Tabellenboek Economische foto Leiden. gemeente Leiden Definitief

Transcriptie

1 Tabellenboek Economische foto Leiden gemeente Leiden Definitief

2

3 Tabellenboek Economische foto Leiden gemeente Leiden Definitief Rapportnummer: 206X _1_2 Datum: 18 maart 2010 Contactpersoon opdrachtgever: mevr. M. van der Werf Projectteam BRO: Christel van Grinsven, Didier Barrois, Tommy Walvius BRO Hoofdvestiging Postbus AA Boxtel Bosscheweg WV Boxtel T +31 (0) F +31 (0)

4

5 Inhoudsopgave pagina 1. INLEIDING 3 2. ALGEMENE SOCIAAL ECONOMISCHE ONTWIKKELING Werkgelegenheids en productiestructuur (Beroeps)bevolking en wonen WERKLOCATIES Uitgifte van bedrijventerreinen en kantorenlocaties Herstructureringsopgave ONDERWIJS EN OVERHEID De positie van onderwijs en overheid in de Leidse economie CENTRUM Ontwikkelingen in het centrum Benchmark huurprijsniveaus Bestedingen, koopstromen en omzet WIJKECONOMIE Werkgelegenheid in de wijk Voorzieningenniveau in de wijk 38 Inhoudsopgave 1

6 2 Inhoudsopgave

7 1. INLEIDING Dit tabellenboek is een bijlage bij het rapport Economische foto Leiden. De analyses zijn beschreven in het rapport, het ondersteunende cijfermateriaal kunt in dit tabellenboek terugvinden. De hoofdstukindeling van dit tabellenboek is dezelfde als in het rapport. Hoofdstuk 1 3

8 4 Hoofdstuk 1

9 2. ALGEMENE SOCIAAL ECONOMISCHE ONTWIKKELING 2.1 Werkgelegenheids- en productiestructuur Werkgelegenheidsstructuur Tabel 2.1: Werkzame personen in in Leiden werkzame personen aantallen ontwikkeling sector Totaal ,4% +2,5% A Landbouw, jacht en bosbouw ,7% +6,5% D Industrie ,8% -1,5% E Nutsbedrijven ,9% +18,2% F Bouwnijverheid ,2% +4,0% G Handel en reparatie ,9% +3,8% H Horeca ,7% +3,3% I Vervoer/opslag/communicatie ,1% +4,3% J Financiële instellingen ,9% -3,1% K Zakelijke dienstverlening ,7% +3,3% L Openbaar bestuur en overheid ,0% -8,8% M Onderwijs ,7% 0% N Gezondheids- en welzijnszorg ,5% +5,7% O Overige diensten ,3% +8,5% werkzame personen Aandeel in totaal sector Totaal A Landbouw, jacht en bosbouw 0,2% 0,2% 0,1% 0,1% 0,1% 0,1% 0,1% 0,1% D Industrie 8,9% 8,9% 8,8% 9,1% 9,5% 9,0% 9,8% 9,4% E Nutsbedrijven 0,7% 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% 0,3% 0,4% 0,4% F Bouwnijverheid 4,2% 5,1% 4,6% 4,8% 4,6% 4,3% 3,6% 3,7% G Handel en reparatie 14,0% 13,7% 13,9% 13,0% 12,3% 12,1% 11,3% 11,5% H Horeca 3,8% 3,6% 3,5% 3,5% 3,4% 3,4% 3,6% 3,7% I Vervoer/opslag/communicatie 3,3% 3,4% 4,0% 3,9% 4,0% 3,9% 3,2% 3,3% J Financiële instellingen 1,4% 1,2% 1,0% 1,1% 0,8% 0,8% 1,0% 0,9% K Zakelijke dienstverlening 12,9% 13,9% 13,2% 12,6% 12,1% 12,1% 12,0% 12,1% L Openbaar bestuur en overheid 6,8% 6,4% 6,5% 6,8% 6,8% 6,7% 6,8% 6,0% M Onderwijs 15,9% 15,1% 15,5% 15,2% 15,6% 15,4% 15,0% 14,6% N Gezondheids- en welzijnszorg 24,1% 24,5% 24,7% 25,8% 26,7% 28,1% 29,2% 30,1% O Overige diensten 3,8% 3,6% 3,8% 3,7% 3,8% 3,8% 4,0% 4,2% Bron: Vestigingenregister, Gemeente Leiden (2009) Hoofdstuk 2 5

10 Figuur 2.1: Vergelijking werkgelegenheid per sector in ,0 30,0 Leiden Haarlem Delft Holland Rijnland Nederland 25,0 20,0 % 15,0 10,0 5,0 0,0 Bron: Vestigingenregister gemeente Leiden, gemeente Haarlem, gemeente Delft, Holland Rijnland in Cijfers en LISA (2009). 1 1 De databron LISA geeft voor de gegevens van Nederland geen cijfers weer van de sector nutsbedrijven. 6 Hoofdstuk 2

11 Tabel 2.2: Werkzame personen naar sector voor Nederland Banen Aantallen ontwikkeling sector Totaal ,3% 2,4% Landbouw ,1% -0,2% Industrie ,2% 0,8% Bouwnijverheid ,3% 3,8% Handel en reparatie ,1% 2,1% Horeca ,9% 2,4% Vervoer/opslag/com ,3% 1,4% Financiële instelling ,5% 0,1% Zakelijke dienstverl ,1% 5,1% Overheid ,1% 1,2% Onderwijs ,2% 2,0% Zorg ,3% 2,6% Overige diensten ,9% 3,2% Banen Aandeel van totaal aantal banen sector Totaal Landbouw 4,0% 3,8% 3,8% 3,6% 3,6% 3,5% 3,4% 3,3% Industrie 14,3% 13,7% 13,2% 12,9% 12,6% 12,3% 12,1% 12,0% Bouw 6,6% 6,5% 6,4% 6,3% 6,3% 6,3% 6,4% 6,5% Handel 18,1% 18,0% 18,1% 18,0% 17,9% 17,9% 17,9% 17,9% Horeca 4,1% 4,1% 4,2% 4,2% 4,1% 4,2% 4,2% 4,2% Vervoer/opslag/communicatie 6,6% 6,5% 6,4% 6,4% 6,3% 6,3% 6,3% 6,2% Financiële instellingen 3,6% 3,5% 3,4% 3,4% 3,3% 3,2% 3,3% 3,2% Zakelijke dienstverlening 13,8% 14,0% 14,0% 14,0% 14,3% 14,7% 15,0% 15,4% Overheid 5,7% 5,8% 5,9% 6,0% 6,0% 5,8% 5,7% 5,6% Onderwijs 5,9% 6,0% 6,2% 6,3% 6,3% 6,4% 6,3% 6,3% Zorg 13,0% 13,4% 14,0% 14,4% 14,7% 14,9% 14,9% 14,9% Overige diensten 4,2% 4,4% 4,5% 4,5% 4,6% 4,6% 4,6% 4,7% Bron: LISA (2009), bewerking BRO Hoofdstuk 2 7

