VERBETERING IMAGO TECHNIEK OFFERTE VOOR DE STICHTING INDUSTRIEBELEID EN COMMUNICATIE
|
|
- Benjamin de Ruiter
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 VERBETERING IMAGO TECHNIEK OFFERTE VOOR DE STICHTING INDUSTRIEBELEID EN COMMUNICATIE Rotterdam, 15 december 2008
2 VERBETERING IMAGO TECHNIEK OFFERTE VOOR DE STICHTING INDUSTRIEBELEID EN COMMUNICATIE Contactpersoon Jaap de Koning Adres SEOR, Erasmus Universiteit Rotterdam Postbus DR ROTTERDAM Telefoon Fax
3
4 INHOUD 1 Achtergrond en vraagstelling 1 2 Uitwerking vraagstelling 1 3 Aanpak Herkenning en erkenning van technische talenten en technische competenties Keuze voor en imago van techniek (op basis van eerder onderzoek en het lopende onderzoek) Evaluatie eerdere campagnes (nationaal en internationaal) Formulering van concrete aanpak voor imagoverbetering 8 4 Eindproducten 8 5 Team en planning Team Tijdsplanning 10 Profiel SEOR i 5
5 1 ACHTERGROND EN VRAAGSTELLING De belangstelling voor technische opleidingen loopt al jaren terug. Deze daling gaat harder dan de daling in de werkgelegenheid voor technisch personeel. Hierdoor wordt het steeds moeilijker om mensen te vinden voor technische functies. Het feit dat de werkgelegenheid in technisch functies, in het bijzonder in de industrie, structureel afneemt, zou een reden kunnen zijn voor de verminderde belangstelling. Hiervan zou het signaal kunnen uitgaan dat er weinig toekomst is voor werken in de techniek. Dit wordt verder gevoed door verhalen in de media die suggereren dat industriële productie binnen niet al te lange tijd volledig verdwenen zal zijn naar het buitenland. Dit laatste klopt niet met de werkelijkheid maar dit beeld heeft zich wel breed genesteld. Verder speelt een belangrijke rol dat techniek weinig status heeft. Op lager en middelbaar niveau wordt werken in de techniek geassocieerd met vuile handen en ongunstige arbeidsomstandigheden. Onder mensen die een hogere opleiding volgen heeft een functie als manager meer aantrekkingskracht dan een functie als technicus. Ook een rol speelt dat technische opleidingen relatief moeilijk zijn, wat de kans op uitval vergroot. De eventuele voordelen in termen van grotere baankansen en hogere beloning zijn kennelijk niet zodanig dat zij voldoende compensatie bieden. Ten slotte neemt door de structurele daling van de werkgelegenheid de bekendheid bij kinderen met techniek en industrie af. Door deze daling is het percentage kinderen waarvan de ouders of andere familieleden in de techniek of industrie werken ook afgenomen. Velen hebben daardoor geen duidelijk beeld over wat techniek of industrie is. En als men een beeld heeft, is het vaak het beeld van vroeger, wat niet gunstig is. Dit laatste geldt waarschijnlijk voor relatief veel allochtone kinderen, waarvan de ouders of grootouders in de industrie hebben gewerkt. De hoofdvraag van het onderzoek is hoe het imago van techniek kan worden verbeterd. Objectief gezien zijn er ook op langere termijn goede vooruitzichten voor jongeren die in de techniek gaan werken. Het is economisch belangrijk voor Nederland dat voldoende technici worden opgeleid en dat bijvoorbeeld de industrie niet in zijn ontwikkeling wordt belemmerd. Maar deze vaststellingen alleen zijn niet voldoende om meer jongeren te bewegen een technische opleiding te volgen en na hun opleiding een technische functie te kiezen. De vraag is hoe dit bevorderd kan worden. 2 UITWERKING VRAAGSTELLING In het verleden zijn de nodige campagnes gevoerd om de keuze voor technische opleidingen te bevorderen. Hoewel hiervan geen uitgebreide evaluaties zijn gemaakt lijkt het effect van deze campagnes gering. Het imago-probleem voor techniek is zeer ernstig. Het is zo diep geworteld dat mensen hun opvattingen niet wezenlijk bijstellen als zij geconfronteerd worden met objectieve informatie die een positiever beeld laat zien (bijvoorbeeld over toekomstige loopbaanmogelijkheden in de techniek of de industrie). 1
6 Dit wil niet zeggen dat het niet van belang is om de juiste informatie te verschaffen, maar dit is niet voldoende. Eerder is in SIC-verband aangegeven dat bij imagoverbetering het begrip technisch talent centraal zou moeten staan. Mensen zouden er weer trots op moeten zijn als zij over dit talent beschikken en het in hun werk gebruiken. Brancheorganisaties, vakorganisaties, opleidingsinstellingen, e.d., zouden zich moeten gaan opstellen als de hoeders van dit talent en daarmee ook kunnen profiteren van de imagoverbetering van techniek. Ook de industrie zou hiervan kunnen meeprofiteren. De vraag is dan: wat is technisch talent? Is het zichtbaar te maken? Zo lang het in het vage blijft, kun je er moeilijk trots op zijn. Daarom moet de eerste stap zijn om nader uit te werken wat technisch talent is. In het kader van feitelijke initiatieven zou het dan van belang kunnen zijn om te beschikken over instrumenten waarmee technisch talent herkend en erkend kan worden. Dit is overigens niet alleen van belang voor jongeren die staan voor hun opleidingskeuze, maar ook voor ouderen die op het punt staan om een wending in hun loopbaan te nemen. Het ligt in dit verband voor de hand om een inventarisatie te maken van bestaande onderwijs- en beroepskeuzetests, de mate waarin deze voldoen voor de herkenning en erkenning van technisch talent en technische competenties, de mate waarin deze worden toegepast en wat hieraan kan worden verbeterd. Vaak wordt over techniek gesproken alsof alle activiteiten die met deze term worden aangeduid iets gemeenschappelijks hebben en dat je met een bepaald talent goed bent in al die activiteiten. Het is echter zeer de vraag of dit zo is. Als je kijkt naar technische functies in het arbeidsproces dan zijn er geen elementen die al deze functies gemeen hebben. Er is eerder sprake van een familiebegrip waarbij iedere technische functie wel één of meer kenmerken gemeen heeft met sommige andere technische functies, maar waarbij er geen gemeenschappelijke kenmerken zijn van alle technische functies. Technisch talent kan zijn goed met je handen kunnen werken maar bijvoorbeeld ook het beschikken over (het redelijk abstracte) inzicht om een systeem te laten functioneren. Technische functies zijn zo divers dat het ook wel logisch is dat het voor mensen moeilijk is om het begrip techniek te omschrijven. Technisch talent kan dus alleen gemeten worden als erkend wordt dat dit verschillende eigenschappen betreft en dat je op verschillende zaken moet testen (bijvoorbeeld handigheid in het maken van dingen, rekenkundig inzicht, wiskundig inzicht, e.d.). Iemand heeft niet noodzakelijk talent voor alle typen werkzaamheden die onder techniek vallen. Het is ook niet gezegd dat bij ieder soort technisch talent dezelfde benadering even effectief is uit een oogpunt van imagoverbetering. Alle eigenschappen of talenten die met techniek kunnen worden geassocieerd, worden in beginsel breed gewaardeerd in de maatschappij. Iedereen vindt het van belang dat er goede loodgieters zijn en evenzeer dat er knappe koppen zijn die nieuwe producten of systemen uitvinden. En dit geldt voor veel meer beroepen en functies die we onder de verzamelterm techniek vatten. Maar het zal niet iedereen duidelijk zijn dat we met technisch talent refereren aan deze gehele verscheidenheid aan beroepen en functies. En als mensen bij zo n term geen helder beeld hebben, zullen ze er ook niet warm voor lopen. Als we technisch talent of eigenlijk de verschillende soorten technisch talent zichtbaar kunnen maken, is vervolgens de vraag hoe het imago daarvan kan worden verbeterd. In de eerste plaats is het dan van belang om op een rijtje te zetten: 2
