetten bij de lokale besturen, zoals eerder bleek uit onze Besparingsmonitor van vorig jaar. Paul Delva vroeg minister Schauvliege of zij al een tendens ziet in de daling van de budgetten. Ook Bart Caron deelde deze bezorgdheid en hij verwees ook naar de VVBAD-Besparingsmonitor. Volgens Caron zijn er wel nog meer cijfergegevens nodig om conclusies te kunnen trekken. Delva herhaalde dat vanaf 28 februari, wanneer de meerjarenplannen allemaal binnenkomen vanuit de gemeente, er meer zicht zal zijn op de situatie. Hij hoopt dat in de maand maart de cijfers samengevoegd kunnen worden en afgewogen worden. De minister herhaalde in haar antwoord haar standpunt in deze zaak: We moeten consequent zijn. In het decreet Lokaal Cultuurbeleid hebben we meer autonomie en vertrouwen gegeven aan die lokale besturen. Je moet dan ook een stuk rekenen op hun verantwoordelijkheid. Volgens de minister is tot slot belangrijk dat de cijfers goed moeten worden bijgehouden en dat er lessen worden uitgetrokken. Dat is ook interessant voor latere gesprekken met de lokale besturen. Cijfermateriaal verzamelen blijft dus zeer belangrijk. Daarom organiseert de VVBAD ook dit jaar de Besparingsmonitor. We vragen aan alle instellingen om deze enquête één keer in te vullen: com/s/6m66qpb. (TVH)

7 nieuws Beroep tegen KB s tot uitvoering Archiefwet verworpen Arrest van de Raad van State in verband met de federale Archiefwet en het Vlaamse Archiefdecreet, 10 januari Het beroep, ingesteld door het Vlaamse Gewest tegen de Koninklijke Besluiten van 18 augustus 2010 tot uitvoering van de Archiefwet van 1955, is verworpen. Wel wordt in het arrest uitdrukkelijk gesteld dat onder het begrip archieven van de Koninklijke Besluiten niet zijn inbegrepen: de documenten van gemeenten, provincies en openbare besturen die aan hun controle of administratief toezicht zijn onderworpen en die nog een nut hebben voor de administratie en opgesteld zijn ter uitvoering van regelgeving waarvoor de gewesten thans bevoegd zijn. Het beroep was eind 2010 ingediend omdat de Vlaamse overheid vond dat de Koninklijke Besluiten bij de Archiefwet haar bevoegdheden inzake de levende archieven aantastte. Johan Vannieuwenhuyse Sint-Niklaas heeft meest auteursvriendelijke bib De Vlaamse Auteursvereniging (VAV) besliste dat de prijs voor meest auteursvriendelijke speler in het boekenvak dit jaar naar de stadsbibliotheek van Sint-Niklaas gaat. De bib van Sint-Niklaas wint de prijs voor hun Voorleestoer, een groot voorleesproject in samenwerking met alle secundaire scholen van Sint- Niklaas, waarbij 36 auteurs en 1300 scholieren werden betrokken. We vinden het een hele eer om deze prijs in ontvangst te mogen nemen, reageert de Sint-Niklase bibliothecaris Kirsten Janssens. Het is een mooie pluim voor onze werking waarbij we zowel kinderen, jongeren, ouderen, laagen hooggeschoolden, met andere woorden een zo ruim mogelijk publiek, willen aanspreken. We willen uiteraard verder werken aan deze verdienste. VAV ijvert onder andere voor nauwere banden tussen al wie lokaal met literatuur en boeken bezig en begaan is, verduidelijkt voorzitter Patrick De Rynck de beslissing. De bib speelt een cruciale rol in zo n netwerk. Het was overigens een moeilijke keuze: er zijn gelukkig nog veel sterke bibliotheken en bibliothecarissen. De Vlaamse Auteursvereniging hoopt dat lokale besturen ook in moeilijke financiële tijden het belang van de bib zullen blijven erkennen en ondersteunen. Behalve een culturele is een bibliotheek ook een sociale speler, klinkt het. Met het uitreiken van de prijs voor de meest auteursvriendelijke bibliotheek wil de Vlaamse Auteursvereniging een positief signaal geven. LexisNexis Academic consortium Vlaanderen Na een jaar van overleggen en onderhandelen, werd op 1 januari 2014 een nieuw consortium boven de spreekwoordelijke doopvont gehouden. Die dag ging de tweejarige overeenkomst tussen LexisNexis en negen instellingen uit het Vlaamse hoger onderwijs van start. Het contract loopt over de jaren 2014 en 2015 en is het eerste jaar goed voor net geen studenten, om in het tweede jaar de kaap van studenten te ronden. Het contract omvat toegang tot LexisNexis Academic, goed voor bijna internationale nieuws- en actualiteitsbronnen in diverse talen en zonder embargo. In het tweede contractjaar zal ook bedrijfsinformatie aangeboden worden aan de gebruikers. > Bron: BELGA Nederlandslezen.be gelanceerd Nederlandslezen.be, een website met boeken in makkelijk Nederlands, voor al wie Nederlands leert, is een initiatief van Stichting Lezen en Wablieft. De website verzamelt boeken in eenvoudig Nederlands. Met de website willen Stichting Lezen en Wablieft lezers helpen om een boek op maat te kiezen, en hen zo een misschien wel eerste positieve leeservaring in het Nederlands te bezorgen. Nedelandslezen.be bespreekt een selectie van boeken voor jongeren en volwassenen in eenvoudig Nederlands. De website is in de eerste plaats bedoeld voor docenten en cursisten uit het volwassenenonderwijs of de basiseducatie, maar daarnaast kan iedereen die in eenvoudig Nederlands wil lezen er terecht. Op Nederlandslezen.be staan boeken uit verschillende genres, en van een verschillende moeilijkheidsgraad. Bij elke boekentip vinden lezers en lesgevers de bibliografische referenties, een korte inhoud in makkelijk Nederlands en een fragment uit het boek. Docenten vinden ook een korte lestip bij elk boek. Stijn Meersseman > Voor meer info: stijn.meersseman@arteveldehs.be. > is vanaf 4 februari online. De website groeit elke maand aan met nieuwe titels. Heb je zelf een suggestie? Mail je tip dan door naar info@nederlandslezen.be > Bron:

8 nieuws Bibliotheek van de Toekomst: van collectie naar connectie De bibliotheek moet zichzelf opnieuw uitvinden. De vergaande digitalisering van de samenleving, snelle maatschappelijke en economische veranderingen en een zich terugtrekkende Nederlandse overheid dwingen daartoe. Dit geeft alle reden om na te denken over de vraag hoe de openbare bibliotheek er in 2025 zal uitzien. Het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB) heeft een externe commissie, onder leiding van Job Cohen, gevraagd om een toekomstperspectief te ontwikkelen voor de openbare bibliotheek in Wat zal haar maatschappelijke opdracht dan zijn? Hoe vult zij die concreet in en wat levert dit op voor individu en samenleving? In januari is de hieruit voortgekomen publicatie Bibliotheek van de toekomst - knooppunt voor kennis, contact en cultuur uitgebracht. Doel is zowel bibliotheken en gemeenten, als de provinciale en landelijke overheid, houvast te bieden bij het maken van keuzes voor de toekomst. Daarnaast dient het ook als input voor discussie over toekomstige functies van de openbare bibliotheek en de invulling daarvan. De kern van de opdracht van de openbare bibliotheek in 2025 is bijdragen aan en de basis vormen voor de kennis- en informatiesamenleving. De bibliotheek is hierin een onmisbare schakel. De opdracht bestaat uit het stimuleren, ondersteunen, faciliteren en toerusten van burgers om mee te kunnen doen en bij te kunnen dragen aan de moderne kennissamenleving. In het verlengde daarvan speelt de bibliotheek een belangrijke sociaal-culturele rol. Publicaties De gehele publicatie, een verkorte publieksversie en het trendrapport dat aan de basis ligt, kunt u vinden op (onder het thema Bibliotheek