12 Productiestructuur Tabel 2.3: Vestigingen in de periode in Leiden vestigingen aantallen ontwikkeling sector Totaal ,5% +3,7% A Landbouw, jacht en bosbouw ,0% -4,5% D Industrie ,5% +3,0% E Nutsbedrijven ,0% 0% F Bouwnijverheid ,7% +7,3% G Handel en reparatie ,0% +0,3% H Horeca ,7% +0,3% I Vervoer/opslag/communicatie ,3% +7,7% J Financiële instellingen ,0% -9,6% K Zakelijke dienstverlening ,4% +4,8% L Openbaar bestuur en overheid ,4% -10,7% M Onderwijs ,0% +1,4% N Gezondheids- en welzijnszorg ,2% +8,1% O Overige diensten ,2% +8,2% vestigingen Aandeel van totaal aantal vestigingen sector Totaal A Landbouw, jacht en bosbouw 0,5% 0,5% 0,5% 0,4% 0,5% 0,5% 0,5% 0,5% D Industrie 5,0% 5,1% 5,1% 5,2% 5,1% 5,1% 4,9% 4,8% E Nutsbedrijven 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,1% 0,1% F Bouwnijverheid 8,7% 9,5% 9,6% 10,0% 9,6% 9,7% 10,2% 10,6% G Handel en reparatie 28,1% 27,4% 27,3% 27,0% 26,2% 26,1% 24,8% 24,0% H Horeca 7,3% 7,2% 7,1% 6,9% 7,0% 7,1% 6,9% 6,7% I Vervoer/opslag/communicatie 2,1% 2,0% 2,0% 1,9% 1,9% 2,0% 2,2% 2,3% J Financiële instellingen 2,0% 1,8% 1,6% 1,5% 1,5% 1,3% 1,2% 1,1% K Zakelijke dienstverlening 22,6% 23,1% 23,1% 22,7% 23,0% 23,1% 23,6% 23,9% L Openbaar bestuur en overheid 0,7% 0,7% 0,6% 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% 0,6% M Onderwijs 4,9% 5,0% 5,1% 5,4% 5,4% 5,4% 5,1% 5,0% N Gezondheids- en welzijnszorg 9,0% 9,0% 9,3% 9,5% 10,3% 10,3% 10,9% 11,4% O Overige diensten 9,1% 8,7% 8,7% 8,7% 8,6% 8,6% 8,8% 9,1% Bron: Vestigingenregister gemeente Leiden (2009) 8 Hoofdstuk 2

13 Tabel 2.4: Vestigingen in de periode in Nederland vestigingen Aantallen ontwikkeling sector Totaal ,6% 4,8% Landbouw ,7% -0,8% Industrie ,0% 1,8% Bouwnijverheid ,3% 11,3% Handel en reparatie ,6% 1,5% Horeca ,1% 0,8% Vervoer/opslag/communicatie ,6% 2,4% Financiële instellingen ,7% -0,7% Zakelijke dienstverlening ,3% 8,5% Overheid ,0% -2,9% Onderwijs ,9% 4,0% Zorg ,4% 8,2% Overige diensten ,9% 6,9% Bron: Lisa (2009), bewerking BRO vestigingen Aandeel van totaal aantal vestigingen sector Totaal Landbouw 11,4% 10,9% 10,4% 10,1% 9,7% 9,2% 8,7% 8,2% Industrie 6,3% 6,2% 6,0% 6,0% 5,9% 5,7% 5,6% 5,4% Bouw 8,1% 8,5% 8,7% 8,8% 9,0% 9,4% 10,1% 10,7% Handel 25,3% 24,8% 24,8% 24,7% 24,6% 24,3% 23,7% 23,0% Horeca 5,3% 5,2% 5,2% 5,1% 5,0% 4,9% 4,7% 4,5% Vervoer/opslag/communicatie 4,0% 4,0% 3,9% 3,9% 3,8% 3,7% 3,6% 3,5% Financiële instellingen 2,6% 2,5% 2,4% 2,3% 2,2% 2,1% 2,0% 1,9% Zakelijke dienstverlening 19,8% 20,4% 20,9% 21,2% 21,8% 22,5% 23,2% 24,1% Overheid 0,5% 0,5% 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% 0,3% 0,3% Onderwijs 2,8% 2,8% 2,8% 2,8% 2,8% 2,8% 2,8% 2,8% Zorg 5,5% 5,5% 5,6% 5,6% 5,7% 5,7% 5,8% 6,0% Overige diensten 8,5% 8,7% 8,9% 9,0% 9,2% 9,3% 9,4% 9,6% Bron: Lisa (2009), bewerking BRO Hoofdstuk 2 9

