ICT-coach. KATHO februari 2012 O N D E R Z O E K D E T E C T I E I C T - N O D E N I N S E C T O R V O E D I N G S D E T A I L H A N D E L

Transcriptie

1 ICT-coach O N D E R Z O E K D E T E C T I E I C T - N O D E N I N S E C T O R V O E D I N G S D E T A I L H A N D E L KATHO februari 2012 Promotor: Unizo Copromotor: Boerenbond

2

3 INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE 1 WOORD VOORAF 8 SAMENVATTING 10 1 ALGEMEEN THEORETISCH KADER Achtergrond en doelstellingen Methodologische aanpak Onderzoeksopzet ICT binnen Vlaamse bedrijven Inleiding Begrippen Micro-ondernemingen Informatie- en communicatietechnologie Informatisering Automatisering ICT binnen de sectoren Land- en tuinbouw 23

4 Vrije beroepen Voedingsdetailhandel en toeleveranciers in AGF Maturiteitsmodel Het Business-IT Alignment Paradigma De Methodiek van Maturiteitsmodellen De Bizz-maturiteitsmatrix - Business-maturiteitsgraad De IT-maturiteitsmatrix - graad van IT-ondersteuning Relatie tussen de Bizz-maturiteit en de IT-maturiteit Vooronderzoek Inzicht in de bedrijfsprocessen Land- en tuinbouw Vrije beroepen Voedingsdetailhandel Graad van IT-ondersteuning Land- en tuinbouw Vrije beroepen Voedingsdetailhandel (slagers) Hypothesen Onderzoeksscenario methodologische verantwoording kwalitatief onderzoek Keuze kwalitatief-interpretatief onderzoek De onderzoeksprocedure Het onderzoeksverloop 44

5 1.7.3 Dataverwerking Transcriptie Coderen Verticale analyse Horizontale analyse Methodologische kwaliteit van onderzoeksprocedure Betrouwbaarheid Interne betrouwbaarheid Externe betrouwbaarheid Validiteit Interne validiteit Externe validiteit 54 2 KWANTITATIEF ONDERZOEK Acties Bakkers Slagers Toeleveranciers in aardappelen, groenten en fruit Resultaten kwantitatief onderzoek bakkers Kwantitatief rapport bakkers Profiel van de respondenten Hypothesen Bedrijfsdoelstellingen 64

6 Toegepaste antwoordmogelijkheden Belang van bedrijfsdoelstellingen Bespreking van de diverse bedrijfsdoelstellingen Organisatiestructuur Toegepaste antwoordmogelijkheden Belang Maturiteitsanalyse Maturiteitsniveau van de administratieve bedrijfsprocessen Maturiteitsniveau van de bedrijfsprocessen op de werkvloer Concrete ondersteuning door informatie- en communicatietechnologie Internet Website E-commerce Alternatieven voor back-up Softwarepakketten Conclusies Analyse van de bedrijfsprocessen in relatie met IT-ondersteuning Mogelijke adviserende taken voor de ICT-coaches Hypothesen Lijst tabellen Lijst figuren 148

7 3 KWALITATIEF ONDERZOEK VOEDINGSDETAILHANDEL EN TOELEVERANCIERS IN AGF Kwalitatief onderzoek voedingsdetailhandel (bakkers, slagers) Bedrijfsdoelen Klanten- en productenbeheer Investeringsbeleid Bedrijfsstrategie Organisatiestructuur Administratieve bedrijfsprocessen Aankoopbeheer Boekhouding Facturatie Loonadministratie Planning van bereidingen productieplanning Dienst na verkoop Distributie (verzending) Magazijnbeheer/stockbeheer Marketing (folders, promoties, flyers, acties) Verkoopbeheer (verkoop aan consument) Bedrijfsprocessen op de werkvloer Koppeling tussen bestellingen en berekening ingrediënten Prijsberekening Producten van etiketten voorzien Concrete ondersteuning door ICT Website 161

8 E-commerce Back-up Softwarepakketten en sectorspecifieke pakketten Kwalitatief onderzoek toeleveranciers aardappelen, groenten en fruit Bedrijfsdoelen Klanten- en productenbeheer Investeringsbeleid Personeelsbeleid Organisatiestructuur Administratieve bedrijfsprocessen Aankoopbeheer Boekhouding Facturatie Loonadministratie Plannen van bereidingen/productieplanning Dienst na verkoop Distributie (verzending) Magazijnbeheer/stockbeheer Marketing Verkoopbeheer Bedrijfsprocessen op de werkvloer Koppeling van weegschaal aan voorraadbeheer Producten van etiketten voorzien Diensten 169

9 3.2.6 Verkooppunten Graad van ondersteuning door IT Website E-commerce Softwarepakketten Sectorspecifieke pakketten 172 BIBLIOGRAFIE 173 Artikels, boeken, studies 173 Elektronisch materiaal 175 BIJLAGEN 177

10 WOORD VOORAF Dit sectoraal rapport is een onderdeel van het ICT-coachproject. Het ICT-coachproject omvat de detectie van ICT-noden en het aanreiken van haalbare oplossingen in land- en tuinbouw, voedingsdetailhandel (en toeleveranciers in AGF 1 ) en ondersteunende vrije beroepen, meer bepaald voor die Vlaamse KMO s met tien of minder werknemers. Dit sectoraal rapport geeft enerzijds de situering van het ICT-coachproject weer, anderzijds komen de resultaten van het kwantitatief en kwalitatief onderzoek binnen de sector voedingsdetailhandel aan bod, meer bepaald voor bakkers. Wegens een te beperkte reactie van de andere doelgroepen binnen deze hoofdsector, namelijk slagers en toeleveranciers in aardappelen, groenten en fruit, is er geen kwantitatief rapport opgesteld voor deze deelsectoren maar werden de gegevens behaald uit diepte-interviews opgemaakt in de vorm van een kwalitatief onderzoek. Achtergrond, doelstellingen, methodologische aanpak en onderzoeksopzet van dit ICT-coachproject zijn terug te vinden in hoofdstuk één (Algemeen theoretisch kader). De conclusies geldend voor de bakkerijsector zijn terug te vinden in hoofdstuk twee (Kwantitatief onderzoek/conclusies). De resultaten van het kwantitatief en kwalitatief onderzoek voor deze sector bevinden zich in de hoofdstukken twee en drie. 1 AGF: Aardappelen, groenten en fruit.

