Werken aan rijksvastgoed

Transcriptie

1 Werken aan rijksvastgoed

2 Inhoud Voorwoord 3 Raad voor Vastgoed Rijksoverheid 4 Centraal Orgaan opvang asielzoekers 6 Dienst Landelijk Gebied 8 Dienst Vastgoed Defensie 10 Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf (RVOB) 12 ProRail 14 Rijksgebouwendienst 16 Rijkswaterstaat 18 Staatsbosbeheer 20 Het rijksvastgoedstelsel in kort bestek 22 Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 1

3 Voorwoord Er zijn tijden geweest dat er kabinetten vielen over de grondpolitiek. In de jaren 50, 60 en 70 liepen de emoties hoog op als het erover ging wie over grond mocht beschikken en wat dat mocht kosten. Die tijden liggen achter ons. We kijken nu vooral op een zakelijke manier naar grondpolitiek. Het gaat erom dat grond tijdig en tegen aanvaardbare kosten beschikbaar is voor publieke doelen. En dat het eigen vastgoed van het rijk zo optimaal en efficiënt mogelijk wordt ingezet voor de daaraan gekoppelde rijksdoelen. Van oudsher houden verscheidene overheidsdiensten zich bezig houden met vastgoed. Ieder voor het eigen departement en met eigen doelstellingen. Om de samenwerking tussen deze diensten te bevorderen is door het kabinet in 2001 de Raad voor Vastgoed Rijksoverheid (RVR) opgericht met het doel de activiteiten van het rijk op de vastgoedmarkt te versterken en efficiënt te organiseren. En om waar dat nodig is om als Rijksoverheid, en niet als afzonderlijke diensten, naar buiten te treden. In de loop der jaren lukt het steeds beter om de samenwerking te faciliteren, kennis te delen, opleidingen en cursussen te verzorgen op vastgoed gebied en een centrale informatievoorziening te organiseren. In 2011 zijn in de Ministerraad voor het cluster vastgoed richtinggevende uitgangspunten geformuleerd om op dit pad verder te gaan. Beleidsprioriteiten en economisch rendement zullen een nog nadrukkelijker rol spelen bij de sturing op het rijksvastgoed. Ook is besloten tot de vorming van een rijksvastgoedbedrijf. Er komt een rijksbrede vastgoedportefeuillestrategie. Ik prijs mij gelukkig dat de in de RVR deelnemende diensten samen op toegankelijke en integere wijze het algemeen belang dienen. In deze brochure leest u daar alles over. Frans Weekers Staatssecretaris van Financiën Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 3