14 Tabel 2.5: Toename vestigingen per sector in periode in % Toename vestigingen in % Leiden Delft Haarlem Nederland Landbouw, jacht en bosbouw 16,7 165,4 3,0-5,9 Industrie 0,0 15,6-6,2 5,7 Nutsbedrijven 50,0 200,0 25,0 - Bouwnijverheid 13,4 254,7 26,7 40,8 Handel en reparatie -4,8 37,8 0,0 7,5 Horeca 3,2 20,4-1,4 2,3 Vervoer/opslag/communicatie 25,6 60,3-2,8 5,1 Financiële instellingen -21,7 5,9-15,2-3,4 Zakelijke dienstverlening 12,5 134,7 17,5 31,3 Openbaar bestuur en onderwijs -1,2 20,3-15,9 9,2 Gezondheids- en welzijnszorg 29,1 12,8-3,9 23,4 Overige diensten 11,9 56,4 1,1 23,8 Totaal 7,1 67,9 6,0 15,8 Bron: Vestigingenregister gemeente Leiden, gemeente Haarlem, gemeente Delft en Lisa. 2 Werkgelegenheid naar locatie Tabel 2.6: Verdeling arbeiders naar werklocatie in 2008 Arbeiders naar werklocatie Arbeiders % Bedrijventerrein ,0 Centrum ,1 Overige locaties ,9 Totaal ,0 Bron: vestigingenregister gemeente Leiden, bewerking BRO Creatieve sector Tabel 2.7: Werkgelegenheid creatieve sector in Leiden in 2008 Creatieve sector Vestigingen % arbeiders % Uitgeverij van boeken ed 22 8, ,9 Architectuur en technisch ontwerp 49 18, ,2 Reclame 65 24, ,0 Fotografie 21 7,8 30 1,9 Interieur en modeontwerp 15 5,6 22 1,4 Film 15 5,6 37 2,4 Omroepen 5 1,9 6 0,4 Overig en Pers 16 5, ,1 Kunsten 62 23, ,6 Totaal , ,0 Bron: vestigingenregister Gemeente Leiden, Bewerking BRO 2 De databron LISA geeft voor de gegevens van Nederland geen cijfers weer van de sector nutsbedrijven. 10 Hoofdstuk 2

15 Starters Tabel 2.8: Aantal starters in gemeente Leiden Starters ontwikkeling in % Sector Landbouw en visserij ,7 66,7 Industrie ,8 23,8 Bouw ,8-1,9 Groothandel ,0-8,6 Detailhandel ,6-5,3 Horeca ,0 128,6 Vervoer ,1 0,0 Financiën ,7-66,7 Adviesdiensten ,1 30,3 Facilitaire diensten ,8 22,4 Persoonlijke diensten ,6 40,3 Algemene diensten ,6 50,0 Zakelijk beheer ,0 0 Overig ,0 0 Totaal ,7 18,3 Bron: KvK Tabel 2.9: Aantal starters in gemeente Delft Starters ontwikkeling in % Sector Landbouw en visserij ,7 0,0 Industrie ,5-10,5 Bouw ,3 7,4 Groothandel ,0-11,1 Detailhandel ,0 15,9 Horeca ,1 76,9 Vervoer ,7 0,0 Financiën ,0 200,0 Adviesdiensten ,4 73,8 Facilitaire diensten ,1 25,5 Persoonlijke diensten ,6 50,0 Algemene diensten ,5 79,4 Zakelijk beheer ,0 0,0 Overig ,0 0,0 Totaal ,8 33,7 Bron: KvK Hoofdstuk 2 11

16 2.2 (Beroeps)bevolking en wonen Beroepsbevolking Tabel 2.10: Beroepsbevolking in de periode in Leiden, Delft en Haarlem Leiden Inwonertal Beroepsbevolking Procentueel 53% 49% 53% 52% 49% Delft Inwonertal Beroepsbevolking Procentueel 46% 44% 44% 45% 50% Haarlem Inwonertal Beroepsbevolking Procentueel 52% 50% 48% 49% 49% Bron: CBS, bewerking BRO Figuur 2.2: Leeftijdsopbouw in Leiden Delft Haarlem Holland Rijnland ,0 5,0 10,0 15,0 % 20,0 25,0 30,0 35,0 Bron: CBS, bewerking BRO 12 Hoofdstuk 2

17 Figuur 2.3: Krimptabel bevolking Leiden in 2025 Leiden, toe/afname per leeftijdsgroep Totaal 65 jaar e.o jaar jaar jaar 0-14 jaar Bron: Bevolkingsprognose Zuid-Holland 2007 Krimpmarkt Groeimarkt Figuur 2.4: Krimptabel bevolking Delft in 2025 toe/afname per leeftijdsgroep Totaal 65 jaar e.o jaar jaar jaar 0-14 jaar Bron: Bevolkingsprognose Zuid-Holland 2007 Groeimarkt Hoofdstuk 2 13

18 Figuur 2.5: Krimptabel bevolking Haarlem in 2025 toe/afname per leeftijdsgroep Totaal 65 jaar e.o jaar jaar jaar 0-14 jaar Bron: Bevolkingsprognose Zuid-Holland 2007 krimpmarkt groeimarkt Figuur 2.6: Krimptabel bevolking Nederland in 2025 toe/afname per leeftijdsgroep Totaal 65 jaar e.o jaar jaar jaar 0-14 jaar Bron: Bevolkingsprognose Zuid-Holland 2007 krimpmarkt groeimarkt 14 Hoofdstuk 2

19 Figuur 2.7: Opleidingsniveau beroepsbevolking in de periode ,0 Leiden Haarlem Delft Holland Rijnland Nederland 50,0 40,0 30,0 % 20,0 10,0 0,0 Laag Midden Hoog Bron: CBS, bewerking BRO Hoofdstuk 2 15

20 Werkloosheid Tabel 2.11: Overzicht beroepsbevolking en werkloosheid beroepsbevolking werkloosheid werkloosheid in % Haarlem ,3% ,6% ,4% ,3% ,0% ,1% Delft ,9% ,9% ,2% ,5% ,7% ,5% Leiden ,8% ,4% ,5% ,2% ,8% ,6% Nederland ,4% ,1% ,4% ,1% ,3% ,6% Bron: Beroepsbevolking CBS, Werkloosheid UWV, 2009 UWV rapport Werkloosheid Holland Rijnland. 3 3 Voor 2009 is gebruik gemaakt van een andere bron (UWV). 16 Hoofdstuk 2