11 Met genoegen presenteert KATHO, Katholieke Hogeschool Zuid-West-Vlaanderen, dit rapport, Karen Desmet Karel Moestermans Delphine Nonckele Hendrik Van Steenkiste Met medewerking van Ann-Sophie Deloof, Valérie Rits, Lara Simons, Lien Vanassche

12 SAMENVATTING Dit onderzoek heeft als doel het opsporen van de ICT-noden in de voedingsdetailhandel en bij toeleveranciers in AGF, en in een ruimer kader haalbare oplossingen aan te bieden. Uit voorafgaande kwalitatieve gesprekken blijkt dat de wensen en behoeften op het vlak van ICT binnen de sector van de voedingsdetailhandel in die mate verschillend zijn dat een opdeling in deelsectoren noodzakelijk is. Het onderzoek is toegespitst op de deelgroepen bakkers, slagers en toeleveranciers in aardappelen, groenten en fruit (AGF). De beoogde gegevens zijn op een uitgebreide methodologische manier verzameld, gaande van een voorafgaande literatuurstudie, een inleidend kwalitatief vooronderzoek zoals verkennende gesprekken en focusgroepen, een doorgedreven kwantitatief onderzoek via een online enquête, aangevuld met een diepgaand kwalitatief onderzoek in de vorm van diepte-interviews. Er werd een apart kwantitatief en kwalitatief rapport opgemaakt voor de bakkerijsector. De verwerking van de gegevens zowel in het kwantitatief als in het kwalitatief onderzoek is gebaseerd op het maturiteitsprincipe. Er wordt zowel de maturiteit qua inzicht, efficiëntie en effectiviteit van de administratieve bedrijfsprocessen als de maturiteit op het vlak van informatisering en automatisering van respectievelijk de belangrijkste administratieve bedrijfsprocessen en de bedrijfsprocessen op de werkvloer nagegaan. Aangezien de online enquête bestemd voor slagers en toeleveranciers in AGF een te lage respons opleverde die niet leidde tot een significant en representatief beeld, is er geopteerd om een beeld te schetsen van hun problematiek a.h.v. de gegevens behaald uit de diepte-interviews. Hieronder wordt het verloop van het onderzoek geschetst voor de bakkerijsector: Indien tijdens het kwantitatief onderzoek blijkt dat een administratief bedrijfsproces bij 60% of meer van de respondenten voldoende matuur is qua inzicht, efficiëntie en effectiviteit, wordt de correlatie met de mate van informatisering verder geanalyseerd. Wanneer dit percentage niet wordt behaald, wordt aangenomen dat globaal gezien de processen nog dienen op punt gesteld te worden. Tijdens het onderzoek werd in dit geval dan ook niet verder ingegaan op de relatie met de mate van informatisering.

13 Bij de analyse van de bedrijfsprocessen op de werkvloer wordt er uitgegaan van een causaal verband tussen (de graad van) inzicht, efficiëntie, effectiviteit en (de graad van) automatisering van deze bedrijfsprocessen. De maturiteitsgraad van dergelijke processen wordt immers bepaald door de mate waarin zij geautomatiseerd zijn. Bijgevolg worden deze processen meteen nader bekeken naar de mate van automatisering. Bij bedrijfsprocessen die bij 60% of meer van de respondenten gedeeltelijk tot volledig geautomatiseerd zijn wordt verondersteld dat de IT-maturiteitsgraad voldoende hoog is. In het kwantitatief rapport zijn de administratieve bedrijfsprocessen aankoopbeheer, boekhouding, facturatie, loonadministratie, planning van bereidingen/productieplanning, dienst na verkoop, distributie (verzending), magazijnbeheer/stockbeheer, marketing, e-marketing, secretariaat en verkoopbeheer besproken. De behandelde bedrijfsprocessen op de werkvloer betreffen de koppeling tussen bestellingen en berekening van ingrediënten, koppeling van weegschaal aan voorraadbeheer, koppeling van kassa aan voorraadbeheer, prijsberekening, vacuüm verpakt voedsel van datum voorzien en producten van etiketten voorzien. Per specifiek administratief bedrijfsproces wordt ook de mate van informatisering getoetst aan de opleiding van de zaakvoerder en de grootte van de onderneming. De mate waarin de bedrijfsprocessen op de werkvloer geautomatiseerd zijn wordt ook afgetoetst aan de grootte van de onderneming. Afhankelijk van het concrete bedrijfsproces zijn de business-maturiteitsgraad (inzicht, efficiëntie en effectiviteit) en de IT-maturiteitsgraad al dan niet voldoende en worden de vooropgestelde hypothesen al dan niet bevestigd. Op basis van de vastgestelde maturiteit wordt er bedrijfsproces aangegeven of er al dan niet een concrete taak voor de ICT-coaches is weggelegd. Het ICTcoachproject is een gesubsidieerd EFRO-project waarbij Europa de actoren in de voedingsketen een gratis instrument aanreikt om zelf de ICT-noden in de sector te definiëren en problemen op te lossen. Hiervoor is er nu het advies van de ICT-coach, waarbij de dienstverlening ondermeer bestaat uit eerstelijnsadvies, advies op maat aan de hand van een voorafgaande audit in het bedrijf en trajectbegeleiding. (UNIZO, 2011)

14 Aan de hand van diepgaande, semi-gestructureerde diepte-interviews bij enkele bakkers worden voor bepaalde bedrijfsprocessen veeleer algemene conclusies opgemaakt die gestaafd worden met concrete citaten van de respondenten. Het onderzoek wordt bovendien uitgebreid met bijhorende aanvullende thema s zoals bedrijfsdoelstellingen, organisatiestructuur en specifieke ICTondersteuningen zoals website, internetgebruik, E-commerce, back-up van gegevens, softwarepakketten en sectorspecifieke pakketten. Hieronder staan de belangrijkste conclusies vermeld voor de bakkerijsector. Er zijn enkele administratieve bedrijfsprocessen waar bij meer dan 60% van de respondenten zowel de business-maturiteit als de IT-maturiteit voldoende hoog zijn, maar er zijn ongeveer even veel administratieve bedrijfsprocessen waar bij meer dan 60% van de respondenten de business-maturiteit voldoende hoog is, maar waarbij de IT-maturiteit van deze bedrijfsprocessen onvoldoende blijkt en nood heeft aan consultancy voor ICT-ondersteuning, mogelijk door de ICT-coach. Bij twee administratieve bedrijfsprocessen (dienst na verkoop en e-marketing) is eerst nood aan business consultancy, vooraleer de informatisering kan aangepakt worden aangezien de maturiteit qua inzicht, efficiëntie en effectiviteit van deze bedrijfsprocessen onvoldoende groot is. Bij alle onderzochte bedrijfsprocessen op de werkvloer is de IT-maturiteit onvoldoende hoog en is er nood aan consultancy voor ICT-ondersteuning dat gerealiseerd kan worden door de ICT-coach. Per bedrijfsproces wordt er ook getoetst of de vooropgestelde hypothesen al dan niet bevestigd worden. Hypothese 1 Hoe meer inzicht in, efficiëntie en effectiviteit van de nodige administratieve bedrijfsprocessen, hoe meer deze bedrijfsprocessen ondersteund worden door informatisering wordt bij het merendeel van de administratieve bedrijfsprocessen bevestigd.