4 Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 4

5 In de Raad voor Vastgoed Rijksoverheid (RVR) werken de uitvoerende rijksdiensten op het gebied van vastgoed met elkaar samen. Bij de oprichting van de RVR in 2001 waren dat de Dienst Landelijk Gebied, Rijkswaterstaat, Domeinen Onroerende Zaken, de Rijksgebouwendienst en de Dienst Vastgoed Defensie. In 2005 is het initiatief genomen tot de oprichting van het Gemeenschappelijk Ontwikkelingsbedrijf om inhoud te geven aan rijksbrede gebiedsontwikkeling. Later is de samenwerking uitgebreid met ProRail B.V. en de zelfstandige bestuursorganen Staatsbosbeheer en Centraal Orgaan opvang Asielzoekers. In 2009 zijn Domeinen Onroerende Zaken en het Gemeenschappelijk Ontwikkelingsbedrijf (GOB) gefuseerd tot het Rijksvastgoed en -ontwikkelingsbedrijf (RVOB). De Raad wordt gevormd door directeuren(-generaal) van deze diensten. De RVR heeft daarnaast drie regio RVR s in de regio s Noord-Oost, Zuid en West. Doel Op de vastgoedmarkt vervullen de rijskvastgoeddiensten in de RVR de rol als eigenaar van grond, gebouwen en infrastructuur. Ook zijn ze actief op de markt om grond te kopen voor een veelheid aan beleidsdoelen voor zowel groene, blauwe als grijze (infrastructuur). Ze zijn ook partij als ze kantoorgebouwen huren, laten bouwen of verkopen, als ze een gebied waarin verschillende beleidsdoelen spelen (her)ontwikkelen, of als ze terreinen beheren voor overheidsfuncties of aanhouden om later ontwikkelingskansen te benutten. Elke rijksvastgoeddienst heeft een verschillend takenpakket, maar voor elke dienst speelt vastgoed een belangrijke rol bij het vervullen van de rijkstaak. Door het rijksbreed delen van kennis, door samenwerking en door taakverdeling kan dit werk voor het algemeen belang beter worden gedaan. Ook kan een gezamenlijke aanpak leiden tot kostenreductie. Daarvoor is de Raad van Vastgoed Rijksoverheid opgericht. De missie van de RVR heeft twee pijlers: Pijler 1: De RVR wil van het Rijk een sterkere speler maken op de vastgoedmarkt. Pijler 2: De RVR wil de vastgoedactiviteiten van het Rijk efficiënter organiseren. 1. Een sterkere speler Georganiseerd, met gelijkgerichte belangen en vanuit gezamenlijke kracht de markt tegemoet treden. Optimale resultaten behalen in onderhandelingen met provincies, gemeenten en marktpartijen door het brede belang, het Rijksbelang, te laten prevaleren. Pas met een dergelijke gezamenlijke focus wordt de overheid een sterkere speler op de commerciële vastgoedmarkt. Om dit te bereiken heeft de RVR in haar werkprogramma voor de komende jaren een aantal prioriteiten: Het uitwerken van de relatie tussen de beleidsmatig opdrachtgever en de rijksdiensten met vastgoed; Het ontwikkelen van een rijksbrede vastgoedportefeuillestrategie; Het verdiepen van begrippen, waaronder rendement en activabeleid; Het vormgeven van een eenheid activabeheer met adviesfunctie voor de vastgoedportefeuillestrategie en de afstemming met de rijksbegroting en de financiële controle; het optimaliseren van financiële prikkels binnen het rijk. 2. Efficiënter georganiseerde Rijksvastgoedactiviteiten Elke vastgoeddienst streeft naar een zo hoog mogelijke efficiency. De ervaring van de afgelopen jaren heeft geleerd dat bij een gezamenlijke aanpak op onderdelen de efficiency verder stijgt. Dat gebeurt als collega s van diverse diensten elkaars kwaliteiten maximaal gebruiken. In haar werkprogramma heeft de RVR de volgende onderwerpen opgenomen: Begeleiding van de fusie RVOB-RGD; Shared service functies voor GEO-informatie en Cultureel erfgoed van het Rijk; Vastgoed informatievoorziening; Kennisontwikkeling en opleiding; Regionale activiteiten zoals de regio RVR s; Internationale activiteiten als lid van het PURE-net netwerk; Cultureel erfgoed in eigendom van het rijk; Onderwerpen die aansluiten op behoeften die bij de diensten ontstaan en voor meerdere diensten van belang zijn, zoals natuurcompensatie, het project goed planten, integriteit, duurzaamheid, etc; Netwerkactiviteiten en communicatie. Directie Rijksvastgoed De Raad wordt ondersteund door de directie Rijksvastgoed, een onderdeel van het ministerie van Financiën. De directie ondersteunt ook de Interdepartementale Commissie Rijksvastgoed (ICRV), dat de beleidsmatige kaders schept voor de Rijksvastgoeddiensten. Het voorzitterschap van het ICRV wordt vervuld door de directeur-generaal Ruimte en Water van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Bij de directie Rijksvastgoed werken vijf gedetacheerden afkomstig van de Rijksvastgoeddiensten samen met enkele collega s in dienst van het ministerie van Financiën aan diverse thema s als portefeuillestrategie, informatievoorziening, opleidingen en kennis, cultureel erfgoed, duurzaamheid, herbestemming etc. Centaal staat het creëren van meerwaarde uit de samenwerking tussen de Rijksvastgoeddiensten. De directie ressorteert onder de SG van Financiën, tevens voorzitter van de RVR. Aandeel vastgoed Bij alle bovengenoemde diensten samen werken in totaal mensen. In het vastgoed werken circa mensen en daarmee is het Rijk de grootste vastgoedorganisatie in Nederland. Het Rijk bezit ruim 15% van het landoppervlak van Nederland en koopt, verkoopt en besteedt aan voor ruim een half miljard euro per jaar. De waarde van het rijksvastgoed is ongeveer 80 miljard euro. Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 5

6 Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) werkt in opdracht van de minister voor Immigratie en Asiel. Het COA biedt mensen in een kwetsbare positie veilige huisvesting en ondersteunt hen in de voorbereiding op hun toekomst, in Nederland of elders. Het gaat vooral om asielzoekers en vluchtelingen, en om specifieke groepen zoals alleenstaande minderjarige vreemdelingen. Wat doet het Centraal Orgaan opvang asielzoekers Het COA zorgt ervoor dat er altijd voldoende opvangcapaciteit beschikbaar is en dat mensen in een kwetsbare positie in een veilige en leefbare omgeving professioneel worden gehuisvest en begeleid. De medewerking van Nederlandse gemeenten is daarbij van groot belang om op maatschappelijk verantwoorde en duurzame wijze invulling te kunnen geven aan het landelijk vastgestelde asielbeleid. Adequaat antwoord op veranderende vraag De vraag naar opvangplaatsen verandert continu. Om steeds te kunnen zorgen voor voldoende opvangplaatsen beschikt het COA over de stabiliteit van vaste locaties met een lange vestigingsduur en de flexibiliteit van tijdelijke locaties. Door fluctuaties en door aflopende overeenkomsten met gemeenten en exploitanten, is het COA geregeld op zoek naar nieuwe locaties voor de lange en de korte termijn. Kwaliteit in gebouw en mens Het COA beschikt over zeer verschillende locaties: van voormalig ziekenhuizen en kazernes, tot kloosters en verpleeghuizen, van semipermanente gebouwen tot (her) ontwikkelingslocaties. Het COA werkt continu aan kwaliteitsverbetering van het vastgoed. Met vakmensen in huis zorgt de opvangorganisatie ervoor dat de locaties, tijdelijk of permanent, op vakkundige wijze worden (her)ontwikkeld en geëxploiteerd om de kwaliteit te bieden die de opdrachtgever en de samenleving van het COA vragen. Duurzaam in tijd en geld Het COA is inmiddels expert in het realiseren van opvangcapaciteit. De wens is om dit steeds duurzamer en efficiënter te doen en daarom wordt geïnvesteerd aan het realiseren van (nieuwe) duurzame locaties, verspreid over het land. Daarover is de opvangorganisatie in gesprek met de gemeenten. Het COA streeft naar waardecreatie van het vastgoed, zodat de gebouwen hun waarde behouden en na beëindiging van de asielopvangfunctie door de gemeente kunnen worden ingezet voor andere doeleinden. Kerncijfers Er werken circa 1480 fte bij het COA (per 31 december 2011) waarvan circa 70 medewerkers betrokken zijn bij vastgoed. Het COA beschikt per 1 maart 2012 over 39 opvangcentra met een totale capaciteit van circa plaatsen. Deze opvangcentra omvatten circa 212 hectare grond en circa m² bedrijfsvloer oppervlakte. Link Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 6