21 Figuur 2.8: Werkloosheid in de periode ,0% 10,0% Leiden Delft Haarlem Nederland 8,0% 6,0% % 4,0% 2,0% 0,0% * 2009 is met een stippellijn weergegeven, omdat hier gebruik wordt gemaakt van een andere bron. Bron: Beroepsbevolking CBS, Werkloosheid UWV, 2009 UWV rapport Werkloosheid Holland Rijnland. Tabel 2.12: Werkloosheid naar geslacht in 2009 Werkloosheid Man % Vrouw % Haarlem , ,9 Delft , ,2 Leiden , ,0 Nederland , ,5 Bron: UWV 2009, bewerking BRO Tabel 2.13: Werkloosheid naar leeftijdscategorie in 2009 Werkloosheid Leiden % Delft % Haarlem % Nederland % , , , , , , , , , , , ,9 Totaal , , , ,0 Bron: UWV 2009, bewerking BRO Hoofdstuk 2 17

22 Tabel 2.14: Werkloosheid naar opleidingsniveau in 2009 Werkloosheid Leiden % Delft % Haarlem % Nederland % Laag , , , ,5 Middelbaar , , , ,3 Hoog , , , ,2 Totaal , , , ,0 Bron: UWV 2009, bewerking BRO Pendel Figuur 2.9: Uitgaande pendel in periode 2005 's-gravenhage Amsterdam Leiderdorp Haarlemmermeer Rotterdam Oegstgeest Zoeterw oude Utrecht 7% 7% 5% 34% 8% 11% 11% 17% Bron: CBS 2005, bewerking BRO. Figuur 2.10: Inkomende pendel in 2005 Leiderdorp Oegstgeest 's-gravenhage (GM) Katw ijk Voorschoten Amsterdam (GM) Zoetermeer Zoeterw oude 7,3 6,6 22,5 8,6 11,9 15,9 11,9 15,2 Bron: CBS 2005, bewerking BRO. 18 Hoofdstuk 2

23 3. WERKLOCATIES 3.1 Uitgifte van bedrijventerreinen en kantorenlocaties Tabel 3.1: Vestigingen op bedrijventerreinen in Leiden Bedrijventerrein Type terrein Vestigingen Bestaande bedrijventerreinen Cronestein: - Fruitbuurt Gemengd Lammenschansweg Gemengd Rooseveltstraat Gemengd Z'woudsewg / Trekvliet Gemengd Hallen, de Gemengd Lange Gracht Gemengd Merenwijk Gemengd Roomburg Gemengd Tussen Rijn en Rail Gemengd Waard, de Gemengd Westwal Gemengd subtotaal bestaand gemengd Leeuwenhoek / LBSP * Hoogwaardig / kantoorlocatie Nieuwe bedrijventerreinen Leeuwenhoek / LBSP * - Sylvius hoogwaardig - Entree hoogwaardig - Kop van Leeuwenhoek hoogwaardig - Snellius hoogwaardig totaal hoogwaardig Oostvliet gemengd Totaal Leiden * LBSP = Leiden Bio Science Park Bron: Infodesk bedrijventerreinen Zuid-Holland, 2009 Hoofdstuk 3 19

24 Tabel 3.2 Historische uitgifte bedrijventerrein in hectare Leiden Totaal Gemiddeld Uitgifte 1,9 1,0 0,4 0,0 0,5 0,3 0,6 0,3 0,5 5,5 0,6 Bron: Infodesk bedrijventerreinen Zuid-Holland, 2009 Tabel 3.3: Uitgifte kantoorlocaties in vierkante meters Locatie Bruto Netto Vloeropp m2 Realiseerbaar vloeropp m2 Leeuwenhoek / Bio 24 19, Science Park Centraal Stadszijde Kanaalpark / Lammenschans 2,5 2, Haagsche Schouw Binnenstad Totaal 35,5 31, Bron: PropertyNL, Het Grote Gemeenteboek 2009 Tabel 3.4: Uitgeefbaar aanbod bedrijventerrein Leiden Uitgeefbaar 2,8 0,9 3,1 2,7 2,7 2,7 2,1 1,9 1,9 0,9 Bron: Infodesk bedrijventerreinen Zuid-Holland, 2009 Tabel 3.5 Ontwikkellocaties kantoren in Holland Rijnland tot 2015 Ontwikkellocaties kantoren W4 Leiden Centraal Bio Science Park Overig Totaal Bron: Holland Rijnland. Regionale structuurvisie Omvang m m m m m2 20 Hoofdstuk 3

25 Ontwikkeling aantal bedrijven en arbeidsplaatsen Tabel 3.6: Arbeidsplaatsen op bedrijventerreinen in Leiden Bedrijventerrein Type terrein Banen Bestaande bedrijventerreinen Cronestein: - Fruitbuurt Gemengd Lammenschansweg Gemengd Rooseveltstraat Gemengd Z'woudsewg / Trekvliet Gemengd Hallen, de Gemengd Lange Gracht Gemengd Merenwijk Gemengd Roomburg Gemengd Tussen Rijn en Rail Gemengd Waard, de Gemengd Westwal Gemengd subtotaal bestaand gemengd Leeuwenhoek / LBSP * Hoogwaardig / kantoorlocatie Totaal Leiden * LBSP = Leiden Bio Science Park Bron: Infodesk bedrijventerreinen Zuid-Holland, 2009 Tabel 3.7: Aantal arbeidsplaatsen per bedrijventerrein in Leiden in Bedrijventerrein Bruto Netto Banen Arbeiders per ha Bestaande bedrijventerreinen Cronestein: Bruto Netto - Fruitbuurt 6,0 5, Lammenschansweg 10,5 9, Rooseveltstraat 19,5 14, Z'woudsewg / Trekvliet 5,0 5, Hallen, de 6,0 4, Lange Gracht 2,1 2, Merenwijk 6,0 4, Roomburg 19,0 13, Tussen Rijn en Rail 6,5 5, Waard, de 20,0 15, Westwal 5,0 3, Leeuwenhoek / LBSP * 24,0 19, Totaal Leiden 129,6 101, * LBSP = Leiden Bio Science Park Bron: Infodesk bedrijventerreinen Zuid-Holland, 2009 Hoofdstuk 3 21