15 Hypothese 2 Hoe groter het aantal verkooppunten, hoe groter de mate van volledige informatisering van de administratieve bedrijfsprocessen wordt bij het merendeel van de administratieve bedrijfsprocessen bevestigd. Hypothese 3 Hoe hoger de opleiding van de bakker, hoe hoger de mate van volledige informatisering van de administratieve bedrijfsprocessen wordt hoofdzakelijk niet bevestigd. De bedrijfsprocessen op de werkvloer bevestigen hypothese 4 Hoe groter het aantal verkooppunten, hoe groter de mate van volledige automatisering van de bedrijfsprocessen op de werkvloer vooral in tegengestelde zin. Aangezien de respons van slagers en toeleveranciers van AGF onvoldoende bleek om een significant en representatief beeld van deze sector weer te geven, werd er geopteerd om aan de hand van enkele diepgaande, semi-gestructureerde diepte-interviews een beeld te vormen. Er worden veeleer algemene conclusies opgemaakt die aangetoond worden met concrete citaten van de respondenten. De kwalitatieve bevindingen die volgen uit een aantal diepte-interviews met bakkers en slagers zijn samengenomen aangezien zij allebei deelsectoren zijn van de voedingsdetailhandel en er op deze manier een globaler beeld van de sector kan gevormd worden. Hieronder staan enkele voorbeelden: Zowel uit het kwantitatief als kwalitatief onderzoek blijkt dat de respondenten belang hechten aan bepaalde bedrijfsdoelstellingen zoals het behalen van een kwaliteitslabel (klanten- en productenbeheer) en het investeren in nieuwe machines (investeringsbeleid). Aan de hand van kwalitatieve citaten kan er vastgesteld worden dat de respondenten hun bedrijfsstrategie vaak niet kunnen formuleren en er weinig aandacht aan schenken. Uit het kwantitatief onderzoek blijkt een hogere business-maturiteit van de boekhouding en loonadministratie. Het kwalitatief onderzoek bevestigt dat een mogelijke reden voor deze hoge maturiteitsgraad de grotere mate van uitbesteding kan zijn van (een deel van) dit proces aan respectievelijk een externe boekhouder of een sociaal secretariaat.

16 De business-maturiteit van de planning van bereidingen of productieplanning blijkt volgens de kwantitatieve gegevens voldoende groot te zijn, maar de mate van informatisering is beperkter. Dit wordt ook bevestigd door citaten komende uit diepte-interviews. De administratieve bedrijfsprocessen dienst na verkoop en distributie (verzending) zijn volgens de kwantitatieve én kwalitatieve respons bij veeleer een groot deel van de respondenten niet van toepassing. De meeste respondenten houden hun stock/voorraad bij op zicht en niet op een geïnformatiseerde manier. Dit wordt zowel bevestigd door de online enquête als de diepte-interviews. Uit het kwalitatief onderzoek volgt dat alle bedrijfsprocessen op de werkvloer in mindere mate geautomatiseerd zijn. Dit wordt ondermeer bevestigd tijdens de diepte-interviews voor het koppelen van de bestellingen aan de berekening van de ingrediënten en prijsberekening. Enkele kwalitatieve bevindingen volgend uit een beperkt aantal diepte-interviews met toeleveranciers in AGF zijn bijvoorbeeld: Het bekomen van een kwaliteitslabel kan belangrijk zijn bij de verkoop aan supermarkten omdat die zich op hun beurt trachten te profileren als een kwaliteitsvolle zaak naar hun klanten toe. Hierbij is het ook belangrijk bij te houden van wat aan wie werd geleverd ten voordele van de tracering van de producten. Hogere arbeidskosten kunnen er toe leiden dat zij opteren om minder met vast personeel te werken en meer met seizoenarbeiders. Het werk plannen is soms moeilijk en moet flexibel kunnen verlopen. De respondenten maken gebruik van een externe boekhouder en een eigen boekhoudpakket en de loonadministratie gebeurt met behulp van het sociaal secretariaat.

17 1 ALGEMEEN THEORETISCH KADER Dit hoofdstuk bevat het theoretisch kader voor alle vooropgestelde sectoren: land- en tuinbouw, voedingsdetailhandel en ondersteunende vrije beroepen. 1.1 Achtergrond en doelstellingen Het rapport vormt de neerslag van het onderzoekswerk dat werd verricht in het kader van het ICT-coachproject. De centrale onderzoeksobjecten van dit ICT-coachproject betreffen de detectie van ICT-noden en het aanreiken van haalbare oplossingen in de voedingsketen, meer bepaald voor die Vlaamse KMO s met tien of minder werknemers die zich in de sectoren land- en tuinbouw, voedingsdetailhandel en ondersteunende vrije beroepen bevinden. Het ICT-coachproject is een vervolgtraject op het in 2007 uitgevoerde Digimo-project. Aan de hand van dit project werd algemeen geconstateerd dat hoewel micro-ondernemingen (die tien of minder werknemers in dienst hebben) een vitaal onderdeel uitmaken van de Vlaamse economie, zij in mindere mate ICT bezitten en hiervan minder gebruik maken in hun bedrijfsactiviteiten. (KMO-IT & VUB, 2007, p ) Deze micro-ondernemingen beschikken in grote mate over basishardware (computers, faxtoestellen, internetverbindingen ) en basissoftware (tekstverwerking, rekenbladen). Gevorderde apparaten en software zoals barcodescanners en programma s zoals inkoop- en voorraadbeheer, financiële administratie en elektronisch klantenbeheer worden minder gebruikt. (KMO-IT & VUB, 2007, p ) Ook andere recente studies 2 bevestigen dat Vlaamse KMO s niet altijd gebruik maken van alle beschikbare technologische hulpmiddelen. Deze KMO s worden niet altijd optimaal door ICT ondersteund, waardoor hun bedrijfsprocessen soms op een minder efficiënte manier geleid worden. 2 Smart Business Strategies, mei 2009, KMO Special; UNIZO, juni 2010, E-commerce bij de KMO; KMO-IT, 2007, Kijk op de sector 07- distributie; KMO-IT, 2007, Kijk op de sector 07- architectenbureaus; KMO-IT & VUB, 2007, Digitale Hefbomen voor Innovatie bij Micro-ondernemingen (DIGIMO). 15 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

