[2015] Basistraining Oplossingsgericht Werken. "Mission Possible" andere interventies voor professionals

Transcriptie

1 "Mission Possible" [2015] Basistraining Oplossingsgericht Werken andere interventies voor professionals Gerrit van de Vegte

2 CONTENTS Wat is oplossingsgericht werken (OGW)?...1 De krachtbronnen van OGW...2 Anders aan OGW...2 Bewezen Effectief...2 Wie kan oplossingsgericht werken gebruiken?...2 Empowerment voor de Hulpverlener...2 Waar kun je oplossingsgericht werken inzetten?...3 Waarom Oplossingsgericht werken?...4 Wat levert de training oplossingsgericht werken de professional op?...4 Begeleidde intervisie...4 Support...4 Hoe oplossingsgericht werken?...6 De trainingsopzet...6 Thema s per bijeenkomst:...6 Typische dagindeling:...6 Erkenning:...6 Wat bied ik nog meer?...6 Literatuur...7 Bijlage 1. Medisch model versus Empowerment model Bijlage 2. Lijst voor hulpverleners Bijlage 3.De Schaalvraag Bijlage 4. De drie-typische relaties Bijlage 5. Vragen en Strategieen voor cliënten in crisis of moeilijke omstandigheden Bijlage 6. Oplossingsgerichte vragen bij afsluiting Bijlage 7. De derde gesprek evaluatie Bijlage 9. Intervisiemodel Bijlage 10. Het Succesvolle Team Bijlage 11. Websites Oplossingsgericht Werken Bijlage 12. Observatieopdrachten Bijlage 13.Het Team Centrum Oplossingsgericht Werken... 50

3 WAT IS OPLOSSINGSGERICHT WERKEN (OGW)? Oplossingsgericht werken is een generalistische, multifunctionele methode die bedoeld is om individuen, gezinnen en groepen te helpen ten goede te veranderen. Dit gebeurt door het stellen van werkbare doelen. De motivatie te vergroten door het zoeken naar eerdere successen en te zoeken naar uitzonderingen op het probleem. De samenwerking te versterken die nodig is om die doelen te bereiken. Oplossingsgericht werken is generiek in die zin dat het slechts een geraamte is. Het is een stellage, een algemene en in zekere zin zelfs universele structuur die op allerlei situaties past waar mensen de behoefte hebben hun functioneren te veranderen, te verbeteren of te ontwikkelen. Oplossingsgericht werken is multifunctioneel in de zin dat het toepasbaar is op een breed scala van situaties waar de behoefte bestaat om de wijze van functioneren van personen, gezinnen of groepen te veranderen of te verbeteren. Het is een instrument dat helpt bij het verbeteren van het functioneren. Oplossingsgericht werken is geschikt voor het oplossen van problemen, coachen, persoonlijke ontwikkeling, teambuilding, schoolproblemen, gedragsproblemen, het managen van verandering en organisatieontwikkeling en training. Oplossingsgericht werken is een stapsgewijs proces dat uit een aantal logische stappen bestaat. In de eerste stap ontwikkel je een visie, een droom over hoe je het in de toekomst wilt hebben. Vervolgens zoek je een concreet doel dat helpt om die visie of droom waar te maken. Oplossingsgericht werken vergemakkelijkt het stellen van doelen. Oplossingsgericht werken is een doelgericht proces. De eerste stappen daarin zijn gewijd aan het formuleren en verduidelijken van een doel dat van belang is om te bereiken. Instrumenten daarbij zijn : de wondervraag en schaalvraag. Oplossingsgericht werken verhoogt de motivatie, versterkt de samenwerking en verhoogt het plezier. Het geheim van het oplossingsgericht werken ligt in de aantrekkingskracht die hiervan uitgaat, omdat dit proces het van nature in zich heeft om de motivatie op te voeren. Het geeft de betrokkenen een gevoel van wederzijdse waardering die ontstaat en de bereidheid elkaar te helpen en te steunen. De Solution-Focussed Therapy is ontwikkeld door Insoo Kim Berg en Steve de Shazer en hun collega s (cf. De Jong & Berg, 2001) van het Brief Family Therapy Center in Milwaukee (zie voor eein uitgebreide inleiding; de Vries, 2002). Zij sluiten nauw aan bij de empowerment beweging in Amerika. Vele professionals (o.a. Berg, 2002;2004;2005;2006, Furman,2006;2009, Metcalff, 2007) hebben een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van de methodiek geleverd. Dat maakt hun interventies zeer geschikt voor veel professionals in het welzijnswerk; de GGZ en binnen de school- en jeugdzorg. Pg. 1

4 De krachtbronnen van OGW Het oplossingsgericht werken (OGW) is een van de best uitgewerkte methodes die van de gedachte uit gaat dat de sterke kanten van de cliënt leiden naar de oplossing. Onderzoek heeft uitgewezen dat deze methode effectief en kortdurend is. De methode sluit aan bij de wijd verbreidde gedachte dat het de cliënt is die de oplossingen in huis heeft. Cliënten bedenken hun eigen doelen en de manier waarop zij die doelen willen behalen. Oplossingsgericht werken ondersteunt de sterke kanten van de professional. Het maakt de professional effectiever, doelmatiger en creatiever. Anders aan OGW In de meeste hulpverleningen stelt de profesional (in overleg met de cliënt) de diagnose, hulpverleningsdoelen, hulpverleningsplannen en interventies vast; de professional is de expert. Daarvoor is een uitgebreide analyse van de problemen en de oorzaken ervan nodig. In het oplossingsgericht werken wordt de cliënt de expert over zijn: ideeën,doelen en manier die doelen te bereiken. Binnen het oplossingsgerichte traject is de professional gericht op: het stellen van vragen die de cliënt helpen zijn sterke kanten en zijn expertise te ontdekken, te waarderen en te gebruiken. De cliënt wordt gezien als competent, hij is degene die weet welke hulpverleningsdoelen relevant voor hem zijn, welke vaardigheden, krachten en hulpbronnen hij heeft en wat voor hem oplossingen zijn die zullen werken. De expertise van de hulpverlener is om de aanwezige competenties aandacht te geven, uit te bouwen en in te zetten in een door de cliënt gewenste richting. De cliënt wordt van klachtgericht, krachtgericht. Diagnoses, behandelplannen en protocollen zijn binnen de COW minder belangrijk. Bewezen Effectief Uit ongeveer 80 onderzoeken (McDonald, 2007) 1 blijkt dat de OGW bij vele cliënten en een grote verscheidenheid aan problemen even effectief is als andere methoden waarbij het minder tijd en geld kost. Het OGW is effectiever bij gedragsveranderingen en voor moeilijk behandelbare cliënten en is bovendien van een kortere duur als andere behandelvormen. Daarnaast verminderd het de druk en stress van de therapeuten. WIE KAN OPLOSSINGSGERICHT WERKEN GEBRUIKEN? Empowerment voor de Hulpverlener Professionals maken hun werk vaak zwaar door een "teveel" aan... Zoals, het te veel willen bereiken, te veel oplossingen aandragen, te veel verantwoordelijkheid nemen. Deze training wil het tegenovergestelde bereiken. De hulpverlener zal leren te vertrouwen op de mogelijkheden van de cliënt en deze in een positiever licht gaan zien. Hij zal technieken in handen krijgen om de cliënt te helpen zelf verantwoordelijkheid te nemen voor datgene wat deze wil veranderen. Daardoor zal het werk niet alleen lichter worden maar komt de hulpverlener in zijn kracht: mensen helpen om zichzelf te helpen. Wat houdt de training in? 1 McDonald, A. (2007). Solution Focused Therapy, Theory, Research & Practice (2 nd ed). London: Sage Publications Ltd. Pg. 2

