CPS presentatie: studiesucces met dyslexie in het mbo 1

Transcriptie

1 dyslexie in het mbo 1

2 Hersenen rijpen door tot jaar Kwaliteit van de leeromgeving bepalend voor de optimale uitgroei van het brein dyslexie in het mbo 2

3 Door steun, sturing en ervaringen verdwijnen nietefficiënte verbindingen aanleren compensatie FRUITTELER: snoeien en mesten dyslexie in het mbo 3

4 losse woorden ook voor studenten met dyslexie! Aantekeningen =>kopieerkosten vergoeden?? Antwoordenboeken => digitaal beschikbaar?? dyslexie in het mbo 4

5 dyslexie in het mbo 5

6 Collegiale consultatie Tips / trucs / interventies, MBO pasklaar?!. Zo doen wij het in het VO, het kan vast ook anders!!! Het belang van studenten mét leerproblematiek staat voorop! Er uit halen wat er in zit! dyslexie in het mbo 6

7 dyslexie in het mbo 7

8 dyslexie in het mbo 8

9 dyslexie in het mbo 9

10 Wat gaat goed? => Spin in het web, samenwerken! => Maatwerk, niet bij iedereen hetzelfde!!!! => % geslaagden met dyslexie is hoger dan gemiddelde % op onze school Wat kan beter? => Optimaler gebruik bestaande opties => Samen als team en student kleine oplossingsgerichte interventies positief inzetten gericht op zelfstandigheid, zelfredzaamheid en zelfvertrouwen student dyslexie in het mbo 10

11 Wat gaat goed? => Spin in het web, samenwerken! => Maatwerk, niet bij iedereen hetzelfde!!!! => % geslaagden met dyslexie is hoger dan gemiddelde % op onze school Wat kan beter? => Optimaler gebruik bestaande opties => Samen als team en student kleine oplossingsgerichte interventies positief inzetten gericht op zelfstandigheid, zelfredzaamheid en zelfvertrouwen student dyslexie in het mbo 11

12 D-Verklaring=entreebewijs extra begeleiding. Rapport deskundige opvragen!!!!! (oud 2 jaar) => onderzoeksgegevens => begeleiding op maat / nodig? => wat werkt wel / niet? Dyslexiekaart VO of LVS (<->oudere studenten) -overzicht faciliteiten SE / CSE in het VO -warme overdracht(docenten/ouders?) vaker onderzocht dyslexie in het mbo 12

13 dyslexie in het mbo 13

14 Mag het rapport niet lezen! Verklaringen zijn eenheidsworst, onderzoek laat hele diverse situaties zien => maatwerk! Testprocedure kent niet alle stappen SDN Combinatie dyslexie- / dyscalculie-verklaring dyslexie in het mbo 14

15 Mate van dyslexie Spellende of radende lezer Functioneel geletterd verwerkingssnelheid Spelling én lezen / spellen NL= spellen E?? IQ / valkuil: verbaal sterk! Volledig onderzoek: didactische resistentie / hardnekkigheid dyslexie in het mbo 15

16 Voorgetrokken qua tijd en afspraken op maat Extra hulp Niet willen opvallen! Puber? Stapje harder lopen nodig! Vermijdingsgedrag t.a.v. lezen (schrijven) Lezen echter in alle vakken! Bijna alle toetsen zijn schriftelijk! dyslexie in het mbo 16

17 Preventief handelen t.a.v. studenten met dyslexie afspraken vanuit opleiding Rechten / plichten van de student Dyslexie mag niet de reden zijn waarom je niet het diploma haalt dat past bij je verstand. dyslexie in het mbo 17

18 dyslexie in het mbo 18

19 - Docententeams - MT - Andere studenten / ouders Probleem ervaren i.p.v. wetenschappelijk uitleggen! Oplossingen t.b.v. studenten met dyslexie zijn goed voor alle studenten! dyslexie in het mbo 19

20 dyslexie in het mbo 20

21 Vlgones een oznrdeoek op een Eglnese uvinretsiet mkaat het niet uit in wlkee vloogdre de letteers in een wrood saatn, het einge wat blgdnaijrk is, is dat de eretse en de ltaatse ltteer op de jiutse patals saatn. De rset van de ltteers mgnoen wlikueig gpletaast wdoren en je knut vrelvorgens gwoennon lzeen wat er saatt. Dit kmot odmat we niet ekle ltteer op zcih lzeen maar het wroood als gheel. Wat is de truc?/ Opmerkingen? dyslexie in het mbo 21

