Low Countries, High Foodservices

Transcriptie

1 Low Countries, High Foodservices Foodservices markt in België kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven Dit is een publicatie van: Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Postbus AC Den Haag

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Marktinformatie 4 3 Wetgeving 6 4 Trends, niches en kansen 7 5 Bronnen 11 6 Colofon 12 Pagina 2 van 13

3 1 Inleiding Bent u als Nederlands bedrijf actief in de Foodservices markt en heeft u plannen om uw producten te exporteren naar België? Dan liggen er potentiële kansen op de Belgische markt. De Belgische foodservices markt heeft de laatste jaren aan populariteit gewonnen door de opkomst van de snelle levensstijl en het gemak van voorbereid voedsel. Vooral onder tweeverdieners met weinig tijd en voldoende financiële middelen is de populariteit van de foodservices groot. Daarnaast is de houding van de consument ten aanzien van voedsel drastisch aan het wijzigen. Deze recente mindswitch is de aanleiding geweest van dit rapport. De Belg wordt kritischer over wat de bedrijfsof schoolkantine aanbiedt, niet alleen wat de smaak en kwaliteit van de voeding betreft maar bijvoorbeeld ook wat het imago betreft. De mindswitch wordt mede gevoed door diverse problematieken in de landbouwsector. Zo is er bijvoorbeeld de GGO-discussie die de huiskamers binnentreedt, maar ook de boeren die op straat komen en respect vragen voor hun werk en hun kwalitatieve producten. Denk ook aan de Ruslandcrisis waardoor producten van eigen bodem heropgewaardeerd worden en aan de sterke groei van social media waardoor de consument meer en sneller geïnformeerd wordt over het verhaal achter zijn maaltijd. De meeste cijfers die worden aangehaald dateren van 2011 omdat er geen recentere studies beschikbaar zijn. De markttendensen zijn echter sindsdien niet drastisch verschoven vandaar dat we ervan mogen uitgaan dat de cijfers proportioneel zijn gebleven. Dit rapport beoogt niet compleet te zijn, doch bevat betrouwbare informatie van zowel publiekelijk toegankelijke bronnen alsmede informatie van beperkt toegankelijke gespecialiseerde bronnen. Voor meer informatie kunt u terecht bij het Economisch Cluster van de Nederlandse Ambassade te Brussel, Caroline Schauvlieger, tel of mail bru-lnv@minbuza.nl. Pagina 3 van 13

4 2 Marktinformatie De foodservices markt in België heeft de afgelopen jaren een groei doorgemaakt. In 2011 bedroeg de omzet van het buitenshuis nuttigen van voedings- en genotmiddelen 17,3 miljard. Tussen 2006 en 2011 is het aandeel van foodservices in de Belgische voedingsdistributie gestegen van 35% naar 42%. De figuur hieronder laat zien waar de Belg vooral zijn voeding consumeert. Figuur 1. Consumptieplaats België (in %) Thuis Werk, school Restaurant, café Familie, vrienden Onderweg Totaal Weekdag Weekend Bron: VLAM (2012) De foodservices markt is onderverdeeld in 3 subsectoren: social catering, commercial catering en facility catering. Hieronder ziet u welke consumptieplekken bij welk soort catering hoort. Figuur 2. Structuur van de foodservice markt Foodservices Social catering Commercial catering Facility catering Op het werk Onderwijs Horeca Transport Vrije tijd Gezondheidszorg Tankstations Automate n Overige Bron: FoodinMind, 2012 De commercial catering is de grootste groep binnen de foodservices. De horeca blijkt in deze subcategorie de meest belangrijke consumptieplek. In 2011 bedroeg de omzet van de commercial catering 9,6 miljard : Pagina 4 van 13

5 Restaurants: 6,3 miljard Hotels: 1,7 miljard Drankgelegenheden: 1,6 miljard. Met een omzet van ongeveer 2 miljard bedroeg het aandeel van de social catering in 2012 in de Belgische foodservices 19%. De social catering wordt voor 40% uitbesteed aan bedrijven en 60% wordt in eigen beheer gedaan. Van de 4,55 miljoen werkende mensen in België heeft 2,45 miljoen toegang tot een bedrijfsrestaurant. Tweederde van de werknemers met toegang tot een bedrijfsrestaurant maakt echter sporadisch of nooit gebruik van de faciliteiten. Hier liggen dus mogelijkheden voor groei. De groeikansen situeren zich voornamelijk in de segmenten van de middelgrote bedrijven, administraties, gevangenissen en bejaardentehuizen. De Belgische cateringmarkt wordt gedomineerd door multinationals zoals Aramark, Compass en Sodexo. Deze drie bedrijven hadden in 2010 een gezamenlijk marktaandeel van 85%. Samen met Prorest en ISS Catering vormen deze bedrijven de Unie Belgische Catering. Er zijn drie grote spelers die leveren aan bedrijven in de social en commercial catering: Java, Deli XL, en Solucious (onderdeel van Colruyt). Pagina 5 van 13