18 De resultaten van het Digimo-project leidden tot het opstarten van het ICT-coachproject in opdracht van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, EFRO. Een stuurgroep volgde het project op. Deze stuurgroep bestond uit de promotoren UNIZO, KATHO en Boerenbond. In het ICT-coachproject staan drie doelstellingen centraal: - Individuele begeleiding op maat uitvoeren zoals individuele trajectbegeleiding en adviseren van starters; - Sectorale begeleiding met inbegrip van inhoudelijke en communicatieve invulling van sectorale werkgroepen 3, detectie van de ICT-behoeften per sector (land- en tuinbouw, voedingsdetailhandel en ondersteunende vrije beroepen), sectoraal aanpassen van de audit-tool 4, toelichten van bestaande applicaties op basis van de geconstateerde noden; - Informeren en sensibiliseren aan de hand van informatieve roadshows, kennisdatabank en een publieke website. In het kader van de tweede projectdoelstelling poogt dit onderzoeksrapport een antwoord te bieden op de sectorale detectie van de ICT-noden (land- en tuinbouw, voedingsdetailhandel en ondersteunende vrije beroepen) bij Vlaamse ondernemers die tien of minder werknemers in dienst hebben. 3 Wegens gebrek aan interactie in de werkgroep, zijn de verdere besprekingen parallel gevoerd met de sectorale verantwoordelijken. 4 Deze tool is voor KMO-IT een hulpmiddel bij het afnemen van audits. 16 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

19 1.2 Methodologische aanpak De toegepaste onderzoeksmethodologie is gebaseerd op het triangulatieprincipe. Dit principe combineert verschillende onderzoeksmethoden, waarbij de ene techniek aangevuld wordt door de sterkte van de andere. (Kelchtermans, 1998, p. 3) In dit onderzoek wordt er een combinatie gemaakt van een kwalitatief en een kwantitatief onderzoek. Beide onderzoekstechnieken worden verder uitvoerig besproken. Het sectoraal onderzoek is in de eerste fase gestart met een literatuurstudie van al eerder gevoerde onderzoeken naar de toepassing en het gebruik van ICT binnen de Vlaamse bedrijven. Deze literatuurstudie had als doel inzicht te verwerven in het gebruik van ICT door Vlaamse KMO s. In een tweede fase werden onder de vorm van een inleidend kwalitatief vooronderzoek verkennende gesprekken en een focusgroep per hoofdsector georganiseerd (land- en tuinbouw, voedingsdetailhandel en ondersteunende vrije beroepen). De verkennende gesprekken werden semi-gestructureerd uitgevoerd aan de hand van een vooropgestelde vragenlijst, zonder daarbij de aandacht te verliezen voor andere bemerkingen van de respondent over het onderwerp. Hetzelfde patroon werd toegepast bij de focusgroepen, waarbij een beperkt aantal ondernemers per hoofdsector werd samengebracht om samen het onderwerp te bespreken. Tijdens een focusgroepgesprek probeert men veeleer moeilijke informatie te verzamelen, bijvoorbeeld motiveringen die de respondent moeilijk onder woorden kan brengen of waarover bij voorkeur niet wordt gesproken. Het gesprek verloopt aan de hand van een nietgestructureerde vragenlijst, een opsomming van aandachtspunten, maar waarvan de moderator kan afwijken. (De Pelsmacker & Van Kenhove, 2010, p ) De vaststellingen hieruit zorgden voor een verdere opsplitsing van de hoofdsectoren in specifieke deelsectoren. In een derde fase werd er een kwantitatief onderzoek georganiseerd door het verspreiden van een grootschalige online enquête binnen Vlaanderen. Hierdoor kon een groot aantal respondenten worden ondervraagd en cijfermatig inzicht verkregen om op die manier procentuele verhoudingen te kunnen weergeven. (Rightmarktonderzoek, s.d., Internet) 17 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

20 Er werd gekozen voor een online bevraging omwille van de snellere verzameling van de gegevens, de gebruiksvriendelijkheid en het eenvoudig invullen van de vragenlijsten en de efficiëntere verwerking van de gegevens. (De Laet & Toye, 2010, p. 124) De respondent kon ook zelf bepalen wanneer aan het onderzoek deel te nemen. (Rightmarktonderzoek, s.d., Internet) De vragenlijst was op elk moment beschikbaar (24u/24u, 7dagen/7dagen). De respondenten werden per mail op de hoogte gebracht van de websurvey. In deze mail werden de achtergrond en het doel van het onderzoek toegelicht en was een link opgenomen naar een internetpagina. Om de deelnemers extra te motiveren, hadden ze de kans een incentive te winnen. Op deze manier werd er een fractie van de doelgroep niet aangesproken, namelijk de ondernemers die nog niet over een computer beschikken of geen internetverbinding hebben. Enerzijds bleek uit voorgaand Digimo-project dat micro-ondernemingen in grote mate gebruik maken van basishardware en basissoftware. (KMO-IT & VUB, 2007, p ) Anderzijds blijkt uit cijfers van de jaarlijkse enquête afgenomen door de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie bij ondernemingen van het Vlaamse Gewest die 5 tot 9 werknemers hebben in 2009 dat: - 97% een computer gebruikt; - 96% een internetaansluiting heeft; - 64% een eigen website of homepage heeft; - 56% het Internet voor contact met de overheid gebruikt; - 13% online bestellingen ontvangt. Om een zo groot mogelijke respons te behalen, werden diverse sectororganisaties ingeschakeld, zodat zoveel mogelijk respondenten bereikt konden worden. 18 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

21 De resultaten van de enquêtes werden in een vierde fase verder uitgediept in een kwalitatief onderzoek door het voeren van diepte-interviews per deelsector. Door dit face-to-face kwalitatief onderzoek had de interviewer de kans om via enkele vooropgestelde aandachtspunten dieper in te gaan op de onderliggende motivaties en attitudes van de respondenten. (De Pelsmacker & Van Kenhove, 2010, p. 94) Dit kwalitatief onderzoek werd ook als een verdiepende en complementaire fase gebruikt, waarbij de resultaten van het kwantitatief onderzoek verder onderzocht werden. (Kelchtermans, 1998, p. 10) Alle gegevens per interview werden geïnterpreteerd en vergeleken met de andere diepte-interviews binnen dezelfde deelsector zodat meer algemene scenario s werden verkregen. (Kelchtermans, 1998, p. 5) Concreet werd elk interview getranscribeerd. Elk interview onderging een beschrijvende codering, een interpretatieve codering en een verticale analyse. Nadien werd er een horizontale analyse uitgevoerd op alle interviews. Tijdens de gesprekken werden ook specifieke citaten genoteerd die een meerwaarde betekenden bij de uiteindelijke verwerking van alle gegevens. 19 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