van de toekomst ) of aanvragen door een te sturen aan rijsdam@siob.nl. Discussieer mee! In 2014 zal het SIOB samen met de bibliotheken onderdelen uit dit toekomstperspectief verder uitwerken met nader onderzoek en concrete acties. Wilt u ook meedenken, ga dan naar het kennis- en innovatieplatform en discussieer mee! Voorzie kaartlezers voor de eid Burgers kunnen toegang krijgen tot verschillende Belgische egovernmenttoepassingen, zoals Tax-on-Web, Mijndossier en Police on web. Dat kan via de elektronische identiteitskaart, maar ook via een federaal token, een kaartje met 24 codes. Hoewel de eid inmiddels goed ingeburgerd is, maken vele mensen nog altijd gebruik van het token om zich aan te melden, bijvoorbeeld omdat ze thuis niet over een kaartlezer beschikken. Om een token aan te vragen, moet een burger zich voortaan aanmelden met een eid. Hiervoor heeft hij dus toch een kaartlezer nodig en een computer waarop de eid-software geïnstalleerd is. Er wordt verwacht dat vele mensen een token zullen aanvragen op het moment dat de nieuwe versie van Tax-on-Web gelanceerd wordt. De federale overheidsdienst voor ICT Fedict geeft de openbare bibliotheken in Vlaanderen op als een plek waar de burger terecht kan om een kaartlezer te gebruiken en ondersteuning te vragen. Openbare bibliotheken doen er dan ook goed aan zich hierop voor te bereiden door kaartlezers en de nodige deskundigheid te voorzien. (BV) Laura Lammers DHBenelux 2014 Op 12 en 13 juni wordt in Den Haag de allereerste DHBenelux conferentie georganiseerd. Dit jaarlijkse evenement wil Digital Humanities onderzoek promoten in België, Nederland en Luxemburg. Het wil ook dienen als platform voor de snel groeiende gemeenschap van Digital Humanities onderzoekers om elkaar te ontmoeten, hun laatste resultaten en nieuwste projecten voor te stellen en te bediscussiëren. DHBenelux wordt georganiseerd door Huygens ING en de Nederlandse Koninklijke Bibliotheek. Het programma zal bestaan uit verschillende lezingen, een postersessie en demomarkt en een paneldiscussie over Digital Humanities. De keynote op de eerste DHBenelux is Melissa Terras (UCL). > Voor meer informatie: > Bron: DHBenelux

9 nieuws Vlaamse overheid activeert haar overheidsinformatie Vlaams minister van Bestuurszaken Geert Bourgeois lanceerde op Valentijn de strategie voor een informatiegestuurde overheid. De strategie benoemt zes doelstellingen en zet daar zes uitdagingen tegenover. De belangrijkste ambitie is om de eigen overheidsinformatie sneller terugvindbaar, breder toegankelijk en beter bruikbaar en herbruikbaar te maken. Zowel de Vlaamse overheid zelf als andere overheden, burgers en bedrijven zullen daarbij gebaat zijn. We willen overheidsinformatie niet alleen archiveren maar vooral activeren, vat Bart Severi samen. Zijn Coördinerende archiefdienst maakte op initiatief van de minister de informatiestrategie op en zal deze uitwerken samen met het pas opgerichte Coördinatiecomité van de Vlaamse Dienstenintegrator. De strategie is voornamelijk gericht op de uitgebreide Vlaamse overheid. Maar de informatiediensten en instrumenten die ontwikkeld zullen worden, worden ook beschikbaar gesteld voor de lokale besturen. Eén van de meest in het oog springende uitdagingen is het project Digitaal Archief Vlaanderen, een gemeenschappelijke dienstverlening voor digitale archivering en ontsluiting. Met het Digitale Archief Vlaanderen kunnen we digitale overheidsinformatie op een betrouwbare manier bewaren, verrijken, verbinden en ontsluiten, licht minister Bourgeois toe. De strategie zet ook de eerste stappen om een informatiemarkt te creëren, waarbij iedereen zicht krijgt op alle informatie waarover de volledige Vlaamse overheid beschikt. Bovendien kan iedereen deze hergebruiken voor commerciële of andere doeleinden. Daarnaast mikt de strategie op slimme digitalisering, waarbij een regelgevend kader voor substitutie, een beslissingsmodel voor handtekeningplaatsing en goede praktijken voor digitaalvriendelijke regelgeving worden onderzocht. > > Bron: Bestuurszaken toepassing Apps met dat ietsje extra Ilse Depré, De Bib Leuven Je smartphone of tablet kan je normaal enkel met je vingers bedienen. Maar er zijn ook speciale pennetjes op de markt die interageren met het scherm, zoals de Maglus stylus, die ik in december onder de kerstboom vond en sindsdien niet meer kan missen. Zeker voor wie wel eens tekent of schetst op een tablet, is zo n pen een aanrader. Ook in de sector van de mobiele games zijn er heel wat speeltjes ontwikkeld die interageren met je tablet of smartphone. Zo zijn er de AppMATes, miniatuurauto s, gebaseerd op de Disneyfilm Cars, waarmee je op het scherm van je tablet kan rijden. Veelbelovend is ook het spel Anki DRIVE, waarmee je via een app op smartphone of tablet telegeleide auto s stuurt en letterlijk je woonkamer kan ombouwen tot een raceparcours. En dan verschijnen er ook steeds meer accessoires, die de ervaring van bepaalde apps op je tablet of smartphone moeten verbeteren. De AppBlaster Gun is een geweer waar je je iphone kan in bevestigen, voor die extra game-ervaring. Sony lanceerde dan weer een cameralens om je iphone of ipad om te bouwen tot een echt goed fototoestel. Maar de meest bizarre tool is toch wel de ipotty, een potje voor peuters met ipadhouder. Of hoe zindelijkheidstraining nog leuker kan worden! > Meer info en nuttige app:

10 artikel Wie bouwt er mee? Bruno Vermeeren, VVBAD Meer dan een jaar geleden begon de VVBAD aan haar memorandum voor de verkiezingen van dit jaar. Op Informatie aan Zee presenteerden we de tien prioriteiten onder de titel Bouwstenen voor de bibliotheek en het archief van de toekomst. De boodschap was niet in de eerste plaats bedoeld voor de bibliotheken, archieven en documentatiecentra in Vlaanderen, wel voor de politieke wereld. Na Informatie aan Zee vroegen we dan ook aan de politieke partijen welke punten uit ons memorandum zij willen realiseren in de volgende beleidsperiode. In dit nummer van presenteren we graag de reacties die we mochten ontvangen. Op onze Algemene Ledenvergadering van 17 maart, kan u hierover met hen debatteren. In hun antwoorden zingen Groen en sp.a de lof van cultuur in het algemeen. Cultuur klopt in het hart van de samenleving, geeft vorm en betekenis aan individu én samenleving, heet het bij sp.a. De socialisten stellen met overtuiging dat net in barre tijden meer moet worden geïnvesteerd in cultuur. Groen wil alle vormen van informatie en cultuur bevorderen en betaalbaar maken voor iedereen. CD&V is in de inleiding specifieker en gelooft onverkort in het belang van bibliotheken, archieven en documentatiecentra. Niet alleen zijn ze het geheugen van onze samenleving, ze vormen tegelijk de poort naar de wereld en de toekomst. Een degelijke financiële ondersteuning van deze sectoren zal dus ook de komende jaren een noodzaak blijven. N-VA ziet cultuur als een uiting van identiteit en verbondenheid van een gemeenschap of volk die tegelijk een deur moet openen naar andere culturen. Bibliotheken vervullen daarbij een belangrijke eerstelijnsfunctie voor cultuurbeleving, persoonlijke ontwikkeling en taalbevordering. Open Vld opent dan weer met een waarschuwing. De partij kan akkoord gaan met heel wat aanbevelingen uit ons memorandum weliswaar binnen de perken van de begroting. Keuzes moeten gemaakt worden opdat de begroting in evenwicht blijft. En dat is een stelling die ook N-VA onderschrijft