22 In de volgende woorden zijn steeds een aantal van de letters vervangen door een cijfer. 1=één / 2=twee / 3-drie / 4=vier / 7=zeven / 8=acht / 9=negen / 0=o g8 = ga / 31= de dyslexie in het mbo 22

23 In de volgende woorden zijn steeds een aantal van de letters vervangen door een cijfer. 3room / gro93 / br893 / dyslexie in het mbo 23

24 In de volgende woorden zijn steeds een aantal van de letters vervangen door een cijfer. k8r / 3uf / 2il / ko1 / 40l / w12 / s21r dyslexie in het mbo 24

25 31ur / 209g / 98ch2 / 7i1k / 4012 dyslexie in het mbo 25

26 In de volgende woorden zijn steeds een aantal van de letters vervangen door een cijfer. p88r3 / w821r / g8r19 / / / dyslexie in het mbo 26

27 dyslexie in het mbo 27

28 Taaf Deek IJnhas Briekem Oeltijk Stroukgewep Vas Zapod Stuikhaut Gelup Keenautluwer Gemuikschruft Nalleroonplinteng dyslexie in het mbo 28

29 Dit werk gaat eigenlijk heel eenvoudig. Je begint met alles naar soort in te delen. Soms zal één stapel toereikend zijn, dat hangt af van de hoeveelheid en het aantal soorten. Als je bij gebrek aan faciliteiten je heil ergens anders moet zoeken, is dat de volgende stap; anders zit je prima. Het is wel belangrijk niet te overdrijven. Je kunt beter te weinig doen dan teveel. Eerst lijkt dit niet belangrijk, maar er kunnen zich gemakkelijk problemen gaan voordoen. Een fout kan je duur komen te staan. Zolang je er nog niet aan gewend bent, lijkt de gang van zaken wat ingewikkeld. Maar al gauw zal het een facet van je leven gaan vormen. Of dit werk in de toekomst ooit niet meer nodig zal zijn, valt moeilijk te voorspellen, maar ach je kunt nooit weten ( ) dyslexie in het mbo 29

30 De Was Dit werk gaat eigenlijk heel eenvoudig. Je begint met alles naar soort in te delen. Soms zal één stapel toereikend zijn, dat hangt af van de hoeveelheid en het aantal soorten. Als je bij gebrek aan faciliteiten je heil ergens anders moet zoeken, is dat de volgende stap; anders zit je prima. dyslexie in het mbo 30

31 Het woord dyslexie komt uit het Grieks en is opgebouwd uit de woorden dys en lexie. Dys betekent: niet op de goede manier en lexie betekent: met geschreven taal om kunnen gaan. Dyslexie betekent dus dat lezen en vaak ook spellen moeilijkheden opleveren. De oorzaak daarvan is dat het stukje van de hersenen wat met taal bezig is een beetje anders werkt. Niet alle problemen met taal hebben te maken met dyslexie* *Bijwijzen bij voorlezen witpapier er onder *Geschreven voor leerlingen / Masterplandyslexie.nl dyslexie in het mbo 31

32 Het woord dyslexie komt uit het Grieks en is opgebouwd uit de woorden dys en lexie. Dys betekent: niet op de goede manier en lexie betekent: met geschreven taal om kunnen gaan. Dyslexie betekent dus dat lezen en vaak ook spellen moeilijkheden opleveren. De oorzaak daarvan is dat het stukje van de hersenen wat met taal bezig is een beetje anders werkt. Niet alle problemen met taal hebben te maken met dyslexie dyslexie in het mbo 32

33 Herkomst woord? Woorddelen? Woordbetekenis? Wat merk je? Oorzaak? Valkuil? Grieks Dys en lexie Dys=geen goede manier Lexie=omgaan met geschreven taal Lezen (spellen) moeilijk Hersenen werken anders dan normaal Taalprobleem niet altijd veroorzaakt door dyslexie 33