7 Centraal Orgaan opvang asielzoekers Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 7

8 Dienst Landelijk Gebied Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 8

9 Dienst Landelijk Gebied (DLG) werkt vandaag aan het landschap van morgen. Als publieke organisatie met kennis van het landelijk gebied zorgt DLG dat beleid wordt uitgevoerd. Wonen, werken en recreëren in een mooi en duurzaam ingericht Nederland. Met waardevolle natuur, ruimte voor water en gezonde landbouw. Daar zet DLG zich voor in, samen met bewoners, overheden en belanghebbenden. Van ontwerp tot realisatie. DLG is een agentschap van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I). Al meer dan 75 jaar draagt DLG bij aan het realiseren van samenhang en ontwikkeling in het landelijk gebied. DLG werkt in opdracht van overheden (provincies, Rijk, waterschappen en gemeenten) aan ca 200 gebiedsgerichte projecten in het landelijk gebied. Wat doet Dienst Landelijk Gebied? DLG heeft hét grondbedrijf van de overheid in het landelijk gebied: de afzonderlijke rechtspersoon (ZBO) Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL). Medewerkers van DLG voeren het werk van BBL uit. BBL verwerft de grond voor de marktprijs, richt die grond opnieuw in, adviseert over het beheer ervan en draagt het gebied vervolgens over aan natuurbeherende instanties en individuele agrariërs. BBL koopt en verkoopt ca ha grond per jaar voor de aanleg van natuur, recreatiegebieden, waterveiligheid en kwaliteitsverbetering van de landbouwstructuur. DLG speelt een sleutelrol in het realiseren van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). DLG besteedt veel werk uit aan de markt. DLG is opdrachtgever voor adviesbureaus bij het maken van concrete plannen en de begeleiding van de uitvoering. DLG vormt de brug tussen abstract beleid en concrete uitvoering in gebiedsprojecten. Voor elke situatie zoekt DLG naar praktische oplossingen die passen bij de wensen van bestuurders, stakeholders en inwoners in het gebied en de eigenschappen van het gebied. Bij de inrichting van gebieden spelen vele partijen een rol. DLG is de spil tussen deze partijen en ziet er op toe dat alle belangen worden meegenomen in het proces. Daarnaast is DLG als Europees betaalorgaan, financieringsadviseur en subsidieverstrekker. DLG heeft een loketfunctie voor gebiedsgerichte regelingen en is bekend met geldstromen en subsidiemogelijkheden, ook op Europees niveau. Kerncijfers Er werken circa fte bij DLG, waarvan ca 220 fte werkzaam voor grondgerelateerde processen (stand ). DLG beschikt over een dynamische werkvoorraad van ongeveer hectare. Link Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 9

