WETENSKAP. in die kleuterskool en Graad R

Transcriptie

1 WETENSKAP in die kleuterskool en Graad R Dr Judy van Heerden Dosent: Departement Vroeë Kinderonderwys Universiteit van Pretoria Oktober 2015

2 WANNEER ERVAAR LEERDERS WETENSKAP EN TEGNOLOGIE? Kinders kan leer van wetenskap en tegnologie op drie maniere wyses, naamlik op n insidentele, informele of gestruktureerde manier. A. Insidentele leer: Hierdie gebeure word nie beplan nie, maar n toevallige, onbeplande gebeurtenis kan opduik wat die geleentheid bied om kinders bloot te stel aan wetenskap of tegnologie. Voorbeelde: n nessie wat val uit n boom, n boom wat omgewaai word deur n sterk wind en kinders kans gee om na die wortels te kyk, n waterpyp wat bars, n krimpvarkie wat sy opwagting in die tuin maak ens. B. Informele leergeleenthede: Deur middel van spel, ontdekkings en eksperimentering doen kinders wetenskaplike kennis op n informele manier op. Voorbeelde: waterspel, sandspel, blokspel, uitstappies, ontdekkingarea. 1. Ontdekkingsbenadering: (deur eksplorasie en ontdekking) Dit is 'n onderrigstrategie wat leerders aanmoedig om antwoorde en inligting wat verband hou met hul belange en vrae, te vind. Die leerders se fisiese deelname is baie belangrik. Ontdekkingsleer: byvoorbeeld die ontdekkingsarea. By veranderlike ontdekkingsleer stel die onderwyser nie die probleem nie, maar laat die leerders toe om voor te stel hoe hulle die probleem gaan oplos. Hulle kan alleen of in groepe werk om die probleem op te los. Begeleide ontdekking: Die onderwyser stel toerusting bekend of verskaf die toerusting wat nodig is vir die leerders, en lei die leerders se waarnemings, deur vrae te vra wat die aandag vestig op die pertinente observasie, byvoorbeeld: "Wat gebeur wanneer...?" C. Gestruktureerde leergeleenthede: 2. Transmissie metode / direkte onderrig By hierdie benadering is die fokus op wetenskaplike kennis wat geleer moet word. Hierdie benadering kan die volgende behels: Vertelling ʼn herroeping van 'n opeenvolging van gebeure Verduideliking wys die interafhanklikheid/interverhoudinge tussen gebeure uit Aanwending/gebruik herhaalde toepassing van nuwe kennis en vaardighede Terugvoering verskaf inligting aan leerders oor die toereikendheid van hulle kennis en vaardighede. 3. Prosesvaardighede metode (die ontwikkeling van wetenskaplike denkvaardighede): Dit is die vermoë om nuwe inligting te verwerk, deur middel van konkrete ervarings. Metodes van leer word prosesvaardighede genoem. Leerders se prosesvaardighede word gebruik as konsepte aanleer. Prosesvaardighede sal elke area van leer beïnvloed en kan veral aangemoedig en ontwikkel word in wetenskap- en tegnologie aktiwiteite. Ontwikkeling van leerders se prosesvaardighede: Aanvanklik is leerders se prosesvaardighede beperk en nie sistematies nie. Dit word gekenmerk word deur probeer en tref eksplorasie. Dit is deel van die onderwyser se rol om hulle te help om prosesvaardighede te ontwikkel, want soos hulle ouer word, benader leerders die wêreld in 'n meer sistematiese, georganiseerde en betekenisvolle wyse. Onbewustelik maak jong leerders gebruik van eenvoudige, individuele prosesvaardighede gedurende hul verkenning van die

3 wêreld, maar soos hulle ouer word, word individuele vaardighede meer belangrik in hul formele onderrig. Die eenvoudiger vaardighede, behels: waarneming, vergelyking, klassifisering en bevraagtekening, maar dit is fundamenteel tot die ontwikkeling van meer gevorderde vaardighede soos: beplanning, voorspelling en interpretasie van data. 4. Interaktiewe benadering (Inkorporering van leerders se vrae en konseptuele verandering) Dit word nie net as die mees effektiewe benadering beoordeel nie, maar ook die mees komplekse en uitdagendste metode. Onderrig binne hierdie raamwerk beklemtoon die belangrikheid van eksperimentering (eksplorasie) en om leerders se aanvanklike begrip in beslag te neem, moedig dit hulle aan om 'n hoë vlak van verantwoordelikheid vir hul eie leer te aanvaar. (Voorbereiding, perspektiewe voor, ondersoekende aktiwiteite, leerders se vrae, ondersoeke, perspektiewe na en refleksie) Dit word aanbeveel dat wetenskap nie in isolasie onderrig moet word nie. Onderwysers moet op die uitkyk wees vir geleenthede om wetenskap en tegnologie te integreer met literatuur, wiskundige denke, klaskamerprojekte of temas en die belangstelling van die leerders. Wetenskap en tegnologie in die gestruktureerde aktiwiteite van die dagprogram Aktiwiteit Wetenskap Tegnologie Temabesprekings Stories Water, wind, plante, diere, eiers, kyk hoe groei dit, bome, my liggaam, die plaas, lewe onder die water, wat vlieg in die lug? insekte Oor diere, plante, natuurverskynsels, ook nie fiksieboeke Hout, glas, skoene, vervoer, gereedkap, Waarvan is dit gemaak? (materiale), klere, Waar kom dit vandaan? Hoe lyk dit binne? Enige storie wat n probleem inhou wat n oplossing aanmoedig, Poppespele Diere en hulle gewoontes Omskep gereedskap (van die tuin, huis, garage, kombuis) in poppe en laat hulle die vertelwerk doen. Ook soortgelyk aan die storie Perseptuele aktiwiteite Sortering, visuele en ouditiewe diskriminasie, visuele en ouditiewe geheue (alles met natuurlike voorwerpe) Voel, ruik, proe, luister, kyk (verandering, oorsaak en gevolg) Sortering, visuele en ouditiewe diskriminasie, visuele en ouditiewe geheue (alles met werklike materiale en tegnologiese voorwerpe /gereedskap) Voel, ruik, hoor, kyk Wiskunde Tel, meet, patrone ens natuurlike voorwerpe Tel, meet, patrone ens tegnologiese voorwerpe/apparate Musiek Water xilofoon, blaas op bottels Maak eie musiekinstrumente Uitstappies en besoekers Bak-en-brou aktiwiteite Kuns Dam, veld, plaas, voëlpark Voor en na die gaarmaakproses Verandering, oorsaak en gevolg, met en sonder bakpoeier, springmielies Rou en gaar, eiers se verandering Vermenging van kleure Teken, verf, modelleer met natuurlike media (ook die keuse van onderwerp verwant aan die tema wat gekies is) Bouterrein, fabriek Bespreek en gebruik kombuisapparate Vergelyk Gebruik verskillende kunsgereedskap, houtwerk Versier dit wat jy ontwerp en gemaak het.