6 3 Wetgeving België kent verschillende bestuursniveaus. Naast het federale niveau zijn er ook verschillende bevoegdheden belegd bij de gewesten. Bijgevolg is de regulering op de foodservices deels regionaal geregeld (bijvoorbeeld milieu en werkgelegenheid) en deels nationaal geregeld (bijvoorbeeld voedselveiligheid en volksgezondheid). Het zou ons te ver leiden hier alle mogelijke wetgeving weer te geven. Voor verdere informatie kunt u bijvoorbeeld de website van Horeca Vlaanderen raadplegen ( of u kunt uw vraag aan de ambassade richten. Pagina 6 van 13

7 4 Trends, niches en kansen Zoals eerder vermeld is er bij het Belgische consumentengedrag een verandering aan de gang, zowel in de social catering als de commercial catering. De Belg is een echte Bourgondiër. Hij eet graag en goed. Dit impliceert dat men ten opzichte van de doorsnee Nederlander makkelijker bereid is een meerprijs te betalen voor voeding die aan zijn wensen voldoet. We schetsen hieronder een aantal van de tendensen waarvan wij denken dat het Nederlands bedrijfsleven er haar voordeel kan mee doen. 4.1 Algemene trends Duurzaamheid Maatschappelijke verantwoordelijkheid Een goed geweten is belangrijk voor de consument. Het feit dat de producten die geconsumeerd worden duurzaam zijn en maatschappelijk verantwoord weegt steeds zwaarder door in de keuze van de consument. Uit onderzoek blijkt dat 45% van de consumenten wil weten wat de ecologische voetafdruk van een product is. Hoe kan de foodservices sector hierop inspelen? Denk aan: Lokale- en seizoensproducten Sociale arbeidsomstandigheden Fair trade Bio Beperking voedselverspilling Reductie watergebruik Afwisseling plantaardige en dierlijke voeding ( elke dag vlees hoeft niet ) Voldoende groenten en fruit Meer wit vlees en vegetarische producten Duurzame productie Duurzame verpakking Keep it simple De verbruiker zit niet zo nodig te wachten op nieuwe, ingewikkelde producten die hij niet kent. Men is op zoek naar duurzame en eerlijke producten die respectvol bereid zijn en zo tot hun recht komen. De horeca speelt hierop in en biedt klassieke gerechten aan met bekende producten, maar dan wel met een verrassende twist of in een bijzondere combinatie. Binnen deze trend zien we ook de opmars van zogenaamde vergeten producten zoals bloedworst, rammenas, pastinaak of schorseneren. Vers en functioneel Er is een holistische trend waarbij de consument vraagt naar voeding die vers is en die de gezondheid ten goede komt. Als we het hebben over versheid komen we ook uit bij lokale en duurzame producten, maar ook bij biologische en natuurlijke voeding. Versheid staat gelijk aan betrouwbaar, kwalitatief, hygiënisch en veilig, zowel wat betreft de ingrediënten als wat betreft de bereiding of de verpakking. Het belang van groenten is toegenomen waardoor het de belangrijkste component van de maaltijd is geworden. Dit geldt in het bijzonder voor superfoods, zoals spruiten. Het is trending om vers en functioneel te eten, het past binnen een bepaalde levensstijl en wordt zelfs het nieuwe normaal binnen de foodservices genoemd. Consumenten reageren over het algemeen ook positief op toegevoegde proteïnen Pagina 7 van 13