10 De Dienst Vastgoed Defensie (DVD) is de vastgoedbeheerder van Defensie. De DVD is een baten-lastendienst en is verantwoordelijk voor de nieuwbouw, het in stand houden, het bewaken en beveiligen en het beheer van het defensievastgoed. Als vastgoedbeheerder draagt Dienst Vastgoed Defensie (DVD) op maatschappelijk verantwoorde wijze zorg voor effectief beheer en inrichting van het vastgoed van het ministerie van Defensie. De DVD zorgt ervoor dat alle defensieonderdelen kunnen beschikken over gebruiksgereed vastgoed, zoals de marinehaven, vliegbasis, legerplaatsen, kazernes, munitieopslag, logistieke bedrijven en oefen- en schietterreinen. De DVD behartigt voor Defensie de regionale defensiebelangen op het gebied van juridisch beheer en ruimtelijke ordening en milieu. De DVD voorziet de Bestuursstaf van het Ministerie van Defensie van expertise en advies. Organisatie De DVD bestaat uit een aantal verschillende onderdelen. De Staf die in Utrecht zetelt, ondersteunt de Directeur DVD bij het besturen en beheersen van de DVD organisatie. Deze Staf zorgt ervoor dat beleid vanuit de Bestuursstaf en vanuit het Commando DienstenCentra (CDC) wordt vertaald tot uitvoerbare processen binnen de DVD. Er zijn drie Regionale Directies gezeteld in Zwolle, in Tilburg en in Utrecht. Zij geven concreet uitvoering aan de dienstverlening van de DVD. De Regionale Directies functioneren als uitvoerende werkmaatschappijen. beveiliging van vastgoed. De DVD en de DBBO vallen beide onder de Divisie Vastgoed en Beveiliging. Wat doet de Divisie Vastgoed en Beveiliging Alle producten en diensten die de DVD en DBBO leveren, zijn terug te vinden in de Producten en Diensten Catalogus van de Divisie Vastgoed en Beveiliging. Het werk is zeer veelzijdig. De producten en diensten zijn daarom ingedeeld in vijf hoofdgroepen: Expertise en advies; Projecten: nieuwbouw, verwerving en afstoting; Vastgoedbeheer en instandhouding; Bewaking en beveiliging; Overige dienstverlening. Kerncijfers Personeel: bij de DVD werken ongeveer 1000 mensen. Het betreft vooral burgers en deels militairen. Bouwvolume: de DVD realiseerde in 2011 een bouwvolume van circa 320 miljoen (nieuwbouw & instandhouding). Vastgoed: de DVD beheert het vastgoed voor het ministerie van Defensie. De DVD is dus geen eigenaar. De DVD heeft in totaal ongeveer 500 objecten in beheer. Daarbij hoort een vloeroppervlakte van vierkante meter en hectare aan terreinen (peiljaar 2011). Link Ook de Directie Bewaken en Beveiligen (DBBO) zetelt in Utrecht. De DBBO draagt zorg voor de bewaking en Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 10

11 Dienst Vastgoed Defensie Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 11

12 Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf Per 1 januari 2014 worden het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf (RVOB) en de Rijksgebouwendienst (RGD) samengevoegd tot één organisatie, genaamd het Rijksvastgoedbedrijf (RVB). Dit nieuwe RVB wordt als zelfstandige dienst geplaatst onder het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Redenen van de samenvoeging zijn om bij de inzet van rijksvastgoed tot besparingen en hogere maatschappelijke rendementen te komen. De samenvoeging moet met andere woorden leiden tot efficiency voordelen zowel geldelijk als maatschappelijk. Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 12

13 Het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf (RVOB) realiseert ruimtelijke en financiële doelen voor het Rijk. Het RVOB doet dat door (gebieds)ontwikkeling, beheer, aan- en verkoop van rijksgronden en -gebouwen. Het RVOB is ondergebracht bij het ministerie van Financiën en valt onder de verantwoordelijkheid van de staatssecretaris. De organisatie bestaat uit twee directies, een directie Vastgoed en een directie Ontwikkeling. De kerntaken van de directie Vastgoed zijn: Het ontwikkelen van beleid ten aanzien van het privaatrechtelijk vermogensbeheer van overtollige onroerende zaken van de Staat; Het faciliteren van andere departementen en daaraan gelieerde instellingen (zelfstandige bestuursorganen en agentschappen) op het gebied van aankoop, bestemming, beheer en gebruik van vastgoed; Het beheren van onroerende zaken die aan de Staat toebehoren. Voorbeelden zijn de agrarische domeingronden, het Staatsdomein Het Loo en het park Sorghvliet in Den Haag. Maar ook de veiling van benzinestations langs rijkswegen, het verkopen van bodemmaterialen uit staatseigendom, het regelen van landingsrechten op vliegbases van Defensie en tot slot het sluiten van overeenkomsten voor antenne installaties op staatseigendommen, zijn voorbeelden van beheertaken van het RVOB; Het verkopen van overtollige onroerende zaken; Het privaatrechtelijk in gebruik geven van onroerende zaken; Het behandelen en betalen van zakelijke lasten. De kerntaken van de directie Ontwikkeling zijn: De directie Ontwikkeling treedt namens het Rijk op bij de realisatie van gebiedsontwikkelingsprojecten. Het gaat daarbij vooral om complexe gebiedsontwikkeling waarin het Rijk meerdere doelstellingen op het gebied van ruimtelijk beleid en vastgoed wil realiseren. Samen met de projectpartners in een gebied werkt de directie Ontwikkeling in sommige projecten voor eigen rekening en risico naar een plan toe waar alle partners mee instemmen. Zo nodig vervult de directie een rol bij de uitvoering van de plannen. Opdrachtgevers zijn het ministerie van Defensie, het ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie, het ministerie van Infrastructuur & Milieu en tot slot het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Daarnaast ontwikkelt de directie overtollig rijksvastgoed voor het ministerie van Financiën. Het RVOB is betrokken bij een aantal grootschalige gebiedsontwikkelingsprojecten zoals de herontwikkeling van de Bloemendalerpolder, het voormalige militaire vliegveld Valkenburg, het voormalig defensieterrein Hembrug, de Zeeuws-Vlaamse kanaalzone, Eindhoven Noordoost en de schaalsprong Almere. Kerncijfers Bij het RVOB werken op 1 januari 2012 ongeveer 250 medewerkers. De directie Vastgoed beheerde per 1 januari 2011 in totaal ha grond en water (waarvan 8 procent water en 92% grond). De directie Ontwikkeling werkt aan ongeveer zeven projecten voor gebiedsontwikkeling. Link Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 13