7 - op grond waarvan jongeren al dan niet voor een technische opleiding kiezen; - wie (ouders, school, bredere sociale omgeving, media) daarop invloed hebben; - in hoeverre beelden over techniek en industrie bij leerlingen, ouders en school de opleidingskeuze beïnvloeden en hoe deze beelden zijn gekleurd; - of het hierbij gaat om beelden van techniek in het algemeen of beelden van concrete technische toepassingen, functies of vaardigheden; - waarop deze beelden zijn gebaseerd, waaraan ze zijn ontleend; - of leerlingen bij zichzelf aanleg voor techniek of voor bepaalde vormen van techniek herkennen en waarop zij zich hierbij baseren; - in hoeverre zij trots zijn op deze aanleg en hiervoor waardering krijgen in hun omgeving, dan wel negatieve reacties krijgen die hen ertoe aanzet niet voor techniek te kiezen. Eerder uitgevoerd onderzoek en het lopende SEOR-onderzoek naar de keuze voor techniek in het onderwijs geven hier inzicht in. Voorgesteld wordt wat de bestaande literatuur betreft juist ook naar het buitenland te kijken. Op basis hiervan kan worden geconcludeerd op welke wijze het imago van techniek kan worden verbeterd. Het is van belang dit te confronteren met campagnes en projecten die in het verleden hebben beoogd de keuze voor techniek te stimuleren. Het feit dat deze betrekkelijk weinig hebben opgeleverd suggereert dat zij niet voldoende aansluiten bij de zaken die in de praktijk de opleidingskeuze bepalen. Is dit aanwijsbaar? Zijn er in het buitenland voorbeelden te vinden waarbij het wel is het gelukt om de keuze voor techniek zichtbaar te stimuleren. Sluit de daar gekozen aanpak aan bij de geïdentificeerde factoren die bepalend zijn voor de keuze en het imago van techniek? Dit leidt dan tot de volgende onderzoeksvragen: 1) Hoe kunnen de begrippen techniek en technisch talent nader omschreven worden? Om welke eigenschappen en talenten gaat het? 2) Hoe kunnen technische competenties (technisch talent) herkend en erkend worden? Welke instrumenten zijn hiervoor beschikbaar, in hoeverre voldoen zij voor de herkenning en erkenning van technisch talent en technische competenties en in hoeverre wordt er gebruik van gemaakt? En wat moet er eventueel gebeuren aan instrumentontwikkeling en aan stimulering van het gebruik van de tests? 3) Wat is het imago van technische vakken bij leerlingen, ouders en scholen? Waarop is dit gebaseerd? Wordt aanleg voor technische vakken herkend en is er waardering voor? Waarom kiest men er dan toch vaak niet voor? 3
8 4) Wat zijn de ervaringen met eerdere campagnes voor techniek in binnen- en buitenland? Waarom zijn deze niet aangeslagen? Zijn er voorbeelden van succesvolle campagnes te vinden? 5) Hoe kunnen de bevindingen worden vertaald naar een actieprogramma voor imagoverbetering? 3 AANPAK 3.1 HERKENNING EN ERKENNING VAN TECHNISCHE TALENTEN EN TECHNISCHE COMPETENTIES We stellen voor om bestaande testen en metingen van technisch talent en technisch competenties op een rij te zetten, gestructureerd aan de hand van het doel (cq. doelgroep) waarvoor deze zijn opgezet. We gaan in op inhoud, gebruik en effecten van deze tests. Verder gaan we na in hoeverre deze tests voldoen uit een oogpunt van herkenning en erkenning van technische talent en wat er eventueel aan verdere instrumentontwikkeling (en mogelijk ook standaardisatie) nodig is. Tevens wordt bekend hoe het gebruik van de tests kan worden vergroot. Hierbij wordt rekening gehouden met het feit dat er verschillende vormen van technisch talent en technische competenties zijn en dat de betekenis hiervan aanzienlijk kan verschillen naar type (technische) functie. We besteden in ieder geval aandacht aan de volgende doelgroepen: - kinderen van de basisschool; - middelbare scholieren; - werkzoekenden; - werkenden. Kinderen van de basisschool Om te onderzoeken wat kinderen in groep 8 kennen en kunnen met betrekking tot techniek, heeft Cito in opdracht van het ministerie van OCW verschillende toetsen voor techniek ontwikkeld: een theorietoets, een praktijktoets en een interessetest. De vragen en opdrachten zijn gebaseerd op de inhoud van een domeinbeschrijving van techniek. Van deze techniektoetsen is in onderzoek nagegaan wat de toegevoegde waarde is ten opzichte van de standaard-eindtoets van cito en wat de voorspellende waarde is voor de richtingkeuze later 1. Dit laatste kan uiteraard ook omgedraaid worden: scores op deze 1 J. van Weerden, J. Thijssen, N. Verhelst, Toetsen Techniek in het basisonderwijs. Een onderzoek naar de predictieve validiteit van toetsen techniek in het basisonderwijs, Citogroep, Arnhem,
9 toets kunnen helpen om de keuze voor techniek te gaan maken. Deze toetsen zijn enkele jaren geleden ontwikkeld en gratis verspreid onder alle basisscholen. Naast beschrijving van deze instrumenten en de ervaringen hiermee, is de vraag wat de huidige stand van zaken is van deze toetsen. Hiertoe voeren we ook enkele gesprekken met in ieder geval cito en het platform beta techniek. Middelbare scholieren In het voortgezet onderwijs vindt uiteindelijk wel of niet de keuze richting techniek plaats. Een kleine oefening met zoekprogramma s leert dat op Internet talloze tests voor deze doelgroep staan voor profielkeuze, beroepskeuze, interessebepaling en capaciteiten. De Raad voor Werk en Inkomen pleit daarom voor om op termijn toe te werken naar één landelijke site op het terrein van studie- en beroepskeuze 2. Wij stellen voor binnen deze veelheid meer nauwkeurig te zoeken naar toetsen die zich meer specifiek richten op de techniek, of daaraan een groot accent geven. Vervolgens gaan we na hoe deze zijn opgebouwd en in welke mate zij gebruikt worden. Dit laatste gaan we ook na op de scholen die in het lopende onderzoek zijn betrokken. In hoeverre maken zij gebruiken van bestaande studiekeuzetoetsen en in het bijzonder toetsen die technische capaciteiten meten? Worden dergelijke toetsen gebruikt om potentiële interesse meer expliciet te maken? Of spelen dergelijke toetsen bij het studiekeuzeadvies geen enkele rol en is bijvoorbeeld de score op bepaalde vakken veel meer bepalend? Bekeken zal worden of in het lopende SEOR-onderzoek naar de keuze voor techniek in het onderwijs enige vragen hierover kunnen worden opgenomen in de enquête onder VMBO- en MBO-studenten. Werkzoekenden Een van de mogelijke instroombronnen voor technisch talent zijn mensen die gebruik maken van de dienstverlening van het CWI (vaak werkzoekenden, maar zeker niet exclusief). Op dit moment wordt bij het CWI in steeds grotere mate gebruik gemaakt van competentietoetsen. Hiervoor zijn speciale competentie test centra (CTC s) opgericht. De CTC s van het CWI beschikken over diverse testen die ingezet kunnen worden om een beeld te krijgen van de algemene en niet-vakgerichte competenties van de klant. Zo hebben de CTC s testen waarmee de ontwikkelbaarheid van een 25-tal competenties in beeld kan worden gebracht. Persoonskenmerken zoals sociabiliteit en werkhouding kunnen zichtbaar worden gemaakt, evenals de persoonlijke kenmerken die ervoor zorgen dat iemand zijn werk als motiverend ervaart. Verder kunnen de algemene cognitieve capaciteiten, verbale capaciteiten, cijfermatige capaciteiten en figurale capaciteiten worden getest. Ook beschikken de CTC s over testen om te onderzoeken waar de interesses van de klant liggen. Het gaat hierbij om vragen als Welke beroepen vind ik interessant? Welke (aanvullende) opleiding past bij mij? In een gesprek bij het CWI willen we nagaan of iets bekend is over de uitkomsten van deze testen en in welke mate in de huidige praktijk deze testen leiden tot een advies in de richting van technische beroepen. Zoals gezegd zijn de toetsen niet gericht op hele specifieke vakgerichte competenties. Er bestaan daarom geen specifieke technische toetsen. Vanuit het CWI is aangegeven dat men voor de toekomst overweegt om ook meer vakgerichte toetsen te benutten. Voor vakgerichte toetsen op het terrein van techniek wordt binnenkort een tender uitgegeven. 2 RWI, Een open en flexibele infrastructuur voor Leven lang leren, februari