11 artikel > Lees ook p. 32 Tien prioriteiten 1. Bibliotheek- en archiefopleidingen op bacheloren masterniveau realiseren Bibliotheken en archieven hebben nood aan een drieledige opleidingsstructuur. Momenteel ontbreekt echter een bibliotheek- en een archiefopleiding op niveau 6 (bachelor). De bestaande post-academische vorming (PAVO) Informatie- en Bibliotheekwetenschap (IBW) aan de Universiteit Antwerpen moet uitgebouwd worden tot een volwaardige masteropleiding. De bestaande master-na-masteropleiding Archivistiek en Hedendaags Documentbeheer (AHD) moet uitgebouwd worden als een masteropleiding die openstaat voor bachelors van uiteenlopende vooropleidingen. CD&V en Open Vld onderschrijven het belang van voldoende, goed opgeleide en competente medewerkers. Het beheer van informatie vraagt meer dan vroeger deskundigheid en uiteenlopende competenties, stelt Open Vld. De partij kan de verdere uitbouw van bestaande opleidingen dan ook ondersteunen. CD&V en Open Vld leggen de verantwoordelijkheid bij de onderwijsinstellingen. Het beleid kan dit ter sprake brengen, maar niet opleggen. 2. De effecten van de beleidsprioriteiten en de beleiden beheerscyclus evalueren en zo nodig bijsturen bibliotheek zoals het emanciperend werken, de laagdrempeligheid en de educatieve functie, de toegang tot informatie blijven ook vandaag relevant. Wij vinden het belangrijk dat alle niveaus dit belang blijven erkennen, stelt de partij dan ook onomwonden. Ook Groen vindt de basisopdrachten van de bibliotheek belangrijk: werken aan cultuureducatie en cultuurparticipatie, aan leesbevordering en leesplezier, levenslang leren en e-inclusie. De partij erkent de rol van de bibliotheek als ontmoetingsplek en informatiecentrum. Samenwerking met het reguliere onderwijs is belangrijk. De digitale openbare bibliotheek moet verder uitgebouwd worden. Groen wil ook een gemeenschappelijk lidmaatschap realiseren voor openbare bibliotheken in Vlaanderen. De partij pleit verder voor kwalitatieve gunningcriteria voor leveringen aan scholen, openbare bibliotheken en overheidsinstellingen. Sp.a wil bibliotheken uitdagen om echte gemeenschapscentra te worden waar lezen, ontmoeten en eigentijdse toegang tot informatie voor iedereen kernwaarden zijn. Uitleningen zijn er zoveel mogelijk kosteloos. De nabijheid van de bib is belangrijk. De uitbouw van de digitale openbare bibliotheek in Vlaanderen vraagt een aanpak van de verschillende bestuursniveaus. Deze aanpak moet voor sp.a snel uitmonden in concrete resultaten en decretale verankering. De VVBAD vroeg de politieke partijen naar hun standpunt over de prioriteiten uit haar memorandum. Vijf partijen namen de moeite om een antwoord te formuleren. Een samenvatting leest u in dit artikel, de volledige reacties staan op memorandum2014. De lokale besturen werken voor het eerst met de beleids- en beheerscyclus. Ze maken een globale strategische meerjarenplanning en rapporteren aan de Vlaamse overheid via de jaarrekening. Sectorale plannen en rapportering verdwijnen. De VVBAD vraagt aan de Vlaamse overheid om de effecten van deze nieuwe manier van werken op openbare bibliotheken in kaart te brengen, te evalueren en zo nodig bij te sturen. Met een minister van Cultuur die recent nog een inspiratienota voor de openbare bibliotheek schreef, valt het niet te verwonderen dat CD&V voort wil werken aan de uitbouw van sterke openbare bibliotheken. De basisopdrachten van de Een evaluatie van de nieuwe manier van werken volgens de beleids- en beheerscyclus, mogen we vrijwel zeker verwachten in de komende legislatuur. Open Vld heeft steeds gepleit voor meer autonomie aan de lokale besturen en voor planlastvermindering. De partij pleit voor vertrouwen in de lokale besturen, die er alle belang bij hebben om een goed uitgebouwd cultuur- en bibliotheekbeleid niet op de helling te zetten. In elk geval vinden de liberalen (e)valuatie, monitoring en bijsturing van het beleid ( ) essentieel. Ook CD&V gaat uit van een sterk vertrouwen in de lokale besturen. Wel moet er zoals gepland na drie jaar een eerste tussentijdse evaluatie in

12 artikel vanzelfsprekend dat ook onderwijsbibliotheken kunnen aansluiten op het platform. 4. Erfgoedbibliotheken uitbouwen tot een volwaardige sector binnen het Cultureelerfgoeddecreet Erfgoedbibliotheken moeten een volwaardige sector worden binnen het decreet en verdienen dus ook een indeling bij het Vlaamse, regionale of lokale niveau. Evident, vinden Groen en sp.a: erfgoedbibliotheken moeten ingedeeld kunnen worden op Vlaams, regionaal of lokaal niveau en bij een erkenning op Vlaams niveau vanuit Vlaanderen gesubsidieerd kunnen worden. Erfgoedbibliotheken verdienen van N-VA een duidelijkere plaats binnen het erfgoedbeleid. De partij wil daartoe inzetten op voor Vlaanderen relevante structurele samenwerkingen die inhoud en kwaliteit versterken, efficiëntie verhogen en kosten besparen. 5. Een actieve rol opnemen bij de realisatie van één consortium voor de aankoop van elektronische informatie samenspraak met de sector gebeuren, waarna een bijsturing kan volgen. En ook N-VA gelooft sterk in de verantwoordelijkheidszin van onze gemeenten en steden, maar vindt het evenzeer logisch dat tussentijds gemeten wordt naar effecten op de culturele sector en dat er, indien nodig, wordt bijgestuurd. Ook sp.a wil de beleidsprioriteiten voor openbare bibliotheken samen met de sector evalueren en zo nodig bijsturen. Groen vindt de eerste signalen over de invoering van de beleidsen beheerscyclus (BBC) en de afschaffing van het cultuurbeleidsplan, niet zo positief. Het is zeer de vraag of het schrappen van alle criteria m.b.t. personeel en middelen op termijn positief zal uitpakken. Groen zal de effecten van dichtbij monitoren. 3. Het Vlaams E-boekplatform structureel financieren en uitbouwen Het Vlaams E-boekplatform moet voor de bibliotheeksector een sectoroverschrijdende invulling krijgen. Ook onderwijsbibliotheken moeten via het platform e-boeken kunnen uitlenen aan hun gebruikers. In samenwerking met de Vlaamse Erfgoedbibliotheek en het VIAA moet er een oplossing komen voor een duurzame bewaring van de publicaties die via het platform aangeboden worden. CD&V vindt ondersteunen van het Vlaams-E-boekplatform onontbeerlijk, gezien het toenemende belang van het digitale. N-VA zou graag zien dat het uitlenen van e-boeken op dezelfde manier kan als andere boeken. Een structurele ondersteuning van het e-boekenplatform is daarvoor nodig. Ook Groen, sp.a en Open Vld willen het platform verder uitbouwen. Open Vld legt daarbij de nadruk op de publiek-private samenwerking die schaalvergrotend en kostenbesparend werkt. Voor Open Vld en sp.a is het Er is in Vlaanderen nood aan één consortium dat verantwoordelijk is voor de gezamenlijke aankoop van elektronische informatie tegen gunstige voorwaarden en dat openstaat voor alle geïnteresseerde non-profitbibliotheken. Een prioriteit voor de sector, maar niet voor de politici. Geen enkele partij maakt er melding van. Zullen we dat maar positief bekijken? Wat we zelf doen, doen we beter? 6. Gelijke toegang tot informatie garanderen voor onderzoekers en studenten Onderzoekers en studenten binnen een notfor-profitomgeving, moeten toegang krijgen tot dezelfde relevante informatie, ongeacht de instelling waar ze werken. De Vlaamse overheid moet hierin als neutrale speler een sturende rol op zich nemen. Heel wat vooropgestelde maatregelen