14 ProRail is verantwoordelijk voor een veilig en betrouwbaar spoorwegnet en leidt het treinverkeer in Nederland in goede banen. Zo zorg ProRail dat hun klanten - de vervoersbedrijven 1,2 miljoen reizigers en honderdduizend ton goederen veilig over het spoor naar hun bestemming brengen. Met vijfenzestighonderd treinen per dag over zevenduizend kilometer spoor is het een van de drukst bereden spoorwegnetten ter wereld. Jaarlijks dienen de vervoersbedrijven hun wensenlijstjes in. En het lukt ProRail elk jaar weer om daar één samenhangende dienstregeling van te maken. Voor 2012 vroegen 36 vervoersbedrijven ruim drie miljoen treinritten aan, variërend van dagelijkse treinritten tot eenmalige ritjes met een stoomlocomotief. De duizenden treinen die dagelijks over het Nederlandse spoor rijden vragen een strakke regie. Zodat al die treinen elkaar niet in de weg zitten en op tijd en veilig op hun plek van bestemming aankomen. De aansturing van al die treinen gebeurt vanuit twaalf verkeersleidingsposten. De kwaliteit van het spoor staat of valt met de conditie van de infrastructuur. Daarom investeert ProRail fors in onderhoud en vernieuwing. Om het in goede conditie te houden, controleert ProRail het spoor dagelijks en plant het nodige onderhoud in. Controles op het spoor gebeuren soms met het blote oog, maar steeds vaker zet ProRail moderne technieken in. Videoschouwtreinen controleren het spoor en de bovenleiding op onregelmatigheden, gewoon tussen het dagelijkse treinverkeer door. Daarnaast speelt ProRail in op de groei van het treinverkeer. Door het aanleggen van nieuw spoor en de bouw- en verbouw van stations. In Den Haag, Utrecht en Arnhem bijvoorbeeld, bouwen we nieuwe stations waarbij (inter) nationaal treinverkeer moeiteloos aansluit op regionaal en lokaal openbaar vervoer.. ProRail maakt de treinreis voor reizigers ook comfortabeler bijvoorbeeld door de bouw van fietsenstallingen en te werken aan toegankelijkheid van stations voor minder validen. Sinds ruim honderdvijftig jaar geleden de eerste spoorlijn werd aangelegd, zijn er vele spoorlijnen en stations bijgebouwd. Ook nu legt ProRail nog steeds nieuw spoor aan, zoals de Hanzelijn tussen Zwolle en Lelystad die in december 2012 klaar is. ProRail is één van de grootste publieke opdrachtgevers in de bouw. Kerntaken ProRail zorgt voor een onafhankelijke verdeling van de capaciteit op het spoor voor reizigers- en goederenvoerders en regelt de treinverkeersleiding. Daarnaast verzorgt ProRail aanleg, onderhoud en beheer van de spoorinfrastructuur. Kerncijfers hectare spoorberm, het leefgebied van veel planten en dieren ProRail beheert ongeveer kilometer spoor 60 beweegbare bruggen en 13 tunnels overwegen, waarvan bewaakt seinen en wissels Link Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 14

15 ProRail Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 15

16 Rijksgebouwendienst Per 1 januari 2014 worden het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf (RVOB) en de Rijksgebouwendienst (RGD) samengevoegd tot één organisatie, genaamd het Rijksvastgoedbedrijf (RVB). Dit nieuwe RVB wordt als zelfstandige dienst geplaatst onder het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Redenen van de samenvoeging zijn om bij de inzet van rijksvastgoed tot besparingen en hogere maatschappelijke rendementen te komen. De samenvoeging moet met andere woorden leiden tot efficiency voordelen zowel geldelijk als maatschappelijk. Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 16