10 Mocht een dergelijke toets in de onderzoekperiode beschikbaar komen, dan zal deze toets uiteraard meegenomen worden in het onderzoek. Tijdens het voorgaande SEOR-onderzoek is gebleken dat bij duale en reintegratietrajecten in technische opleidingen soms gebruik gemaakt wordt van selectietesten vooraf. Doel hiervan is om met meer zekerheid te kunnen voorspellen of iemand zal slagen in een technische opleiding en/of technisch vak. Ook van deze testen zullen we enkele voorbeelden analyseren. Werkenden Algemeen wordt erkend dat dienstverlening op het terrein van loopbaanadvies voor werkenden in Nederland zwak ontwikkeld is 3. Het instrumentarium van het CWI (inclusief CTC-toetsen) is in principe beschikbaar voor werkenden, maar in de praktijk maken weinigen hier gebruik van. Wel is het gebruik van EVC duidelijk in opkomst. Dit geldt ook voor technische sectoren. EVC-toetsen hebben als voordeel dat deze technische competenties zichtbaar maken, waardoor opleidingstrajecten meer maatwerk kunnen zijn door zich te richten op ontbrekende competenties. Hierdoor kan de drempel voor een (technische) vervolgopleiding lager worden. EVC-toetsen zijn gericht op verworven competenties, wat niet hetzelfde is als talent, wat meer correspondeert met potenties. Het verschil is echter gradueel en heeft ook veel met levensfase te maken. Voor jongeren geldt dat vooral potenties van belang zijn: alle mogelijkheden liggen nog open en zij moeten competenties voor een belangrijk deel nog gaan verwerven. Voor ouderen zijn vooral competenties van belang. Bij deze groep ligt het puur hanteren van potenties minder voor de hand, omdat zij reeds veel bagage hebben opgedaan. Bij nieuwe keuzes in de loopbaan kan daarvan gebruik gemaakt worden: bij hen is sprake van padafhankelijkheid. Resume Kort samengevat stellen we voor dit onderdeel het volgende voor: verzameling en verwerking van bestaande informatie over toetsen (inclusief CTC en EVC), waarin technisch talent een belangrijke rol speelt. Hierbij gaat het onder meer om inhoud, de mate van gebruik, de effecten, lacunes en de mogelijkheden om bepaalde toetsen meer standaard te gebruiken en/of te ontwikkelen. Een aantal interviews (naar schatting zo n 6) met een aantal centrale instanties en deskundigen op dit terrein (waaronder CITO, CWI, Platform Beta Techniek en Kenniscentrum EVC). 3.2 KEUZE VOOR EN IMAGO VAN TECHNIEK (OP BASIS VAN EERDER ONDERZOEK EN HET LOPENDE ONDERZOEK) In het kader van het lopende onderzoek Techniek in het VMBO en het MBO: naar een betere afstemming van onderwijskeuzes van allochtone leerlingen op aanleg en arbeidsmarktbehoefte wordt reeds met leerlingen, scholen en bedrijven gesproken. Dit project biedt daarom aanvullende onderzoeksmogelijkheden om beter zicht te krijgen op het imago van techniek en de factoren die dit bepalen. In de beoogde opzet van het 3 RWI (2008), op. cit. 6
11 onderzoek wordt reeds aandacht besteed aan het imago van de techniek. Bij de leerlingen en ouders worden hier enkele vragen over gesteld. Wij stellen als aanvulling voor om aan dit onderdeel meer aandacht te besteden door hier dieper op door te gaan. De uitgewerkte vraagstelling hierover vindt uiteraard in nauw overleg met de opdrachtgever plaats. Vervolgens is de vraag waar eventuele positieve of negatieve beelden vandaan komen. Om hierover meer te weten, worden hierover allereerst directe vragen gesteld. Daarnaast zal ook een verklarende analyses worden uitgevoerd waarbij de beelden in verband gebracht worden met allerlei andere kenmerken, zoals de media, ervaringen met techniek en industrie (stage, vakantiebaan) en de invloed van beelden van ouders op hun kinderen. Het hierboven beschreven veldwerk beperkt zich tot VMBO en MBO. Schooltypen als HAVO en VWO ontbreken hierdoor. In de bestaande literatuur is echter reeds veel aandacht aan deze schooltypen besteed 4. Bovendien wordt op dit moment een grootschalig onderzoek uitgevoerd over de achtergronden van profielkeuzes in HAVO en VWO door het ITS, waar ook bijvoorbeeld ouders in worden betrokken. Wat betreft HAVO en VWO zullen we de bestaande literatuur over imago van techniek bij betreffende leerlingen (en ouders), de achtergronden hiervan, en de rol hiervan bij studiekeuze op een rij zetten. 3.3 EVALUATIE EERDERE CAMPAGNES (NATIONAAL EN INTERNATIONAAL) Het imagoprobleem met techniek en de dalende aantallen leerlingen in techniek spelen evenzeer in het buitenland en hierover bestaat ook de nodige literatuur. Voor een deel wordt hieraan aandacht besteed aan het parallel verlopende onderzoek naar determinanten van de keuze voor techniek in het onderwijs. Literatuur over buitenlandse campagnes gericht op bevordering van techniek (die overigens breder kunnen zijn dan alleen gericht op het onderwijs) komen daarin echter niet aan de orde en we stellen dan ook voor daaraan in het onderhavige onderzoek aandacht te besteden. Nederlandse campagnes ter bevordering van techniek en verbetering van het imago hiervan lijken tot dusver weinig opgeleverd te hebben. We zullen nagaan of er wel succesvolle voorbeelden te vinden zijn in het buitenland en waarom deze succesvol zijn geweest en de Nederlandse campagnes niet. Dit confronteren we dan met de bevindingen uit eerder onderzoek naar de determinanten van de keuze voor techniek en het imago van techniek. Je zou verwachten dat succesvolle campagnes aansluiten bij de factoren die vooral van invloed zijn op de keuze voor en het imago van techniek terwijl nietsuccesvolle campagnes dat juist niet doen. Dit geeft dus een zekere validatie of we met de geïdentificeerde factoren op de goede weg zijn. 4 In het vorige rapport (J. de Koning, A. Gelderblom, L. den Hartog en T. Berretty (2008), Vermindering arbeidsmarktknelpunten in de industrie: de rol van onderwijs en scholing, Rotterdam: SEOR BV) is een kort literatuuroverzicht gegeven van studies over achtergronden de keuze voor techniek. Hieruit komt naar voren dat de literatuur sterk is geconcentreerd op HAVO/VWO en hoger onderwijs. 7
12 We zullen ook aandacht besteden aan vormen van reguliere informatieoverdracht door bijvoorbeeld arbeidsvoorzieningsorganisaties. In de eerdere studie over de rol van onderwijs en scholing zijn aanwijzingen gevonden dat de goed georganiseerde informatievoorziening over leren en werken in Duitsland van de Duitse Arbeidsvoorziening een gunstig effect had op de keuze voor techniek via het duale systeem. Dergelijke systematische vormen van informatieoverdracht maken vaak ook gebruik van positieve beelden over beroepen en opleidingen ( goede toekomstperspectieven, interessant werk, e.d.) en hebben ook met imago te maken. 3.4 FORMULERING VAN CONCRETE AANPAK VOOR IMAGOVERBETERING Het laatste onderdeel bestaat uit het formuleren van concrete aanbevelingen voor een aanpak gericht op imagoverbetering van techniek. Wij kunnen ons voorstellen dat er verschillende uitingen dienen te komen gericht op verschillende actoren (kinderen, jongeren, ouders, werknemers die zich oriënteren op ander werk, het grote publiek) via uiteenlopende kanalen. Het is a priori niet gezegd dat de uitingen (allemaal) techniek in het algemeen als onderwerp moeten hebben. Het zou in bepaalde gevallen effectiever kunnen zijn om uitingen te richten op bepaalde vormen van techniek. Maar ook dan is een samenhangende aanpak voor de techniek nodig. Want ook al erkennen we dat techniek een verzamelbegrip is, er blijft een sterke samenhang bestaan tussen verschillende vormen van techniek. Je zult in iedere industriële sector zowel vormen van meer praktische toepassingen van techniek tegenkomen als meer abstracte vormen van techniek. We willen in het kader van het onderzoek toetsen of de aanpak (of in elk geval belangrijke onderdelen daarvan) daadwerkelijk zullen aanslaan bij de doelgroep. Daartoe willen we ten eerste twee bijeenkomsten organiseren met focusgroepen leerlingen waarin deze geconfronteerd worden met een aantal van onze voorstellen. Zowel bij de ontwikkeling van de concrete aanpak als bij het benutten van de bijeenkomsten, willen we de hulp inroepen van een communicatiedeskundige. Verder willen we ook specifiek over dit punt een bijeenkomst organiseren van de SIC-begeleidingscommissie met betrokkenen uit het veld. 4 EINDPRODUCTEN Het onderzoeksrapport bevat het verslag van de uitgevoerde werkzaamheden en de resultaten. We gaan uit van een thematische indeling van het rapport, waarbij telkens een van de gedefinieerde activiteiten wordt behandeld. De rapportage wordt besloten met een samenvattend hoofdstuk waarin de resultaten van de verschillende onderdelen met elkaar worden samengevoegd. De formulering van een concrete aanpak voor imagoverbetering is een apart hoofdstuk, maar kan indien de opdrachtgever dit wenst ook als apart product worden afgeleverd. 8