5 In de training worden alle basisvaardigheden van het oplossingsgericht werken getraind. Mandaat verwezenlijken, positioneren en leiding nemen met behoud van de regie van de cliënt. Het creatieve proces bevorderen en werken met de ideeën en oplossingen de cliënt.leren beheersen van belangrijke oplossingsgerichte interventies. Leren geven van complimenten en positieve feedback. Samenwerking tot stand brengen met gestuurde en klagende cliënten. Samenwerking tot stand brengen met alle betrokkenen rondom de cliënt en met hen die kritisch; afwijzend en afwerend zijn. Samenwerking tot stand brengen met gezinnen, groepen en individuen. Supportaanpak. Oplossingsgericht werken binnen netwerken/ Multi disciplineer overleg. De cliënt leren zien als de deskundige in het vinden van oplossingen Kennis hebben van de 5 motivatie factoren van Furman en de vijf regels van geloof van Feuerstein en deze kunnen toepassen. Het sturen van veranderingsprocessen op basis van samenwerking. Wat zijn de onderwerpen van de training? De onderwerpen die behandeld zullen worden zijn: Wat Werkt? De werkzame bestanddelen van de hulpverlening. De praktische invulling van empowerment. De onbevooroordeelde, "niet weten" houding van de hulpverlener. Diverse cliënten: de klant, de klager en de bezoeker. Het geven van complimenten en persoonlijke reacties. Het werken met de wondervraag en de schaalvraag. Het construeren van doelen en oplossingen. Het vinden en analyseren van uitzonderingen. Het versterken van vooruitgang. Het krijgen van mandaat. Het werken met systemen en support. WAAR KUN JE OPLOSSINGSGERICHT WERKEN INZETTEN? Oplossingsgericht werken kun je inzetten in vele verschillende plaatsen waar met cliënten wordt gewerkt; zoals maatschappelijk werk; Centrum voor jeugd en gezin, wijkteams; jeugdteams; scholen; jeugdzorg; raden voor de kinderbescherming; coachen; relaties en gezinnen; netwerken; organisaties en intervisie/supervisie Pg. 3

6 WAAROM OPLOSSINGSGERICHT WERKEN? Wat levert de training oplossingsgericht werken de professional op? In de afgelopen jaren heb ik honderden professionals getraind. Daarvan heb ik bij 100 professionals een enquete afgenomen om te onderzoeken wat volgens hen het nut wasvan oplossingsgericht werken, en hoe zij het oplossingsgericht werken in hun dagelijkse praktijk gebruiken. De uitkomsten: De training werd als zeer praktisch ervaren en hoog gewaardeerd. Men kan er direct mee aan de slag. Men gebruikt de OGW in de loop der tijd steeds meer. Men kan hem bij veel cliënten gebruiken. Men kan hem bij veel problemen gebruiken. De effecten die men noemt zijn: Het werk wordt lichter. Men ervaart niet meer de last om oplossingen te moeten bedenken voor de problemen van cliënten men ziet dat de cliënt dat zelf kan. De gesprekken zijn positiever en meer ontspannen. Er is meer werkplezier. De cliënt wordt hoopvoller en actiever. Hij krijgt meer zelfvertrouwen. Ook zijn werk wordt lichter. Het werkt voor de cliënt heel overzichtelijk. Men werkt efficiënter. Men heeft meer overzicht en houvast in de gesprekken. Het neemt minder tijd in beslag. Het verhoogd de motivatie. Er lijkt een zelfenthousiasmerend effect uit te gaan van hetogw door twee "beloningen". Men ziet dat het werkt bij de cliënten en het werk wordt lichter en positiever voor de hulpverlener. Begeleidde intervisie Uit onderzoek blijkt dat 65 % van de deelnemers de eerste drie maanden na een training een stijgende lijn kan vast houden. Daarna gaat de helft in een lijn naar beneden. Onderzoek heeft uitgewezen dat, als je het geleerde goed meester wilt worden je daarna nog nieuwe impulsen nodig hebt om het geleerde te borgen. Het blijkt uit ervaring dat intervisie, die begeleid wordt door de trainer, een effectieve manier is om het geleerde beter te borgen. De intervisie draagt ook bij dat het geleerde verdiept wordt en de deelnemers hun enthousiasme terug krijgen. Voor meer informatie over intervisie, zie de website. Support Trainingen zijn duur en tijdrovend. Gelukkig dragen veel trainingen er toe bij dat de professional zich professioneler voelt in zijn werk. Er zijn enkele regels die er voor zorgen dat een training op langere termijn nog steeds het beoogde effect blijft houden. Uit eigen evaluaties blijkt dat veel trainingen na vier maanden weinig tot geen effect meer hebben. Daar zijn meerdere redenen voor te noemen. De belangrijkste reden is dat het ontbreekt aan support. Om een training effect te laten hebben is het nuttig dat er sprake is van goede support. Pg. 4

7 Support zorgt voor motivatie. Er zijn vijf motivatie regels waarop ondersteuning gewenst is, wil de training zijn waarde behouden. Deze regels zijn: Je hebt het gevoel dat het jouw doel is. Het doel is waardevol voor jouw en anderen. Jij en anderen hebben er vertrouwen in dat je het kan halen. Jij en anderen merken vooruitgang. Jij en anderen zijn bereid eventuele tegenslag het hoofd te bieden. Voor een training in Support, zie de website. Pg. 5

8 HOE OPLOSSINGSGERICHT WERKEN? De trainingsopzet Er is veel ruimte om te oefenen met eigen praktijk situaties en het leren van gerichte vaardigheden. De training is praktisch, met aandacht voor zowel de theorie van het oplossingsgericht werken als ook live demonstraties. Deze training sluit aan bij de dagelijkse praktijk. Het bied voordelen, zoals het werken vanuit de kracht van de cliënt/systeem;de kracht van de professional; kortdurend;efficiënt en het verhoogt het werkplezier. De deelnemers krijgen take home opdrachten mee na elke trainingsdag. Ervarend leren is de basis van waaruit de oefeningen worden gedaan. Elke bijeenkomst bestaat uit een afwisseling van praktische vaardigheidstraining en van theoretisch reflexie: 1. praktische oefeningen en rollenspellen 2. intervisie rondom ter plekke ingebrachte professionele, methodische problemen. Thema s per bijeenkomst: 1. Click here to enter a date. Thema: Inleiding en complimenten en uitzonderingen (Hoofdstuk 1, 2 en 3). 2. Click here to enter a date. Thema: Schaalvraag en doelformulering (Hoofdstuk 4 en 6). 3. Click here to enter a date. Thema: Wondervraag en specifieke situaties (Hoofdstuk 5 en 9). 4. Click here to enter a date. Thema: Vervolgsessies, Intervisie en Afsluiting Click here to enter a date. Typische dagindeling: 09:45-10:00 Ontvangst 10:00-10:30 Opening 10:30-11:30 Literatuur discussie 11:30-11:45 Pauze 11:45-13:00 Praktische oefeningen, eventueel live supervisie 13:00-14:00 Lunchpauze 14:00-15:30 Praktische oefeningen 15:30-15:45 Pauze 15:45-16:30 Rollenspel 16:30-17:00 Afronding, afspraken Erkenning: Om een certificaat te krijgen moet je een presentatie voorbereiden en gehouden hebben. Je mag gedurende de 4-daagse training één trainingsdag afwezig zijn. Wat bied ik nog meer? Het is mogelijk om uit de trainingen zelf combinaties samen te stellen of u kiest voor een samengesteld pakket met korting (zie website). Pg. 6