17 De Rijksgebouwendienst zorgt als agentschap van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties voor een goede huisvesting van de Rijksoverheid. De dienst realiseert huisvesting, zorgt voor beheer en onderhoud van alle rijksgebouwen en verleent huisvestingsdiensten. Ook adviseert de Rijksgebouwendienst de minister van BZK over de huisvesting van de Rijksoverheid. De Rijksgebouwendienst besteedt daarbij speciale aandacht aan stedenbouw, monumentenbeheer, architectonische vormgeving, architectuuren kunstbeleid. De Rgd werkt voor alle ministeries en onder voorwaarden ook voor derden met overheidstaken, zoals zelfstandige bestuursorganen. Wat doet de Rijksgebouwendienst? De Rijksgebouwendienst draagt zorg voor de veilige en duurzame huisvesting van alle departementen en een groot aantal daaraan verbonden organisaties en diensten. Hij beheert ongeveer 2000 panden die met elkaar een unieke en zeer diverse vastgoedportefeuille vormen: ministeries, musea, paleizen, rechtbanken, gevangenissen en monumenten. Niet alleen ontwikkelt en onderhoudt de Rijksgebouwendienst deze portefeuille, ze toont daarbij ook een voorbeeldrol namens het Rijk. De dienst hecht grote waarde aan veiligheid en duurzaamheid en stimuleert het zuinig omgaan met energie en grondstoffen. gebouwen die een verrijking zijn voor de plek waar ze staan. De Rijksgebouwendienst onderhoudt ook een belangrijk deel van het nationale culturele erfgoed en zorgt voor een passend gebruik daarvan of openstelling voor het publiek. De Rijksgebouwendienst is de grootste opdrachtgever voor beeldende kunst in Nederland. De Rijksbouwmeester is onafhankelijk adviseur voor de rijksoverheid op het gebied van architectuur en architectuurbeleid. Sinds 2005 wordt de Rijksbouwmeester bijgestaan door een College van Rijksadviseurs, dat hem adviseert over cultureel erfgoed, landschap en infrastructuur. De Rijksbouwmeester bewaakt de kwaliteit van het werk van de Rijksgebouwendienst. Hij geeft gevraagd en ongevraagd advies aan de dienst en de regering. Kerncijfers De Rijksgebouwendienst telt 953 medewerkers in vaste dienst. De dienst heeft ongeveer 2000 gebouwen in beheer, die samen circa 7 miljoen m2 bruto vloeroppervlak beslaan (cijfers jaarverslag 2010). Link De Rijksgebouwendienst heeft oog voor kwaliteit. De dienst streeft naar architectonisch hoogstaande en innovatieve Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 17

18 Rijkswaterstaat is de uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (een samenvoeging van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat en onderdelen van het Ministerie van VROM) die in opdracht van de minister en staatssecretaris het hoofdwegen-, hoofdvaarwegennet en het hoofdwatersysteem van Nederland beheert en ontwikkelt. Hierbij richt Rijkswaterstaat zich niet alleen op de technische staat van de infrastructuur, maar ook op de gebruiksvriendelijkheid ervan. In de rol als uitvoeringsorganisatie voor rijksinfrastructuur is Rijkswaterstaat door de samenvoeging van de hierboven genoemde ministeries nog directer betrokken bij vraagstukken op het gebied van milieu en ruimtelijke inrichting. Organisatie Rijkswaterstaat heeft nu tien regionale diensten (inclusief 19 wegendistricten en 16 waterdistricten), 5 landelijke specialistische diensten en één projectdirectie. Het aantal diensten en districten zal in het kader van het hierna te noemen Ondernemingsplan 2015 (OP2015) worden verminderd en dit zal gepaard gaan met een herverkaveling van verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Ook de bestuursstructuur zal worden aangepast aan de nieuwe organisatorische context. Ondernemingsplan 2015 Rijkswaterstaat heeft inmiddels de eerste stappen gezet richting een nieuw Ondernemingsplan. In de periode tot 2015 wil Rijkswaterstaat slagvaardiger worden en meer rendement halen uit de regionale positie en uit samenwerkingsmogelijkheden met andere beheerders en marktpartijen. Bovendien wil Rijkswaterstaat de productie, kennis en advieskracht van het uitvoerende werk zoveel mogelijk bundelen. Hiermee krijgen marktpartijen, partners en de omgeving een uniform aanspreekpunt binnen Rijkswaterstaat. Ook het verkeer over de weg en over het water zal uniformer worden aangestuurd: meer landelijk gecoördineerd en langs kortere beslissingslijnen. Rijkswaterstaat wil bovendien efficiënter werken. Daarvoor zal de zogenaamde KR8-methode die is gebaseerd op de lean-methode worden toegepast. Deze methode biedt elke medewerker de ruimte om slagvaardiger en efficiënter te werken onder het motto Elke dag Beter. Wat doet Rijkswaterstaat Rijkswaterstaat is de beheerder van het nationale hoofdwegennet,,het hoofdvaarwegennet en het landelijke watersysteem. De organisatie werkt aan de vlotte en veilige doorstroming van het verkeer, aan een veilig, schoon en landelijk watersysteem en aan de bescherming van ons land tegen overstromingen. Rijkswaterstaat werkt daarbij intensief samen met andere netwerkbeheerders. Vooral in drukke, grootstedelijke gebieden, maar ook elders en in internationaal verband. Kerncijfers Er werken op dit moment ongeveer 9000 mensen bij Rijkswaterstaat waarvan ruim 40 in de vastgoedsector. Op jaarbasis wordt 1000 tot 1500 hectare aangekocht voor droge en natte infrastructuur en voor veiligheid met een jaarlijks gemiddeld budget van ongeveer 200 mlj. euro. Rijkswaterstaat beheert voor het hoofdwatersysteem km2 oppervlaktewater, 267 km primaire waterkeringen (dijken, duinen, dammen, kunstwerken, vooroevers) en 4 stormvloedkeringen. Voor het hoofdwegennet beheert Rijkswaterstaat 5695 km hoofdrijbaan, 167 km spits-, buffer-, plus- en wisselstroken, 2691 viaducten, 16 tunnelcomplexen, 56 beweegbare bruggen, 670 vaste bruggen en 6 verkeerscentrales. Tenslotte beheert Rijkswaterstaat 7609 km hoofdvaarwegen, 3900 km zeevaarweg in de Noordzee, 83 sluizen en 422 bruggen. Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 18

