[2015] Basistraining Oplossingsgericht Werken. "Mission Possible" andere interventies voor professionals

Transcriptie

1 "Mission Possible" [2015] Basistraining Oplossingsgericht Werken andere interventies voor professionals Gerrit van de Vegte

2 Wat is Oplossingsgericht werken (OGW) Oplossingsgericht werken is een generalistische, multifunctionele methode die bedoeld is om individuen, gezinnen en groepen te helpen ten goede te veranderen. Dit gebeurt door het stellen van werkbare doelen. De motivatie te vergroten door het zoeken naar eerdere successen en te zoeken naar uitzonderingen op het probleem. De samenwerking te versterken die nodig is om die doelen te bereiken. Oplossingsgericht werken is generiek in die zin dat het slechts een geraamte is. Het is een stellage, een algemene en in zekere zin zelfs universele structuur die op allerlei situaties past waar mensen de behoefte hebben hun functioneren te veranderen, te verbeteren of te ontwikkelen. Oplossingsgericht werken is multifunctioneel in de zin dat het toepasbaar is op een breed scala van situaties waar de behoefte bestaat om de wijze van functioneren van personen, gezinnen of groepen te veranderen of te verbeteren. Het is een instrument dat helpt bij het verbeteren van het functioneren. Oplossingsgericht werken is geschikt voor het oplossen van problemen, coachen, persoonlijke ontwikkeling, teambuilding, schoolproblemen, gedragsproblemen, het managen van verandering en organisatieontwikkeling en training. Oplossingsgericht werken is een stapsgewijs proces dat uit een aantal logische stappen bestaat. In de eerste stap ontwikkel je een visie, een droom over hoe je het in de toekomst wilt hebben. Vervolgens zoek je een concreet doel dat helpt om die visie of droom waar te maken. Oplossingsgericht werken vergemakkelijkt het stellen van doelen. Oplossingsgericht werken is een doelgericht proces. De eerste stappen daarin zijn gewijd aan het formuleren en verduidelijken van een doel dat van belang is om te bereiken. Instrumenten daarbij zijn : de wondervraag en schaalvraag. Oplossingsgericht werken verhoogt de motivatie, versterkt de samenwerking en verhoogt het plezier. Het geheim van het oplossingsgericht werken ligt in de aantrekkingskracht die hiervan uitgaat, omdat dit proces het van nature in zich heeft om de motivatie op te voeren. Het geeft de betrokkenen een gevoel van wederzijdse waardering die ontstaat en de bereidheid elkaar te helpen en te steunen. De Solution-Focussed Therapy is ontwikkeld door Insoo Kim Berg en Steve de Shazer en hun collega s (cf. De Jong & Berg, 2001) van het Brief Family Therapy Center in Milwaukee (zie voor eein uitgebreide inleiding; de Vries, 2002). Zij sluiten nauw aan bij de empowerment beweging in Amerika. Vele professionals (o.a. Berg, 2002;2004;2005;2006, Furman,2006;2009, Metcalff, 2007) hebben een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van de methodiek geleverd. Dat maakt hun interventies zeer geschikt voor veel professionals in het welzijnswerk; de GGZ en binnen de school- en jeugdzorg. Pg. 1