8 en andere stoffen die hen meer energie zouden verschaffen. De verbruiker begrijpt dat hier een hogere prijs tegenover staat, wat het extra aantrekkelijk maakt voor de aanbieder. Aziatische invloeden Aziatische smaken en concepten winnen aan populariteit. Zo is sushi op korte tijd een ingeburgerde term geworden. Aziatisch-geïnspireerde gerechten kunnen waarde toevoegen voor consumenten die nieuwe smaken willen uitproberen. In het hoofd van de consument staat Aziatisch ook bewust of onbewust - gelijk aan gezonder, dit vanwege de frequente aanwezigheid van seafood en verschillende groentensoorten. Technologie De moderne technologische middelen zoals smartphones, apps en sociale media bieden kansen ten aanzien van het promoten van producten, maar ook op het gebied van het plaatsen van bestellingen of het overmaken van betalingen. Een voorbeeld van deze toegepaste technologie in de foodservices is het gebruik van een QR-code op de verpakking van voedingswaren. Met 1 druk op de knop kan de consument informatie raadplegen over voedingswaren, allergenen etc. 4.2 Trends social catering Senioren - rusthuizen De seniorenmarkt evolueert naar een investeerders-markt waarbij steeds meer privé-investeerders gebouwen kopen of bouwen en het beheer van faciliteiten outsourcen aan cateraars en andere gespecialiseerde facilitaire providers. Het aandeel van deze groeperingen evolueert van 10 à 15% in 2010 naar 25 à 30 % in Anderzijds wordt het aanbod van de voeding in rusthuizen steeds belangrijk. De aandacht voor kwaliteitsvolle en gevarieerde voeding wordt heel groot omdat de gemiddelde patiënt niet meer bestaat. SAK vzw ( is organisatie die groepsaankopen organiseert voor zorg- en welzijnsvoorzieningen. De vzw telt een 150 tal-leden en werkt met ook met raamovereenkomsten. Een andere groepering binnen de zorg is Tabor vzw ( en Broeders van Liefde ( Studenten - scholen In de middelbare scholen zijn er sterke groeimogelijkheden. Er is vraag naar maaltijden en snacks op een hoger culinair en creatief niveau, denk bijvoorbeeld aan creatieve sandwiches, quiches, croques en wraps. Tevens is er vraag naar gezonde voeding (beperkt gebruik van vetten, suikers, ). Het is een uitdaging voor de schoolcatering om obesitas te voorkomen. Er is een tendens om kleinere keukens te sluiten en een keuken van grotere omvang per scholengemeenschap te voorzien. Onder de 18+ studenten wordt geëxperimenteerd met ambulante en betaalbare restauratie (bv ontbijt leveren aan studentenhuizen), dit in het kader van de vraag naar gezondere producten en de strijd tegen obesitas. In scholen wordt een stijging genoteerd in de vraag naar Halal producten. Deze trend situeert zich vooral in de steden zoals Brussel en Antwerpen. Ziekenhuizen De budgetten in de ziekenhuizen staan zwaar onder druk. De gemiddelde voedselkost per dag in een ziekenhuis is 4,50 per patiënt. In de zoektocht naar een antwoord op deze uitdaging wordt geëxperimenteerd met buffetwagens om zo de verspilling tegen te gaan. Hiermee beantwoord het ziekenhuis ook aan de wens Pagina 8 van 13

9 van de consument om meer keuze te hebben. Naast de Belgische klassiekers worden steeds meer exotische gerechten aangeboden en vinden seizoens- en streekproducten hun ingang. Ongeveer 25 % van de keukens in de ziekenhuizen wordt uitgebaat door contractcateraars, de rest gebeurt in eigen beheer. 4.3 Trends commercial catering Specialisatie Steeds meer eetgelegenheden spitsen zich toe op een bepaald product of gerecht waar men goed in is. Dit biedt vertrouwen en een bepaalde meerwaarde naar de consument toe. Het positieve gevoel dat hiermee bij de verbruiker wordt opgewekt vertaalt zich in een meerprijs. Een voorbeeld is hamburgerrestaurant Cool Bun in Brussel. Toegevoegde waarde Mede gedreven door de economische crisis is de consument op zoek naar meerwaarde. Hij wil waar voor zijn geld krijgen en het gevoel hebben zijn geld nuttig besteed te hebben. Dit streven naar meerwaarde kan zich op 3 domeinen situeren: prijs, kwantiteit en beleving. Prijs: de foodservice markt wordt uitgedaagd om een lage prijs te hanteren en zo de consument tegemoet te komen. Dit kan bijvoorbeeld door kleinere snacking porties aan te bieden. De kunst hierbij is om toch aan de behoefte van de consument te voldoen. Zo promoot Pizza Hut de punten pizza: de consument kan hiermee toegeven aan zijn zin naar fastfood (zonder zich schuldig te voelen dat hij een hele pizza heeft verorberd) en geeft minder uit. Uiteindelijk strijkt Pizza Hut méér op aangezien een punt in verhouding duurder is dan een hele pizza. Kwantiteit: deze trend laat de consument toe zijn aankoop te delen. Hierbij betaalt de consument meer maar heeft hij het voordeel ook meer te kunnen doen met diezelfde aankoop (opsplitsen, delen). Een voorbeeld hiervan is een dessertbord met meerdere, kleine dessertjes in plaats van 1 grote portie van eenzelfde soort. Beleving: de consument van vandaag wil niet alleen in zijn basisbehoefte voorzien door zijn aankoop maar wil er ook een zeker genoegen en plezier uit putten, conform het fenomeen waarbij consumenten op social media foto s van hun culinaire ervaringen delen. Je zou kunnen zeggen dat de verbruiker een wederzijdse betrokkenheid opzoekt. Het product moet aansluiten bij de identiteit van de verbruiker. 4.4 Witte kassa Vanaf 1 januari 2016 is de witte kassa in de horeca verplicht. Het toestel zal elke verrichting van het personeel registreren, waardoor zwartwerk of zwart geld makkelijker op te sporen zal zijn voor de fiscus. De invoering van deze maatregel zal vermoedelijk de kaarten binnen de horeca ernstig door elkaar zal schudden. Het is nog onduidelijk hoe de markt zal evolueren. De kans is groot dat de prijzen voor de consumenten zullen stijgen. Tevens worden er ook faillissementen voorspeld. Pagina 9 van 13