19 Rijkswaterstaat RWS en vastgoed RWS is geen vastgoeddienst maar een projectorganisatie die zich van vastgoed, met name grond, bedient om programma s en projecten te realiseren. Een tijdige beschikbaarheid van grond is daarom een cruciale succesfactor voor productrealisatie. Om die reden zijn de grondtaken nauw verweven met het primaire proces. Sinds kort beschikt Rijkswaterstaat over een Grondvisie waarin is vastgelegd hoe Rijkswaterstaat zakelijk wil omgaan met gronden die strategisch zijn en voor langere tijd moeten worden aangehouden. In deze visie is ook vastgelegd hoe grond als een meer gelijkwaardig afwegingsaspect kan worden betrokken bij de keuzebepaling in relatie tot infrastructuur. In het kader van grondportefeuillemanagement werkt Rijkswaterstaat nauw samen met ProRail en de Dienst Landelijk Gebied. Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 19

20 Staatsbosbeheer Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 20

21 Staatsbosbeheer was onderdeel van het ministerie van EL&I en is sinds 1998 een verzelfstandigde overheidsorganisatie. Jaarlijks maakt ze met het ministerie afspraken over beheer, budget en doelstellingen. Aan het eind van het jaar legt ze daarover verantwoording af. Staatsbosbeheer is een landelijke organisatie, verdeeld in vier regio s die weer zijn onderverdeeld in districten en beheerseenheden. Het hoofdkantoor is gevestigd in Driebergen, de regiokantoren in Groningen, Deventer, Tilburg en Amsterdam. De missie van Staatsbosbeheer is het waarborgen van de kwaliteit van de groene leefomgeving van mens, plant en dier. Zijn ambitie is om de natuur en het landschap toegankelijk en beleefbaar te maken voor alle Nederlanders, en deze verder te ontwikkelen ten dienste van toekomstige generaties archeologische monumenten, zoals grafheuvels en hunebedden. Verder beheert Staatsbosbeheer 175 monumentale gebouwen, zoals forten en historische buitenplaatsen en 5600 km lijnvormige landschapselementen, zoals lanen, singels en houtwallen. Hout Uit Nederlandse bossen wordt rond de 7 procent van onze houtbehoefte gedekt. Hiervan levert Staatsbosbeheer een derde deel, zo n m3 per jaar. Door de aard van het werk en haar rol als maatschappelijke partner is Staatsbosbeheer ook betrokken bij natuur- en milieuvraagstukken en thema s als klimaat, waterhuishouding, energie, groene gebiedsontwikkeling, natuureducatie en natuur en gezondheid. Kerncijfers Wat doet Staatsbosbeheer Natuur Staatsbosbeheer wil een zo groot mogelijke verscheidenheid aan Nederlandse ecosystemen en landschappen in stand houden, ook voor volgende generaties. Daarbij gaan behoud, herstel en ontwikkeling van natuur hand in hand. Landschap en cultuurhistorie De aandacht voor cultuurlandschappen en cultuurhistorische objecten groeit. Mensen hebben behoefte aan worteling in tijd en ruimte. En dus aan kwalitatief hoogwaardige land schappen waarmee ze zich kunnen identificeren. Ook beheert Staatbosbeheer geschiedenis in de vorm van Er werken ca medewerkers bij Staatsbosbeheer. Staatsbosbeheer beheert ruim hectare natuurgebied en zorgt daarmee voor 6% van het Nederlandse grondgebied. 92% van het areaal van Staatsbosbeheer is opengesteld voor bezoekers Staatsbosbeheer exploiteert tien bezoekerscentra, waar jaarlijks ruim 1,2 miljoen bezoekers komen. Link De Staatssecretaris van EL&I is in gesprek met de provincies over de invulling van de beleidsmatige verantwoordelijkheid van de provincies. Staatsbosbeheer komt daarmee op grotere afstand van het Rijk en zal een groter deel van de benodigde inkomsten uit de markt halen. Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 21