3 De krachtbronnen van OGW Het oplossingsgericht werken (OGW) is een van de best uitgewerkte methodes die van de gedachte uit gaat dat de sterke kanten van de cliënt leiden naar de oplossing. Onderzoek heeft uitgewezen dat deze methode effectief en kortdurend is. De methode sluit aan bij de wijd verbreidde gedachte dat het de cliënt is die de oplossingen in huis heeft. Cliënten bedenken hun eigen doelen en de manier waarop zij die doelen willen behalen. Oplossingsgericht werken ondersteunt de sterke kanten van de professional. Het maakt de professional effectiever, doelmatiger en creatiever. Anders aan OGW In de meeste hulpverleningen stelt de profesional (in overleg met de cliënt) de diagnose, hulpverleningsdoelen, hulpverleningsplannen en interventies vast; de professional is de expert. Daarvoor is een uitgebreide analyse van de problemen en de oorzaken ervan nodig. In het oplossingsgericht werken wordt de cliënt de expert over zijn: ideeën,doelen en manier die doelen te bereiken. Binnen het oplossingsgerichte traject is de professional gericht op: het stellen van vragen die de cliënt helpen zijn sterke kanten en zijn expertise te ontdekken, te waarderen en te gebruiken. De cliënt wordt gezien als competent, hij is degene die weet welke hulpverleningsdoelen relevant voor hem zijn, welke vaardigheden, krachten en hulpbronnen hij heeft en wat voor hem oplossingen zijn die zullen werken. De expertise van de hulpverlener is om de aanwezige competenties aandacht te geven, uit te bouwen en in te zetten in een door de cliënt gewenste richting. De cliënt wordt van klachtgericht, krachtgericht. Diagnoses, behandelplannen en protocollen zijn binnen de COW minder belangrijk. Bewezen Effectief Uit ongeveer 80 onderzoeken (McDonald, 2007) 1 blijkt dat de OGW bij vele cliënten en een grote verscheidenheid aan problemen even effectief is als andere methoden waarbij het minder tijd en geld kost. Het OGW is effectiever bij gedragsveranderingen en voor moeilijk behandelbare cliënten en is bovendien van een kortere duur als andere behandelvormen. Daarnaast verminderd het de druk en stress van de therapeuten. WIE KAN OPLOSSINGSGERICHT WERKEN GEBRUIKEN? Empowerment voor de Hulpverlener Professionals maken hun werk vaak zwaar door een "teveel" aan... Zoals, het te veel willen bereiken, te veel oplossingen aandragen, te veel verantwoordelijkheid nemen. Deze training wil het tegenovergestelde bereiken. De hulpverlener zal leren te vertrouwen op de mogelijkheden van de cliënt en deze in een positiever licht gaan zien. Hij zal technieken in handen krijgen om de cliënt te helpen zelf verantwoordelijkheid te nemen voor datgene wat deze wil veranderen. Daardoor zal het werk niet alleen lichter worden maar komt de hulpverlener in zijn kracht: mensen helpen om zichzelf te helpen. Wat houdt de training in? In de training worden alle basisvaardigheden van het oplossingsgericht werken getraind. 1 McDonald, A. (2007). Solution Focused Therapy, Theory, Research & Practice (2 nd ed). London: Sage Publications Ltd. Pg. 2

4 Mandaat verwezenlijken, positioneren en leiding nemen met behoud van de regie van de cliënt. Het creatieve proces bevorderen en werken met de ideeën en oplossingen de cliënt.leren beheersen van belangrijke oplossingsgerichte interventies. Leren geven van complimenten en positieve feedback. Samenwerking tot stand brengen met gestuurde en klagende cliënten. Samenwerking tot stand brengen met alle betrokkenen rondom de cliënt en met hen die kritisch; afwijzend en afwerend zijn. Samenwerking tot stand brengen met gezinnen, groepen en individuen. Supportaanpak. Oplossingsgericht werken binnen netwerken/ Multi disciplineer overleg. De cliënt leren zien als de deskundige in het vinden van oplossingen Kennis hebben van de 5 motivatie factoren van Furman en de vijf regels van geloof van Feuerstein en deze kunnen toepassen. Het sturen van veranderingsprocessen op basis van samenwerking. Wat zijn de onderwerpen van de training? De onderwerpen die behandeld zullen worden zijn: Wat Werkt? De werkzame bestanddelen van de hulpverlening. De praktische invulling van empowerment. De onbevooroordeelde, "niet weten" houding van de hulpverlener. Diverse cliënten: de klant, de klager en de bezoeker. Het geven van complimenten en persoonlijke reacties. Het werken met de wondervraag en de schaalvraag. Het construeren van doelen en oplossingen. Het vinden en analyseren van uitzonderingen. Het versterken van vooruitgang. Het krijgen van mandaat. Het werken met systemen en support. WAAR KUN JE OPLOSSINGSGERICHT WERKEN INZETTEN? Oplossingsgericht werken is in te zetten in: maatschappelijk werk; jeugdzorg; onderwijs; wijkteams en verder waar veranderingen nodig zijn. WAAROM OPLOSSINGSGERICHT WERKEN? Wat levert de training oplossingsgericht werken de professional op? In de afgelopen jaren heb ik honderden professionals getraind. Daarvan heb ik bij 100 professionals een enquete afgenomen om te onderzoeken wat volgens hen het nut wasvan oplossingsgericht werken, en hoe zij het oplossingsgericht werken in hun dagelijkse praktijk gebruiken. De uitkomsten: De training werd als zeer praktisch ervaren en hoog gewaardeerd. Pg. 3