22 1.3 Onderzoeksopzet ICT binnen Vlaamse bedrijven Inleiding Literatuurstudie benadrukte de vele, maar vaak ook nog niet toegepaste mogelijkheden van ICT-ondersteuning en gaf een algemene kijk op de mate waarin de Vlaamse KMO s gebruik maken van ICT. Meermaals werd geconcludeerd dat Vlaamse (micro)ondernemingen vaak te weinig hun bedrijfsprocessen informatiseren en automatiseren. Vanuit diverse organisaties zijn verschillende publicaties verschenen over het gebruik van ICT. Dat benadrukt de interesse in dit onderzoeksobject. Ook al zijn niet alle studies toegespitst op de specifieke doelgroep van ICT-coach en variëren de bestudeerde bedrijven ook vaak in grootte of sector, toch vormen deze statistische en kwalitatieve bronnen een goede basis om enerzijds een algemeen beeld en anderzijds een meer sectorspecifiek beeld van de ICTproblematiek te schetsen. 20 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

23 Begrippen Micro-ondernemingen Deze micro-ondernemingen stellen maximaal tien werknemers te werk en hebben een omzet van 2 miljoen euro. (KMO-IT & VUB, 2007, p. 21) De betrokken KMO s zijn gevestigd op Vlaams grondgebied en zijn elk op hun wijze betrokken bij de voedingsketen (productie, verwerking, distributie en ondersteuning). Ze beschikken over maximaal tien werknemers (er wordt geen rekening gehouden met tijdelijke krachten). De term onderneming omvat in dit rapport alle sectoren (land- en tuinbouw, voedingsdetailhandel (en toeleveranciers in AGF) en ondersteunende vrije beroepen) Informatie- en communicatietechnologie In deze studie wordt informatie- en communicatietechnologie gezien als alle technologische hulpmiddelen die de bedrijfswerking van micro-ondernemingen efficiënter en effectiever laat verlopen. (KMO-IT & VUB, 2007, p ) Informatie- en communicatietechnologie (ICT) is een vakgebied dat zich met informatiesystemen, telecommunicatie, Internet en computers bezighoudt. Hieronder valt het ontwikkelen en beheren van systemen, netwerken, databanken en websites. Ook het onderhouden van computers en programmatuur en het schrijven van administratieve software valt hieronder. (Wikipedia, s.d., Internet) 21 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

24 Informatisering Informatisering is het inzetten van middelen uit de informatie- en communicatietechnologie door middel van computers voor uitvoering van processen. (Encyclo, s.d., Internet) Bij de interpretatie van dit begrip wordt in dit project de informatisering van administratieve bedrijfsprocessen vooropgesteld Automatisering Automatisering is het vervangen van menselijke arbeid door machines of computers en computerprogramma's. De drijfveer is economisch: de som van arbeid en grondstofverbruik is na automatisering kleiner dan daarvoor. (Wikipedia, s.d., Internet) Bij de interpretatie van dit begrip wordt in dit project de automatisering van bedrijfsprocessen op de werkvloer vooropgesteld. 22 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

25 1.3.2 ICT binnen de sectoren Land- en tuinbouw Deze informatie is terug te vinden in het aparte rapport van de land- en tuinbouw opgemaakt in het kader van het ICT-coachproject Vrije beroepen Deze informatie is terug te vinden in het aparte rapport van de vrije beroepen opgemaakt in het kader van het ICT-coachproject Voedingsdetailhandel en toeleveranciers in AGF Het bezit en gebruik van hardware en internetverbindingen liggen bij bakkers en slagers in dezelfde lijn. (KMO-IT & VUB, 2007, p. 106, 109, 110, 113, 115) De meeste bakkerijen en slagerijen hebben wel een computer in hun onderneming (+/- 70%), maar gebruiken zeer weinig gevorderde apparaten zoals barcodescanners door het ambachtelijke karakter (beperkt aanbod van producten, bovendien zelf bereid) (+/-8% bij slagers). Bij slagers ligt de koppeling van kassa of weegschaal met de computer relatief laag (+/- 40%). Het aantal internetverbindingen ligt bij beide deelsectoren zeer hoog (+/-90%), maar het gebruik van Internet voor bedrijfsdoelstellingen ligt dan weer een stuk lager. Het plaatsen van bestellingen bij hun leverancier (+/- 50% bij bakkers en 37% bij slagers) en het opnemen van bestellingen van klanten (+/- 26% bij bakkers en 30% bij slagers) via de computer gebeurt minder. Ongeveer 20% van de bakkers en slagers heeft een eigen website. Door het zeer lokaal publiek is een website vaak overbodig. Ongeveer 63% van de bakkers en 55% van de slagers heeft een adres voor professioneel gebruik. 23 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

26 Bakkers maken veel gebruik van de basissoftware, bij slagers maakt ongeveer 80% gebruik van software voor tekstverwerking. Gevorderde software (inkoop- en voorraadbeheer, klantenbeheer) wordt zowel bij bakker als slager veel minder gebruikt. Online bankieren wordt door +/- 85% van de bakkers en slagers gedaan. Uit het onderzoek Kijk op de sector 07, uitgevoerd door KMO-IT in 2007 bij tien kleine en/of middelgrote ondernemingen (5-400 werknemers) uit de Vlaamse distributiesector, bleken de onderstaande vaststellingen. Deze bevindingen worden ook als vaststellingen gezien voor de toeleveranciers van aardappelen, groenten en fruit. De distributiesector heeft nood aan een digitalisering van de voorraad, waardoor fouten in de inventaris, het verkeerd of niet ingeven van stockbewegingen vermeden kunnen worden. De communicatie en samenwerking met leveranciers kan geoptimaliseerd en geautomatiseerd worden. Leveranciers beschikken over een eigen systeem van goederenidentificatie, maar in het up-to-date houden van deze informatie gaat echter veel tijd verloren. Ook uitbreidingen, zoals catalogusbeheer, marketing en beheer van de website worden nog te vaak los van elkaar doorgevoerd in plaats van ze optimaal te integreren met applicaties, zoals aankoop, voorraadbeheer en marketing. De verwerking van klantengegevens en benadering van de klanten is nog niet optimaal. Distributiebedrijven beschikken wel degelijk over een database met klantengegevens, maar die wordt niet gebruikt voor het aanwenden en verspreiden van informatie (welke producten heeft de klant aangekocht, voor welke producten is de klant nog in onderhandeling ). Het belang hiervan wordt ook benadrukt in de KMO-special van Business Strategies (mei 2009). 24 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