13 5 TEAM EN PLANNING 5.1 TEAM Het onderzoeksteam bestaat uit Jaap de Koning (projectleider), Arie Gelderblom (senioronderzoeker), Jose Gravesteijn (senior-onderzoeker) en Marion Collewet (onderzoeker). Jaap de Koning en Arie Gelderblom hebben beiden meegewerkt aan de eerdere onderzoeken die SEOR voor de SIC heeft uitgevoerd en zijn beiden ook betrokken in het lopende onderzoek naar de keuze voor techniek in het VMBO en MBO. Uitgebreide CV s van de teamleden zijn te raadplegen op de website van SEOR ( Hieronder volgt een beknopt CV van de teamleden. Jaap de Koning is directeur van SEOR en hoogleraar arbeidsmarktbeleid aan de Erasmus Universiteit. Zijn kennis en ervaring op het terrein van de arbeidsmarkt en scholing/onderwijs concentreert zich op de volgende onderwerpen: arbeidsmarktprognoses van vraag en aanbod naar sector, beroep en opleiding; het interne en externe rendement van onderwijs en scholing; menselijk kapitaal als productiefactor en bron van innovatie; scholing van werklozen in al zijn facetten (effectiviteit, diagnose, rol infrastructuur/instituties, relatie met doelgroepen, kosten, e.d.); de ontwikkeling van de Nederlandse industrie en de rol van menselijk kapitaal hierbij. Arie Gelderblom is senior-onderzoeker bij SEOR. Hij is een specialist in onderwijseconomie. Op het terrein van onderwijs en scholing heeft hij vele studies verricht over de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Recentelijk heeft hij bijvoorbeeld samen met Jaap de Koning en Marion Collewet meegewerkt aan een studie voor het CWI over de rol van scholing voor de aansluiting van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Hierbij is onder meer veel aandacht besteed aan de rol van EVC en CTC. Vorig jaar is Arie Gelderblom gepromoveerd op een proefschrift over kosten en baten van het gebruik van e-learning bij scholing van werkenden. José Gravesteijn is senior-onderzoeker bij SEOR, met meer dan twintig jaar ervaring in arbeidsmarktonderzoek. Haar expertise ligt op het terrein van evaluatie van wetten, regelingen en programma s, vooral met betrekking tot de arbeidsmarkt. Zij heeft veel ervaring met het houden van diepte-interviews en met het uitvoeren van literatuurstudies. Een voorbeeld van een evaluatieonderzoek waaraan zij heeft meegewerkt en dat raakt aan de thematiek van dit onderzoek is de evaluatie van het Europese EQUAL-programma waarin onder andere projecten op het gebied van vrouwen en techniek en van ICT en scholing centraal stonden. Marion Collewet heeft bestuurskunde (in Frankrijk en Duitsland) en economie (in Engeland) gestudeerd. Zij heeft stage gelopen in Polen bij een consultantbureau en in Brussel bij de Europese Commissie en is sinds maart werkzaam bij SEOR. Zij is gedurende haar studie en stages steeds meer georiënteerd geraakt op onderzoek van arbeidsmarktvraagstukken en de rol van de verschillende beleidsorganisaties (werkgevers, 9
14 werknemers, overheid) daarbij. Bij SEOR is zij onder meer betrokken geweest bij een onderzoek voor het CWI naar de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt, in het bijzonder wat betreft de rol van scholing daarbij. Zij werkt ook mee aan een onderzoek naar innovatieve opties om bestaand talent op de Rotterdamse arbeidsmarkt beter te ontwikkelen en te benutten. 5.2 TIJDSPLANNING Het onderzoek wordt gestart in januari Deze startdatum maakt het mogelijk om voor wat betreft vragen, veldwerk en analyse van de rol van imago van techniek bij leerlingen en ouders, aan te sluiten bij het lopende onderzoek over de studiekeuze voor techniek in het VMBO en MBO. In november 2009 volgt een tussenrapportage waarin wordt gerapporteerd over alle onderzoeksactiviteiten. Verder bevat deze tussenrapportage een eerste aanzet van het plan van aanpak. Deze tussenrapportage wordt besproken met een begeleidingsgroep die door de SIC wordt samengesteld. Op basis hiervan past SEOR het rapport aan en werkt SEOR het plan van aanpak verder uit. Dit laatste is vervolgens input voor enkele bijeenkomsten voor de focusgroepen van leerlingen. Na verwerking hiervan leidt dit tot een eindrapport in maart Rotterdam, 15 december 2008 Prof. dr. J. de Koning Directeur SEOR 10
15 PROFIEL SEOR Sociaal Economisch Onderzoek Rotterdam B.V. (SEOR) is een onafhankelijke organisatie die wereldwijd onderzoek en advieswerk doet op sociaal-economisch gebied. SEOR is onderdeel van de Erasmus School of Economics van de Erasmus Universiteit. De missie van SEOR is om wetenschappelijk verantwoord onderzoek en advieswerk te doen en daarmee bij te dragen tot het inzichtelijk maken en oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Door haar positie combineert SEOR twee kenmerken die van groot belang zijn voor het uitvoeren van toegepast contractonderzoek. SEOR is op de eerste plaats een professionele organisatie met een eigen bedrijfsvoering en een eigen staf, die gewend is te werken onder de condities die gangbaar zijn bij contractactiviteiten, zoals het op tijd en binnen een budget werken. Daarnaast wordt bij het werk gebruik gemaakt van de inzichten uit de wetenschap, mede door samenwerking met mensen uit de universiteit, in het bijzonder uit de economische faculteit. Bij het werk dat SEOR doet is de vraag van de opdrachtgever uitgangspunt. SEOR stelt zich tot doel deze zo goed mogelijk te beantwoorden en - desgevraagd - praktisch uitvoerbare adviezen te geven. Het onderzoek en het advies dat SEOR doet dient praktisch bruikbare resultaten voor de opdrachtgever op te leveren. Daarbij houdt SEOR vast aan inhoudelijk verantwoord onderzoek en advies, dat vanuit een onafhankelijke, objectieve instelling wordt verricht en dat een wetenschappelijke basis heeft. Voor de opdrachtgever heeft dit als belangrijk voordeel dat onderzoek en advies door SEOR de kritiek van anderen kan doorstaan. Ook korte adviestrajecten behoren tot het pakket dat SEOR aanbiedt. SEOR is momenteel werkzaam op de volgende terreinen: arbeidsmarkt, onderwijs en sociale zekerheid; internationale economie en economie van landen in ontwikkeling en transitie; macro- en sectorbeleid; marktwerking; het organiseren en verzorgen van onderwijs en training; sociale economie. Geografisch zijn de activiteiten verspreid over de hele wereld: Afrika, Azië, Nederland en West-Europa, Oost-Europa en Zuid-Amerika. SEOR is in zijn huidige vorm werkzaam sinds eind SEOR is gegroeid van 9 mensen per ultimo 1999 tot circa 25 mensen thans, inclusief stagiaires en bij SEOR gedetacheerdemedewerkers. Hiervan zijn er 10 werkzaam op het terrein arbeidsmarkt, onderwijs en sociale zekerheid. i
Inge Test 07.05.2014
Inge Test 07.05.2014 Inge Test / 07.05.2014 / Bemiddelbaarheid 2 Bemiddelbaarheidsscan Je hebt een scan gemaakt die in kaart brengt wat je kans op werk vergroot of verkleint. Verbeter je startpositie bij
Nadere informatieHandleiding Sprintkompas. Een instrument voor reflectie op het bètatechniekbeleid van hogescholen en universiteiten
Handleiding Sprintkompas Een instrument voor reflectie op het bètatechniekbeleid van hogescholen en universiteiten Colofon Titel Handleiding Sprintkompas Auteur Hester Smulders, Marga de Weerd Versie 1
Nadere informatieZoek het uit! Opdrachten. Studiekeuze123.nl
Zoek het uit! Opdrachten Studiekeuze123.nl Wat denk je zelf? Het maken van een studiekeuze is niet gemakkelijk. Er zijn zoveel mogelijkheden, maar welke studie past goed bij jou? Misschien weet je al jaren
Nadere informatieevc ervaringscertificaat laat zien wat je waard bent!
