Waar woont de Leidse werknemer?

Transcriptie

1 Waar woont de Leidse werknemer? Colofon Serie Statistiek BOA 2005/03 Gemeente Leiden Concernstaf BOA (Beleidsinformatie, Onderzoek en Advies) Postbus 9100, 2300 PC Leiden Contactpersonen: Jan van Doggenaar, Economische Zaken, tel (beleidsinhoudelijk) Annemiek van Soest/ Ellen Dijkstra, BOA, tel (onderzoekstechnisch)

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding Tekort aan bedrijfsruimte Onderzoeksvragen en bronnen... 3 Leidse bevolking Leeftijdsopbouw Leidse bevolking (potentiële) beroepsbevolking Opleidingsniveau van de Leidse beroepsbevolking...7 Werkgelegenheid in Leiden Woon-werkverkeer Waar werkt de Leidenaar Wie werkt er in Leiden Woon-werkverkeer van en naar Leiden Woon-werkverkeer provincie Zuid-Holland Leidse bedrijventerreinen Aantal werkzame personen op de bedrijventerreinen Aantal vestigingen op de bedrijventerreinen Plaats van herkomst van de werkzame personen op de bedrijventerreinen Soorten bedrijvigheid op de bedrijventerreinen Overzicht per bedrijventerrein Cronestein De Hallen Lange Gracht Leeuwenhoek Merenwijk Roomburg Stevenshof Tussen Rijn en Rail De Waard Conclusies...25 Waar woont de Leidse werknemer? 2

3 1 Inleiding De dienst Bouwen en Wonen, sector Economische Zaken wil inzicht hebben in de functie van de Leidse bedrijventerreinen in het kader van verschillende beleidsinitiatieven, zoals de ontwikkelingsvisie Leiden 2030, GSB III en het te ontwikkelen herstructureringsbeleid Leidse bedrijventerreinen. EZ heeft de afdeling Beleidsinformatie, Onderzoek en Advies (BOA) van de gemeente Leiden daarom gevraagd onderzoek te doen naar de werkgelegenheid op de Leidse bedrijventerreinen en naar de plaats van herkomst van de werknemers. BOA heeft deze vraag vertaald naar enkele onderzoeksvragen die ze in onderhavig rapport zal beantwoorden. De onderzoeksvragen staan genoemd in hoofdstuk 2. BOA heeft haar eigen gegevensverzameling geraadpleegd en verschillende gegevens met elkaar in verband gebracht. 1.1 Tekort aan bedrijfsruimte In het rapport Van Lakenindustrie tot Kennisstad, een uitgaven van MKB Leiden, MKB Nederland en Rabobank Leiden, uit 2003, wordt gesteld dat de Leidse regio tot 2015 nog 200 hectare extra aan bedrijventerreinen nodig heeft om in de behoefte te kunnen voorzien. Er is dus een tekort aan bedrijfsruimte en de vraag is hoe dit tekort op de best mogelijke manier is aan te vullen. Het portefeuillehoudersoverleg van de regio Holland Rijnland, dat zich met het economisch beleid binnen de regio bezighoudt, wil bij het opstellen van het nieuwe regionale bedrijventerreinenprogramma sterk de nadruk leggen op revitalisering en intensiever (en effectiever) ruimtegebruik. Echter in de meeste studies naar de regionale bedrijfsruimte lijkt revitalisering slechts een bescheiden bijdrage te kunnen leveren aan de benodigde nieuwe bedrijfsruimte. De conclusie is dus dat om aan de vraag naar bedrijfsruimte te voldoen het nodig is om nieuwe bedrijventerreinen aan te leggen omdat revitaliseren alleen, niet voldoende is. Waar woont de Leidse werknemer? 3

4 2 Onderzoeksvragen en bronnen Onderzoeksvragen In de inleiding is al verwezen naar de dienst Bouwen en Wonen en de vraag die daar bestaat naar de werkgelegenheid op de Leidse bedrijventerreinen en waar de personen wonen die er werken. Om deze vraag goed te kunnen beantwoorden heeft BOA vier onderzoeksvragen geformuleerd: Hoe groot is de Leidse beroepsbevolking en waar werken deze mensen? Hoeveel en wat voor soort werkgelegenheid heeft Leiden te bieden? Hoe ziet het woon-werkverkeer van en naar Leiden eruit? Hoeveel en wat voor soort werkgelegenheid hebben de Leidse bedrijventerreinen te bieden? Bronnen De cijfermatige bronnen die gebruikt zijn voor deze rapportage zijn de volgende: Gemeentelijke Basis Administratie van Leiden (GBA) Bedrijvenregister Zuid-Holland Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) Voor inhoudelijke informatie is gebruik gemaakt van: Van Lakenindustrie tot Kennisstad, sleutels voor moderne bedrijvigheid in een historische stad Dit is een uitgave van MKB Leiden, MKB Nederland en Rabobank Leiden, 2003 Bedrijventerreinen in Zuid-Holland per 1 januari 200, een uitgave van provincie Zuid-Holland Informatie van de dienst Bouwen en Wonen, sector Economische Zaken van de gemeente Leiden Waar woont de Leidse werknemer?