22 In kort bestek Het Rijk bezit ongeveer 80 miljard aan onroerend goed. Gegevens over de samenstelling en de wijze van waardering zijn te vinden in het Financieel Jaarverslag van het Rijk. Het vastgoed van het Rijk is verspreid over ruim ha, ongeveer 15% van het landoppervlak van Nederland. De grote wateren zijn ook overwegend staatsbezit. In het rijksvastgoedstelsel zijn 8 instellingen actief die hierna kort worden aangeduid. De hoofdregel voor het omgaan met staatsbezit is te vinden in de Comptabiliteitswet. Daarin is de minister van Financiën eigenaar, tenzij bij een andere wet anders is bepaald. De uitvoering van deze verantwoordelijkheid is neergelegd bij het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf (1), een directie van het ministerie van Financiën. De hoofdregel houdt in dat staatseigendom meestal verkocht of verhuurd wordt door het Rijksvastgoed- en ontwikkelingsbedrijf (RVOB). Ook vrijwel alle onroerendezaakbelasting (OZB) op staatsbezit wordt centraal door het RVOB betaald. De verkoopopbrengst gaat meestal naar het ministerie dat het onroerend goed in gebruik had. Indien dit echter niet is vastgelegd in een z.g. middelenafspraak met de Inspectie Rijksfinanciën, gaat de opbrengst naar de algemene middelen in de Staatskas. De hoofdregel geldt ook als men bijvoorbeeld zand wil winnen uit rijksgrond, of wil bouwen op rijksgrond of in rijkswateren. Het RVOB treedt dan op namens de Staat. Aankopen van Staatsbezit gebeurt door de afzonderlijke ministeries. Bij het Kadaster wordt dit staatsbezit geregistreerd op naam van de Staat, aangevuld met het ministerie dat het gebruikt of beheert. Het RVOB beheert alle rijksvastgoed dat het Rijk niet direct nodig heeft. Dit betreft vooral grond in polders die vroeger door het Rijk zijn drooggemaakt. Deze gronden staan bij het Kadaster geregistreerd op naam van de Staat/het ministerie van Financiën. De ministeries hebben elke een eigen uitvoerende rijksvastgoeddienst belast met het aankopen en beheren van vastgoed. Rijkswaterstaat (2) koopt en beheert het vastgoed van het ministerie van Infrastructuur en Milieu: vaarwegen, bruggen en andere kunstwerken, en terreinen voor operationele diensten. Rijkswaterstaat (RWS) is een directoraat-generaal, de vastgoedfuncties zijn er zowel centraal als decentraal bij de directies bedrijfsvoering ondergebracht. De Dienst Vastgoed Defensie (3) vervult dezelfde rol voor het ministerie van Defensie en beheert een groot aantal kazernes en oefenterreinen. De Dienst Vastgoed Defensie (DVD) is maakt deel uit van de divisie Vastgoed en Beveiliging, een van de divisies van het Commando DienstenCentra waarin alle ondersteunende diensten van Defensie zijn geconcentreerd. De Rijksgebouwendienst (4) is eigenaar van alle civiele rijkskantoren. Het regelt zelf de verwerving of realisering. Bij het Kadaster staan deze bouwwerken op naam van de Staat/ het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De Rijksgebouwendienst (Rgd) verhuurt de meeste kantoren aan de klanten binnen het Rijk, d.w.z. aan organisaties binnen het Rijk. Voor een aantal bijzondere gebouwen krijgt de Rgd rechtstreeks geld uit de algemene middelen. De Rgd is een directoraat-generaal. Dienst Landelijk Gebied (5) is een uitvoerende dienst van het ministerie van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I). DLG heeft binnen het rijksvastgoedstelsel een uitzonderingspositie. Deze dienst koopt en verkoopt via een bij de wet in het leven geroepen eigen rechtspersoon, het Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL). De gronden staan bij het Kadaster op naam van BBL. De provincies zijn naast het ministerie van EL&I de belangrijkste opdrachtgevers van DLG. De dienst verwerft vooral landbouwgrond, beheert deze grond tijdelijk en realiseert daarop natuur en recreatie, vaak in integrale inrichtingsprojecten. Daarna draagt DLG het onroerend goed over aan particulieren, provinciale landschappen of Staatsbosbeheer (6). Staatsbosbeheer (SBB) is een bij de wet opgericht zelfstandig bestuursorgaan. De gronden die SBB beheert staan bij het Kadaster geregistreerd op naam van SBB. Het economisch eigendom berust bij EL&I en verkoop kan alleen na instemming van het RVOB. Staatsbosbeheer wordt grotendeels gefinancierd door EL&I en staat onder toezicht van dit ministerie. De minister van EL&I benoemt het bestuur. Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (7) is een bij de wet opgericht zelfstandig bestuursorgaan. Het Centraal Orgaan (COA) koopt en verkoopt alle vastgoed zelf en is de bij het Kadaster geregistreerde eigenaar. Het gaat daarbij om gebouwen voor huisvesting. De minister van Justitie financiert COA, benoemt het bestuur en houdt er toezicht op. Voor de spoorwegen geldt in grote lijnen dat de NS eigenaar is van de stations en ProRail (8) van de grond onder de rails en van de perrons. ProRail wordt grotendeels gefinancierd door het ministerie van Infrastructuur en Milieu (I en M). Opdrachtgevers kunnen echter ook vervoerders of decentrale overheden zijn. ProRail wordt gerekend tot het rijksvastgoedstelsel. De gronden van ProRail staan bij het Kadaster geregistreerd op naam van Railinfratrust B.V. ProRail koopt en verkoopt al zijn vastgoed zelf. De acht genoemde instellingen binnen het rijksvastgoedstelsel werken samen in de Raad voor Vastgoed Rijksoverheid (RVR). Deze samenwerking is opgenomen in een ministeriële regeling. De Raad wordt ondersteund door de directie Rijksvastgoed (RVG) van het ministerie van Financiën. Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 22

23 Het rijksvastgoedstelsel in kort bestek Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid Werken aan rijksvastgoed 23

24 Uitgave Ministerie van Financiën Raad voor Vastgoed Rijksoverheid, directie Rijksvastgoed Koste Voorhout 7 Postbus 20201, 2500 EE Den Haag Tel: rvr@minfin.nl April 2012