9 Literatuur Bannink, F. (2006). Oplossingsgerichte mediation. Amsterdam : Harcourt. Bannink, F. (2006). Oplossingsgerichte vragen: Handboek oplossingsgerichtegespreksvoering. Amsterdam : Harcourt. Berg, l.k., & Dolan, Y. (2002). De praktijk van oplossingen: gevalsbeschrijvingen. uit de oplossingsgerichte gesprekstherapie. Lisse : Swets & ZeitIinger. Berg, l.k. (2000). Ik wil mijn kind niet kwijt: samenwerken met ouders onder dwang van de kinderbescherming, praktische richtlijnen voor de hulpverlening.haarlem : De Toorts. Berg, l.k., & Steiner,T. (2004). Het spel van oplossingen: oplossingsgerichte psychotherapie voor kinderen. Amsterdam : Harcourt. Berg, l.k., & Schilts, L. (2005). Oplossingen in de klas; de Waw methode. Milwaukee/Utrecht : BFTC & Solutions Centre. Berg, l.k., & Szabo, P. (2006). Oplossingsgericht coachen. Zaltbommel: Thema. Cauffmann, L. (2001). Oplossingsgericht management en coaching. Utrecht :Lemna. Cladder, lm., Nijhoff-Huijsse, M., & Mulder, G. (1998). Gedragstherapie met kinderen en jeugdigen (hst. 8: Oplossingsgerichte therapie). Amsterdam: Harcourt. Cladder, H. (1999). Oplossingsgerichte korte psychotherapie. Amsterdam : Harcourt. de Vries, S. (juni 2002). Kortdurende Oplossingsgerichte Therapie. Maatwerk. De Vries, S. (2007). Wat werktt? De kracht van het maatschappelijk werk. Amsterdam: Uitgeverij SWP. Dolan, Y. (2000). Stap voor stap; de zoektocht voorbij trauma en therapie op weg naar een leven van geluk. Baarn : HB Uitgevers. Dolan, Y. (2005). Omgaan met seksueel misbruik. Amsterdam : Harcourt. Durrant, M. (2001). Creatieve oplossingen bij gedragsproblemen op school. Leuven/Apeldoorn : Garant. Durrant, M. (2006). Oplossingsgericht werken met jongeren en hun gezin: een creatieve benadering van de residentiële hulpverlening. Leuven/Apeldoorn: Garant. Furman, B. (2006). Kid's Skills: op speelse wijze vaardigheden ontwikkelen bij kinderen. Soest : Nelissen. Furman, B., & Ahola, T. (2009). Reteaming, oplossingsgericht werken als veranderstrategie. Barneveld : Uitgeverij Boom/Nelissen. Isebaert, L. (2007). Praktijkboek oplossingsgerichte cognitieve therapie. Utrecht : De Tijdstroom. Jackson, P.Z., & McKergow, M. (2002). Oplossingsgericht denken. Zaltbommel : Thema. Jacob-Doreleijers, F. (2007). Recept voor oplossingen; eetstoornissen oplossingsgericht behandelen. Amsterdam : Harcourt. De Jong, P., & Berg, l.k. (2001). De kracht van oplossingen: handwijzer voor Oplossingsgerichte gesprekstherapie. Lisse : Swets & Zeitlinger. Le Fevere de ten Hove, M. (2000). Korte therapie: handleiding bij het Brugse model voor psychotherapie met een toepassing op kinderen en jongeren. Leuven/Apeldoorn : Garant. McDonald, A. (2007). Solution Focused Therapy, Theory, Research & Practice (2 nd ed). London : Sage Publications Ltd. Metcalf, L. (2007). Oplossingsgerichte groepstherapie; werken met groepen in privépraktijken, scholen, bedrijven, en behandelprogramma 's. Amsterdam : Harcourt. Roeden, J., & Bannink, F. (2007). Handboek oplossingsgericht werken met licht verstandelijk beperkte cliënten. Amsterdam : Harcourt. Pg. 7

10 Powerpoint Basistraining Oplossingsgericht Werken Pg. 8

29 Bijlage 1 Bijlage 1. Medisch model versus Empowerment model. Hieronder volgt, schematisch, een overzicht van de verschillen tussen het werken vanuit een medisch model en vanuit een empowerment model. MEDISCH MODEL, meer gericht op: EMPOWERMENT MODEL: meer gericht op: genezen/behandelen hulpverlenen/begeleiden/dienstverlenen symptomen reductie leren hanteren van problemen grote, essentiële verandering kleine,betekenisvolle veranderingen therapeut is expert cliënt is expert analyseert problemen geeft zelf betekenis aan ervaringen stelt behandelingsplan op stelt zelf doelen confronteert/adviseert vindt zelf oplossingen hiërarchische werkrelatie coöperatieve/gelijkwaardige werkrelatie theory of change v.d therapeut is dominant theory of change v.d cliënt is dominant focus op wat ontbreekt (psychopathologie) focus op wat goed ging en gaat nadruk op protocollen meegroeien met de casus specifieke technieken generalistisch hulpbronnen moeten aangeleerd worden hulpbronnen zijn aanwezig weerstand is individueel probleem weerstand is signaal gevolg van onderliggend probleem gevolg van relationeel probleem gericht op verleden en heden gericht op heden en toekomst intrapsychische/interpsychische problemen contextuele visie op problemen Uit; Vries,S. (2007). Wat Werkt? De kern en kracht van het MW. SWP. Pg. 27

30 Bijlage 2. Lijst voor Hulpverleners Bijlage 2. Lijst voor hulpverleners Naam: Datum: Probleem Uitzonderingen Complimenten Doelen Ben ik nog iets vergeten te vragen? Pg. 28

31 Bijlage 3. De schaalvraag Bijlage 3.De Schaalvraag Naam: Ingevuld door: Datum: Schaal 10 Items Waar wil ik naartoe?... Mijn eerste stap... Wat heb ik al bereikt... 0 Pg. 29

32 Bijlage 4. De Drie Typische relaties. Sjef de Vries NMW Bijlage 4. De drie-typische relaties. Klager-Typische relatie Definitie: Cliënten hebben een probleem maar zien zichzelf niet als onderdeel van de oplossing. Niet iedereen die klaagt is een klager. Er kunnen tijden, gebeurtenissen zijn waar klagen en passief zijn de juiste coping is. De vraag is dan hoe helpt dit de cliënt. Het is ook zaak op te letten of er sprake is van een probleem of een beperking: klagen over een beperking kan ook betekenen dat men niet weet hoe die te accepteren of hoe verder te gaan. Klagen kan ook van zich af praten inhouden of het exploreren van het probleem, voordat een nieuwe stap gemaakt kan/wil worden. De belangrijkste opdracht in een klagers-typische relatie is; Welk doel heeft de cliënt door te komen. Wat wil de cliënt van de hulpverleningsrelatie! Klagers zijn zo bezig met wat hen aangedaan is en daarin zo gevangen dat zij niet verder denken en zich geen andere gewenste toekomst hebben voorgesteld. Pas als de klager weet wat hij anders wil en wat hij daarin verwacht van de hulpverlening pas dan kan de hulpverlener doorgaan met het construeren van doelen en stappen. Het begin van de hulpverlening met klagers bestaat vooral uit de cliënt laten exploreren wat hij wil en kan en vooral niet uit hem puschen iets te gaan doen. Praktische tips. Geef geen of zeer terughoudend directe complimenten ( er komt toch ja, maar op), maar werk veel met indirecte complimenten. ( bijv. wat deed je toen om het vol te houden, om er niet aan onder door te gaan etc) Gebruik dus veel copingvragen terwijl je naar het probleemverhaal luistert, zodat de cliënt zich bewust kan worden van haar mogelijkheden en krachten. Vraag ook naar de levensgebieden buiten het probleem, misschien loopt er meer goed dan de cliënt zich bewust is. Kleineer of minimaliseer het probleem echter niet, je mobiliseert alleen maar krachten om jou overtuigen dat het werkelijk een zeer groot probleem is. Erkenning van de moeilijke situatie voor de cliënt is vaak voldoende. Als een cliënt er op staat dat je een ander (man, kind) moet veranderen wees dan vriendelijk en duidelijk dat jij (net als zijzelf) een ander niet kunt veranderen en vraag of er iets anders is waarmee je hem kunt helpen. Of probeer het volgende. Probeer naar het toekomstbeeld te vragen met: Stel dat de situatie/de ander niet verandert wat ga jij dan doen? Vaak hebben cliënten zich deze vraag niet gesteld en komen ze met dingen die ze anders zouden gaan doen. (doel) Daar kun je dan terughoudend op verder vragen. Bijv; Stel dat je dat zou gaan doen hoe zou jou dat helpen, wat zou er dan anders voor je zijn. Hoe zou die ander dan reageren?. Hoe zou dat zijn voor jou?etc Welke signalen zijn er de laatste tijd die jou het idee geven dat de ander/de situatie veranderen kan? En ga door met en exploreer de vraag; Wat deed jij toen anders? (uitzonderingen). Hoe reageerde de ander daarop? Kijk of er nog meer uitzonderingen zijn. Pg. 30