13 artikel kunnen ondersteund worden, stelt Open Vld in haar antwoord, en dit is er één van. De andere partijen vinden het thema geen vermelding waard. 7. Een definitieve regeling uitwerken voor het opstellen van selectielijsten Het opstellen van selectielijsten is arbeidsintensief, maar bijzonder belangrijk voor een goede dagelijkse werking van een archiefdienst. Het is dan ook van groot belang dat de Vlaamse en de federale overheid onderling hiervoor een definitieve regeling uitwerken en deze op korte termijn in de praktijk brengen. In afwachting daarvan is de VVBAD bereid om het initiatief te blijven nemen voor het opstellen van selectielijsten. De VVBAD verwacht dan wel een financiële vergoeding voor de geleverde prestaties. CD&V en Groen delen de bezorgdheid van de sector over de juridische onduidelijkheid voor publiekrechtelijke archieven. Ze onderschrijven onze eis voor afstemming tussen de Vlaamse en de federale overheid. CD&V bevestigt ook dat er een regeling uitgewerkt moet worden voor het opstellen van selectielijsten. 8. Werk maken van een auteursrecht in balans Culturele, wetenschappelijke en onderwijsinstellingen in Vlaanderen en hun gebruikers ijveren voor een auteursrecht in balans dat het evenwicht tussen de belangen van de gebruikers en die van de rechthebbenden beter garandeert. Daarom ondertekende de VVBAD mee het memorandum van het Samenwerkingsverband Auteursrecht & Samenleving (SA&S) te lezen op Auteursrecht is een heikel thema. Naast de (institutionele) gebruikers laten ook de auteurs en kunstenaars, de producenten en uitgeverijen en de beheersvennootschappen van zich horen. Dat getouwtrek laat zich voelen in de voorzichtige antwoorden van de partijen. Open Vld vindt dat de bescherming van auteursrechten moet worden aangepast op een wijze die past bij de realiteit. De klemtoon ligt daarbij op inning en verdeling van de auteursrechten. De werking van de beheersvennootschappen kan duidelijk beter. De partij vraagt onder meer administratieve vereenvoudiging, duidelijke klachtenprocedures en transparantie bij de inning en de verdeling van de auteursrechten. Ook de N-VA pleit voor transparantie bij de beheersvennootschappen. Daarnaast willen de Vlaamsnationalisten dat De auteursrechten voor bepaalde geschriften (regionale kranten, ) in de archieven en bibliotheken ( ) herzien (worden) opdat ze blijvend betaalbaar geraadpleegd kunnen worden, maar met respect voor de erkenning van de auteur. CD&V leidt het thema mooi in, maar blijft vaag met haar pleidooi voor evenwicht: Er ontstaan constant nieuwe mogelijkheden van (her)gebruik en distributie van digitale informatie. Dit vraagt een permanente opvolging en regelmatige evaluatie van de auteurswetgeving door zowel de Europese, federale als Vlaamse overheid en dit zowel in het belang van de gebruikers als van de rechthebbenden. Bij de lopende herziening van de federale auteurswet staat CD&V voor een evenwichtige balans tussen beiden. Groen steunt de vragen van de auteurs over het leenrecht, maar wenst tegelijk geen grotere drempel in te voeren voor de gebruikers van bibliotheken, zoals leerlingen, studenten en onderzoekers. De partij vindt ook dat het auteursrecht aangepast moet worden, zodat instellingen hun digitale collecties beter toegankelijk kunnen maken voor onderzoekers en voor het algemene publiek. Sp.a heeft het wel over de onvervreemdbare rechten van scheppende en uitvoerende kunstenaar en een transparant, eerlijk en gemakkelijk systeem om die te innen. De verzuchtingen van (institutionele)gebruikers komen bij de socialisten niet aan bod. Hooguit wordt de consument via specifieke sensibiliseringscampagnes bewust gemaakt van het belang van auteursrechten en naburige rechten voor auteurs, uitvoerders, uitgevers en producenten. Informatie toegankelijk maken voor mensen met een leesbeperking, daar wil CD&V voor gaan. Dat zal een aanpassing van de Auteurswet vragen. De federale overheid moet ( ) zo snel als mogelijk werk maken van de implementatie van het WIPO-verdrag (juni 2013) in onze nationale wetgeving. ( ) Voor ons heeft iedereen recht op toegang tot informatie en op toegankelijke informatie in een aangepast leesformaat zeggen de christendemocraten. Dat is een standpunt dat ook Groen deelt: De bestaande uitzondering voor personen met een visuele beperking willen we verruimen naar personen met een leesbeperking. De werking van Luisterpunt moet ook uitgebreid worden naar nieuwkomers, mensen die leesbeperkt zijn in de Nederlandse taal. 9. Een openaccessbeleid ontwikkelen en daarvoor de nodige middelen voorzien De VVBAD verwacht dat de Vlaamse en de federale overheid snel een openaccessbeleid ontwikkelen. Dat beleid moet garanderen dat publicaties die resulteren uit publiek gefinancierd onderzoek, vrij toegankelijk zijn. Zoals past bij een goed beleid, moet het duidelijkheid bieden over te meten resultaten, over de planning van de implementatie en over de vereiste budgetten. Op Europees niveau vraagt de VVBAD een goed uitgebouwde infrastructuur waarin Europees onderzoek wordt verzameld en ontsloten. CD&V stelt als enige expliciet dat de Vlaamse overheid de komende jaren een openaccesbeleid moet ontwikkelen. ook de overheid zelf moet de informatie die zij beheert ontsluiten en de door haar gefinancierde organisaties stimuleren de verworven informatie zo veel als mogelijk vrij toegankelijk te stellen. 10. Het btw-tarief op elektronische publicaties verlagen De VVBAD pleit voor een verlaagd btw-tarief voor alle informatie (ook muziek en speelfilm) ongeacht of die op analoge of op digitale wijze aan het publiek wordt aangeboden. Op dit ogenblik is de invoering van een verlaagd btw-tarief voor de digitale vorm in België niet mogelijk, stelt Open Vld, aangezien dit in strijd is met de Europese regelgeving. De partij is wel van mening

14 artikel dat de invoering van een verlaagd btwtarief voor de digitale vorm op Europees niveau mogelijk gemaakt zou moeten worden en wil elk initiatief daartoe steunen. En meer De reacties van de partijen beperken zich niet tot de prioriteiten die de VVBAD formuleerde, maar schuiven ook zelf punten naar voren die vaak elders bij onze aanbevelingen staan. Een integraal en samenwerkend bibliotheeknetwerk realiseren De VVBAD vraagt een integraal en samenwerkend bibliotheeknetwerk in Vlaanderen, waarin alle bibliotheektypes (openbare bibliotheken, bibliotheken van universiteiten, hogescholen, overheden, musea, not-for-profitorganisaties ) samenwerken, dat de burger toegang tot alle met overheidsmiddelen gefinancierde informatie in Vlaanderen garandeert. Gezien het toenemende belang van levenslang leren, heeft elke burger nood aan toegang tot alle - met overheidsmiddelen gefinancierde - informatie in Vlaanderen. Daartoe zijn afspraken tussen openbare bibliotheken en wetenschappelijke en gespecialiseerde bibliotheken aangewezen. Deze moeten garanderen dat de dienstverlening van de laatste groep aan haar primaire gebruikers (onderzoekers) niet in het gedrang komt, terwijl de burger toch kan beschikken over de informatie die hij nodig heeft. De VVBAD is in dit kader een belangrijke partner. Met dit statement onderschrijft de sp.a een eis die niet voor het eerst in een VVBAD-memorandum staat. Een