5 Men kan er direct mee aan de slag. Men gebruikt de OGW in de loop der tijd steeds meer. Men kan hem bij veel cliënten gebruiken. Men kan hem bij veel problemen gebruiken. De effecten die men noemt zijn: Het werk wordt lichter. Men ervaart niet meer de last om oplossingen te moeten bedenken voor de problemen van cliënten men ziet dat de cliënt dat zelf kan. De gesprekken zijn positiever en meer ontspannen. Er is meer werkplezier. De cliënt wordt hoopvoller en actiever. Hij krijgt meer zelfvertrouwen. Ook zijn werk wordt lichter. Het werkt voor de cliënt heel overzichtelijk. Men werkt efficiënter. Men heeft meer overzicht en houvast in de gesprekken. Het neemt minder tijd in beslag. Het verhoogd de motivatie. Er lijkt een zelfenthousiasmerend effect uit te gaan van hetogw door twee "beloningen". Men ziet dat het werkt bij de cliënten en het werk wordt lichter en positiever voor de hulpverlener. Begeleidde intervisie Uit onderzoek blijkt dat 65 % van de deelnemers de eerste drie maanden na een training een stijgende lijn kan vast houden. Daarna gaat de helft in een lijn naar beneden. Onderzoek heeft uitgewezen dat, als je het geleerde goed meester wilt worden je daarna nog nieuwe impulsen nodig hebt om het geleerde te borgen. Het blijkt uit ervaring dat intervisie, die begeleid wordt door de trainer, een effectieve manier is om het geleerde beter te borgen. De intervisie draagt ook bij dat het geleerde verdiept wordt en de deelnemers hun enthousiasme terug krijgen. Voor meer informatie over intervisie, zie de website. Support Trainingen zijn duur en tijdrovend. Gelukkig dragen veel trainingen er toe bij dat de professional zich professioneler voelt in zijn werk. Er zijn enkele regels die er voor zorgen dat een training op langere termijn nog steeds het beoogde effect blijft houden. Uit eigen evaluaties blijkt dat veel trainingen na vier maanden weinig tot geen effect meer hebben. Daar zijn meerdere redenen voor te noemen. De belangrijkste reden is dat het ontbreekt aan support. Om een training effect te laten hebben is het nuttig dat er sprake is van goede support. Support zorgt voor motivatie. Er zijn vijf motivatie regels waarop ondersteuning gewenst is, wil de training zijn waarde behouden. Deze regels zijn: Je hebt het gevoel dat het jouw doel is. Het doel is waardevol voor jouw en anderen. Jij en anderen hebben er vertrouwen in dat je het kan halen. Jij en anderen merken vooruitgang. Jij en anderen zijn bereid eventuele tegenslag het hoofd te bieden. Pg. 4

6 Voor een training in Support, zie de website. Pg. 5

7 HOE OPLOSSINGSGERICHT WERKEN? De trainingsopzet Er is veel ruimte om te oefenen met eigen praktijk situaties en het leren van gerichte vaardigheden. De training is praktisch, met aandacht voor zowel de theorie van het oplossingsgericht werken als ook live demonstraties. Deze training sluit aan bij de dagelijkse praktijk. Het bied voordelen, zoals het werken vanuit de kracht van de cliënt/systeem;de kracht van de professional; kortdurend;efficiënt en het verhoogt het werkplezier. De deelnemers krijgen take home opdrachten mee na elke trainingsdag. Ervarend leren is de basis van waaruit de oefeningen worden gedaan. Elke bijeenkomst bestaat uit een afwisseling van praktische vaardigheidstraining en van theoretisch reflexie: 1. praktische oefeningen en rollenspellen 2. intervisie rondom ter plekke ingebrachte professionele, methodische problemen. Thema s per bijeenkomst: 1. Click here to enter a date. Thema: Inleiding en complimenten en uitzonderingen (Hoofdstuk 1, 2 en 3). 2. Click here to enter a date. Thema: Schaalvraag en doelformulering (Hoofdstuk 4 en 6). 3. Click here to enter a date. Thema: Wondervraag en specifieke situaties (Hoofdstuk 5 en 9). 4. Click here to enter a date. Thema: Vervolgsessies, Intervisie en Afsluiting Click here to enter a date. Typische dagindeling: 09:45-10:00 Ontvangst 10:00-10:30 Opening 10:30-11:30 Literatuur discussie 11:30-11:45 Pauze 11:45-13:00 Praktische oefeningen, eventueel live supervisie 13:00-14:00 Lunchpauze 14:00-15:30 Praktische oefeningen 15:30-15:45 Pauze 15:45-16:30 Rollenspel 16:30-17:00 Afronding, afspraken Erkenning: Om een certificaat te krijgen moet je een presentatie voorbereiden en gehouden hebben. Je mag gedurende de 4-daagse training één trainingsdag afwezig zijn. Wat bied ik nog meer? Het is mogelijk om uit de trainingen zelf combinaties samen te stellen of u kiest voor een samengesteld pakket met korting (zie website). Pg. 6