33 Bijlage 4. De Drie Typische relaties. Sjef de Vries NMW Stel dat de ander/de situatie wel verandert wat zal er dan anders zijn voor jou? De cliënt formuleert nu een doel. Exploreer het aantrekkelijke van dat doel en vraag naar concreet gedrag wat de cliënt anders zou doen. Kijk eventueel of zij iets daarvan de laatste tijd al doet. Als de cliënt zegt zich zo en zo slecht te voelen vraag dan ;Hoe zou je je daarvan in de plaats willen voelen? (doel) Stel dat je je zo zou voelen wat zou je dan anders doen, denk je? Stel dat je dat meer zou doen hoe zou jou dat helpen? En dan eventueel verder met Voel je je soms al zo? Hoe heb je dat voor elkaar gekregen? Etc. Kun je je voorstellen dat over een tijdje de dingen op een of andere manier een beetje beter gaan? Nee. Wat is dan voor jou de beste manier om het vol te houden? Ja. Hou zou dat er dan uit zien,denk je? Wat zul je dan anders doen, denk je? Hoe zou dat jou helpen om? Op de schaal van 0 tot 10 welke kans zie je dat je een oplossing vindt voor jezelf om hier beter mee om te gaan? Op de schaal van 0 tot 10 hoeveel hoop heb je dat je de situatie voor jezelf beter kunt maken? Geef eventueel een van de volgende observatie opdrachten mee. - Je hoeft de komende week niets te veranderen maar observeer eens wat jij allemaal doet om het vol te houden/ het niet slechter te laten worden! - Observeer de komende week eens wanneer de situatie een klein beter anders is en wat jij dan doet en wat de ander dan doet. - Laat me de volgende week eens weten wat er in je leven gebeurt dat jij wilt dat zo door gaat. - Denk de komende week eens na wat jij anders zou willen zodat de situatie voor jou iets beter wordt. Waak ervoor dat je te vlug vooruit wil, of te veel wilt dat de cliënt een doel heeft, of een eerste doel te enthousiast beetpakt en wees blij met elke kleinste stap die de cliënt maakt in het formuleren van een doel en stap. Pg. 31

34 Bijlage 4. De Drie Typische relaties. Sjef de Vries NMW Bezoeker-typische relatie. Bezoekers zijn cliënten die geen probleem hebben en dus ook geen doel om aan te werken. Zij zien zichzelf niet als onderdeel van het probleem en dus ook niet als onderdeel van een oplossing. Zij kunnen natuurlijk wel problemen hebben, maar dat zijn dan geen problemen die wat hun betreft moeten veranderen of het zijn problemen waarvan zij vinden dat de hulpverlening er niets aan kan doen. Denk aan de depressieve cliënt die door de huisarts verwezen is, maar ervan overtuigd is dat praten geen zin heeft en alleen medicijnen hem kunnen helpen. Bezoekers kunnen ook verborgen cliënten zijn die als ze zien dat de hulp kan helpen wel problemen hebben waaraan ze iets willen doen. Denk aan de puber die mee moet komen van zijn ouders, of aan de leerling die gestuurd is door de klassenleraar. Bezoekers kunnen cliënten worden als er iets voor hen te winnen valt. Bijvoorbeeld als de hulpverlening kan helpen om niet meer verwezen te worden voor problemen die men niet heeft, of om een dreigende strafmaatregel tegen te houden. De hulpverlener kan echter niet van een bezoeker een cliënt maken dat kan alleen de bezoeker zelf. k van de hulpverlener is die vragen te stellen, die informatie te geven die het voor de bezoeker mogelijk maakt anders naar zijn problemen en naar mogelijke hulp te kijken. Je zou kunnen spreken van motiverende gespreksvoering. Om een te cliënt te motiveren om zijn eigen ideeën anders te bekijken moet men vooral niet zijn weerstand oproepen door met hem in discussie gaan, met hem te argumenteren, hem proberen te overtuigen, hem onderbreken, zijn ideeën negeren enzovoort. Beter is het zijn ideeën te accepteren, ervan uitgaande dat hij hele goede redenen heeft om zo te denken en nieuwsgierig te zijn naar hoe en waarom hij zo denkt en wat hij ziet als mogelijke gevolgen van zijn denken en handelen. Het gaat dus om de kunst van het vragen stellen (zie ook F. Bannink, Oplossingsgerichte vragen 2006). Behulpzame vragen Wat is uw reden om. (dit of dat) te doen? Hoe helpt u dat? Wat is uw reden om. (dit of dat) niet te doen? Hoe helpt u dat? U moet wel een goede reden hebben om het zo te doen. Daar ben ik benieuwd naar. Stel dat u niets zult doen, wat gebeurt er dan? Stel dat u wel wat zou doen aan de situatie, wat zou dat dan kunnen zijn? Stel dat u het voor het zeggen had, wat zou er dan minimaal moeten veranderen? Wat zou u daaraan willen bijdragen? Wat per se niet? Stel dat u wel een doel had, welk doel zou dat kunnen zijn? Stel dat u dat zou willen, wat zou u dan willen doen om de situatie beter te maken? U heeft veel redenen waarom u niets hoeft te doen; heeft u ook wel eens gedachten waarom u wél iets zou kunnen doen? Wat dan? Heeft u dit eerder aan de hand gehad? Wat deed u toen? Hoe hielp dat? Op welke manier zou uw leven veranderen als u het voor het zeggen zou hebben? Wat maakt dat u denkt dat dit probleem nooit op te lossen zal zijn? Pg. 32

35 Bijlage 4. De Drie Typische relaties. Sjef de Vries NMW Wanneer is dit probleem er niet of minder? Is er iets in uw leven waar u het met mij wel over zou willen hebben? Stel dat we een aantal gesprekken hebben, welke onderwerpen zouden dan voor u goed zijn om over te praten? Waar zou u wel invloed op uit willen oefenen? Is er iets waar we nu over kunnen praten waar u wel wat aan heeft? Wat zou er moeten gebeuren dat de school en ik ons niet meer zoveel zorgen hoeven te maken over Priscilla? Wat denkt u dat de school van u wil? Waar bent u het niet mee eens en waarmee wel? Stel dat u doet wat anderen van u willen, wat zou er dan anders zijn in uw leven? Heeft u in al die ideeën die anderen voor u hebben ooit iets gehoord waarvan u dacht dat lijkt mij wel wat? Hoe kunt u de school laten weten dat het goed gaat met Priscilla? Wat zou er volgens de school moeten veranderen zodat Priscilla het goed doet op school? Hoe zou u daaraan bij kunnen dragen? Wat gaat er gebeuren als u niets doet? Wilt u dat? Een dergelijk gesprek is een interactie waarin de hulpverlener steeds erkent wat de cliënt naar voren brengt, dat soms samenvat en vervolgens een geïnteresseerde vraag stelt. Het gaat om echt respect gecombineerd met oprechte interesse. Hoe minder de hulpverlener erbij denkt ik moet deze cliënt motiveren en in de hulpverlening krijgen, hoe minder de cliënt zal voelen dat hij strategisch in een bepaalde richting geduwd wordt en hoe minder weerstand de hulpverlener zal oproepen. Hoe meer de hulpverlener echt wil weten hoe de cliënt denkt en waarom hij zo denkt en een beslissing helemaal bij de cliënt laat, des te meer zal de cliënt zich vrij voelen om hardop na te denken over de vragen en eventuele alternatieven te overwegen. Hij zal niet de neiging hebben zich te verdedigen en in zijn vaststaande, onwrikbare gedachtegangen terecht te komen. Het is de uitdaging voor de hulpverlener om de bezoeker alternatieven te laten overwegen, niet om hem tot een beslissing te dwingen. Klanttypische relatie. Bij een klanttypische relatie ziet de cliënt zichzelf wel als onderdeel van het probleem en van de oplossing. Er is een hulpvraag en er is motivatie om het eigen gedrag te veranderen. In de beschrijving van de hulpvraag komen het woord ik en wij vaak voor. Wat kan ik doen? Wat kunnen wij doen om? Behulpzame vragen. Wat heb jij/ jullie al gedaan dat heeft geholpen waar je nu bent? Wat nog meer? Wat heeft jou/jullie eerder geholpen om het beter te krijgen? Van wie heb je hulp gehad? Hoe heeft dat geholpen? Wat wil jij behouden van wat goed heeft gewerkt? Wat willen jullie behouden van wat goed heeft gewerkt? Pg. 33

36 Bijlage 4. De Drie Typische relaties. Sjef de Vries NMW Op een schaal van 1 tot 10 waarbij de 1 staat voor de situatie was op zijn ergst en 10 dat de situatie goed is opgelost. Waar sta je nu op de schaal? Welk cijfer zou je nu toekennen? Wat heeft gemaakt dat je daar nu staat? Wat heeft er voor gezorgd dat je daar nu staat? Welke stap wil je zetten om vooruit te komen op de schaal? Pg. 34