27 1.4 Maturiteitsmodel Het Business-IT Alignment Paradigma Business-IT Alignment is een continu proces van uitbouwen van de voorhanden zijnde informatietechnologie (IT-infrastructuur, bedrijfsapplicaties, ed.). Dat leidt ertoe dat met de meest geschikte IT-investeringen de vooropgestelde strategie en bedrijfsdoelstellingen van een onderneming daadwerkelijk gerealiseerd kunnen worden. Dit verbeteringsproces wordt voortdurend gedragen en bijgestuurd door de stelling dat de Business needs en de beoogde IT-mogelijkheden steeds in overeenstemming moeten worden gebracht. Vroeger bestond IT veeleer uit computers, softwarepakketten, netwerkverbindingen etc. die door IT-ers en technici tot een werkend geheel werden samengebracht. Tegenwoordig echter zijn het de mensen van IT én van de Business (m.a.w. met expertise in de bedrijfswerking van de onderneming) die samen continu de bedrijfsprocessen optimaliseren en stroomlijnen om te bouwen aan een geïntegreerd informatiesysteem. (Hinssen, 2010, p. 13) Peter Hinssen gaat nog verder in deze stelling en heeft het in zijn boek Business/IT Fusion over de Fusie tussen Business en IT. Hij stelt onder meer het volgende: Fusion means blending IT into the business. No longer treating IT as a supplier but completely integrating IT into the business. (Hinssen, 2010, p. 16) Het Business/IT Alignment paradigma was dan ook de inspiratiebron en het fundament voor dit sectoraal onderzoek in het kader van het ICT-coachproject, waarbij enerzijds diepgaand werd gepeild naar de inzichten van de ondernemer in de Business van zijn organisatie en anderzijds naar de maturiteitsgraad van de IT-ondersteuning. 25 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

28 1.4.2 De Methodiek van Maturiteitsmodellen Maturiteitsmodellen worden tegenwoordig in diverse domeinen toegepast om volwassenheidsniveaus te modelleren. Het meest bekende is het Software Capability Maturity Model (CMM) dat zich richt op het ontwikkelen van software en dat werd ontwikkeld door het Software Engineering Institute (SEI) 5 van de Carnegie Mellon University 6 : The Capability Maturity Model Integration (CMMI) for systems and software is a process improvement framework that organizations can use to improve their ability to build and maintain quality products and services. Developed by the Software Engineering Institute (SEI), CMMI is also a set of best practices that addresses productivity, performance, costs, and stakeholder satisfaction. (Arinc, s.d., Internet) Jerry Luftman, Professor aan het Stevens Institute of Technology, 7 ontwikkelde maturiteitsmodellen voor Assessing Business-IT Alignment Maturity : The strategic alignment maturity assessment provides organizations with a vehicle to evaluate these activities. Knowing the maturity of its strategic choices and alignment practices make it possible for a firm to see where it stands and how it can improve. (Luftman, 2000, Internet) Het toepassen van maturiteitsmodellen heeft tot doel een referentiekader aan te reiken waarmee een organisatie belangrijke domeinen zoals processen, informatieflows, organisatiestructuren, diensten, infrastructuren, bedrijfsdoelen etc. in maturiteitsniveaus gradueel kan weergeven en omschrijven. Het biedt bovendien de mogelijkheid om op gestructureerde en objectieve wijze aan de hand van welbepaalde criteria binnen de organisatie een nulmeting van de AS IS (bestaande) situatie in kaart te brengen, waardoor men in staat is te beoordelen op welk volwassenheidsniveau de organisatie functioneert. 5 URL: 6 Carnegie Mellon University, Pittsburgh, Pennsylvania, USA. 7 Stevens Institute of Technology, Castle Point on Hudson, Hoboken NJ USA 26 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

29 Maturiteitsmodellen stellen vervolgens het management in staat een concreet verbeteringspad naar een TO BE (gewenste) situatie uit te stippelen dat in het meest brede spectrum kan gaan van een onbeheerst nulniveau tot een geconsolideerd kwaliteitsvol optimum. Concreet kan dit gerealiseerd worden door het monitoren en bijsturen op basis van zogenaamde KPI s 8. In het artikel A Maturity Model of Enterprise Business Intelligence beschrijven Chee-Sok Tan, Yee-Wai Sim en William Yeoh 9 het Capability Maturity Model: CMM is a process improvement approach that provides organisations with the essential elements of effective processes. It can be used to guide process improvement across a project, a division, or an entire enterprise. CMM helps in integrating traditionally separate organisational functions, setting process improvement goals and priorities, giving guidance for quality processes, and providing a point of reference for appraising current processes. (Tan, Sim & Yeoh, 2011, Internet) Amelior definieert deze methodiek als volgt: Een maturiteitsmodel is een hulpmiddel, ontwikkeld om organisaties te helpen effectieve processen te implementeren in een bepaald domein. Het is een gestructureerde verzameling van elementen die de karakteristieken van effectieve processen beschrijven. Een maturiteitsmodel vertrekt van het idee dat organisaties niet op één dag van nulcompetentie naar optimale competentie evolueren. (Amelior, 2010, Internet) Een maturiteitsmodel wordt concreet voorgesteld onder de vorm van een matrix, waarin elke kolom overeenstemt met een bepaald domein. Horizontaal worden in de cellen de maturiteitsniveaus omschreven. Hoe hoger het niveau waarin een bepaald domein van een organisatie zich bevindt, hoe meer maturiteit zij in dit domein heeft bereikt. Voor een domein waar de maturiteitsgraad nog als onvoldoende wordt beschouwd, kan de organisatie streven naar een hoger level. 8 KPI: Key Performance Indicators 9 School of Information Systems, Deakin University, Victoria, Australia 27 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

30 In onderstaande figuur wordt een concreet voorbeeld van een maturiteitsmatrix weergegeven, toegepast op drie domeinen in een organisatie, met name Strategie & Beleidsvorming, Informatiebeheer en Mensen & Cultuur en dit op drie onderscheiden maturiteitsniveaus: Strategie & Beleidsvorming Informatiebeheer Mensen & Cultuur Niveau 3 Systeem Integrale Strategie Integrale Informatie Human Resource management Niveau 2 Afdelings- Eiland- Personeels- Proces Strategie Informatie beleid Niveau 1 Rudimentaire Versplinterde Personeels- Pionier Strategie Informatie beheer Het onderzoek naar de graad van inzicht in de Business en het niveau van IT-ondersteuning werd dan ook methodisch uitgevoerd en aan de hand van twee concrete maturiteitsmodellen volgens diverse facetten geanalyseerd. 28 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