8 Bijlage 12. Observatieopdrachten De Vries, S. (2008) Literatuur Bannink, F. (2006). Oplossingsgerichte mediation. Amsterdam : Harcourt. Bannink, F. (2006). Oplossingsgerichte vragen: Handboek oplossingsgerichtegespreksvoering. Amsterdam : Harcourt. Berg, l.k., & Dolan, Y. (2002). De praktijk van oplossingen: gevalsbeschrijvingen. uit de oplossingsgerichte gesprekstherapie. Lisse : Swets & ZeitIinger. Berg, l.k. (2000). Ik wil mijn kind niet kwijt: samenwerken met ouders onder dwang van de kinderbescherming, praktische richtlijnen voor de hulpverlening.haarlem : De Toorts. Berg, l.k., & Steiner,T. (2004). Het spel van oplossingen: oplossingsgerichte psychotherapie voor kinderen. Amsterdam : Harcourt. Berg, l.k., & Schilts, L. (2005). Oplossingen in de klas; de Waw methode. Milwaukee/Utrecht : BFTC & Solutions Centre. Berg, l.k., & Szabo, P. (2006). Oplossingsgericht coachen. Zaltbommel: Thema. Cauffmann, L. (2001). Oplossingsgericht management en coaching. Utrecht :Lemna. Cladder, lm., Nijhoff-Huijsse, M., & Mulder, G. (1998). Gedragstherapie met kinderen en jeugdigen (hst. 8: Oplossingsgerichte therapie). Amsterdam: Harcourt. Cladder, H. (1999). Oplossingsgerichte korte psychotherapie. Amsterdam : Harcourt. de Vries, S. (juni 2002). Kortdurende Oplossingsgerichte Therapie. Maatwerk. De Vries, S. (2007). Wat werktt? De kracht van het maatschappelijk werk. Amsterdam: Uitgeverij SWP. Dolan, Y. (2000). Stap voor stap; de zoektocht voorbij trauma en therapie op weg naar een leven van geluk. Baarn : HB Uitgevers. Dolan, Y. (2005). Omgaan met seksueel misbruik. Amsterdam : Harcourt. Durrant, M. (2001). Creatieve oplossingen bij gedragsproblemen op school. Leuven/Apeldoorn : Garant. Durrant, M. (2006). Oplossingsgericht werken met jongeren en hun gezin: een creatieve benadering van de residentiële hulpverlening. Leuven/Apeldoorn: Garant. Furman, B. (2006). Kid's Skills: op speelse wijze vaardigheden ontwikkelen bij kinderen. Soest : Nelissen. Furman, B., & Ahola, T. (2009). Reteaming, oplossingsgericht werken als veranderstrategie. Barneveld : Uitgeverij Boom/Nelissen. Isebaert, L. (2007). Praktijkboek oplossingsgerichte cognitieve therapie. Utrecht : De Tijdstroom. Jackson, P.Z., & McKergow, M. (2002). Oplossingsgericht denken. Zaltbommel : Thema. Jacob-Doreleijers, F. (2007). Recept voor oplossingen; eetstoornissen oplossingsgericht behandelen. Amsterdam : Harcourt. De Jong, P., & Berg, l.k. (2001). De kracht van oplossingen: handwijzer voor Oplossingsgerichte gesprekstherapie. Lisse : Swets & Zeitlinger. Le Fevere de ten Hove, M. (2000). Korte therapie: handleiding bij het Brugse model voor psychotherapie met een toepassing op kinderen en jongeren. Leuven/Apeldoorn : Garant. McDonald, A. (2007). Solution Focused Therapy, Theory, Research & Practice (2 nd ed). London : Sage Publications Ltd. Metcalf, L. (2007). Oplossingsgerichte groepstherapie; werken met groepen in privépraktijken, scholen, bedrijven, en behandelprogramma 's. Amsterdam : Harcourt. Roeden, J., & Bannink, F. (2007). Handboek oplossingsgericht werken met licht verstandelijk beperkte cliënten. Amsterdam : Harcourt. Pg. 7