dergelijk integraal en samenwerkend bibliotheeknetwerk, dat de burger toegang tot informatie garandeert, is ook voor Open Vld evident. VIAA De diensten van het VIAA moeten toegankelijk zijn voor alle culturele organisaties en archiefinstellingen, zowel privaatrechtelijk als publiekrechtelijk. Die diensten moeten ruimer zijn dan het beheer van een digitaal depot en onder meer ook expertisedeling, begeleiding en ondersteuning omvatten. Het materiaal dat het VIAA bewaart en ontsluit moet breed toegankelijk zijn, in het bijzonder via onderwijsinstellingen en openbare bibliotheken. Digitale bewaring vergt een langetermijnvisie en financiële stabiliteit. Het is dan ook zorgwekkend dat voor het VIAA maar voor twee jaren budget voorzien is. Het Vlaams Instituut voor Archivering (VIAA) haalde onze top tien net niet. De instelling die van de Vlaamse ministers Lieten en Schauvliege de duurzame digitale bewaring in Vlaanderen moet realiseren, kreeg maar financiering voor twee jaar. sp.a en CD&V bevestigen dat het VIAA financiële stabiliteit verdient. Open Vld pleit voor een lichte structuur. De drie partijen wijzen op het belang van de toegankelijkheid van het materiaal. Deze instelling dient naast digitale bewaring het materiaal maximaal toegankelijk te maken en de opgebouwde kennis en expertise te ontsluiten, stelt Open Vld. Een belangrijke voorwaarde is wel dat in ruil voor de investering van publieke middelen het materiaal dat het VIAA bewaart, breed en educatief ontsloten kan worden, heet het bij CD&V en sp.a vernoemt expliciet onderwijsinstellingen en openbare bibliotheken als partners. De N-VA legt een andere klemtoon: een blijvende inspanning rond digitalisering van erfgoed, ook teksterfgoed, (is) essentieel. Hier is een taak weggelegd voor het initiatief Digitaal Archief Vlaanderen en kan het VIAA, dat meewerkt aan het initiatief, als voorbeeld gelden. Maar er is geen ruimte voor een nieuwe mastodontinstelling. De sterkte van de opgestarte structurele samenwerking van actoren is juist dat elk vanuit eigen expertise en mogelijkheden een bijdrage en meerwaarde kan leveren in een genetwerkt geheel en dat taakverdeling en bijkomende investeringen op maat en gericht kunnen gebeuren, aldus de partij. Mediawijsheid stimuleren Het bevorderen van mediawijsheid is een opdracht voor onder meer de beleidsdomeinen Onderwijs, Media en Cultuur. De rol van bibliotheken, archieven en documentatiecentra binnen het nieuwe netwerk dat nu ontstaat, moet expliciet benoemd worden. Het net opgestarte kenniscentrum Mediawijs.be heeft het thema mediawijsheid meteen op de politieke kaart gezet. Het bevorderen van mediawijsheid is een opdracht voor de beleidsdomeinen Onderwijs, Media en Cultuur, zegt sp.a. Die partij wil ook de rol van bibliotheken, documentatiecentra en archieven binnen het nieuwe netwerk afbakenen. Dat is een standpunt dat ook Open Vld deelt, want de bibliotheek is één van de plekken om mensen die niet of onvoldoende over digitale basisvaardigheden beschikken verder te helpen en de infobronnen op een juiste wijze te leren interpreteren. Mediawijsheid en digitale geletterdheid zijn voor CD&V prioriteiten. De digitale kloof moet weggewerkt worden, ook kwetsbare doelgroepen moeten voldoende mediatoegang hebben en voldoende mediageletterd zijn. De partij vertaalt dat concreet in een internetaansluiting in elke Vlaamse woning en een coördinerende rol voor het kenniscentrum Mediawijs.be. De bibliotheek wordt niet expliciet genoemd. Binnen het cultureelerfgoedbeleid projectmiddelen voorzien voor collecties van landelijk belang De VVBAD vraagt de ontwikkeling van een waarderingskader dat de Vlaamse overheid in staat stelt om (deel)collecties van landelijk belang te detecteren en te ondersteunen. Op basis van dit waarderingskader kunnen impulsprojecten gesubsidieerd worden voor de aanpak van preservering en conservering, ontsluiting en digitalisering van erfgoedcollecties van landelijk belang. N-VA hecht veel belang aan erfgoed. De partij ondersteunt de vraag naar bijkomende impulsen voor collectiebewaring, ontsluiting en digitalisering van erfgoedcollecties van landelijk belang. Daarnaast wijzen de Vlaams-nationalisten op de depotproblematiek: In het kader van bewaring van fysiek erfgoed blijft de depotproblematiek ook een belangrijk aandachtspunt. De diverse opgestarte

15 artikel initiatieven vanuit roerend en onroerend erfgoed, bestuurszaken, de provincies, maar ook vanuit de privésector, vereisen verdere investeringen en afstemming om de noden op de meest efficiënt mogelijke wijze in te vullen. Ook de sp.a pleit voor een sterk Vlaams beleid inzake erfgoed. Dat beleid moet krachtig inventariseren, wetenschappelijk onderzoek stimuleren en coördineren. De socialisten willen samen met professionele en vrijwillige krachten een groter draagvlak creëren m.b.t. erfgoed. Ze willen ook het administratieve proces voor restauratie en conservatie vereenvoudigen. De Federaal Wetenschappelijke Instellingen (FWI s) moderniseren De federale wetenschappelijke instellingen moeten hun middelen efficiënter aanwenden om hun taken te kunnen waarmaken binnen de brede bibliotheek- en archiefsector. De VVBAD rekent op een actieve samenwerking met instellingen uit de gemeenschappen op het vlak van internationale projecten, studiewerk, onderzoek en experimenten rond nieuwe ontwikkelingen en dit ten bate van de volledige informatiesector. CD&V benadrukt de rijkdom van de collecties en de uitzonderlijke know-how binnen de FWI s. Om de vele troeven van deze instellingen te valoriseren, is er nood aan modernisering en dynamisering en vooral ook de ontsluiting van voor Vlaanderen belangrijk erfgoed, stellen de christendemocraten. Het nieuwe culturele samenwerkingsakkoord met de Franse Gemeenschap biedt volgens hen mogelijkheden om samen te werken met de federale culturele en wetenschappelijke instellingen. De federale wetenschappelijke en culturele instellingen verdienen een eigen minister en een krachtig beleid, zegt Groen. Een noodplan moet hen voldoende middelen garanderen, maar hen ook aansporen om hun middelen efficiënt aan te wenden om hun taken waar te maken in de brede culturele, bibliotheeken archiefsector. En de Koninklijke Bibliotheek moet haar rol als nationale bibliotheek ten volle waarmaken en een coördinerende en stimulerende rol opnemen voor de bibliotheken in België. Dat gebeurt nu onvoldoende. N-VA stelt onomwonden dat de federale culturele en wetenschappelijke instellingen vierkant draaien, een situatie die schade toebrengt aan erfgoed van Vlaanderen en de Franse Gemeenschap. Beide deelstaten zouden best zelf deze instellingen samen beheren met een duidelijke beheersovereenkomst die inzet op corporate governance en transparant beheer. Tot slot vermelden we nog graag dat Open Vld ook andere vooropgestelde maatregelen steunt, zoals het toegankelijk zijn voor het brede publiek van informatie beheerd door de Vlaamse instellingen, ( ) het meer inspraak krijgen van de sector bij de verdere ontwikkeling van de databank Competent, de uitbreiding van het depot naar online publicaties, ( ). Werk aan de winkel Met deze oplijsting van partijstandpunten is het werk niet afgelopen. Het memorandum zal voor de vereniging ook na de verkiezingen de leidraad blijven voor gesprekken met de verkozenen. We weten nu alvast waar we steun kunnen vinden voor onze voorstellen, en waar we beroep zullen moeten doen op onze overtuigingskracht. > De volledige reacties van de verschillende politieke partijen leest u op memorandum