31 1.4.3 De Bizz-maturiteitsmatrix - Business-maturiteitsgraad De algemene hypothese van dit onderzoek stelt dat een ondernemer in eerste instantie voldoende aandacht dient te besteden aan het reflecteren over de bedrijfsstrategie, over de bedrijfsdoelstellingen op middellange termijn en over het optimaliseren van de essentiële processen in de administratie en op de werkvloer. Pas dan is de tijd rijp om te onderzoeken welke de meest rendabele investeringen kunnen zijn in informatisering van de administratieve processen en automatisering op de werkvloer. Deze denkpiste moet de ondernemer in staat stellen de bedrijfswerking en de Business perspectieven volledig in lijn te brengen met rendabele bedrijfsapplicaties en een optimale IT-infrastructuur. Op basis van de Bizz-Maturiteitsmatrix in de figuur op de volgende pagina werden gerichte vragen gesteld over de vijf essentiële Business dimensies van een onderneming, met name de domeinen: Strategie en bedrijfsdoelen; Producten- en dienstenportfolio; Organisatiestructuur; Bedrijfsprocessen (administratief en op de werkvloer); Bedrijfsinformatie. Aangezien de bedrijfsprocessen en de bedrijfsinformatie inherent verwant zijn werden deze in de bevraging en het onderzoek samen behandeld. Een analyse van de antwoorden op de gestelde vragen levert per sector een duidelijk beeld op van de bereikte volwassenheidsgraad per bedrijfsdomein, gaande van het niveau Reflectief over Conceptueel en Optimaliserend tot het maximum niveau Geconsolideerd. In de matrix wordt per domein en per niveau beknopt de betreffende maturiteitsgraad beschreven. 29 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

32 Bizz-maturiteitsmatrix Business-maturiteitsgraad Maturiteits- Bedrijfsdoelen Producten Organisatie Bedrijfs- Bedrijfs- Niveau Strategie Diensten Structuur processen informatie Niveau 4 Geconsolideerd doordacht inzicht in en communicatie over de strategie en bedrijfsdoelen op (middel)lange termijn uitgewerkt plan van de gewenste bedrijfsportfolio in lijn met de bedrijfsdoelen uitgewerkt plan van de gewenste organisatiestructuur met functies en verantwoordelijkheden in lijn met de bedrijfsdoelen uitgewerkt plan van de gewenste bedrijfsprocessen, geïntegreerd en in lijn met de bedrijfsdoelen uitgewerkt plan van de gewenste bedrijfsinformatie en administratieve informatieflows in lijn met de bedrijfsdoelen Niveau 3 Optimaliserend verdieping van de strategie en bedrijfsdoelen op (middel)lange termijn innovatie van de bedrijfsportfolio optimalisatie van de organisatiestructuur met functies en verantwoordelijkheden optimalisatie van de bedrijfsprocessen (Business Process Reengineering) optimalisatie van bedrijfsinformatie en administratieve informatieflows schematische definiëring van de Niveau 2 Conceptueel definiëring van operationele bedrijfsdoelen definiëring van de bestaande bedrijfsportfolio schematische definiëring van de bestaande organisatiestructuur schematische definiëring van de bestaande bedrijfsprocessen (Business Process Modellering) bestaande bedrijfsinformatie (o.a. gestructureerde vs. ongestructureerde informatie) en administratieve informatieflows Niveau 1 Reflectief ontluikende bewustwording voor strategie en bedrijfsdoelen ongestructureerde identificatie van de bestaande bedrijfsportfolio ongestructureerde identificatie van de bestaande organisatiestructuur ongestructureerde identificatie van de bestaande bedrijfsprocessen ongestructureerde identificatie van de bestaande bedrijfsinformatie 30 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

33 Met het begrip Business consultancy ontkoppelpunt, zoals in onderstaande figuur grafisch is weergegeven, wordt verduidelijkt dat de analyse van alle bovengenoemde processen en facetten die zich binnen een onderneming afspelen, in hoofdzaak het werk zou moeten zijn van de ondernemer zelf en zijn medewerkers. Anderzijds kan het aangewezen zijn dat de ondernemer voor de Businessanalyse bijgestaan en geadviseerd wordt door een Business consultant met expertise in de betreffende bedrijfssector. Business Consultancy Ontkoppelpunt Ondernemer Business Consultant De positie van het ontkoppelpunt duidt aan in welke mate de ondernemer in staat is om zelf deze analyse door te voeren en in hoeverre hij een beroep moet doen op een externe Business consultant. 31 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

34 1.4.4 De IT-maturiteitsmatrix - graad van IT-ondersteuning Op basis van de IT-Maturiteitsmatrix in de figuur op de volgende pagina werden gerichte vragen gesteld over de belangrijkste informatietechnologische componenten (IT-middelen) die binnen de onderneming de informatisering van administratieve processen en de automatisering van bedrijfsprocessen op de werkvloer operationeel maken. Hierbij werd gepeild naar volgende deelaspecten: Bedrijfsapplicaties: standaardsoftware en sectoriële toepassingen; IT-componenten voor de eindgebruiker: de Client side; IT-componenten op de achtergrond (servers ed.): de Back Office side; Netwerkcomponenten voor de datacommunicatie intern en extern. Op die wijze werd de IT-ondersteuning vanuit verschillende standpunten gedetecteerd en werden onderlinge verbanden gelegd. Tevens werden de ondernemers bevraagd over de huidige en de gewenste toestand betreffende beveiliging en opslag van gegevens, gebruik van eigen website, toepassen van E-commerce ed. Een analyse van de verkregen antwoorden levert per sector een duidelijk beeld van de bereikte volwassenheidsgraad van de IT-middelen per deelaspect, gaande van het niveau Embryonaal over Primair en Professioneel tot het maximum niveau Innovatief. In de matrix wordt per deelaspect en per niveau beknopt de betreffende maturiteitsgraad beschreven. 32 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