34 Herkomst woord? Woorddelen? Woordbetekenis? Wat merk je? Oorzaak? Valkuil? Grieks Dys en lexie Dys=geen goede manier Lexie=omgaan met geschreven taal Lezen (spellen) moeilijk Hersenen werken anders dan normaal Taalprobleem niet altijd veroorzaakt door dyslexie dyslexie in het mbo 34

35 dyslexie in het mbo 35

36 = Het (snel) hardop verklanken van tekst Traag stilleestempo Begrip van de tekst (spellende lezers radende lezers) Korte termijngeheugen snel vol (talige informatie) Niet op het woord kunnen komen (woordvinding) Spelling (beetje / hoogfrequent / woordruïnes) Hardnekkig ondanks oefenen en goed onderwijs * def. Stichting Dyslexie Nederland (SDN) dyslexie in het mbo 36

37 Tijd Grotere letter (vergroting via computer) Daisy Digitaal eindexamen Computer uitwerken voorleessoftware (laptop)

38 Tijd Grotere letter (vergroting via computer) Daisy examen CD Digitaal eindexamen Computer uitwerken voorleessoftware (laptop) Dictee / vervangende toets Minder Voorlezen door de docent / mondeling Aangepaste norm bij taal / spelling Vrijstelling MVT onderbouw Algemeen als bij CSE - persoonlijk t/m SE tips en trucs!

39 Gelijk, anders. meer/minder Dyslexiebeleid = schoolbeleid <->De compensatieregels CE staan vast!? Protocol op website / faciliteiten niet! * Maatwerk * per afdeling / opleiding toch anders? Nou én? dyslexie in het mbo 39

40 Studenten laten wennen aan: - Gebruikersgemak - Veilige digitale examenomgeving - Het werkt! - Zelfstandig / zelfredzaam / zelfvertrouwen dyslexie in het mbo 40

41 * Digitaal examen Optie tot voorlezen via computerstem Uitwerken sneller leesbaarder Geen papieren versie / overzicht? 1opgave WENNEN!!!! * Daisy-rom (natuurlijke stem) Luisteren en meelezen in papieren versie Uitwerken van veel tekst via voorleessoftware WENNEN!!!! dyslexie in het mbo 41

42 -teken-klank koppeling (automatiseringsprobleem) opgelost -ruimte over om tot betekenis te komen -sneller => geen voorleesbeurten / cijfer uitspraak => studenten hardop laten werken! => readingpen (losse woorden) => zorg voor een voorleesmaatje => docent leest zelf voor opdr. 7, blz 63! => TTT 888 / ondertitels / Multi-sensorieel dyslexie in het mbo 42

43 Kurzweil / Sprint Clearoraed Wody E.a. - toets /eigen werk lezen / samenvatten Wie scant lesboeken/materiaal? gratis schoolboeken 1 jaar werkervaring / gewenning! Netwerk / stick / zelf aan te schaffen? Dedicon.nl Anderslezen.nl = voorgelezen studiemateriaal Gesproken boeken => km / woordenschat! dyslexie in het mbo 43

44 Spellende lezer Radende lezer Wat doe je met meer tijd? * niet overschrijven! -> op laptop leesbaar / spellingscontrole * open vragen: past antwoord bij de vraag? * overstrepen / sneller terugkijken dyslexie in het mbo 44

45 -niet visueel gehandicapt -veel plek op de bank -vergroot lettertype examens -laatste jaar voortijdig openen vergroting -vergroten bij een digitaal examen?! -op papier: antwoord blijft dicht bij de vraag invuloefeningen -beter gevoel dyslexie in het mbo 45

46 -schooltoetsen -20% meer tijd of 20% minder opgaven -nakijken wat af is -meer tijd / minder opgaven minder stress -toetsen voor iedereen zodanig maken dat ze qua tijd ruim binnen de tijd af kunnen zijn. Kwaliteit / kwantiteit toets minder nakijken dyslexie in het mbo 46

47 dyslexie in het mbo 47

48 Pre-teaching Vaak en kort! Hoofdzaken bijzaken 2 kolommen (vooraf) - woordveld (nadien) Feiten kunnen ook in WRTS Teach 2000 Engels / NL woorden via overhoorprograma s Website methode met uitspraakfunctie Kunnen en kennen lijst / samenvatting boek dyslexie in het mbo 48