16 Patrick Vanouplines & Johan Vannieuwenhuyse We hebben een goede naam en die moeten we blijven waarmaken

17 interview Interview: Julie Hendrickx, Nicolas Janssen en Bruno Vermeeren Foto s: Benoit Vermeeren Begin 2014 gaf Johan Vannieuwenhuyse (rechts op de foto) de fakkel van VVBAD-voorzitter door aan Patrick Vanouplines. We brachten Johan en Patrick voor een laatste keer samen op het VVBAD-secretariaat voor een gesprek over het verleden en de toekomst van de vereniging. Johan, sinds wanneer ben jij eigenlijk lid van onze vereniging? Johan: Die vraag kan ik niet oplossen. Ik weet niet wanneer ik juist lid ben geworden. Sinds 1921 dan? Johan: De archieven waren er toen nog niet bij. (lacht) In 1983 hebben de archivarissen zich aangesloten bij de vereniging. Weet je dan nog wanneer je je meer bent gaan engageren voor de vereniging? Johan: Ja, dat was in 1986 bij de oprichting van de werkgroep Gemeentearchieven. Ik was een van de eerste leden. Het kan toch zijn dat ik aanwezig was op die bewuste algemene ledenvergadering in 1983 waar de archivarissen bij de vereniging zijn gekomen. Patrick, jij bent ook al een tijd actief binnen de vereniging, niet? Patrick: Ik moest er toch ook even over nadenken. Ik was al lang actief maar dan via het lidmaatschap van de VUB, vanaf het moment dat ik in de bibliotheek ben beginnen werken, in Maar persoonlijk lid ben ik nog maar twee of drie jaar. Ik maakte me de bedenking Potverdorie, moet ik eigenlijk ook geen persoonlijk lid zijn? Dan krijg ik ook thuis toegestuurd!. Echt actief worden binnen de vereniging is op een vreemde manier gebeurd bij mij. Ik nam al deel aan de vergaderingen van de sectie Wetenschappelijke en Documentaire Informatie (WDI), Willy Vanderpijpen was toen voorzitter. Plots werd ik toen voorzitter van het Vlaams Overlegorgaan inzake Wetenschappelijk Bibliotheekwerk (VOWB). Willy belde me toen op, hij zei: Patrick, je weet toch dat je als je voorzitter bent van het VOWB, je dan ook automatisch voorzitter van de sectie WDI bent. (lacht) Toen ben ik dus heel actief geworden binnen de VVBAD. Ik heb daar nadien nog eens met Willy over gesproken. Dat was een mooie truc hé, zei hij toen. (lacht) Johan, hoe ben jij voorzitter geworden van de sectie Archief & Hedendaags Documentbeheer (AHD)? Johan: Ik was bestuurslid vanaf 1 januari En vanaf 98 ben ik sectievoorzitter geworden, voor negen jaar. Twee mandaatsperiodes en één jaar: dat extra jaar had te maken met Hilde Van Ongevalle, die mij toen opvolgde als sectievoorzitter. Zij had toegezegd voor het voorzittersmandaat op voorwaarde dat ze nog een jaar kon wachten. Geert (Puype nvdr.) ging toen akkoord om een jaar langer algemeen voorzitter te blijven. Maar toen gebeurde er zoveel dat er wel twee voorzitters nodig waren! (lacht). We zijn toen beiden eigenlijk constant bezig geweest met het personeel op het secretariaat en met onder meer Marc Storms die vertrok. Ik was daar intens bij betrokken ondanks het feit dat ik nog niet formeel algemeen voorzitter was. Is de overgang van sectievoorzitter naar algemeen voorzitter meegevallen? Johan: Hoe is dat gegaan die overgang? Toen de kwestie van het voorzitterschap besproken werd in de Raad van Bestuur, waarin ik de sectie AHD vertegenwoordigde, heb ik gevraagd om die vergadering niet te moeten bijwonen. En aan elk lid van het sectiebestuur heb ik gevraagd wat ze van mijn eventuele kandidatuur vonden en of ze akkoord gingen. Zo ben ik voorzitter geworden, gesteund vanuit de sectie AHD. Iedereen van het sectiebestuur zei me dat ik die kans moest aangrijpen om als eerste archivaris-voorzitter van de vereniging te worden. Maar ook de steun van de andere secties waren belangrijk voor mij. Want ik was niet de eerste keuze! (geamuseerd) Er werd eerst gepeild naar de interesse in de secties Openbare Bibliotheken (OB) en WDI, en we waren eigenlijk op zoek naar een vrouwelijke voorzitter. We vonden het tijd dat er weer eens een vrouw aan het hoofd van de vereniging zou komen. Kris Clara was ook de eerste en enige vrouwelijke voorzitter tot hier toe? Johan: Dat klopt. De vrouwen die we toen aangesproken hebben, zagen het voorzitterschap niet zitten. Zo is men uiteindelijk bij mij terechtgekomen. En hoe kijk je nu terug op je voorzitterschap? Johan: Zo n formele vraag kan alle kanten uit. (lacht) Er is enorm veel veranderd in die zeven jaar dat ik algemeen voorzitter was. In die zin dat we het secretariaat terug op de rails gezet hebben met een degelijk personeelskader en we geprofessionaliseerd zijn. Tien jaar geleden hadden we bijna geen mensen. We werkten in feite op een amateuristische manier. Nu is er een hoofdredacteur bijna voltijds met het tijdschrift bezig. Het tijdschrift zelf heeft een ander uitzicht gekregen. En ook de vereniging heeft een moderne uitstraling gekregen. Tot dan besteedden we vooral veel aandacht aan opleiding van de leden. We hebben het accent meer en meer gelegd op belangenbehartiging. Dat heeft natuurlijk ook te maken met het secretariaat dat daarvoor de nodige expertise heeft. We stonden vandaag (vrijdag 10 januari, nvdr.) nog in de krant, een mooi bewijs. We worden in de sector ook echt erkend als specialist. Men komt naar onze mening vragen. Een andere evolutie van de voorbije tien jaar is dat de vereniging meer intersectoraal is gaan werken? Johan: Ja, dat is inderdaad nog een aspect dat aan belang gewonnen heeft. Sowieso beklemtoont de Raad van Bestuur dit en zoekt het ook bewust naar mogelijkheden om intersectoraal te werken. Patrick: Inderdaad, vanuit de secties WDI en Hogeschoolbibliotheken (HSB) ligt het ook voor de hand dat we

18 interview samenwerken. We houden elkaar op de hoogte van elkaars activiteiten en we proberen regelmatig ook iets samen te doen. Johan: Ik heb vanochtend het interview met Geert Puype in Bibliotheek- & archiefgids (2007/2) nog eens gelezen en toen kwam dat ook al ter sprake: de integratie van de sectie HSB in WDI, en of dat in de toekomst niet op de agenda zou komen. Maar het is nog niet gebeurd. Patrick: Daar wordt inderdaad al lang over gesproken maar ik weet niet of het momenteel opportuun is om daar stappen voor te ondernemen. We worden op dit ogenblik geconfronteerd met de integratie van de academische hogeschoolopleidingen in universiteiten. Er zijn dus wel wat veranderingen in het landschap. Misschien moet dat eerst bedaren. Dan kunnen we terug gaan zoeken naar de optimale vorm. aan nooit willen meewerken. Toen het decreet er was, is het Rijksarchief oppositie beginnen voeren. Belangenbehartiging is meer naar voor gekomen de laatste jaren, wat waren zoal de hete hangijzers? Johan: De opleidingen, denk ik. Daar is heel wat werk verzet. Via overleg met de opleidingen zelf. En ook naar de beroepsprofielen is er heel wat aandacht gegaan. Patrick: Dat is ook iets dat me nauw aan het hart ligt die beroepsprofielen. Maar ook de juridische aspecten zijn een belangrijk aspect van belangenbehartiging. Daar wordt hard aan gewerkt door het Samenwerkingsverband Auteursrecht & Samenleving, waar ook de VVBAD een actief lid van is. Johan: Het is natuurlijk ook een complex probleem, die opleidingen. Er komen tegengestelde belangen aan bod: de discussie over het