10 4.5 Belgische markt verkennen Er zijn verschillende beurzen voor de foodservicesector. De belangrijkste Belgische beurs is de Horeca Expo te Gent die jaarlijks in november plaatsvindt. Verder zijn er ook beurzen gericht op de etnische keuken, op biologische voeding, op duurzaam koken en meer. Op vindt u een overzicht van alle beurzen in België. Een beurs is altijd een goede gelegenheid om in contact te komen met potentiële zakenpartners en om de lokale vraag in kaart te brengen. Verder initieert de Nederlandse ambassade in Brussel een oriëntatiebezoek met onder meer een bezoek aan de Horeca Expo. Dit 2-daagse bezoek vindt plaats op 17 en 18 november Voor meer informatie kunt u terecht op de website van de Ambassade in België: U kunt al deelnemen voor 150, inclusief reis- en verblijfkosten. Pagina 10 van 13

11 5 Bronnen Comeos. (2012). Unie Belgische Catering. Euromonitor. Foodservice Passport. June Facilitair! Online. (2011). Ook België loopt warm voor multiservices en maincontracting. FoodinMind. (2012). The Belgium Foodservice Market. FoodinMind. Social catering Horeca Vlaanderen, Melckebeke, M. (2013). Gerommel bij leveranciers aan grootkeukens. Nederlandse Kamer van Koophandel voor België en Luxemburg. [NKVK]. (2013). De Belgische Foodservicemarkt Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing. [VLAM]. (2012). De voedingsconsumptie van de Belg in kaart gebracht. sumptie_van_de_belg_in_kaart_gebracht.pdf Pagina 11 van 13

12 6 Colofon Dit is een publicatie van: RVO.nl / Klantcontact Prinses Beatrixlaan 2 / 2595 AL den Haag Postbus / 2509 AC Den Haag T +31 (0) E klantcontact@rvo.nl Opgesteld door Contactpersoon Ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden in België Caroline Schauvlieger, Landbouwattaché Kortenberglaan Brussel tel mail bru-lnv@minbuza.nl RVO.nl September 2015 RVO.nl is een agentschap van het ministerie van Economische Zaken. RVO.nl voert beleid uit voor diverse ministeries als het gaat om duurzaamheid, agrarisch, innovatief en internationaal ondernemen. RVO.nl is hét aanspreekpunt voor bedrijven, kennisinstellingen en overheden. Voor informatie en advies, financiering, netwerken en wet- en regelgeving. RVO.nl streeft naar correcte en actuele informatie in dit dossier, maar kan niet garanderen dat de informatie juist is op het moment waarop zij wordt ontvangen, of dat de informatie na verloop van tijd nog steeds juist is. Daarom kunt u aan de informatie op deze pagina's geen rechten ontlenen. RVO.nl aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade als gevolg van onjuistheden en/of gedateerde informatie. Binnen onze website zijn ook zoveel mogelijk relevante externe links opgenomen. RVO.nl is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de sites waar naar wordt verwezen. Pagina 12 van 13

13 Dit is een publicatie van: Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Postbus AC Den Haag