26 Bebouwingsintensiteit Tabel 3.8: Netto/bruto verhouding Bedrijventerrein Bruto Netto Netto/bruto verhouding Bestaande bedrijventerreinen Cronestein: - Fruitbuurt 6,0 5,5 91,7 - Lammenschansweg 10,5 9,0 85,7 - Rooseveltstraat 19,5 14,5 74,4 - Z'woudsewg / Trekvliet 5,0 5,0 100,0 Hallen, de 6,0 4,7 78,3 Lange Gracht 2,1 2,1 100,0 Merenwijk 6,0 4,7 78,3 Roomburg 19,0 13,0 68,4 Tussen Rijn en Rail 6,5 5,5 84,6 Waard, de 20,0 15,0 75,0 Westwal 5,0 3,0 60,0 Leeuwenhoek / LBSP * 24,0 19,6 81,7 Totaal Leiden 129,6 101,6 78,4 Bron: Infodesk bedrijventerreinen Zuid-Holland, Tabel 3.9: Bebouwingsintensiteit Bedrijventerrein Bebouwingsintensiteit Bestaande bedrijventerreinen Cronestein: - Fruitbuurt Hoog - Lammenschansweg Gemiddeld - Rooseveltstraat Gemiddeld - Z'woudsewg / Trekvliet Laag Hallen, de Laag Lange Gracht Merenwijk Zeer hoog Roomburg Tussen Rijn en Rail Laag Waard, de Bepaalde delen zeer hoog Westwal Gemiddeld Leeuwenhoek / LBSP * Totaal Leiden Bron: BRO, analyse Leidse bedrijventerreinen, Hoofdstuk 3

27 Leegstand Tabel 3.10: Totale leegstand en leegstand op werklocaties in Leiden Jaar Leegstand totaal Leegstand op bt Bron: Infodesk bedrijventerreinen Zuid-Holland bron: gemeente Leiden. 3.2 Herstructureringsopgave Tabel 3.11: Herstructureringsopgave Gemeente: Leiden (algemeen) De gemeente Leiden kiest voor behoud van bestaande bedrijventerreinen, maar revitalisering en herontwikkeling kunnen noodzakelijk zijn. Daarvoor wordt per locatie en uitvoeringsplan opgesteld en een programma 'schoon, heel en veilig' voor alle terreinen in Leiden. Samen met de ondernemers wordt per terrein een schouw gepleegd en worden acties uitgezet. Per locatie wordt een toekomstperspectief verder uitgewerkt in een tempo van 1 à 2 terreinen per jaar. Gemeente: Leiden Locatie: De Hallen Te herstructureren gebied ca. 6 ha bruto / 5 ha netto Verwachte ruimtewinst ca. 5 ha netto Type veroudering ruimtelijk Type herstructurering herontwikkeling Huidige fase planvorming Afronding in 2012 Toelichting: Gemeente: Leiden Locatie: Lange Gracht Te herstructureren gebied bruto / netto ca. 2 ha Verwachte ruimtewinst Type veroudering economisch Type herstructurering ged. herontwikkeling tot Huis voor de Communicatie Huidige fase gereed Afronding in 2009 Toelichting: Hoofdstuk 3 23

28 Gemeente: Leiden Locatie: Leeuwenhoek / Leiden Bio Science Park Te herstructureren gebied ca. 20 ha bruto / 12 ha netto Verwachte ruimtewinst netto ca. 12 ha Type veroudering economisch Type herstructurering herontwikkeling van vml. laboratoriumlocatie Huidige fase deelgebied Sylvius (8 ha bruto / 5 ha netto) in uitvoering deelgebieden Entree, Kop van Leeuwenhoek en Snellius (12 ha bruto / 7 ha netto) in voorbereiding Afronding in 2030 Prijs per m² (incl. BTW) Toelichting: Voor het totale gebied is in 2009 een stedenbouwkundig masterplan vastgesteld met daarin de bovengenoemde oppervlaktes. In 2010 wordt voor deelgebeid Sylvius het bestemmingsplan vastgesteld. Nieuwe deelgebieden kunnen in uitvoering worden genomen nadat de ongelijk-vloerse kruising met de Plesmanlaan is gerealiseerd (prognose 2015). Gemeente: Leiden Locatie: Rooseveltstraat Te herstructureren gebied ca. 20 ha bruto / 14 ha netto Verwachte ruimtewinst onbekend Type veroudering ruimtelijk Type herstructurering revitalisering en gedeeltelijke herontwikkeling Huidige fase planvorming Afronding in 2010 Toelichting: Gemeente: Leiden Locatie: De Waard Te herstructureren gebied ca. 20 ha bruto / 15 ha netto Verwachte ruimtewinst onbekend Type veroudering ruimtelijk Type herstructurering ged. herontwikkeling van locaties Drakenburgh en HEMA-bakkerij. Huidige fase in uitvoering Afronding in? Toelichting: Aanleg Ringweg Oost heeft gevolgen voor De Waard Bron: Infodesk bedrijventerreinen Zuid-Holland, bedrijventerreinenstrategie Holland Rijnland 24 Hoofdstuk 3

29 Tabel 3.12: Transformatie Gemeente: Locatie: Totale oppervlakte Te transformeren gebied Huidige fase Start planvorming in Toelichting: Leiden Tussen Rijn en Rail bruto / netto ca. 6 ha Werninkterrein (3,3 hectare) planvorming onbekend Hoofdstuk 3 25