gewenste opleidingsniveau, een beroeps- of bacheloropleiding. We hebben daar nu een standpunt ingenomen maar ik durf eigenlijk niet zeggen dat iedereen daar honderd procent achter staat. Groeit daar niet meer en meer consensus rond? De vraag is alleen of het realistisch is. Patrick: Elke verandering is moeilijk. Johan: Het zijn vaak ook de opleidingen zelf die voor hun eigen belangen opkomen. Dat is ook een probleem. Een ander aspect van belangenbehartiging als ik kijk naar de archiefsector is hetgeen we gedaan hebben rond het Archiefdecreet. Dat is meteen ook een antwoord op een mogelijke vraag of er dingen zijn waarvan ik spijt heb. Ja, namelijk dat het Archiefdecreet voor een groot deel de mist is in gegaan. We zijn daar in een tegenstelling terechtgekomen die we eigenlijk hadden moeten vermijden. Dat deze vereniging goed kan optreden voor alle subsectoren. Dat is het ALLERbelangrijkste. Maar ondertussen is er wel een Vlaams Archiefdecreet. Is het een stap vooruit? Johan: Het is natuurlijk een stap vooruit. Maar ik vrees dat we in een impasse terechtkomen en dat we met twee van elkaar afwijkende regimes geconfronteerd gaan worden: voor het documentbeheer en voor het archiefbeheer. Dat is nu al enigszins een realiteit. En wat gaat Vlaanderen dan doen? Enkel het documentbeheer organiseren? Je kan dan alleen maar hopen dat voor de selectie dezelfde afspraken gemaakt worden voor het archiefbeheer als voor het documentbeheer. Als beide regelrecht tegen elkaar in gaan, waar gaan we dan eindigen Maar de bevoegdheid rond archieven, die dan duidelijk culturele materie zijn, zal vroeg of laat naar Vlaanderen toekomen, dat lijkt mij onvermijdelijk. Er is alvast een stap vooruit gezet, Vlaanderen heeft verantwoordelijkheid genomen, of willen nemen. Johan: Er is ondertussen al zoveel over gezegd. Allicht zijn er nog andere zaken met betrekking tot belangenbehartiging die we met succes hebben afgehandeld. Op het vlak van erfgoed hebben we toch ook een belangrijke inbreng gehad. Patrick: En onze memoranda. Als je het traject van het Archiefdecreet kon overdoen, wat zou je dan anders aanpakken? Johan: Ik weet niet of we het anders zouden kunnen aanpakken. We zijn gestart met het volledige Vlaamse archiefveld rond de tafel te verenigen. Maar het Rijksarchief heeft van begin af Johan: Daarbij stel ik mij soms de vraag of die de belangrijkste impact hebben voor externen dan wel voor intern gebruik? Ik denk dat het oplijsten van de werk- en aandachtspunten nog belangrijker is binnen de vereniging dan om op korte termijn en direct zichtbaar de politiek te bewegen

19 interview Met de verkiezingen van 2014 zal het de eerste keer zijn dat we het memorandum zo intens opvolgen. We zijn met de belangrijkste politieke partijen rond de tafel gaan zitten. Dankzij die gesprekken weten we wie welke standpunten steunt. Dat is een goede basis om na de verkiezingen opnieuw in gesprek te gaan met de verkozenen en de relaties te versterken. Patrick: Ik zie dat in ieder geval als een belangrijk werkdocument. Als je zegt dat de memoranda nu intenser opgevolgd worden, hoe werd er dan vroeger te werk gegaan? Johan: Niet op dezelfde manier. Voor de verkiezingen van 2012 werd de tekst enkel gepubliceerd en verzonden naar de politieke secretariaten. Kan je de VVBAD vandaag moeilijker negeren als voordien? Johan: Van buitenaf? Ja, dat denk ik wel. We staan meer in de pers: De Standaard, De Morgen, de kwaliteitskranten eigenlijk. Ook de VRT hebben we al een aantal keren weten te bereiken. Johan: We worden toch gezien als expert. Patrick: Ik denk dat je het ook breder moet bekijken, het is een sector die als belangrijker wordt ervaren en waar meer aandacht aan besteed wordt. Johan: Maar het is vanuit de werking van de VVBAD dat die aandacht gegroeid is. Johan, heb je de sector ook zien veranderen tijdens je voorzitterschap? Johan: Openbare bibliotheken beantwoorden niet langer aan het beeld van de klassieke bibliotheek. Ik zie dat ook in mijn gemeente. Naast boeken uitlenen, organiseren ze daar veel andere publieksactiviteiten. Mijn kijk op de wetenschappelijke bibliotheken is helaas wat minder. En wat archieven betreft, is de sector eigenlijk compleet veranderd. De laatste vijf jaar werden ingenomen door de omslag van papier naar digitaal. Ik wil daarbij nog eens herhalen, zoals ik onlangs nog deed op de reflectiebijeenkomst rond Archieven2020, dat de sector nooit de culturele werking van archieven mag verwaarlozen. Als dat gebeurt, dan worden archieven uit de markt weggespeeld. Als men in concurrentie treedt met de communicatie- of de kwaliteitsambtenaar in de gemeente, dan zal de archivaris de duimen leggen. Dat culturele luik van archieven, ook digitale archieven, daar moeten we op blijven inzetten. Het Archiefdecreet helpt daar in mee. De ontwikkelingen rond het Cultureel-erfgoeddecreet van de laatste jaren, plaatsten het culturele aspect van archief toch ook nadrukkelijker in de pers? Johan: Dat klopt, ook omdat anderen mee op die kar springen en cultureel erfgoed nadrukkelijk op de kaart willen zetten. Ik denk dan onder meer aan de musea, die sowieso een grotere impact hebben dan archieven. Is die culturele archiefwerking niet meer iets voor grotere archieven? Johan: Dat zou ik niet zeggen. In kleine gemeenten kan je ook veel doen. Ik vind dat een archivaris in een kleine gemeente evengoed archiefbeheer en culturele archiefwerking moet kunnen combineren. Het is wel eigen aan onze vereniging en de bibliotheek- en archiefsector dat we op de wip zitten tussen verschillende beleidsdomeinen. Cultuur en Bestuurszaken voor de archiefsector en Cultuur en Onderwijs voor de bibliotheeksector. We zitten gedeeltelijk onder het cultureel erfgoed en gedeeltelijk onder het lokaal cultuurbeleid. Dat weerspiegelt zich ook in de steunpunten, er is er geen enkel dat echt een één-op-één aanspreekpunt is. Heb je dat ooit als een probleem gezien? Johan: Nee, niet echt. Je gebruikt die zaken die je nodig hebt en vanuit je eigen kracht neem je die dingen mee die nuttig kunnen zijn. In cultureel erfgoed ga je zover mee als je wil. Voor lokaal cultuurbeleid is dat misschien ook wel zo. Wat zit er in de toekomst nog aan te komen voor de sector bibliotheek-archief-documentatie en voor ons als vereniging? Patrick: Voor de VVBAD denk ik dat het belangrijk is om het wetenschappelijk projectwerk VOWB goed te integreren binnen de vereniging. Voorlopig zijn we nog bezig met het uitwerken van modellen en hoe die zouden kunnen werken. Kan dat een intersectorale werkgroep worden? Misschien wel. Maar niets ligt vast. Patrick, wat ligt jou nauw aan het hart als kersvers voorzitter? Patrick: Dat deze vereniging goed kan optreden voor alle subsectoren. Dat is het allerbelangrijkste. Ik kom zelf uit de sectie Wetenschappelijke Bibliotheken, maar wil voor alle secties openstaan en ik hoop ook op input van die andere secties. Uiteindelijk heeft elke voorzitter zijn bagage. Johan, hoe heb jij dat ervaren? Johan: Ik volgde in die jaren steeds de bibliotheekwerking in mijn eigen gemeente, ik was er voorzitter van de beheerraad. Daardoor had ik constant zicht op waar de openbare bibliotheek mee bezig was. Wetenschappelijke bibliotheken zijn mij minder vertrouwd, maar je krijgt input van het secretariaat en de sectievoorzitter. Je zou natuurlijk een vergadering van een specifieke sectie