evc ervaringscertificaat laat zien wat je waard bent! wat is evc? iedereen leert in verschillende situaties elke dag bij; op het werk, op school of gewoon thuis. het is voor werkgevers hierdoor vaak niet
Nadere informatieOnderzoek naar gebruik, waardering, impact en behoefte aan LOB onder scholieren en studenten.
Onderzoek naar gebruik, waardering, impact en behoefte aan LOB onder scholieren en studenten. 1. Samenvatting Scholieren willen LOB! Dat is goed want loopbaanoriëntatie en begeleiding (LOB) is belangrijk.
Nadere informatieDe overgang po vo. Hoe bepalen wat een leerling kan? Trudie Schils Universiteit Maastricht
De overgang po vo Hoe bepalen wat een leerling kan? Trudie Schils Universiteit Maastricht Kansenongelijkheid bij overgang po vo % 60 50 40 30 20 Laag opgeleide ouders (geen startkwalificatie) Gemiddeld
Nadere informatieINTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS. duurzame plaatsing van werknemers met autisme
INTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS duurzame plaatsing van werknemers met autisme 1 Welkom bij toolbox AUTIPROOF WERKT Autiproof Werkt is een gereedschapskist met instrumenten die gebruikt kan worden bij
Nadere informatieCito Corporate. Werken bij Cito
Cito Corporate Werken bij Cito Werken bij Cito is werken bij dé specialist op het gebied van toetsontwikkeling, examinering en het meten, beoordelen en volgen van leerprestaties. Wij werken in binnen-
Nadere informatieDutch Interview Protocols Vraagstellingen voor interviews
Dutch Interview Protocols Vraagstellingen voor interviews PLATO - Centre for Research and Development in Education and Lifelong Learning Leiden University Content Vraagstellingen voor case studies m.b.t.
Nadere informatieStichting Empowerment centre EVC
I N V E N T A R I S A T I E 1. Inleiding Een inventarisatie van EVC trajecten voor hoog opgeleide buitenlanders in Nederland 1.1. Aanleiding De Nuffic heeft de erkenning van verworven competenties (EVC)
Nadere informatieAdvies onderzoeksfase Lef L up! Samenvatting
Advies onderzoeksfase Lef L up! Samenvatting Achtergrond Aansluitend op de strategische doelstelling van Noorderlink 'Mobiliteit tussen Noorderlink organisaties bevorderen' gaan we de kracht van het netwerk
Nadere informatieOnderzoeksvoorstel Techniek het jaar rond! Onderzoek naar techniekbevorderende activiteiten in het basisonderwijs van Rivierenland
Onderzoeksvoorstel Techniek het jaar rond! Onderzoek naar techniekbevorderende activiteiten in het basisonderwijs van Rivierenland Kenniscentrum Bèta Techniek Floor Binkhorst Februari 2013 Inhoudsopgave
Nadere informatieScholieren eisen tijd en begeleiding voor hun loopbaan
Scholieren eisen tijd en begeleiding voor hun loopbaan Scholieren hebben behoefte aan LOB Uit het onderzoek blijkt dat scholieren behoefte hebben aan meer LOB. Dat begint in leerjaar één. In de laatste
Nadere informatieXcellent. in performance ontwikkeling van mens en organisatie
Xcellent in performance ontwikkeling van mens en organisatie Xpertise Xpert Xact Xcellent + Xpertise Een geslaagd opleidingstraject begint met kennis. Onze kennis, maar ook die van u. P3transfer heeft
Nadere informatieScheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid
Scheikunde inhouden (PO-havo/vwo): Schaal, verhouding en hoeveelheid kerndoelen primair onderwijs kerndoelen onderbouw havo bovenbouw exameneenheden vwo bovenbouw exameneenheden 44: De leerlingen leren
Nadere informatieEEN LEVEN LANG LEREN
EEN LEVEN LANG LEREN Martin van der Dong, 48 allround operator mengvoeder Agrifirm, Meppel Waarom ben je een EVC-traject gaan volgen? Wat was je motivatie? Mijn werkgever Agrifirm besloot om voor alle
Nadere informatieExamenprogramma scheikunde vwo
Examenprogramma scheikunde vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Stoffen
Nadere informatieSamenvatting en conclusies
Samenvatting en conclusies Inleiding In het kader van de Monitor en evaluatie Tweede Fase HAVO / VWO heeft het ITS voor het Ministerie van OCenW, directie voortgezet onderwijs, onderzoek gedaan in het
Nadere informatieStudieloopbaan en Loopbaanorientatie. Nieke Campagne Studenten Loopbaan Service Universiteit Leiden
Studieloopbaan en Loopbaanorientatie Nieke Campagne Studenten Loopbaan Service Universiteit Leiden Programma - Wat kan er in de opleiding - Hoe kies je? - Loopbaan oriëntatie en Studieloopbaankeuzes, binnen
Nadere informatieRapport 833 Derriks, M., & Kat, E. de. (2020). Jeugdmonitor Zeeland Amsterdam: Kohnstamm Instituut.
Samenvatting Rapport 833 Derriks, M., & Kat, E. de. (2020). Jeugdmonitor Zeeland Amsterdam: Kohnstamm Instituut. De Jeugdmonitor Zeeland De Jeugdmonitor Zeeland is een plek waar allerlei informatie bij
Nadere informatieSoHuman PROFIT/NON-PROFIT PARTICULIEREN SCHOLIEREN [INZICHT IN GEDRAG EN COMMUNICATIE]
SoHuman PROFIT/NON-PROFIT PARTICULIEREN SCHOLIEREN [INZICHT IN GEDRAG EN COMMUNICATIE] Waarvoor kiezen klanten voor SoHuman? SoHuman helpt mensen, teams en organisaties met hun persoonlijke en professionele
Nadere informatieConcept: Een beroep doen op de werknemers om twee keer per jaar een mannelijke middelbare scholier mee te nemen voor een meeloopdag.