4 Die vier hoof inhoud- of kennisareas van natuurwetenskap en tegnologie 1. Lewenswetenskap 2. Fisiese wetenskap 3. Energie en verandering 4. Planeet aarde en die (Biologie) Die studie van lewende (Materie en materiaal:) Die studie van nie-lewende goed Fokus op hoe energie oorgedra word in fisiese en biologiese stelsels, asook op die gevolge wat menslike behoeftes en begeertes het op energiebronne. heelal/ruimte Aarde en ruimtewetenskap: Fokus organismes a. mense (kinders en hulle liggame) Gesondheid en voeding b. plante en c. diere, insluitend: funksies en dele van lewende organismes. Lewe en leef: Fokus op lewende prosesse en gesonde lewenstyl, Om balans te verstaan, interaksie, Verandering en kontinuïteit en die belangrikheid van biodiversiteit. (wind, water, klank, lug): Dit sluit die studie van: a. struktuur van materie (van stowwe, vloeistowwe en gas) b. materiale hulle eienskappe en gebruike, verkenning van materiale, om hul struktuur te verstaan, reaksies en verandering in materiale Strukture: Natuurlike strukture Mensgemaakte strukture Raamstrukture Dopstrukture Soliede strukture c. Verkenning van produkte en hoe dit gebruik word: ondersoek hoe word speelgoed, klaskamer voorwerpe en veilige huishoudelike produkte gemaak, aan mekaar gesit en afgerond om dit geskik te maak vir hulle doel. a. Energiebronne (lug, hitte, klank, elektrisiteit, beweging & magnetiese energie) b. Energie en beheer Energie is ʼn potensiaal wat wag om gebruik te word. Dit help ons om iets nuttig te doen. Dit mag dalk lyk soos onsigbare krag wat in baie verskillende vorms voorkom -byvoorbeeld: diere, mense, elektrisiteit, water, lug, wind Energie word baie keer met ʼn tipe meganisme beheer (help ons om goed te skuif en rond te beweeg) Twee vorms (stelsels) word meeste kere gebruik: Elektriese energie (elektriese stelsels: eenvoudige stroombane, reekse) Meganiese energie (meganiese stelsels, die 6 basiese meganismes: wiel en as, hefboom, wig, skroef, katrol en skuinsvlak (ramp) c. Basiese operasies/funksies Die basiese gebruik van tegnologiese gereedskap. Kennis van meganismes. Alledaagse objekte- by voorbeeld alle tipes gereedskap en apparate wat in en om die huis gebruik word, kan gebruik word om nuwe kennis te ontwikkel. d. Fisiese prosesse bv. Om goed te beweeg, transformasies, Reaksies en interaksies, krag en beweging en hulle wete soos-swaartekrag, balans, en hitte en temperatuur, magnetisme en elektrisiteit, klank en lig en basiese meganismes (simple machines). e. Verwerking Eenvoudige kosprodukte, tekstiele, badsout en kristalle f. Chemie: die wetenskap wat handel oor die samestelling en transformasie van op die struktuur van die aarde en hoe die aarde verander oor tyd, om te verstaan hoekom die weer verander, en die aarde as ʼn klein planeet in ʼn groot heelal. * Ons plek in ruimte/spasie * Atmosfeer en weer * Die aarde en hoe hy verander a. Geologie en natuurlike hulpbronne: Die studie van die aarde soos klippe, skulpe en grond. b. Oseanografie: die studie van die see en see lewe c. Weerkunde/Meteorologie: die studie van weer en die atmosfeer d. Sterrekunde: die studie van ruimte-soos die son, maan planete en sterre. e. Ekologie/omgewingsleer: Die verhouding tussen lewendige dinge en hulle omgewing en mekaar (omgewingsbewustheid) stowwe (soos die wat plaasvind wanneer mens kook)

5