kunnen bijwonen, maar je kan moeilijk alle secties en commissies gaan aflopen. Patrick: Dat is natuurlijk een probleem van tijdsbesteding. Hoe combineer je het voorzitterschap eigenlijk met je eigen baan? Patrick: Goede vraag, die stel ik mezelf ook! Johan: Ik heb dat van meet af aan voorgelegd aan mijn bestuur. Ik heb daar nadrukkelijk en formeel op papier toelating voor gevraagd en gekregen. En je hebt op je eigen dienst de juiste mensen nodig waarop je kan steunen en vertrouwen. Dat zijn de belangrijkste dingen in het evenwicht tussen je eigen werkplek en de vereniging. Er gaat dan ook een groot deel vrije tijd naartoe? Johan: (lacht) Daar gaat inderdaad een groot deel vrije tijd naartoe. Maar dat bepaal je uiteraard zelf voor een stuk. Het is ook de vraag wat je zelf doet en wat je door anderen laat doen. Het is een kwestie van geven en nemen. Waar ik wel veel aandacht aan besteedde, net als in mijn professioneel werk, is het beantwoorden van vragen. Als iemand een vraag stelt, wil ik die zo snel mogelijk verder helpen. Directe respons is belangrijk zodat iedereen verder kan en je geen zaken tegenhoudt. Soms moet je al eens zaken opzoeken en iets rustig bekijken, maar dat sluit kort op de bal spelen niet uit

20 INTERVIEW Patrick: Dat is ook mijn bedoeling als voorzitter. Er zitten ook wat meer representatieve taken bij, die wat verder van de dagelijkse werking staan. Johan: Ja, het is natuurlijk belangrijk dat je als voorzitter bij die zaken betrokken bent en dat je aanwezig bent als er gepraat wordt met politieke partijen bijvoorbeeld. Maar als voorzitter hoef je daarom niet steeds het voortouw te nemen. We hebben daar binnen de VVBAD tegenwoordig meer aandacht voor dan vroeger. Dat is professionalisering volgens mij: het feit dat er meer en nauwkeuriger wordt opgevolgd. Dat vraagt natuurlijk weer meer tijd. Wat heb je geleerd uit je voorzitterschap? Johan: Ik heb er veel uit geleerd. Hoe discussies in goede banen te leiden bij het voorzitten van vergaderingen bijvoorbeeld. Ik vond dat vooral moeilijk wanneer er grote tegenstellingen waren, waar we bijna niet uit kwamen. Dan moet je als voorzitter ter plekke een compromis uitwerken en voorleggen. En soms moet je ook standvastig zijn en doorduwen. Eén van de belangrijke taken van een voorzitter is opvolging, de vraag die ik het meest stelde was: Hoe ver staat dit of dat dossier? Patrick, heb je het voorzitterschap meteen geaccepteerd toen ze je het voorstelden? Patrick: Ik was enthousiast, maar ik heb wel even bedenktijd gevraagd om in te schatten wat me te wachten zou staan. Ik ben nog steeds even enthousiast maar het was een weloverwogen beslissing. Het klinkt hoogdravend, maar ik vind dit wel een hoogtepunt in mijn carrière. Ik bouw verder op de ervaring die ik opdeed als voorzitter van het VOWB. Corrigeer me als ik het fout aanvoel, maar ik heb de indruk dat binnen de VVBAD veel taken gezamenlijk gedaan worden door de coördinator, Bruno, en de voorzitter daar waar bij VOWB veel meer bij de voorzitter terechtkwam. Johan: Ja, het is meer sturen, opvolgen en af en toe eens meegaan voor specifieke zaken. Johan, heb jij nog een ultieme goede raad voor Patrick? Johan: Ik heb er al zoveel gegeven. (lacht) Patrick: (lacht) Dat is waar. Waarvoor dank! Johan, zijn er zaken die je je altijd zal herinneren? Johan: Het hele gebeuren. De successen, maar ook de zaken die er allemaal niet van gekomen zijn. De tijdelijke projecten die we steeds hebben weten binnenhalen, dat vond ik ook altijd een belangrijk iets. Rond het Archiefdecreet hebben we bijvoorbeeld mensen kunnen tewerkstellen. Ook rond de Topstukkenlijst. Dat is achteraf wel wat stilgevallen. En nu toch weer met het imagotraject dat er aan komt. Als je verwijst naar dingen die je niet kon realiseren, denk je dan aan iets specifiek? Johan: De opleidingen. Hoewel er daar nog veel rond gebeurt. De contacten met het departement en de Administratie Onderwijs zijn een braakliggend terrein en dat is misschien wel een van de redenen waarom we dat niet geregeld krijgen. Het is alleszins nog een aandachtspunt. Al hebben we met de acties rond de beroepskwalificatiedossiers bij onderwijs wel een duidelijk punt gemaakt. Patrick: We hebben een goede naam en die moeten we blijven waarmaken. Patrick, het voorzitterschap is voor een periode van vier jaar. Zijn er zaken die je concreet wil gerealiseerd zien aan het einde van die periode? Patrick: Ja, dat is eigenlijk vragen hoe ik de toekomst van de vereniging inschat. In eerste instantie denk ik dan aan het project imago. Ook de integratie van het wetenschappelijk projectwerk van de bibliotheken in de VVBAD. Ik voel daarbij ook aan dat ik kan steunen op een uitmuntend secretariaat. De grootste uitdaging zal het tijdsgebruik zijn. Hoe dat gaat verlopen, kan ik nog niet inschatten. Maar ik ga eerst vooral wat kijken, leren, aanvoelen en misschien nog eens contact opnemen met Johan. (lacht) En wat de beoogde winst betreft: ervaring opdoen. Heel persoonlijk dus. Mijn persoonlijke aanpak zal wel iets verschillen van die van Johan. Waar ik de nadruk op wil leggen, zoals eerder al gezegd, is het gelijk behandelen van alle subsectoren. En wat ik persoonlijk het belangrijkste vind, zijn de personen die het werk moeten doen. Je kan ze zien op het secretariaat, maar het zijn ook onze leden. Je moet ze in de watten kunnen leggen door goede kwaliteit te leveren. Dat gaat natuurlijk hand in hand. Mooi gezegd. Johan, wat ga jij nu doen met al je vrije tijd? Johan: Oei, oei, oei. (lacht) Patrick: Hoeveel heb je eigenlijk laten vallen? Johan: Ja, ik ga mijn werkzaamheden in Brugge langzaamaan beginnen afronden. Ik heb nog maximaal twee en een half jaar te gaan. Maar het vereist wat voorbereiding om dat allemaal op een goede manier over te dragen. Daarnaast ben ik ook bezig met de 175-jarige viering van het Genootschap voor Geschiedenis in Brugge. We hebben plannen om een colloquium in te richten in mei. En voor de rest ga ik al nadenken over wat te doen als ik mijn vrouw vervoeg die al gepensioneerd is. En laat iets weten als ik nog iets kan doen voor de vereniging. Ik zit niet op een andere planeet hé. (lacht) Blijf je nog actief in de sectie Archief en Hedendaags Documentbeheer? Johan: Normaal gezien niet. Ik ga mijn mandaat als bestuurslid niet terug opnemen. Als iemand van de Provinciale Archiefdienst West-Vlaanderen dat zou opnemen, zou dat Isabelle (Verheire, ndvr.) zijn. Maar zolang we nog zoveel tijd aan de selectie lijsten moeten spenderen, zal dat niet lukken. Als je het niet in de gaten houdt, ben je snel fulltime bezig met externe taken en kan je je eigen werk niet meer doen. Maar dat is een kwestie die ik graag opgelost zou zien, die selectielijsten. Binnen de sectie AHD zal ik niet meer actief zijn. Soms moet je jezelf wat meer op de achtergrond plaatsen. Hoewel ik het zelf nooit vreemd heb gevonden dat Geert in de Raad van Bestuur actief is gebleven. Integendeel, dat was interessant om die ervaring af en toe mee te kunnen nemen. Patrick: En dan om af te ronden, de vraag die jullie niet durfden te stellen: Patrick, welke van jouw hobby s ga je minder doen? (lacht) Johan: (lacht) Ja, welke hobby ga je laten vallen? Patrick: Ik dacht er sinds deze zomer eigenlijk aan om weer meer met sterrenkunde, een hobby van mij, bezig te zijn. Maar dat zal voor later zijn, vrees ik. (lacht)