30 26 Hoofdstuk 3

31 4. ONDERWIJS EN OVERHEID 4.1 De positie van onderwijs en overheid in de Leidse economie Tabel 4.1: Verdeling studiejaar Leiden Aantal % Mbo % Hbo % Wo % Totaal % Bron: Holland Rijnland (2009). Holland Rijnland in cijfers Tabel 4.2 Economische waarde onderwijs Werkgelegenheid hoger onderwijs als % van de totale werkgelegenheid Bijdrage van de kennissector aan de economie in miljoen ( ) Bestedingen studenten in miljoen ( ) Aantal studenten (2007) Bestedingen per student ( ) Amsterdam 7,70% 1.869,5 64, Delft 18,50% 459,1 13, Den Haag 2,20% 249,2 21, Eindhoven 12,90% 838,8 19, Enschede 11,30% 388,3 16, Groningen 17,20% 1.067,6 38, Leiden 22,70% 741,5 16, Maastricht 18,0% 653,8 13, Nijmegen 21,70% 1.025,7 24, Rotterdam 8,20% 1.446,9 40, Tilburg 5,70% 304,4 19, Utrecht 13,80% 1.479,0 48, Wageningen 53,50% 388,4 4, Hoofdstuk 4 27

32 Bron: TNO, Hoofdstuk 4

33 5. CENTRUM 5.1 Ontwikkelingen in het centrum Werkgelegenheid Tabel 5.1 Ontwikkeling werkgelegenheid in het centrum, verdeling sectoren werkzame personen 2008 naar sector Totaal A D/E F G H I J K L M N O Leiden Binnenstad Zuid Binnenstad Noord werkzame personen 2008 % in elke sector Totaal A D/E F G H I J K L M N O Leiden ,1% 9,9% 3,7% 11,5% 3,7% 3,3% 0,9% 12,1% 6,0% 14,6% 30,1% 4,2% Binnenstad Zuid ,0% 1,4% 1,0% 14,7% 12,1% 2,1% 0,9% 13,6% 4,5% 29,1% 7,0% 13,7% Binnenstad Noord ,0% 7,8% 6,9% 30,5% 10,9% 3,2% 0,5% 13,1% 8,9% 1,0% 8,6% 8,8% Bron: vestigingenregister gemeente Leiden Aantal winkelpanden en vloeroppervlakte Tabel 5.2 Ontwikkeling aantal winkelpanden en vierkante meters okt-04 okt-05 okt-06 okt-07 okt-08 apr-09 nov-09 Verkooppunten m² wvo Bron: Locatus, okt-04 okt-05 okt-06 okt-07 okt-08 apr-09 nov Verkooppunten m² wvo Hoofdstuk 5 29

34 Figuur 5.2: Ontwikkeling detailhandelsaanbod Bron: Locatus Online Dagelijks Niet-dagelijks 30 Hoofdstuk 5

35 Detailhandelsaanbod Tabel 5.3 Aanbod gemeente Leiden naar branche Leiden Vergelijkbare plaatsen (landelijk gemiddelde) Aantal m² wvo m² wvo per Aantal m² wvo m² wvo per inwoners inwoners Levensmiddelen Persoonlijke verzorging dagelijkse artikelen Warenhuis Kleding en mode Schoenen en lederwaren Juwelier en optiek Huishoudelijke en luxe artikelen Antiek en kunst Sport en spel Hobby Media Dier en plant Bruin- en witgoed Fietsen en autoaccessoires Doe-het-zelf Wonen Detailhandel overig niet-dagelijkse artikelen Totaal detailhandel Bron: Locatus Tabel 5.4: Aanbod gemeente Leiden naar branche Leiden Aantal Vergelijkbare plaatsen (landelijk gemiddelde) Aantal Transport & Brandstoffen Automotive Brandstoffen Leisure Horeca Cultuur Ontspanning Diensten Verhuur Ambacht Financiële instelling Particuliere dienstverl ATM Bron: Locatus Hoofdstuk 5 31

36 Tabel 5.5: Detailhandelsaanbod gemeente Leiden afgezet tegen gemeenten Haarlem en Delft Gemeente Delft Gemeente Haarlem Gemeente Leiden m² wvo aantal winkels m² wvo per winkel m² wvo aantal winkels m² wvo per winkel m² wvo aantal winkels m² wvo per winkel Levensmiddelen Persoonlijke Verzorging Totaal dagelijks Warenhuis Kleding & Mode Schoenen & Lederwaren Juwelier & Optiek Huishoudelijke- & Luxe Ar Antiek & Kunst Sport & Spel Hobby Media Plant & Dier Bruin & Witgoed Auto & Fiets Doe-Het-Zelf Wonen Detailhandel Overig Totaal niet-dagelijks Totaal Detailhandel Leegstand Bron: Locatus 32 Hoofdstuk 5

37 5.2 Benchmark huurprijsniveaus Tabel 5.6: huurprijsniveaus Leiden min max Breestraat Haarlemmerstraat Maarsmansteeg Nieuwe Rijn-Donkersteeg Delft Brabantse Turfmarkt In de Hoven Jacob Gerritstraat Paradijspoort Zuidpoort Haarlem Anegang Barteljorisstraat Grote Houtstraat Bron: winkelvastgoed almanak 2009/ Bestedingen, koopstromen en omzet Tabel 5.7 omzetontwikkeling Omzet (in miljoenen ) winkelcentrum Rotterdam centrum Den Haag centrum Leiden centrum Rotterdam Alexandrium (I, II en III) Leidschendam-Leidsenhage Zoetermeer centrum Dordrecht centrum Gouda centrum Rotterdam Zuidplein Rijswijk In de Bogaard Delft centrum Alphen aan den Rijn centrum Bron: Koopstromenonderzoek Zuid-Holland, 2004 Hoofdstuk 5 33