37 Bijlage 5. Vragen en Strategieen. Sjef de Vries NMW. Batenburg. Bijlage 5. Vragen en Strategieen voor cliënten in crisis of moeilijke omstandigheden. COPINGVRAGEN. Hoe krijg je het voor elkaar om..? Hoe heb je dat gedaan? Bijvoorbeeld: Als alles er s ochtends zo slecht uitziet voor je hoe krijg je het dan voor elkaar om op te staan? Bijvoorbeeld: cliënt vertelt iets dat hem moeite heeft gekost. Hoe heb je dat gedaan? Of: Waar heb je het idee vandaan dat dat jou zou helpen, denk je? Of: Waar heb je de moed vandaan gehaald om dat te doen.? Let op Uitzonderingen. (Uitzonderingen zijn die momenten dat een probleem zich voor had moeten doen maar niet deed) Bijvoorbeeld: cliënt verteld dat hij altijd depressief is maar blijkt wel te zorgen voor kinderen, eten, goed gekleed zijn etc. Vragen: Hoe doe je dat als je altijd depressief bent? Waar haal je je energie dan vandaan? Hoe reageren anderen dan op je? Hoe hou je het vol om? Of: Wat maakt dat je dat vol kunt houden? Wat houd jou op de been? Wat doe je door de dag heen om niet om wel COMPLIMENTEN. Complimenten zijn nooit strategisch!! Maar altijd persoonlijke reacties van waardering. Bijvoorbeeld: Ik sta versteld dat u ondanks uw situatie toch zoveel tijd maakt voor elkaar. Of; Ik ben verbaast over uw veerkracht. Of: Uw moed raakt mij. Reageer op a) wat iemand doet b) hoe, wie iemand is ONDERZOEK VAN KRACHTEN EN MOGELIJKHEDEN. Wat heeft je tijdens je traumatische ervaring/ crisis, het meest geholpen? Wat in de eerste uren, Wat in de dagen/ weken/ maanden /jaren erna? Wat daarvan zou je nu weer kunnen inzetten? Wat daarvan is nu niet meer nodig? Wat heeft je de afgelopen dagen/weken /maanden het meest geholpen om Je iets beter te voelen Het vol te houden Dat het niet slechter ging? En dan verder vragen met; Hoe deed je dat? Wat deed je dan? Hoe was dat voor je? Hoe reageerden anderen dan op je? Pg. 35

38 Bijlage 5. Vragen en Strategieen. Sjef de Vries NMW. Batenburg. Wat is het eerste dat je doet om Jezelf weer op gang te krijgen Om niet. Wat is het tweede, derde? Wat is voor jou een goede manier gebleken om met die gevoelens om te gaan? Of: Welke manieren heb je gevonden om met die gevoelens om te gaan? Verder: Hoe kwam je op dat idee? Hoe helpt jou dat? Hoe zou je dat meer kunnen doen? Waar put je moed/troost/ energie uit? Welke gedachten maken dat je door kunt gaan. Wat is voor jou belangrijk om je te realiseren zodat je door wilt gaan? Is er iets waar je ondanks deze omstandigheden toch blij/ dankbaar voor bent? Wat zeggen je man/ vrouw/ kinderen/ vrienden dat je goed doet? Stel dat je over een jaar terugkijkt op deze tijd wat zul je dan zien dat je goed gedaan hebt? Stel dat je man/ vrouw/ moeder/ vader/ je zou kunnen zien wat zouden zij dan zeggen dat je goed doet nu? KLEINE STAPPEN. Twee regels : Als iets werkt doe er dan meer van! Als iets niet werkt doe dan iets anders! (alles is beter dan doorgaan met iets wat niet werkt!!) Én: hoe kleiner de stap hoe beter. (meer kans op succes, is meer controle,is meer hoop) Je hebt net een aantal zaken genoemd die je geholpen hebben de afgelopen tijd. (benoem ze eventueel), wat daarvan zou je de komende tijd meer kunnen doen? Hoe zou jou dat helpen? Wat zou er dan anders voor je zijn? Hoe zou je je dan anders voelen? Wat denk je dat je kunt doen in de komende dag/dagen/week/ tijd dat het een beetje beter gaat niet slechter gaat dat je het vol kunt houden? Stel dat er iets is dat jij anders zou kunnen doen de komende dagen zodat je het beter vol kunt houden, wat zou dat dan kunnen zijn? Wat zou je man/ je kind/ je moeder/ je vriendin/jou zeggen dat je anders kunt doen? Hoe zou je dat idee zo kunnen veranderen dat je het wel kunt doen? Is er iets wat je andere mannen/vrouwen ziet doen wat jij ook zou willen doen? Wat heb je nodig om dat ook te kunnen doen? Wat zou je daaraan willen veranderen zodat jij het op jou manier zou kunnen doen? Als er een idee/plannetje is altijd eindigen met: Is dat iets wat je zou willen en kunnen doen? Heb je iets nodig om dat te kunnen doen? Pg. 36

39 Bijlage 6. Oplossingsgerichte vragen bij afsluiting. Sjef de Vries NMW Bijlage 6. Oplossingsgerichte vragen bij afsluiting. Meestal geeft de cliënt aan dat hij genoeg is vooruit gegaan en je hulp niet meer nodig heeft, vaak naar aanleiding van de schaalvraag. (Mocht het duidelijk zijn dat er veel veranderingen bijv. op de schaal zijn geboekt maar de cliënt nog door wil gaan en jij niet goed weet waarom stel dan de vraag; Hoe zul je weten dat jij mij niet meer nodig hebt? Of; Waaraan zult u merken dat u hier niet meer hoeft terug te komen omdat het goed( genoeg) met u gaat?) Bij de afsluiting is het van belang dat de cliënt zich bewust is dat hij de veranderingen zelf heeft aangebracht. Onderzoek laat zien dat zelfbepaalde doelen en zelfgerealiseerde veranderingen langer stand houden en beter wapenen tegen terugslag. De volgende vragen kunnen daarbij helpen. De persoon van de cliënt, de sfeer van het gesprek, de aard van het doorlopen proces, de reactie op de vragen en je intuïtie zullen bepalen welke vragen passen. Wat zeggen anderen waarin je vooruit bent gegaan? Nog meer? Wat heb je in deze tijd gedaan dat je heeft geholpen? Wat heeft je het meest geholpen? Hoe heeft je dat geholpen? Wie heeft je hierbij geholpen en waarom hielp dat? Hoe moeilijk was wat je gedaan hebt? ( ev. op schaal 0-10) Hoe groot was je inzet? ( ev. op schaal 0-10) Wat heb je voor jezelf hieruit geleerd? Wat is het belangrijkste dat je ontdekt hebt? Wat zul je bereikt hebben als je op deze manier nog 5 jaar doorgaat? Je kunt je cliënt ook helpen zich bewust te worden van zijn mogelijkheden als het minder gaat (Terugvalpreventie.) Wat moet je doen om te zorgen dat het zo snel mogelijk weer slecht met je gaat? (Een uitdagende vraag die vaak de lach van de cliënt opwekt.) Waaraan zul je merken dat je op de goede weg bent en blijft? Waaraan zullen anderen dat merken? Wat moet je zeker doen om te zorgen dat je op de goed weg blijft? Wat heb je ontdekt dat je kunt doen als het even minder goed gaat? Wat moet je zeker doen om een terugval te voorkomen? Omdat de beste manier om iets te leren is het te onderwijzen ( en misschien hoor je een goede tip) kun je afsluiten met; Als ik weer een cliënt heb met ongeveer dezelfde problemen als jij, wat raad je me dan aan om te doen? Wat is je belangrijkste tip.? Wat moet ik dan zeker niet doen? Pg. 37