5 3 Leidse bevolking Om een beeld van Leiden en haar inwoners te schetsen, voor wat betreft de werkgelegenheid, kijken we eerst de leeftijdsopbouw van de bevolking. De bevolking kan in dit kader in drie groepen worden ingedeeld: 0 t/m 1 jarigen (kinderen), 15 t/m 6 jaar (potentiële beroepsbevolking) en 65+ (gepensioneerden). We gaan in de paragraaf daarna de potentiële beroepsbevolking verder uitsplitsen. De potentiële beroepsbevolking is het percentage mensen dat theoretisch in staat is om te werken. Het betreft de groep 15 t/m 6-jarigen. Vervolgens geven we het opleidingsniveau weer van de Leidse bevolking en we vergelijken dat met het opleidingsniveau van de Nederlandse bevolking. 3.1 Leeftijdsopbouw Leidse bevolking De Leidse bevolking bestaat uit personen (1 januari 200). Hiervan zijn personen onder de 15 jaar, dat is 16% van de totale bevolking personen zijn ouder dan 6 jaar (11%). Personen in de leeftijdsgroep 15 t/m 6 jaar behoren tot de potentiële beroepsbevolking. In Leiden zijn dit mensen, dat is 73% van de gehele bevolking. In Nederland is dit percentage lager, namelijk 68%. Tabel 1: leeftijdsopbouw Leidse bevolking en Nederlandse bevolking Aantal Leiden % van de totale Leidse bevolking Aantal Nederland % van de totale Nederlandse bevolking Totale bevolking % % 0 t/m 1 jarigen % % 15 t/m 6 jarigen % % % % Bron: GBA en CBS, 1 januari (potentiële) beroepsbevolking Onder de potentiële beroepsbevolking wordt verstaan alle personen in de leeftijd van 15 t/m 6 jaar. Hiervan behoort een deel tot de beroepsbevolking, namelijk alle personen die: ten minste 12 uur per week werken, of werk hebben aanvaard waardoor ze tenminste 12 uur per week gaan werken, of verklaren ten minste 12 uur te willen werken, doorvoor beschikbaar zijn en activiteiten ontplooien om dat werk te vinden. Het deel 15 t/m 6-jarigen dat niet tot de beroepsbevolking behoort zijn bijvoorbeeld arbeidsongeschikten en mensen die niet op zoek zijn naar een baan, zoals huisvrouwen of jongeren die fulltime naar school gaan. Deze groep staat niet als zodanig geregistreerd en kan alleen geteld worden door de potentiële beroepsbevolking te verminderen met de beroepsbevolking. De beroepsbevolking kan weer worden opgesplitst naar werkzame beroepsbevolking (personen die ten minste 12 uur per week werken) en werkloze beroepsbevolking (personen die niet of minder dan 12 uur per week werken). De beroepsbevolking kan als percentage van de potentiële beroepsbevolking worden weergegeven, dit percentage wordt ook wel bruto participatie genoemd. De netto participatie is de werkzame beroepsbevolking. Zie tabel 2. Waar woont de Leidse werknemer? 5

6 Tabel 2: bruto en netto arbeidsparticipatie in Leiden en Nederland Bruto Leiden Netto Leiden Bruto Nederland Netto Nederland Totaal 7% 72% 69% 65% Geslacht Mannen 83% 81% 79% 75% Vrouwen 66% 62% 58% 55% Leeftijd 15-2 jaar 53% 8% 8% 3% 25-3 jaar 88% 86% 86% 81% 35- jaar 86% 85% 82% 78% 5-5 jaar 77% 73% 77% 7% 55-6 jaar 52% 51% 0% 39% Etniciteit Autochtonen 76% 7% 70% 67% Allochtonen 69% 6% 62% 56% Bron: CBS, Enquête BeroepsBevolking (EBB), 1-jaarsgemiddelden 2003 In de tabel is te zien dat de bruto arbeidsparticipatie in Leiden hoger ligt dan gemiddeld in Nederland (7% t.o.v. 69%). Dit betekent dat van de Leidenaren tussen de 15 en 6 jaar een hoger percentage aangeeft te (willen) werken. Ook de netto arbeidsparticipatie is in Leiden hoger dan gemiddeld in Nederland (72% t.o.v. 65%). De Leidse potentiële beroepsbevolking bestaat uit (15 t/m 6-jarigen), de beroepsbevolking bestaat uit personen (bron: GBA, EBB). De netto arbeidsparticipatie (72%) in Leiden bestaat uit personen (bron: GBA, EBB). Volgens eerdere prognoses zal de omvang van de potentiële beroepsbevolking in 2010 gestegen zijn tot ruim personen. Uitgaande van een gelijke bruto arbeidsparticipatie (7%) zal de omvang van de beroepsbevolking in 2010 bestaan uit personen. Om de beroepsbevolking aan het werk te houden zal de werkgelegenheid ook moeten stijgen. Grafiek 1: prognose omvang beroepsbevolking tot 2010 bij bruto arbeidsparticipatie van 7% Bron: GBA (1jan200), prognoses door BOA eind 2003 Waar woont de Leidse werknemer? 6