38 Tabel 5.8: koopkrachtbinding Leiden Dagelijks Niet-dagelijks % 73% % 77% % 76% Bron: koopstromenonderzoek Zuid-Holland, 2004 Tabel 5.9 Detailhandelsomzet Detailhandelsomzet regio Leiden e.o. (mln. ) Dagelijks Niet-dagelijks Totaal Bron: koopstromenonderzoek Zuid-Holland, 2004 Tabel 5.10 Omzet per m2 Omzet per m² wvo regio Leiden e.o. Dagelijks Niet-dagelijks Bron: koopstromenonderzoek Zuid-Holland, 2004 Tabel 5.11 Omzet centrum Leiden Detailhandelsomzet Leiden-Centrum (mln. ) Totaal Bron: Koopstromenonderzoek Zuid-Holland, 2004 Er is gemeten met de regio Leiden e.o.: Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest, Rijnsburg, Voorschoten, Warmond, Zoeterwoude 34 Hoofdstuk 5

39 6. WIJKECONOMIE 6.1 Werkgelegenheid in de wijk Werkgelegenheid naar sector Tabel 6.1: Werkgelegenheid in de wijk werkzame personen 2008 naar sector Totaal A D/E F G H I J K L M N O Leiden Binnenstad Zuid Binnenstad Noord Stationsdistrict Leiden Noord Roodenburger Bos en Gasthuis Mors district Boerhaave Merenwijk Stevenshof Bron: vestigingenregister gemeente Leiden Tabel 6.2: aandeel werkgelegenheid per wijk Werkzame personen 2008 % in elk district Totaal A D/E F G H I J K L M N O Leiden Binnenstad Zuid 9,9% 2,0% 1,4% 2,8% 12,6% 32,6% 6,2% 8,9% 11,1% 7,3% 19,7% 2,3% 32,4% Binnenstad Noord 11,2% 2,0% 8,9% 20,9% 29,9% 33,5% 10,7% 5,4% 12,1% 16,7% 0,8% 3,2% 23,6% Stationsdistrict 7,4% 0,0% 2,0% 0,3% 3,8% 7,2% 27,0% 63,1% 19,9% 10,8% 2,2% 4,0% 9,3% Leiden Noord 3,7% 4,1% 0,5% 7,8% 3,4% 2,8% 0,3% 0,9% 3,0% 8,8% 3,1% 4,3% 5,6% Roodenburger 12,3% 22,4% 27,6% 30,4% 16,1% 2,2% 16,5% 6,3% 18,7% 0,6% 9,1% 6,3% 8,4% Bos en Gasthuis 8,9% 51,0% 4,8% 14,4% 11,8% 4,4% 3,4% 0,0% 7,0% 5,7% 14,1% 9,2% 5,7% Mors district 11,9% 12,2% 11,9% 8,1% 6,5% 9,8% 17,9% 0,2% 12,3% 29,4% 5,0% 15,2% 2,8% Boerhaave 29,6% 0,0% 40,3% 1,4% 2,5% 1,9% 15,4% 11,1% 11,5% 15,4% 42,8% 52,4% 7,3% Merenwijk 3,3% 2,0% 1,3% 8,3% 8,2% 1,1% 1,0% 3,6% 3,4% 4,1% 1,9% 2,5% 2,4% Stevenshof 1,8% 4,1% 1,2% 5,7% 5,1% 4,6% 1,6% 0,5% 1,0% 1,1% 1,3% 0,7% 2,6% Bron: vestigingenregister gemeente Leiden Hoofdstuk 6 35

40 Tabel 6.3: aandeel werkgelegenheid per sector werkzame personen 2008 % in elke sector Totaal A D/E F G H I J K L M N O Leiden ,1% 9,9% 3,7% 11,5% 3,7% 3,3% 0,9% 12,1% 6,0% 14,6% 30,1% 4,2% Binnenstad Zuid ,0% 1,4% 1,0% 14,7% 12,1% 2,1% 0,9% 13,6% 4,5% 29,1% 7,0% 13,7% Binnenstad Noord ,0% 7,8% 6,9% 30,5% 10,9% 3,2% 0,5% 13,1% 8,9% 1,0% 8,6% 8,8% Stationsdistrict ,0% 2,7% 0,2% 5,9% 3,5% 12,1% 8,1% 32,6% 8,8% 4,4% 16,3% 5,3% Leiden Noord ,1% 1,4% 7,8% 10,4% 2,7% 0,2% 0,2% 9,8% 14,3% 12,1% 34,5% 6,3% Roodenburger ,2% 22,2% 9,1% 15,0% 0,7% 4,5% 0,5% 18,4% 0,3% 10,9% 15,4% 2,9% Bos en Gasthuis ,5% 5,3% 6,0% 15,1% 1,8% 1,3% 0,0% 9,5% 3,8% 23,2% 30,9% 2,7% Mors district ,1% 9,8% 2,5% 6,3% 3,0% 5,0% 0,0% 12,6% 14,9% 6,2% 38,6% 1,0% Boerhaave ,0% 13,4% 0,2% 1,0% 0,2% 1,7% 0,4% 4,7% 3,1% 21,2% 53,1% 1,0% Merenwijk ,1% 3,9% 9,4% 28,8% 1,3% 1,0% 1,0% 12,6% 7,7% 8,6% 22,6% 3,1% Stevenshof ,2% 6,2% 11,3% 31,9% 9,1% 2,9% 0,3% 6,7% 3,7% 10,4% 11,6% 5,8% Bron: vestigingenregister gemeente Leiden Verhouding inwoneraantal en bedrijfsvestigingen Tabel 6.4 Verhouding tussen inwoneraantallen en vestigingen op gemeente en wijkniveau Inwoners Vestigingen Verhouding Leiden ,7 Binnenstad Zuid ,4 Binnenstad Noord ,6 Stationsdistrict ,9 Leiden Noord ,3 Roodenburger ,5 Bos- en Gasthuis ,8 Mors district ,6 Boerhaave ,4 Merenwijk ,5 Stevenshof ,8 Bron: vestigingenregister gemeente Leiden, bewerking BRO 36 Hoofdstuk 6