49 Mens en Maatschappij, thema 4 blok 1 Vragen Noem 4 soorten natuurrampen Antwoorden Tsunami, aardbeving, tornado, overstroming, bosbranden, vulkaanuitbarsting Noem 2 voorbeelden Overstroming Zeeland 1953 Bosbranden Australië. Hoe is de aarde opgebouwd? (4) Wat zijn endogene krachten? Wat is magma? CPS presentatie: studiesucces met dyslexie in het mbo Wat is verschil tussen hypo- én episch- centrum van een Aardkern, mantel, korst en convectiestromen Krachten die van binnenuit de aarde komen en voor beweging zorgen Gesmolten gloeiend heet gesteente Hypocentrum = diep in de aardkortst waar de platen tegen 49

50 Ingang RT => -Niet alleen zeggen dat studenten het ZO moeten doen, -maar samen actief doen, met actuele leerstof op de werkvloer met docenten!

51 -Wat doet MBO-opleiding om jou te helpen? En wat doe jij? -Dit is geen ruimte voor zielige studenten -20 tips Wat lijkt je wat? -Mediatheek Probeer een luisterboek! -Welke software / woordenlijsten / websites methode gaan we zo handig mogelijk uitproberen? -Vooruit leren / vooruitwerken / herhalen bij de MVT -Structuur in de zaakvakken *Vraag en antwoord model =leerbare samenvatting *Woordveld dyslexie in het mbo 51

52 Hoe lees ik een tekst en beantwoord ik de vragen? (via leesstrategieën TALEN ook bij zaakvakken!) Wel of geen woordenschatschrift aanleggen? Samen lezen, leren en overhoren! (competitie) Een leesbaar eigen verhaal schrijven met voorleessoftware woordvinding gedachten onder woorden brengen / fouten opsporen! dyslexie in het mbo 52

53 Opkomen voor mezelf -op een nette manier (voorleesbeurt / presentatie) op tijd hulp vragen aan docent / begeleider medestudent/ tutor! Evalueren dyslexiekaart (aanpassen maatregelen in de onderwijsovereenkomst Bespreken met begeleider (regelmatig =..) dyslexie in het mbo 53

54 Lijst met verlengers Verlenglokaal rustig gelegen! Eerder beginnen,samen uit! toetsstrips / examen-weken / oefenen centrale examens Dossiers controleren voor inspectie Dossiergegevens samenvatten in startjaar in LVS Brief naar de ouders én studenten rechten / plichten) als aanvulling op introductie. dyslexie in het mbo 54

55 Informatiegesprekken met ouders / mentor /als groep <->individueel WAT werkt voor JOU?! Doe je dat ook? Oefenen (voor)examenjaar / langere periode ook in de Veilige examenomgeving (zonder internet / keuze Daisy voorlezen via mediaplayer of Amice..) Installeren software klaarzetten digitale examens! dyslexie in het mbo 55

56 Jij moet eens leren lezen = KANS Wat vind jij lastig? SE spelling / overschrijven + MP-vorm = KANS Welke andere SE-vorm? => vervangende opdracht => gecoacht dictee tijdens SE dyslexie in het mbo 56

57 Er MOET al zo veel! => niet drammen wel duidelijk in oplossing => service => goed voor alle studenten / voor je les Houdt iedereen zich aan afspraken? Opleiding-overstijgend dyslexieprotocol = eindverantwoording MT dyslexie in het mbo 57

58 dyslexie in het mbo 58

59 Ouders kennen hun kind het beste => tip school! Ouders leveren een positieve bijdrage door begrip en belangstelling te tonen én waar nodig hun kind te coachen / te stimuleren. Kinderen met een achterstand hebben actieve ouders nodig Verplichting van student én ouders om te oefenen. Bron: Protocol Dyslexie en Diagnostiek en Behandeling in het kader van vergoeding Zorgverzekeraars (5%) dyslexie in het mbo 59

60 Structuur bieden overzicht grotere periode (agenda!) Structuur bij plannen van huiswerk (week) geven Structuur bij maken / leren per vak geven Realistische doelen / taken (uitvoerbaar succes) Randvoorwaarden zo gunstig mogelijk maken - Rustige werkplek met hulpmiddelen (computer / software) - (Vooraf) begrip voor je kind vragen school informeren - Financiën:Verzekering dyslexie in het mbo 60