40 Bijlage 6. Oplossingsgerichte vragen bij afsluiting. Sjef de Vries NMW oplossingsgerichte vragen Frederike Bannink (F. Bannink geeft in Oplossingsgerichte vragen nog een reeks rituelen om af te sluiten). 1. Wat brengt u hier? 2. Waarmee / hoe kan ik u van dienst zijn / helpen? 3. Wat gaat er al beter sinds de aanmelding? 4. Wat zou dit gesprek voor u de moeite waard maken? 5. Wat heeft u al geprobeerd en hoe hielp dat? 6. Wat heeft u tot nog toe geholpen? 7. Hoe is dit een probleem voor u? 8. Wanneer is het probleem er minder of niet? (uitzonderingen) 9. Wat is het doel van uw komst? 10. Wat zou uw partner/kind etc. zeggen wat uw doel was? 11. Stel u slaapt vannacht etc. (wondervraag), waaraan zou u morgenochtend het eerst merken dat er een wonder is gebeurd? 12. Wat zie ik u dan anders doen? 13. Wat zou dat voor verschil maken? 14. Wie zou na u het eerst merken dat het wonder is gebeurd? 15. Waaraan zou uw partner merken dat het wonder is gebeurd? En hoe zou uw partner dat vinden? En hoe zou u dat dan weer vinden? 16. En als ik uw partner vraag wat u dan anders doet, wat zou uw partner dan zeggen? 17. En wat nog meer? 18. Welke momenten lijken al een beetje op het wonder? 19. Hoe bent u op het idee gekomen dat zo te doen? 20. Wat deed u toen anders, waardoor het beter ging? 21. Als u zich beter voelt, wat zien anderen dan anders aan u, dat hun duidelijk maakt dat u zich beter voelt? 22. Wat is er voor nodig om een deel(tje) van het wonder te laten gebeuren? 23. Wat komt daarvoor in de plaats (positieve doelformulering)? 24. Wat is er voor nodig om dat vaker te laten gebeuren? 25. Waaraan zou u merken dat u hier niet meer terug hoeft te komen? 26. Hoe houdt u het vol? 27. Wat wilt u zo houden en hoeft niet te veranderen? 28. Op een schaal van 0-10, waarbij een 0 het slechtste moment is dat u kent en een 10 is dat het probleem waarvoor u komt (voldoende) is opgelost, waar zit u dan nu? 29. Waar (bij welk cijfer) wilt u uitkomen? 30. Wat zit er in de 4? Hoe is het u gelukt al op een 4 te zitten? 31. Hoe ziet een 5? eruit? 32. Wat is er voor nodig om een cijfer hoger te komen? 33. Waaraan zou u straks zien / merken dat u van een 4 naar een 5 gekomen bent? Pg. 38

41 Bijlage 6. Oplossingsgerichte vragen bij afsluiting. Sjef de Vries NMW Wat zou voor u het eerste signaal zijn dat u op de goede weg bent? 35. Stel dat ik een vlieg op de muur ben, wat zie ik u dan anders doen? 36. Hoe is het u gelukt om op een 4 te blijven / stabiel te blijven? 37. Als het cijfer lager is, hoe is het u eerder gelukt om van een laag cijfer weer naar een hoger cijfer te komen? 38. Stel dat ik een video-opname zou maken van nu en van het moment in de toekomst dat het beter gaat, wat zie ik dan voor verschil, waardoor ik kan zeggen: dat is de video nu en dat is de video in de toekomst? 39. En hoe reageren anderen daar dan op? 40. Op een schaal van 0-10, waarbij 0 = geen enkel vertrouwen en 10 = alle vertrouwen, hoeveel vertrouwen heb je erin dat het probleem waarvoor je komt kan worden opgelost? 41. Op een schaal van 0-10, waarbij 0 = geen enkele motivatie en 10 = ik heb er alles voor over, hoe gemotiveerd ben je om het probleem waarvoor je komt op te lossen? 42. Wat maakt dat je al zoveel vertrouwen / motivatie hebt? (of: hoe lukt het je om al / nog zoveel vertrouwen / motivatie te hebben?) 43. Hoe zou je op die schaal een cijfer hoger kunnen komen? Hoe zou dat eruit zien? 44. Hoe kom het dat het niet slechter met u gaat? 45. Stel uw partner verandert al in de richting die u wilt, wat zou u dan anders doen? 46. Hoe ziet dat eruit? 47. Hoe lukt het u ongewenst gedrag te stoppen, hoe doet u dat? 48. Hoe lukt het anderen om een cijfer hoger te komen? 49. Bij gestuurde cliënten: wiens idee was het dat u hier moest komen? 50. Idem: wat is uw idee over waarom we hier vandaag praten? 51. Idem: wat denkt de verwijzer dat u anders zou moeten doen? 52. Idem: wat zou de verwijzer zeggen dat u minimaal anders moet doen? 53. Idem: wat moet u doen om hem of haar ervan te overtuigen dat u niet meer terug hoeft te komen? 54. Idem: als u zou besluiten dat te doen, hoe zou het dan anders worden tussen u en de verwijzer? 55. Idem: is dat iets wat u zou kunnen doen? 56. Idem: wat zou u zeggen dat u minimaal anders moet doen? 57. Idem: wanneer was de laatste keer dat u dat deed? Als u zou besluiten dat weer te doen, wat zou dan de eerste kleine stap zijn die u zou doen? 58. Idem: stel dat u zou moeten doen alsof het wonder gebeurd was, wat zou dan het eerste stapje zijn dat u zou doen? 59. Idem: hoe zult u merken als u genoeg gedaan heeft? 60. Idem: wat zou er gebeuren in uw leven dat er nu niet gebeurt? 61. Bij crisis: wat doet u om in deze situatie voor uzelf te zorgen? 62. Idem: wie (en wat) denkt u dat het meest zou helpen op dit moment? 63. Idem: hoe slaag je erin om te.., met alles wat je meegemaakt hebt? 64. Idem: wat heeft geholpen u er tot nu toe doorheen te helpen? 65. Idem: wat denk je dat het nuttigste is dat ik (therapeut) kan doen? Pg. 39

42 Bijlage 6. Oplossingsgerichte vragen bij afsluiting. Sjef de Vries NMW Idem: zou het erger kunnen zijn dan het is? Hoe komt het dat het niet erger is? 67. Stel dat u het wel zou weten, wat zou u dan zeggen? 68. Verder nog iets? (als je af wilt sluiten) 69. Niet iedereen zou hebben kunnen zeggen of doen. Dus u bent het soort mens dat..? 70. Stel dat u huiswerk zou willen, wat zou dat dan kunnen zijn? 71. Waaraan zult u kunnen merken dat u niet meer terug hoeft te komen? Wat is er dan anders? 72. Wat is het allerbelangrijkste om te onthouden om deze situatie te blijven hanteren? 73. Wat kunt u doen om ervoor te zorgen dat het weer zo snel mogelijk slecht met u gaat? (terugvalpreventie) 74. Welke vraag is nog niet gesteld en zou u graag willen horen? 75. Is het nog nodig om terug te komen? 76. Wanneer wilt u terugkomen? 77. Wat gaat er beter? Pg. 40

43 Bijlage 7. De derde gesprek evaluatie. Sjef de Vries NMW. Batenburg Bijlage 7. De derde gesprek evaluatie. Uit onderzoek blijkt dat : 1. als er in het derde gesprek, volgens de cliënt geen vooruitgang is geboekt de kans op verdere vooruitgang daarna zeer klein is. 2. als er in het derde gesprek, volgens het oordeel van de cliënt geen goede werkrelatie is de kans op een succesvolle hulpverlening minimaal is. 3. Als in het derde gesprek de cliënt niet actief deelneemt er weinig kans op succes Daarom is het van essentieel belang dat er in het derde gesprek een tussenevaluatie plaats vindt door de cliënt hoe hij de vooruitgang en werkrelatie ervaart. (Voor de cliënt is het intake gesprek het eerste gesprek!) De derde-gesprek-evaluatie bestaat uit: 1. de schaalvraag ( meten van de voortgang) of de vooruitgangslijst. 2. werkrelatie checklist, deze meet: a. de persoonlijke relatie b. de overeenstemming over doelen c. de overeenstemming over de werkwijze d. eventuele wensen De lijsten worden door de cliënt, aan het begin van het gesprek, ingevuld en daarna met hem doorgesproken. Het doorspreken met de cliënt van de uitkomsten geeft de cliënt de gelegenheid om zijn wensen naar voren te brengen en de hulpverlener een idee wat hij moet bijstellen. (deze checklisten is ontleend aan B. Duncan, S Miller, J. Sparks. The heroic cliënt, 2004: Er rust copyright op!! Zij zijn alleen voor individueel gebruik toegestaan. zie ook De derde-gesprek-evaluatie door de hulpverlener. Ook de hulpverlener dient te evalueren hoe hij in de werkrelatie staat. Onderzoek wijst uit dat : een negatieve houding naar de cliënt niet betrokken zijn op de cliënt/hulpverlening geen leiding geven aan het proces té dominant zijn in het proces het ontbreken van de benodigde vaardigheden/inzichten een negatieve invloed kunnen hebben op het resultaat van de hulp. Pg. 41