9 Het Team Centrum Oplossingsgericht Werken GERRIT VAN DE VEGTE Directeur/Trainer/Coach Betrouwbaar Vakmanschap Enthousiasme Humor Het Centrum Oplossingsgericht Werken is een vervolg op het NMW. In de jaren dat ik met het OGW heb gewerkt werd ik steeds opnieuw geïnspireerd door de eenvoud en de kracht die er van uit gaat. Ik hoop professionals te inspireren door mijn enthousiasme en overtuiging in het OGW. Het veld waarop professionals in de zorg, welzijn en therapie spelen is de laatste jaren drastisch verandert. Deze ontwikkeling zorgt er voor dat professionals waar ze goed in waren moeten laten vallen en daarvoor in de plaats worden ze vaak gedwongen nieuwe vaardigheden te leren. Het centrale gegeven is dat de cliënt het weer zelf moet doen, de hulp moet goedkoper en korter en het netwerk moet ingeschakeld worden. Doe is het de cliënt zelf te laten doen en hem de autonomie geven over zijn veranderingen. Omdat ook de context daarbij gaat betrokken wordt, heeft de professional een methode nodig die het in zich heeft om dit voor elkaar te krijgen. Het OGW is de methode bij uitstek die uitgaat van de sterke kanten, de cliënt de autonomie geeft en effectief en kortdurend is. Bij het OGW is samenwerken een belangrijk uitgangspunt, omdat elke verandering in relatie met anderen plaats vind. Mijn doel is professionals te inspireren het OGW toe te leren passen. De trainingen die ik geef bestrijken het hele veld Ik hoop professionals te inspireren samen te werken met andere professionals om zo de cliënt te ondersteunen dat zijn doel bereikt wordt. Ik wil ook professionals inspireren hun eigen sterke kanten te leren zien en te gebruiken. Mijn trainingen hebben een tweeledig doel : de OGW goed meester worden en de professionele ontwikkeling. Oplossingsgericht werken gaat uit van enkele basisregels die ik ook hanteer in mijn trainingen/coachingen. Als iets werkt doe er meer van. Als iets niet werkt, doe iets anders of doe er minder van Als iets werkt of goed is ga er dan niet aan sleutelen Verandering vindt voortdurend plaats en is onvermijdelijk. Sluit aan, vertraag en vraag naar details. Kleine stappen kunnen voor grote veranderingen zorgen Ga langzaam, nog langzamer. ELLEN OTTE Management Assistent Analytisch Proactief Creatief Plannen en Organiseren Mijn taak ligt in de ondersteuning binnen het centrum. Het coördineren en plannen van de trainingen. Daarnaast draag ik zorg voor de kwaliteit en vormgeving van de trainingen. Onze Trainingen/Coaching De trainingen zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en datgene wat cliënten zeggen dat er werkt binnen de hulpverlening. De trainingen worden als team- of groepstrainingen én als trainingen met een open inschrijving gegeven. Ze zijn praktisch, innovatief en inspirerend. Training Basistraining Oplossingsgericht werken Training Oplossingsgericht werken met Kinderen "Kids Skills" Training Oplossingsgericht werken met Jongeren "Mission Possible" Coaching Individueel, groep en teamcoaching Reteaming oplossingsgericht werken als veranderstrategie Supervisie Begeleidde intervisie Binnenkort: Oplossingsgericht werken in wijk/gebiedsteams Training : Train de trainer Voor meer informatie zie de website. Contact: Heeft u vragen opmerkingen of suggesties, dan kunt u gebruik maken van mijn chatspreekuur, elke vrijdagmorgen van tot Centrum Oplossingsgericht Werken gerritvandevegte@home.nl of Pg. 8