61 Beperk de tijd (eindtijd) Werk elke dag samen => routine strijd Train niet wat je niet wilt trainen (ruzie / jouw manier) Niet ondertussen wat anders doen Succes vieren Geduld. Natuurlijk kun je het zelf sneller en beter Leg de nadruk op wat GOED gaat (bijwijzen!) Let op de tips/ trucs vanuit de RT(begeleiding) dyslexie in het mbo 61

62 dyslexie in het mbo 62

63 Dyslexiekaart bij onderwijsovereenkomst Software / websites Gratis software is ook goed Lees websites van orthopedagogen Boektitels voor studenten ( Ik heet niet dom ) KPC Dyslexieprotocol dyslexie in het mbo 63

64 dyslexie in het mbo 64

65 Vooral gunstig voor studenten met dyslexie / zwakke lezers Iedereen leest, ook de docent. Gewoonte kweken. Meerdere keren per week. Gesproken boeken normaal! Andere manier van kennis verwerven / intro onderwerpen dyslexie in het mbo 65

66 -leesplezier te laten ervaren, -koppelen inhoud module aan belangstelling -uitbreiding woordenschat te geven -door km te maken -herhaling van lastige woorden in tekst => geheugen =>toetsen /lesmateriaal beter kunnen lezen =>betere resultaten!

67 Het komt de rust en concentratie ten goede, ook in andere lessen. Jongens vinden lezen een stuk leuker. Leerlingen gevoelig voor argumenten als beter begrijpend, technisch, stillezenniveau =>betere cijfers. Vanzelfsprekende samenwerking docenten / vakken => draagvlak / collegiale consultatie Informeer én werk samen met ouders en bibliotheek / gemeente! dyslexie in het mbo 67

68 Collegiale consultatie over -toetsen / begrijpend lezen strategieën -kijkwijzer ondersteunen talig onderwijs - opzoekboekje talige interventies docenten - opzoekboekje tips en trucs voor studenten t.a.v taal / Hoe leer je losse woorden? - doorlopende leerlijn * vakoverstijgend oefenkilometers schrijfvaardigheid * informatievaardigheden/verslag/werkstuk dyslexie in het mbo 68

69 -teammiddag -toetsen kijken in duo s -lay-out -vraagstelling wat wil ik weten -wat is het goede antwoord passende vraag -ordening vragen -vragen binnen de vraag dyslexie in het mbo 69

70 1. Kan ik het zeggen? (website) 2. Eerst E NL Schuifblaadje gebruiken én eventuele context Foutje? => 3 omhoog 3. Afleiding: Tekst lezen waar de woorden vandaan komen / ander leerwerk! 4. Nu NL E leren (schuifblaadje) 5. Nu pas schrijven ( overhoorprogramma / hardop werken spieken moet ) E-N, dan pas N-E dyslexie in het mbo 70

71 dyslexie in het mbo 71

72 Vooral gunstig voor dyslectisch leerlingen Meer kilometers schrijfvaardigheid Verzwaarde eindexameneisen vo => mbo? Kennismaking referentieniveau schrijven Taalbeleid / Doorlopende leerlijn => werkmiddag HELE sectie Nederlands???? * Ook voor rekenen! dyslexie in het mbo 72

73 voorbeeld van één domein dyslexie in het mbo 73

74 -Lees referentieniveau 2F schrijven! -Wat moeten jullie studenten kunnen? -Lees 2 schrijfproducten voor het vak Nederlands. * Gemiddelde leerling Wat gaat goed? Wat kan beter? Wat laat de leerling helemaal niet zien? => boodschappenlijst docent dyslexie in het mbo 74

75 -Dezelfde studenten - Schrijfproducten van praktijkverslag - Schooltoets waar taal niet telt Wat zie je gebeuren? Wat moeten docenten dus samen aanpakken? Meer oefen kilometers schrijven NL / anders nakijken Doorlopende leerlijn opbrengst gestuurd Meer vakoverstijgende schrijfproducten / taalbeleid in alle vakken! dyslexie in het mbo 75

76 dyslexie in het mbo 76

77 dyslexie in het mbo 77

78 dyslexie in het mbo 78

79 Contact Peter Snijders Peter Snijders Plotterweg BB Amersfoort Postbus BN Amersfoort T [033] F [033] E cps@cps.nl