44 Bijlage 7. De derde gesprek evaluatie. Sjef de Vries NMW. Batenburg Hulpverleners checklist. Heb ik zin in deze cliënt/ hulpverlening? Heb ik een goede, open relatie? Durf ik te zeggen wat ik wil zeggen? Wie werkt er het hardst? Geef ik voldoende leiding? Aan wiens doel werk ik? Wat zie ik dat werkt / Wat werkt niet? Heb ik in huis wat cliënt nodig heeft? Heb ik iets nodig? Wil ik iets bespreken met de cliënt? Wil ik iets bespreken in de cliëntbespreking of in de intervisie? Pg. 42

45 Bijlage 8. Checklijsten Sjef de Vries NMW. Batenburg Bijlage 8. Checklijsten CHECKLIJST 1: Datum: Cliënt: Terugkijkend, hoe is het met u gegaan op de volgende levensgebieden? Wilt u eerst een "O" zetten bij waar u was voor het eerste gesprek. Wilt u daarna een "X" zetten bij waar u nu bent. Bijvoorbeeld: Vrije tijd (Hoe vult u uw vrije tijd in) Veel slechter O X veel beter Veel slechter Persoonlijk (Hoe ging het met uzelf) veel beter Contacten (hoe ging het in de contacten thuis, met mensen die dicht bij u staan?) Veel slechter veel beter Maatschappelijk (Hoe ging het met u op uw werk, opleiding, sociale contacten?) Veel slechter veel beter Veel slechter EINDE Over het geheel (Hoe ging het in het algemeen met u?) veel beter Pg. 43

46 Bijlage 8. Checklijsten Sjef de Vries NMW. Batenburg CHECKLIJST 2 Datum: Cliënt: Wilt u de volgende vragen beantwoorden door een kruisje te zetten op de lijn. Bijvoorbeeld: Helemaal mee eens X Helemaal niet mee eens We bespreken de zaken waar ik over wil praten Helemaal mee eens X Helemaal niet mee eens Ik krijg de hulp die ik nodig heb Helemaal mee eens X Helemaal niet mee eens De manier waarop ik geholpen word past bij mij Helemaal mee eens X Helemaal niet mee eens Ik voel mij gehoord en begrepen Helemaal mee eens X Helemaal niet mee eens Ik mis iets in onze gesprekken Helemaal mee eens X Helemaal niet mee eens EINDE Pg. 44

47 Bijlage 8. Checklijsten Sjef de Vries NMW. Batenburg CHECKLIJST 3 Checklijst Oplossingsgericht werken. Deze lijst kun je gebruiken voor jezelf maar ook in de intervisie om elkaar te helpen te ontdekken waarom een casus vastloopt. PROBLEEM OF BEPERKING? TYPE RELATIE ; BEZOEKER? KLAGER? KLANT? WAT IS HET PROBLEEM? WAT IS ZIJN PROBLEEM MET HET PROBLEEM? (in de woorden van de cliënt!) WAT HEEFT DE CLIËNT AL BEREIKT? Uitzonderingen, krachten, hulpbronnen. WAT IS HET DOEL VAN DE CLIËNT? (in zijn eigen woorden!) Schaalvraag, wondervraag gebruikt? WAT IS DE (kleinste) STAP DIE HIJ WIL EN KAN MAKEN? WELKE ERKENNING, COMPLIMENTEN KAN IK GEVEN? EINDE Hou in de gaten: Houding van niet weten. Werk langzaam. Werk nog langzamer. Als het werkt, doe er meer van Als het niet werkt, doe iets anders. De cliënt is de expert. Gebruik de stiltes, geef cliënt de ruimte om na te denken. Ontdek en waardeer de kleinste successen. Gebruik de schaalvragen om vooruitgang te meten. Blijf binnen de perceptie, leefwereld van de cliënt. Als je niet meer weet, gebruik de schaalvraag. Blijf attent op wat er al goed gaat en goed blijft gaan. Vragen: Stel., Nog meer..?, Wat, wanneer, hoe?, Wat is er dan anders, Wat doe je dan in plaats daarvan?, Hoe heb je dat voor elkaar gekregen? Pg. 45

48 Bijlage 9. Intervisiemodel Sjef de Vries NMW. Batenburg Bijlage 9. Intervisiemodel V + I V + I V + Collega s V + I V + Collega s V + I Rollen: V = voorzitter I = Inbrenger Probleem presentatie Wat is het probleem? (In 10 zinnen) Wat is jouw probleem hiermee? C = Collega s Wat kan er in dit gesprek voor jou gebeuren dat helpt? Wat is er al gedaan? Wat heb je gedaan wat werkte? (Nog meer?) Waaraan zag je bij de cliënt dat het werkte? Hoe heb je dat voor elkaar gekregen? (etc.) Complimenten Collega s geven complimenten, (geen interactie!)ook inbrenger reageert niet. Gewenste toekomst Stel dat je alles zou kunnen doen en laten wat je wilt, wat zou je dan doen? Hoe zou dat helpen? Is dat iets wat je zou willen en kunnen doen? Suggesties Collega s geven suggesties. (Kort en bondig) Geen onderlinge discussie of vragen over suggesties. Doorwerking + stappen Welke suggestie spreekt je aan? Hoe kan die je helpen? (Inbrenger vraagt eventueel verduidelijking aan suggestiegever) Wat is nu je eerste stap? Nog iets nodig om dit te doen? Nog tips nodig? Eventueel geven collega s tips? V + I + Collega s Afsluiten met: Heb je gekregen wat je nodig hebt? Daarna verder met volgende inbreng Commentaar, reacties, reflecties. (afsluiting van de intervisie) Wat heeft ieder voor zichzelf van de inbrengen opgestoken. Pg. 46

49 Bijlage 10. Het Succesvolle Team Bijlage 10. Het Succesvolle Team Het Succesvolle team: Leren van wat werkt Stappen: Wat houdt de stap in? Wie doet wat? Voorbeeldvragen: Stap 1 Inventariseren en delen Aanwijzen van voorzitter. Delen van successen. Deelnemers vertellen over een success in hun werk. Vertel zo kort en persoonlijk mogelijk wat jij als jouw succes ziet. Stap 2 Onderzoeken en verdiepen Onderzoeken van een succes. Samen onderzoeken welke factoren bij de inbrenger hebben bijgedragen aan het succes. De inbrenger wordt gesterkt in zijn competenties. De persoon links van de inbrenger stelt een vraag over het succes. De inbrenger geeft kort een antwoord. De volgende persoon stelt 1 vraag, enz. Net zolang tot iedereen een vraag heeft gesteld of de vragen op zijn. Wat heb jij gedaan om dit tot een succes te maken? Waar ben je het meest tevreden over? Wat met name maakt dit voor jou tot een succes? Hoe wist je dat je het zo moest aanpakken? Heb je het al vaker zo aangepakt? Wat zagen anderen jou doen en wat vonden ze hiervan? Wat denk je dat werkzaam was? Stap 3 Complimenteren en feedback geven Bedenken en uitspreken welke dingen een ieder vindt dat de inbrenger goed gedaan heeft en waar hij/zij waardering of respect voor heeft. De persoon links van de inbrenger geeft 1 compliment. Het is niet nodig dat de hele groep complimenten geeft. De inbrenger luistert. Ik vind het knap van je dat jij... Wat me aanspreekt in je aanpak is... Ik ben onder de indruk van je over... Stap 4 Reflecteren en Leren Ontdekken en uitwisselen van leerpunten en van datgene dat werkt Om de beurt vertelt ieder kort wat hij/zij voor leerpunt uit het besproken succes heeft gehaald. Ga door tot iedereen geweest is. Wat heb jij gehoord dat leerzaam voor jou is geweest? Wat maakt dit leerzaam voor jou? Hoe wil je dit gaan toepassen? Wat ga je hiermee doen? Stap 5 Afronden en concluderen Hoe nuttig is dit voor ons, het delen van successen? (groep/team) De groep bespreekt wat zij nuttig vindt/vonden aan deze bijeenkomst en maakt evt afspraken. Wat is voor ons nuttig geweest vandaag? Wat kunnen/willen we hier verder mee doen? Gerrit van de Vegte, CentrumOplossingsgerichtWerken. Pg. 47