Nationale Zorgvernieuwingsprijs Hoe zorg je ervoor dat meer mannen voor een baan in de zorg kiezen? Concept: Een beroep doen op de werknemers om twee keer per jaar een mannelijke middelbare scholier mee
Nadere informatieInformatie over de deelnemers
Tot eind mei 2015 hebben in totaal 45558 mensen deelgenomen aan de twee Impliciete Associatie Testen (IATs) op Onderhuids.nl. Een enorm aantal dat nog steeds groeit. Ook via deze weg willen we jullie nogmaals
Nadere informatie-diensten. licht van de crisis valt dat niet altijd mee. Juist nu kan het handig zijn
-diensten Inzicht in kwetsbare doelgroepen Analyse Ken uw doelgroep dé onderbouwing van uw beleid Meedoen in de maatschappij is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Gemeenten, bibliotheken en andere maatschappelijke
Nadere informatieHet hoofdstuk effectiever werken aan diversiteit geschreven door lector Dr. Sjiera de Vries is onderdeel van De Staat van de Ambtelijke Dienst (STAD)
Het hoofdstuk effectiever werken aan diversiteit geschreven door lector Dr. Sjiera de Vries is onderdeel van De Staat van de Ambtelijke Dienst (STAD) 2013. De gehele publicatie is na te lezen op de website
Nadere informatieCentrum voor Jeugd en Gezin. Bouwstenen voor de groei
Centrum voor Jeugd en Gezin Bouwstenen voor de groei Moduleaanbod Stade Advies Centrum voor Jeugd en Gezin; Bouwstenen voor de groei Hoe organiseert u het CJG? Plan en Ontwikkelmodulen: Module Verkenning
Nadere informatieDe VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft)
De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft) Inleiding Veel mensen ervaren moeilijkheden om werk te vinden te behouden, of van baan / functie te veranderen. Beperkingen, bijvoorbeeld
Nadere informatieEvenwichtig woningaanbod
ONDERZOEKSOPZET Evenwichtig woningaanbod 24 maart 2017 1 Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 1.1 Aanleiding 5 1.2 Leeswijzer 6 2 Doel en probleemstelling van het onderzoek 7 2.1 Doelstelling 7 2.2 Probleemstelling
Nadere informatieNanotechnologie voor de VWO bovenbouw
Nanotechnologie voor de VWO bovenbouw Benny Aalders (s1960636) bennyaalders@gmail.com Jakko Arbeider (s1528742) jakkoarbeider@hotmail.com Floris Harmanni (s2592274) floris.harmanni@gmail.com Kristel Lok
Nadere informatieWoerdens Techniek Talent
Woerdens Techniek Talent Werkgroep Promotie en werving Concept Activiteitenplan 2013/2014 versie 3.0, Woerden, 23-08- 2013 Aanleiding Het Woerdens Techniek Talent is een initiatief van onderwijsinstellingen,
Nadere informatieOp de volgende pagina's worden bovengenoemde instrumenten uitvoeriger beschreven.
Bijlage 1 Reintegratiemiddelen Chronologische volgorde van reïntegratiemiddelen, die ingezet kunnen worden tijdens het Van Werk Naar Werk-traject, hieronder volgt een beknopt overzicht: 1. arbeidsmarktprofiel
Nadere informatieHET ASSESSMENT INFORMATIE
HET ASSESSMENT INFORMATIE HET ASSESSMENT U bent uitgenodigd voor een assessment. In de praktijk blijkt dat bij veel kandidaten vragen leven met betrekking tot dit soort onderzoek. In het hiernavolgende
Nadere informatieSamenvatting Benchmark O&O beleid gemeenten. Tweede meting werkgevers en werknemers
Samenvatting Benchmark O&O beleid gemeenten Tweede meting werkgevers en werknemers 2 Inleiding In deze brochure vindt u de belangrijkste resultaten van de benchmark Opleiden en Ontwikkelen. De benchmark
Nadere informatieCarrièreBoost. Jezelf succesvol presenteren op de arbeidsmarkt anno nu
CarrièreBoost Jezelf succesvol presenteren op de arbeidsmarkt anno nu Op zoek naar een nieuwe baan waar begin ik?! Reorganisatie, inkrimping, u bent ontslagen! Veranderingen, verschuivingen u wordt herplaatst!
Nadere informatieToelichting bij de vragen uit de Veranderplanner. 1. Verkennen van het probleem
Toelichting bij de vragen uit de Veranderplanner Bij iedere vraag uit de veranderplanner is hier een korte toelichting gegeven. Dit kan helpen bij het invullen van de vragen van de Veranderplanner. 1.
Nadere informatieEen brede kijk op onderwijskwaliteit Samenvatting
Een brede kijk op onderwijskwaliteit E e n o n d e r z o e k n a a r p e r c e p t i e s o p o n d e r w i j s k w a l i t e i t b i n n e n S t i c h t i n g U N 1 E K Samenvatting Hester Hill-Veen, Erasmus
Nadere informatieNulmeting ouderbetrokkenheid. Handleiding bij vragenlijsten ouderbetrokkenheid
Nulmeting ouderbetrokkenheid Handleiding bij vragenlijsten ouderbetrokkenheid 1 Ouderbetrokkenheid in beeld Met behulp van deze vragenlijst ouderbetrokkenheid kunnen Rotterdamse scholen voor basis- en
Nadere informatieInformatie Talent in Balans. Talentenonderzoeken
Informatie Talent in Balans Talentenonderzoeken Inhoudsopgave Talent in Balans... 3 Evenwichtig meten en ontwikkelen... 3 Landelijke dekking... 3 Duurzame Ontwikkeling... 3 Visie... 4 Talentenonderzoeken...
Nadere informatieHoe begeleid ik mijn kind bij het maken van een passende STUDIEKEUZE? Gundalyn Hemmink
Hoe begeleid ik mijn kind bij het maken van een passende STUDIEKEUZE? Gundalyn Hemmink Keuzestress Te grote keuzevrijheid talloze studies hbo en wo Leidt tot keuzestress Voorbeeld keuze-experiment: Wel
Nadere informatieDeze brochure schetst de onderwijsvisie van onze universiteit op hoofdlijnen. De doelen die horen bij die visie kunnen we alleen samen bereiken.
ONDERWIJSVISIE OP HO OFDLIJNEN Geachte collega s, 1 Deze brochure schetst de onderwijsvisie van onze universiteit op hoofdlijnen. De doelen die horen bij die visie kunnen we alleen samen bereiken. We
Nadere informatieSamenvatting Proefschrift Fostering Monitoring and Regulation of Learning Mariëtte H. van Loon, Universiteit Maastricht
Samenvatting Proefschrift Fostering Monitoring and Regulation of Learning Mariëtte H. van Loon, Universiteit Maastricht Dit proefschrift beschrijft onderzoek naar metacognitieve vaardigheden van leerlingen
Nadere informatieHelp ik ben geslaagd, wat nu? Thijs van der Heijden
Help ik ben geslaagd, wat nu? Thijs van der Heijden Kwetsbare doelgroep. Extra verantwoordelijkheid. Welke extra vaardigheden zijn nodig om de kansen te vergroten? Niet alleen studievaardigheden, ook sociale
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2001 2002 21 860 Weer samen naar school Nr. 63 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAPPEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
Nadere informatie6.1 De Net Promoter Score voor de Publieke Sector
6.1 De Net Promoter Score voor de Publieke Sector Hoe kun je dienstverleners het beste betrekken bij klantonderzoek? Ik ben de afgelopen jaren onder de indruk geraakt van een specifieke vorm van 3 e generatie
Nadere informatieFIGURES, FACTS & TRENDS
FIGURES, FACTS & TRENDS Scholingstrajecten voor immigranten, groep gemotiveerde, vaak hoog opgeleide statushouders INSTROOM VANUIT MEERDERE PERSPECTIEVEN Reguliere instroom vanuit VMBO naar BOL-opleidingen
Nadere informatieToolkit Cliëntenparticipatie Zorg en Welzijn
Toolkit Cliëntenparticipatie Zorg en Welzijn De toolkit Cliëntenparticipatie Zorg en Welzijn bevat vier praktische instrumenten om samen met cliënten te werken aan verbetering of vernieuwing van diensten
Nadere informatieStudiekeuzecheck HO De eerste ervaringen van havo/vwo-decanen
Studiekeuzecheck HO De eerste ervaringen van havo/vwo-decanen Onderzoek Zeker weten wat je kiest AUGUSTUS 2014 KADER EN CONTEXT ONDERZOEK Stimulering LOB (Loopbaanoriëntatie en begeleiding) is een programma
Nadere informatieSamenvatting. Zie hiervoor het werkplan van de Evaluatie- en adviescommissie passend onderwijs 2008-2012. ECPO, oktober 2008.
Rapport 827 Jaap Roeleveld, Guuske Ledoux, Wil Oud en Thea Peetsma. Volgen van zorgleerlingen binnen het speciaal onderwijs en het speciaal basisonderwijs. Verkennende studie in het kader van de evaluatie
Nadere informatieDe training wordt incompany gegeven en op maat aangeboden.