35 IT-maturiteitsmatrix - Graad van Ondersteuning door IT Maturiteits- Niveau Bedrijfsapplicaties IT Client side IT Back Office side IT Netwerk Niveau 4 Innovatief geïntegreerde bedrijfsspecifieke applicatie(s) netwerk van PC s automatisering op de werkvloer mobile devices afzonderlijke server(s) voor databases, applicatieserver, backupsysteem hosting van webserver databases, applicaties etc. cloud computing mobile internet Niveau 3 Professioneel mix van afzonderlijke pakketten en sectorspecifieke bedrijfsapplicaties netwerk van PC s automatisering op de werkvloer afzonderlijke server(s) voor dataopslag, backup... lokaal netwerk (wired / wireless) met centrale internettoegang Niveau 2 Primair eenvoudige afzonderlijke pakketten netwerk van PC s PC s fungeren als server peer-to-peer netwerk Niveau 1 Embryonaal weinig of geen bedrijfsondersteunende software beperkt aantal afzonderlijke PC s geen server geen netwerk 33 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

36 Tijdens de analyse werd tevens nagegaan welke correlaties er bestaan tussen het behaalde maturiteitsniveau in de Businessdomeinen enerzijds en de graad van IT-ondersteuning anderzijds. Met het begrip IT consultancy ontkoppelpunt, dat in de onderstaande figuur grafisch wordt weergegeven, wordt verduidelijkt dat het onderzoeken welke IT-middelen voor de onderneming de meest adequate zijn om de Business needs te ondersteunen niet zozeer de taak is van de ondernemer, aangezien niet verwacht kan worden dat hij zelf de nodige IT-expertise hierover bezit. Daarom is het aan te raden dat de ondernemer voor de analyse van welke ITinvesteringen het meest aangewezen zijn, een beroep doet op een IT-consultant. Na onderzoek van de IT-noden en een vergelijkend marktonderzoek zal die de ondernemer adviseren in het beslissingstraject dat leidt tot de implementatie van een IT-infrastructuur en bedrijfstoepassingen die op een optimale wijze de bedrijfsprocessen kunnen ondersteunen. IT Consultancy Ontkoppelpunt Ondernemer IT Consultant Het ontkoppelpunt ligt normaliter veeleer links, wat erop wijst dat voor de IT-investeringen de ondernemer veel meer en vroeger in het beslissingstraject een beroep zal doen op een IT-consultant. In het kader van dit EFRO-project zal het in concreto de ICT-coach zijn die dergelijk advies zal verlenen. 34 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

37 1.4.5 Relatie tussen de Bizz-maturiteit en de IT-maturiteit IT-maturiteit Innovatief Professioneel Primair Embryonaal Bizz-maturiteit Reflectief Conceptueel Optimaliserend Geconsolideerd De bovenstaande grafiek is de visuele voorstelling van de mogelijke correlatie tussen Bizz-maturiteit en IT-maturiteit, waarbij de trend in Business-IT alignering evolueert naar een optimum zowel op het niveau van Bizz-maturiteit (geconsolideerd) als op het niveau van IT-maturiteit (innovatief). 35 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

38 1.5 Vooronderzoek Aan de hand van kwalitatieve onderzoeken in de vorm van verkennende gesprekken en focusgroepen per sector kan er een bredere kijk op de sectoren ontstaan. Op het moment van uitvoering van deze kwalitatieve onderzoeken waren de sectoren nog niet afgebakend. Gezien de erg brede doelgroepen, werd er geopteerd om de verkennende gesprekken en focusgroepen te beperken tot enkele deelsectoren. Bij land- en tuinbouw beperkte zich dit tot vee- en varkenshouders en een enkele plantenkweker, bij de voedingsdetailhandel beperkte dit zich tot de slagers, een enkele chocolatier en enkele superettes, voor de sector van de vrije beroepen werden advocaten, dierenartsen en architecten aangesproken. Uit deze gesprekken bleek dat elke sector uit verscheidene deelsectoren bestaat en er verschillende werkmethoden toegepast worden gebaseerd op eigen wensen en behoeften. Het werd duidelijk dat de ICT-noden onmogelijk konden veralgemeend worden per sector. Bijgevolg werden de verschillende doelgroepen apart afgebakend en werden de hoofdsectoren (land- en tuinbouw, voedingsdetailhandel en ondersteunende vrije beroepen) opgesplitst in deelsectoren om zo tot waardevolle en diepgaande conclusies te komen. Zo ontstonden er acht deelsectoren: Land- en tuinbouw - Serretelers; - Varkenshouders. Voedingsdetailhandel - Bakkers; - Slagers; - Toeleveranciers (handel in aardappelen, groenten en fruit). 36 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

39 Ondersteunende vrije beroepen - Advocaten; - Boekhouders (-fiscalisten); - Dierenartsen. Hieronder volgen enkele vaststellingen voor de voedingsdetailhandel. 37 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

40 1.5.1 Inzicht in de bedrijfsprocessen Land- en tuinbouw Deze informatie is terug te vinden in het aparte rapport van land- en tuinbouw opgemaakt in het kader van het ICT-coachproject Vrije beroepen Deze informatie is terug te vinden in het aparte rapport van de vrije beroepen opgemaakt in het kader van het ICT-coachproject Voedingsdetailhandel De werkdruk is heel groot bij de ondernemers. Elk uur dat zij niet effectief bezig zijn met hun zaak, wordt door hen vaak als een verloren uur gezien. Door dit tijdsgebrek houden zij zich bij voorkeur meer bezig met de activiteiten op de werkvloer en de verplichte administratie dan tijd te investeren in het nadenken over visie, structuur. Dit kan ook een verklaring zijn voor de lagere respons op de online enquête. 38 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r

41 1.5.2 Graad van IT-ondersteuning Land- en tuinbouw Deze informatie is terug te vinden in het aparte rapport van land- en tuinbouw opgemaakt in het kader van het ICT-coachproject Vrije beroepen Deze informatie is terug te vinden in het aparte rapport van vrije beroepen opgemaakt in het kader van het ICT-coachproject Voedingsdetailhandel (slagers) Er bestaan ook grote verschillen in het toepassen van informatisering binnen de voedingsdetailhandel. In de focusgroep met slagers-traiteurs werd gesuggereerd dat sommige ondernemers gebruik maken van administratieve softwarepakketten. Andere houden hun administratie nog steeds op papier bij. Dat wordt niet altijd bepaald door de leeftijd, maar vaak door de kostprijs van het pakket en de onnodige modules van het pakket. Slagers hebben weinig nood aan een website en een webshop is helemaal niet aan de orde, gezien de persoonlijke eisen van de klanten (bv. dikte van het te versnijden vlees). Slagers zullen ook minder bestellen bij de leverancier via mail of website, aangezien de vertegenwoordigers in de zaak langskomen. 39 A l g e m e e n t h e o r e t i s c h k a d e r