41 Tabel 6.5 Normgetallen voor functiemenging in de wijk. De gemiddelde verhouding voor alle gemeente van Zuid-Holland bedraagt 5,1 met < inwoners 5,9 tussen de inwoners 5,7 tussen de inwoners 4,7 tussen de inwoners 4,5 met > inwoners 4,3 Norm voor een gehele gemeente ligt tussen de 4,0 5,0 Norm voor een actieve wijk ligt boven de 4,0 Norm voor een centrum wijk ligt tussen de 10,0 20,0 Bron: BRO, 2009 Verdeling vestigingen naar sector Tabel 6.6 Verdeling van de vestigingen naar sector op wijkniveau Vestigingen 2008 naar sector Totaal A D/E F G H I J K L M N O Leiden Binnenstad Zuid Binnenstad Noord Stationsdistrict Leiden Noord Roodenburger Bos- en Gasthuis Mors district Boerhaave Merenwijk Stevenshof Bron: vestigingenregister gemeente Leiden Hoofdstuk 6 37

42 Tabel 6.7 verdeling vestigingen naar wijk Vestigingen 2008 % in elk district Totaal A D/E F G H I J K L M N O Leiden Binnenstad Zuid 13,7% 4,8% 8,5% 3,7% 17,9% 29,5% 12,2% 14,9% 13,1% 8,0% 13,8% 5,1% 19,0% Binnenstad Noord 22,2% 4,8% 28,3% 15,1% 33,3% 41,3% 18,4% 17,0% 16,8% 12,0% 6,0% 13,0% 21,5% Stationsdistrict 3,6% 0,0% 3,8% 1,5% 1,9% 3,5% 9,2% 17,0% 4,8% 12,0% 3,2% 3,7% 3,5% Leiden Noord 6,8% 4,8% 4,2% 15,5% 5,7% 5,2% 3,1% 2,1% 3,9% 8,0% 6,5% 8,7% 9,1% Roodenburger 15,6% 28,6% 17,0% 14,6% 13,3% 4,5% 13,3% 17,0% 19,3% 8,0% 16,6% 20,7% 13,4% Bos- en Gasthuis 12,6% 38,1% 12,3% 18,8% 10,4% 5,2% 18,4% 0,0% 12,2% 16,0% 17,5% 13,2% 12,4% Mors district 6,5% 9,5% 5,7% 9,6% 5,5% 4,5% 5,1% 2,1% 6,2% 16,0% 6,0% 9,1% 5,3% Boerhaave 5,7% 0,0% 8,0% 0,9% 1,9% 2,1% 3,1% 8,5% 8,1% 8,0% 17,5% 11,4% 3,0% Merenwijk 8,3% 4,8% 7,5% 8,1% 6,0% 2,1% 10,2% 19,1% 11,9% 8,0% 8,8% 8,9% 7,1% Stevenshof 5,2% 4,8% 4,7% 12,2% 4,0% 2,1% 7,1% 2,1% 3,7% 4,0% 4,1% 6,3% 5,6% Bron: vestigingenregister gemeente Leiden Tabel 6.8 verdeling vestigingen naar sector Vestigingen 2008 % in elke sector Totaal A D/E F G H I J K L M N O Leiden ,5% 4,9% 10,6% 24,0% 6,7% 2,3% 1,1% 23,9% 0,6% 5,0% 11,4% 9,1% Binnenstad Zuid 593 0,2% 3,0% 2,9% 31,4% 14,3% 2,0% 1,2% 22,8% 0,3% 5,1% 4,2% 12,6% Binnenstad Noord 959 0,1% 6,3% 7,2% 36,1% 12,4% 1,9% 0,8% 18,0% 0,3% 1,4% 6,7% 8,9% Stationsdistrict 154 0,0% 5,2% 4,5% 13,0% 6,5% 5,8% 5,2% 32,5% 1,9% 4,5% 11,7% 9,1% Leiden Noord 294 0,3% 3,1% 24,1% 20,1% 5,1% 1,0% 0,3% 13,6% 0,7% 4,8% 14,6% 12,2% Roodenburger 673 0,9% 5,3% 10,0% 20,5% 1,9% 1,9% 1,2% 29,6% 0,3% 5,3% 15,2% 7,9% Bos- en Gasthuis 543 1,5% 4,8% 15,8% 19,9% 2,8% 3,3% 0,0% 23,2% 0,7% 7,0% 12,0% 9,0% Mors district 281 0,7% 4,3% 15,7% 20,3% 4,6% 1,8% 0,4% 22,8% 1,4% 4,6% 16,0% 7,5% Boerhaave 246 0,0% 6,9% 1,6% 8,1% 2,4% 1,2% 1,6% 34,1% 0,8% 15,4% 22,8% 4,9% Merenwijk 357 0,3% 4,5% 10,4% 17,4% 1,7% 2,8% 2,5% 34,5% 0,6% 5,3% 12,3% 7,8% Stevenshof 224 0,4% 4,5% 25,0% 18,8% 2,7% 3,1% 0,4% 17,0% 0,4% 4,0% 13,8% 9,8% Bron: vestigingenregister gemeente Leiden 38 Hoofdstuk 6

43 6.2 Voorzieningenniveau in de wijk Tabel 6.9 aantal winkels per wijk wijk/buurt m² wvo aantal winkels m² wvo per winkel Binnenstad Zuid Binnenstad Noord Stationsdistrict Leiden Noord Roodenburger Bos en Gasthuis Morsdistrict Boerhaave Merenwijk Stevenshof Totaal Bron: Locatus Tabel 6.10 Winkelaanbod naar winkelgebied Winkelaanbod gemeente Leiden naar winkelgebied DAGELIJKS NIET-DAGELIJKS TOTAAL LEEGSTAND Winkelgebied winkels m² wvo winkels m² wvo winkels m² wvo winkels m² wvo Bebouwde kom Bedrijfsterrein Buiten bebouwde kom Centrum Leiden Beatrixstraat Leiden Kooilaan Herenstraat Hoge Rijndijk Lammenschansweg Roomburgh Wagnerplein Luifelbaan Leiden van t Hoffstraat Diamantplein Kopermolen Stevensbloem Totaal Bron: Locatus, bewerking BRO Hoofdstuk 6 39

44 BRO heeft vestigingen in Boxtel Amsterdam Tegelen Genk