Training Passie en missie Passie en missie: jouw unieke bijdrage Wil jij weten wat jouw passie en missie is? Wat jouw unieke bijdrage is? Hoe jij het verschil kan maken? Dan is de training Passie en missie
Nadere informatieRectificatie Besluit Protocol Scholing 2008
UWV Rectificatie Besluit Protocol Scholing 2008 In de Staatscourant van 12 augustus 2008, nr. 154, is het Besluit Protocol Scholing 2008 geplaatst. Abusievelijk is bij dit besluit de verkeerde bijlage
Nadere informatieExamenprogramma economie havo/vwo
Examenprogramma economie havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein
Nadere informatiePilot leerwinst en toegevoegde waarde in het voortgezet onderwijs. Alex Coenen
Pilot leerwinst en toegevoegde waarde in het voortgezet onderwijs Alex Coenen Inhoud 1. Inleiding 2. de pilot 3. conclusies en discussie Doel van deze bijeenkomst Informeren Gelegenheid bieden om vragen
Nadere informatieEen eigentijdse HRM- scan door Gidsen HR advies WAT IS HET DOEL EN INHOUD VAN DEZE SCAN?
Een eigentijdse HRM- scan door Gidsen HR advies WAT IS HET DOEL EN INHOUD VAN DEZE SCAN? Met behulp van deze scan wordt de stand van zaken van het Personeelsbeleid in kaart gebracht. De HRM - scan is met
Nadere informatie- VERTROUWELIJK - RAPPORTAGE EFFECT METING ONTWIKKELINGSACTIVITEITEN. Naam: C.P.A. Kandidaat. Datum onderzoek
- VERTROUWELIJK - RAPPORTAGE EFFECT METING ONTWIKKELINGSACTIVITEITEN Naam: C.P.A. Kandidaat Datum onderzoek De resultaten van dit assessment center mogen slechts geïnterpreteerd worden vanuit de vraagstelling
Nadere informatieInformatie voor deelname aan onderzoek: basisscholen De toekomst van muziek
Informatie voor deelname aan onderzoek: basisscholen De toekomst van muziek Geachte mevrouw/heer, Het muziekonderwijs in Nederland heeft sinds 2015 een impuls gekregen door het ministerie van Onderwijs,
Nadere informatieBeroepenwerkstuk 3 havo / 3 vwo
Beroepenwerkstuk 3 havo / 3 vwo 2016-2017 INHOUDSOPGAVE Inleiding 3 Opdracht 4 Stappenplan 4 Logboek 8 Overzicht van taken 9 Planning 10 Informatiebronnen profielkeuze 13 2 INLEIDING In de tweede fase
Nadere informatieCarrièreBoost. Praktische begeleiding voor werknemers die zich succesvol willen presenteren op de arbeidsmarkt anno nu
CarrièreBoost Praktische begeleiding voor werknemers die zich succesvol willen presenteren op de arbeidsmarkt anno nu Op zoek naar een nieuwe baan waar begin ik?! Reorganisatie, inkrimping, u bent ontslagen!
Nadere informatievan toezicht en handhaving
1 inleiding voor beslissers veiligheid door samenwerken Effecten van toezicht en handhaving meten Een inleiding 2 inleiding voor beslissers Na elke calamiteit neemt de roep om strenger toezicht en harder
Nadere informatieBesluit van 18 mei 2009 houdende vaststelling van kerndoelen voor het speciaal onderwijs (Besluit kerndoelen WEC)
2009D30612 31 973 Besluit van 18 mei 2009 houdende vaststelling van kerndoelen voor het speciaal onderwijs (Besluit kerndoelen WEC) Verslag van een schriftelijk overleg Vastgesteld d.d... Binnen de vaste
Nadere informatie6. Project management
6. Project management Studentenversie Inleiding 1. Het proces van project management 2. Risico management "Project management gaat over het stellen van duidelijke doelen en het managen van tijd, materiaal,
Nadere informatiePERSBERICHT: Jongens worden ingehaald. Meisjes zijn de toekomstige bèta s
PERSBERICHT: Jongens worden ingehaald. Meisjes zijn de toekomstige bèta s Grootste populariteitsonderzoek naar schoolvakken ooit onder 25. scholieren. De bètavakken natuurkunde, scheikunde, techniek, wiskunde
Nadere informatieCompetenties in kaart
Cito Bedrijven en overheden Competenties in kaart Eerlijk en betrouwbaar beoordelen Zicht op competenties Uw medewerkers beschikken over kennis en vaardigheden die van onschatbare waarde zijn voor uw organisatie.
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
>Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Hoger Onderwijs en Studiefinanciering Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375
Nadere informatievoor het hoger beroepsonderwijs
voor het hoger beroepsonderwijs Peer Support betekent systematische en structurele begeleiding van een jongerejaars student door een ouderejaars. Peer Support is een internationaal erkend programma dat
Nadere informatieKennis voor gemeentelijk beleid: de Kenniswerkplaats stedelijke arbeidsmarkt
Kennis voor gemeentelijk beleid: de Kenniswerkplaats stedelijke arbeidsmarkt Jaap de Koning Inhoud Wat is en doet de Kenniswerkplaats? Gekozen aanpak Prioritaire thema s Aansluiting bij lopende initiatieven
Nadere informatieINFORMATIE VMBO BORNEGO COLLEGE GOED VOOR ELKAAR! WWW.BORNEGO.NL
INFORMATIE VMBO 2014 BORNEGO COLLEGE GOED VOOR ELKAAR! WWW.BORNEGO.NL Eigenlijk houd ik niet zo van leren, maar meer van doen. Daarom doe ik ook kader. Dan heb je wat minder leerstof en wat meer praktijk.
Nadere informatieGaan en blijven werken in de jeugdzorg Werkbijeenkomst met leden van Abvakabo FNV en CNV Publieke Zaak
Gaan en blijven werken in de jeugdzorg Werkbijeenkomst met leden van Abvakabo FNV en CNV Publieke Zaak Datum: 21 april 2009 Tijdstip: 13.00 tot 15.30 Graag nodigen wij u namens Hans Wijers, bestuurder
Nadere informatieSummery. Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers
ummery amenvatting Effectiviteit van een interventieprogramma op arm-, schouder- en nekklachten bij beeldschermwerkers 207 Algemene introductie Werkgerelateerde arm-, schouder- en nekklachten zijn al eeuwen
Nadere informatieUitvoeringsprogramma Deltapoort
Stuurgroep DP/LT 10 juli 2014 Bijlage 6.2 Bestuurlijke trekker: A. Kamsteeg Ambtelijke trekker: Myra Zeldenrust Uitvoeringsprogramma Deltapoort Aansluiting Onderwijs Arbeidsmarkt Conceptversie Myra Zeldenrust
Nadere informatieUw brief van. 10 februari 2006
logoocw De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Den Haag Ons kenmerk 6 maart 2006 PO/KO/06/9735 Uw brief van 10 februari 2006 Uw kenmerk 2050607850 Onderwerp
Nadere informatieTUSSENRAPPORTAGE INTENSIVERINGSTRAJECT REKENONDERWIJS VO. mei 2015
TUSSENRAPPORTAGE INTENSIVERINGSTRAJECT REKENONDERWIJS VO mei 2015 2 STAND VAN ZAKEN Deze tussenrapportage is een vervolg op de startrapportage van mei 2014 en de tussenrapportage van november 2014. De
Nadere informatieSteeman HRD Assessment Centers
Steeman HRD Wijk bij Duurstede www.steemanhrd.com info@steemanhrd.com tel: +31 (0)6 2367 1321 Steeman Human Resource Development ondersteunt individuele medewerkers, teams en organisaties bij het formuleren,
Nadere informatieAfstand tot de arbeidsmarkt
Afstand tot de arbeidsmarkt 2 november 2006 Bas Hattink & Wendy van der Kragt Overzicht Kader Klantprofieltest Casuïstiek Stellingen Onderzoeksgegevens Conclusie Kader Kader - aantallen In de periode juli-september
Nadere informatieStageplan. Máxima Medisch Centrum. Marijke Bax / 2142490
Stageplan Máxima Medisch Centrum Marijke Bax / 2142490 2 Adresgegevens Naam: Marijke Bax Adres: Kouwbergen huisnummer: 4 Postcode: 6027 NS plaats: Soerendonk Huistelefoon: 0495-495065 Mobiel:06 57 31 12
Nadere informatieRapportgegevens Nederlandse persoonlijkheidstest
Rapportgegevens Nederlandse persoonlijkheidstest Respondent: Johan den Doppelaar Email: info@123test.nl Geslacht: man Leeftijd: 37 Opleidingsniveau: hbo Vergelijkingsgroep: Nederlandse beroepsbevolking
Nadere informatieOnderzoeksrapport Randstad WerkMonitor 2014 kwartaal 4 Economische vooruitzichten, loopbaanbegeleiding en generatie Z. Randstad Nederland
Onderzoeksrapport Randstad WerkMonitor 2014 kwartaal 4 Economische vooruitzichten, loopbaanbegeleiding en generatie Z Randstad Nederland December 2014 INHOUDSOPGAVE Economische vooruitzichten 3 Loopbaanontwikkeling
Nadere informatieProfilering derde graad
De leerling heeft in de 1ste en de 2de graad, de gelegenheid gehad zijn/haar interesses te ontdekken en heeft misschien al enig idee ontwikkeld over toekomstige werk- of studieplannen. Vaardigheden, inzet,
Nadere informatieSTRATAEGOS CONSULTING
STRATAEGOS CONSULTING EXECUTIE CONSULTING STRATAEGOS.COM WELKOM EXECUTIE CONSULTING WELKOM BIJ STRATAEGOS CONSULTING Strataegos Consulting is een strategie consultancy met speciale focus op strategie executie.