50 Bijlage 11. Websites voor Oplossingsgericht Werken Bijlage 11. Websites Oplossingsgericht Werken Een website waar pubers en adolescenten met een Oplossingsgericht hulpverlener anoniem kunnen praten over hun problemen. Website van het Netwerk Oplossingsgerichte Werkers (NOW) met informatie over trainingen adressen van Oplossingsgerichte therapeuten e.d. Je kunt je er ook aanmelden als lid (gratis) en zo op de hoogte blijven. Een maal per jaar geven zij ( bijna kosteloos) een dag met allerlei workshops van leden. Zeer interessant voor School MW-ers. Allerlei artikelen(vrij te downloaden) over faalangst concentratie en een goed programma over pesten. Een website over coaching. Veel goed materiaal, ook voor niet coaches. Veel literatuur en verwijzingen naar andere websites. Een Nederlandse/internationale organisatie, met trainingsaanbod van o.a. Insoo Kim Berg Wil je op de hoogte zijn van de laatste ontwikkelingen m.b.t. therapie en onderzoek dan moet je hier zijn. Zeer verassend en veel vrij te downloaden. De website van de ontwikkelaars van de KOT, Steve de Shazer, Insoo Kim berg, Peter de Jong e.a. Ook hier veel materiaal te downloaden. Bijvoorbeeld korte artikelen van bovenstaande auteurs, behulpzame hand-outs e.d. Pg. 48

51 Bijlage 12. Observatieopdrachten De Vries, S. (2008) Bijlage 12. Observatieopdrachten Maatschappelijk werkers zijn soms té gericht op doen, op acties gericht op gedragsveranderingen. Heel veel huiswerk bestaat dan ook uit alternatief gedrag uitproberen. De cliënten zijn daar echter niet altijd aan toe; de hulpverlener loopt dan harder dan de cliënt kan bijhouden. In de KOT bestaat een regel die luidt: ga langzaam. De tweede regel is: ga nog langzamer. Immers, als de hulpverlener langzaam gaat loopt hij de cliënt niet voor de voeten en kan de laatste het tempo aangeven. Gaat de cliënt sneller, dan is dat zíjn succes en inzet. Een van de manieren om langzaam te gaan is de cliënt(en) observatieopdrachten mee naar huis te laten nemen. Dat heeft als voordeel dat dergelijke opdrachten niet kunnen mislukken. Hier volgen enkele opdrachten (zie ook Bannink, 2006). Met wat aanpassingen zijn veel van deze opdrachten geschikt te maken voor een gezin. Let de komende week eens op wat er goed gaat in uw leven en wat u zo wilt houden. Observeer de komende week eens de goede momenten (wanneer je tevreden bent, het goed gaat, enz.) zodat je daar de volgende keer over kunt vertellen. Kijk eens of u deze week kunt ontdekken wanneer u hoop heeft dat dit probleem kan worden opgelost. ( bij klagers) Kijk eens wat er gebeurt in je leven waardoor je denkt dat dit probleem opgelost kan worden. ( bij klagers) Observeer eens wanneer het probleem er minder is of in het geheel niet en hoe dat komt. Wat doet u dan? Wat doet uw partner? Wat uw kinderen? ( bij klagers) Observeer eens waar je tevreden over bent in relatie tot je kind (waar de cliënt problemen mee heeft). Observeer eens wanneer u denkt dat uw kind/partner/moeder/vader tevreden over je is. Observeer eens wat je (probleem)kind/partner/moeder/vader doet om het je gemakkelijk te maken (het goed met je te hebben). Kijk eens goed naar de manieren waarop uw man/kind/ probeert het probleem minder te maken (de sfeer in huis goed te maken). Hoe doen zij hun best? Observeer eens hoe vaak je iets doet om het een ander naar de zin te maken, het goed te hebben met een ander. Observeer eens wat u precies doet als het u lukt om niet te (als iemand wil stoppen met bepaald gedrag). Observeer eens wat je precies doet als het je lukt om te (als iemand bepaald gedrag wil aanleren). (Als de schaalvraag is gesteld) Kijk de komende week eens wanneer je een punt hoger zit en ga eens na wat u en de anderen dan anders doen. Stel elke keer dat je eraan denkt de vraag: Waar zit ik op dit moment op de schaal en hoe komt dat, wat doe ik nu? De nadruk bij deze opdrachten ligt op het observeren van positieve uitzonderingen. Hoe meer positieve uitzonderingen de cliënten ontdekken hoe positiever het perspectief wordt. En een nieuw perspectief creëert een nieuwe perceptie. Cliënten gaan anders kijken naar wat er is en wat zij doen en wat anderen doen. Daardoor kunnen zij met andere ogen naar hetzelfde gedrag kijken en bijvoorbeeld waarderen wat er wel is in plaats van teleurgesteld zijn over wat er niet is. Zij zullen ook het gewenste gedrag meer gaan ontdekken. En hoe meer zij zien dat zij zich daar al naar gedragen, des te meer kans lopen zij het vaker zo te gaan doen. De Vries, S. (2008). Basismethodiek Psychosociale Hulpverlening. Bohn Stafleu van Loghum. Pg. 49

52 Bijlage 13. Wie zijn wij: Centrum Oplossingsgericht Werken Bijlage 13.Het Team Centrum Oplossingsgericht Werken GERRIT VAN DE VEGTE Directeur/Trainer/Coach Betrouwbaar Vakmanschap Enthousiasme Humor Het Centrum Oplossingsgericht Werken is een vervolg op het NMW. In de jaren dat ik met het OGW heb gewerkt werd ik steeds opnieuw geïnspireerd door de eenvoud en de kracht die er van uit gaat. Ik hoop professionals te inspireren door mijn enthousiasme en overtuiging in het OGW. Het veld waarop professionals in de zorg, welzijn en therapie spelen is de laatste jaren drastisch verandert. Deze ontwikkeling zorgt er voor dat professionals waar ze goed in waren moeten laten vallen en daarvoor in de plaats worden ze vaak gedwongen nieuwe vaardigheden te leren. Het centrale gegeven is dat de cliënt het weer zelf moet doen, de hulp moet goedkoper en korter en het netwerk moet ingeschakeld worden. Doe is het de cliënt zelf te laten doen en hem de autonomie geven over zijn veranderingen. Omdat ook de context daarbij gaat betrokken wordt, heeft de professional een methode nodig die het in zich heeft om dit voor elkaar te krijgen. Het OGW is de methode bij uitstek die uitgaat van de sterke kanten, de cliënt de autonomie geeft en effectief en kortdurend is. Bij het OGW is samenwerken een belangrijk uitgangspunt, omdat elke verandering in relatie met anderen plaats vind. Mijn doel is professionals te inspireren het OGW toe te leren passen. De trainingen die ik geef bestrijken het hele veld Ik hoop professionals te inspireren samen te werken met andere professionals om zo de cliënt te ondersteunen dat zijn doel bereikt wordt. Ik wil ook professionals inspireren hun eigen sterke kanten te leren zien en te gebruiken. Mijn trainingen hebben een tweeledig doel : de OGW goed meester worden en de professionele ontwikkeling. Oplossingsgericht werken gaat uit van enkele basisregels die ik ook hanteer in mijn trainingen/coachingen. Als iets werkt doe er meer van. Als iets niet werkt, doe iets anders of doe er minder van Als iets werkt of goed is ga er dan niet aan sleutelen Verandering vindt voortdurend plaats en is onvermijdelijk. Sluit aan, vertraag en vraag naar details. Kleine stappen kunnen voor grote veranderingen zorgen Ga langzaam, nog langzamer. ELLEN OTTE Management Assistent Analytisch Proactief Creatief Plannen en Organiseren Mijn taak ligt in de ondersteuning binnen het centrum. Het coördineren en plannen van de trainingen. Daarnaast draag ik zorg voor de kwaliteit en vormgeving van de trainingen. Onze Trainingen/Coaching De trainingen zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en datgene wat cliënten zeggen dat er werkt binnen de hulpverlening. De trainingen worden als team- of groepstrainingen én als trainingen met een open inschrijving gegeven. Ze zijn praktisch, innovatief en inspirerend. Training Basistraining Oplossingsgericht werken Training Oplossingsgericht werken met Kinderen "Kids Skills" Training Oplossingsgericht werken met Jongeren "Mission Possible" Coaching Individueel, groep en teamcoaching Reteaming oplossingsgericht werken als veranderstrategie Supervisie Begeleidde intervisie Binnenkort: Oplossingsgericht werken in wijk/gebiedsteams Training : Train de trainer Voor meer informatie zie de website. Contact: Heeft u vragen opmerkingen of suggesties, dan kunt u gebruik maken van mijn chatspreekuur, elke vrijdagmorgen van tot Centrum Oplossingsgericht Werken gerritvandevegte@home.nl of Pg. 50

Nog meer weergeven