Nadere informatieDeDecaan.net. DeDecaan.net. uw decanaat online. DeDecaan.net info@dedecaan.net 030 3200 324
DeDecaan.net DeDecaan.net uw decanaat online Scholieren die een gegronde pakket- en studiekeuze maken. Dat is het doel van iedere decaan. DeDecaan.net ondersteunt u en uw leerlingen om dat doel te bereiken.
Nadere informatieKWALITEIT DIENSTVERLENING Gemeente Oirschot Onderzoeksaanpak
KWALITEIT DIENSTVERLENING Gemeente Oirschot Onderzoeksaanpak Rekenkamercommissie Kempengemeenten 23 september 2011 1. Achtergrond en aanleiding In 2008 heeft de gemeente Oirschot de Bestuursvisie 2002-2012
Nadere informatieDoorleren werkt! 14 November 2017
Doorleren werkt! 14 November 2017 Dé opleider voor het openbaar bestuur. Arbeidsmarkt digitaliseert Banen die verdwijnen 962.000 werkenden in industrie 407.000 werkenden in Vervoer & Logistiek Science
Nadere informatieEmployabilityDriver. Waarom een strategische discussie over employability beleid?
EmployabilityDriver Waarom een strategische discussie over employability beleid? We weten al een tijd dat door vergrijzing en ontgroening de druk op de arbeidsmarkt toeneemt. Het wordt steeds belangrijker
Nadere informatieAanvullende informatie onder
Wat beweegt ons? Reiss Profile Europe B.V. is officieel partner en licentiehouder van de methode van Professor Dr. Steven Reiss Aanvullende informatie onder www.reissprofile.eu Zicht op de menselijke motivatie
Nadere informatieTen tweede geven we uitleg over het talenten en competentiepaspoort. Deze compacte rapportage is een goede aanvulling op de standaar TMA rapportages
UITLEG RAPPORTAGE PERFORMANCE MATRIX EN TALENTEN- & COMPETENTIEPASPOORT In dit document willen we een korte uitleg geven over twee nieuwe TMA rapportages. Ten eerste geven we informatie over de rapportage
Nadere informatieL O O P B A A N D O S S I E R LOOPBAANONTWIKKELING
LOOPBAANONTWIKKELING IS VOOR LEERLINGEN ESSENTIEEL OM DE EIGEN LOOPBAAN TE STUREN, EEN BEWUSTE (VERVOLG)STUDIEKEUZE TE KUNNEN MAKEN EN OP DIE MANIER IN DE TOEKOMST BETER MEE TE BEWEGEN MET DE VERANDERENDE
Nadere informatieKlantprofilering. Objectieve meting voortgang en resultaten trajecten
Klantprofilering Objectieve meting voortgang en resultaten trajecten Concept projectvoorstel, versie 0.4 26 oktober2004 Documenthistorie Versie/Status Datum Wijzigingen Auteur 0.1 16/06/2004 B.G. Langedijk
Nadere informatiestimuleert ondernemerschap BRochure albert
BRochure albert 2015/2016 DreamStorm presenteert albert het introductie programma ondernemend leren Albert is een individueel lesprogramma voor leerlingen in het voortgezet onderwijs. In 12 lesuren krijgen
Nadere informatieUw kind gaat naar het voortgezet onderwijs.
Uw kind gaat naar het voortgezet onderwijs. - Welk onderwijs past bij uw kind? - Hoe kiest u een school? - Wat kunt u vragen tijdens de opendagen? - Wat is het vmbo? Welke beroepsgerichte vakken zijn er
Nadere informatieNederlandse samenvatting SAMENVATTING
Samenvatting Nederlandse samenvatting SAMENVATTING De inleiding, de achtergronden en de doelstellingen van dit proefschrift worden beschreven in hoofdstuk 1. Evenals in andere landen neemt het aantal
Nadere informatie25 Januari 2016 PROFIELKEUZE INFORMATIEAVOND
25 Januari 2016 PROFIELKEUZE INFORMATIEAVOND Kiezen is een kunst De profielkeuze (en later de opleidingskeuze) is geen eenmalige beslissing maar een proces. Vragen: Wie ben ik? Wat wil ik? Wat kan ik?
Nadere informatieWerkend leren in de jeugdhulpverlening
Werkend leren in de jeugdhulpverlening en welzijnssector Nulmeting Samenvatting Een onderzoek in opdracht van Sectorfonds Welzijn Bernadette Holmes-Wijnker Jaap Bouwmeester B2796 Leiden, 1 oktober 2003
Nadere informatieActie ter ondersteuning van de federale beleidsnota drugs
FEDERAAL WETENSCHAPSBELEID Wetenschapsstraat 8 B-1000 BRUSSEL Tel. 02 238 34 11 Fax 02 230 59 12 www.belspo.be Actie ter ondersteuning van de federale beleidsnota drugs Projectformulier ten behoeve van
Nadere informatieOpgave 2 Religie en integratie
Opgave 2 Religie en integratie Bij deze opgave horen tekst 3 en figuur 1 en 2 uit het bronnenboekje. Inleiding Zijn Islamieten die geïntegreerd zijn minder religieus? Is integreren moeilijker als iemand
Nadere informatieResultaten Enquête Ingangseis Wiskunde B
Resultaten Enquête Ingangseis Wiskunde B Van A naar Bèta enquête Lijst Bèta 1. Inleiding In de opening van het academisch jaar 2016-2017 is door het College van Bestuur van de TU Delft aangekondigd dat
Nadere informatieBeroepenwerkstuk 3 havo / 3 vwo 2015-2016
Beroepenwerkstuk 3 havo / 3 vwo 2015-2016 INHOUDSOPGAVE Inleiding 3 Opdracht 4 Stappenplan 4 Logboek 8 Overzicht van taken 9 Langetermijnplanning 10 Overzicht informatiebronnen profielkeuze 13 2 INLEIDING
Nadere informatieToespraak staatssecretaris H.A.L. van Hoof bij de opening van de miniconferentie O&O-fondsen op 10 september 14.00u in Den Haag
Toespraak staatssecretaris H.A.L. van Hoof bij de opening van de miniconferentie O&O-fondsen op 10 september 14.00u in Den Haag Welkom, blij dat u er bent. Uit het feit dat u met zovelen bent gekomen maak
Nadere informatieKiezen na de basisschool
Kiezen na de basisschool Kiezen na de basisschool Wat staat je dan te wachten, waar kun je uit kiezen, waar kun je terecht??? In onderstaand schema is te zien hoe de leerroutes er uit zien op de middelbare
Nadere informatieImpulsen voor techniek door imagoverbetering en talentherkenning. Jaap de Koning Arie Gelderblom José Gravesteijn Lindy Gielens Karuna Sewdas
Impulsen voor techniek door imagoverbetering en talentherkenning Jaap de Koning Arie Gelderblom José Gravesteijn Lindy Gielens Karuna Sewdas IMPULSEN VOOR TECHNIEK DOOR IMAGOVERBETERING EN TALENTHERKENNING
Nadere informatieTraining Omgaan met Agressie en Geweld
Training Omgaan met Agressie en Geweld 2011 Inleiding In veel beroepen worden werknemers geconfronteerd met grensoverschrijdend gedrag, waaronder agressie. Agressie wordt door medewerkers over het algemeen
Nadere informatie