7 3.3 Opleidingsniveau van de Leidse beroepsbevolking De hoogst afgeronde opleiding bepaalt het opleidingsniveau van de persoon. Het opleidingsniveau wordt in drie categorieën weergegeven: lager, middelbaar en hoger onderwijs. Tabel 3 geeft het opleidingsniveau van de Leidse en Nederlandse beroepsbevolking zien. De helft van de Leidenaren heeft een vorm van hoger onderwijs afgerond. In de tabel is te zien dat van de Leidse beroepsbevolking een hoger percentage hoger onderwijs heeft afgerond dan in de totale Nederlandse beroepsbevolking. Tabel 3: opleidingsniveau Leidse beroepsbevolking Opleidingsniveau % van de Leidse bevolking % van de Nederlandse bevolking Totaal 100% 100% Lager onderwijs 17% 28% Middelbaar onderwijs 33% 3% Hoger onderwijs 50% 29% Bron: CBS, enquête beroepsbevolking 1-jaarsgemiddelde 2002 Waar woont de Leidse werknemer? 7

8 Werkgelegenheid in Leiden De werkgelegenheid kan worden onderverdeeld in bedrijfstakken. In onderstaande tabel is voor Leiden weergegeven het aantal vestigingen per bedrijfstak en het aantal werknemers per bedrijfstak en per vestiging. Tabel : aantal vestigingen en aantal werknemers per bedrijfstak in Leiden Bedrijfstak aantal vestigingen per bedrijfstak % vestigingen van alle bedrijfstakken aantal werknemers per bedrijfstak % werknemers van alle bedrijfstakken Gemiddeld aantal werknemers per vestiging Totaal % % A Landbouw, jacht en bosbouw 20 0%* 55 0% 3 D Industrie 210 5%.766 9% 23 E Nutsbedrijven 2 0% 205 0% 103 F Bouwnijverheid % % 6 G Handel en reparatie % % 7 H Horeca 288 7% % 6 I Vervoer/opslag/communicatie 8 2% % 26 J Financiële instellingen 62 2% 56 1% 9 K Zakelijke dienstverlening 95 23% % 7 L Openbaar bestuur en overheid 27 1% % 133 M Onderwijs 209 5% % 0 N Gezondheids- en welzijnszorg 38 9% % 35 O Overige diensten 362 9% 2.01 % 6 bron: Bedrijven Register Zuid-Holland, stand per 31 december, 2003 *De waarde 0% is een afronding van een percentage kleiner dan 0,5% Enkele opvallende aantallen en percentages zijn gearceerd in de tabel en worden hieronder toegelicht: Landbouw, jacht en bosbouw heeft als bedrijfstak het kleinst percentage van het totaal aantal werknemers (0,1%). En ook het kleinst gemiddeld aantal werknemers per vestiging (3). Nutsbedrijven zijn met twee vestigingen het minst vertegenwoordigd in Leiden, maar die twee vestigingen hebben gemiddeld wel een groot aantal werknemers (103); Ruim een kwart van alle Leidse vestigingen behoort tot de bedrijfstak handel en reparatie, die daarmee het grootst aantal vestigingen heeft. Deze vestigingen hebben samen 1% van alle werknemers, waardoor je kunt aannemen dat de bedrijfstak voornamelijk uit wat kleinere bedrijven bestaat. Openbaar bestuur en overheid is de bedrijfstak waar per vestiging gemiddeld de meeste werknemers werken. Een kwart van alle werkende personen in Leiden is werkzaam in de bedrijfstak Gezondheids- en Welzijnszorg (25%). Deze bedrijfstak heeft het grootst aantal werknemers. De bedrijfstakken visserij en winning van delfstoffen zijn niet vertegenwoordigd in Leiden. In tabel is te zien dat er in Leiden arbeidsplaatsen beschikbaar zijn. Dit is voor de Leidse beroepsbevolking van niet voldoende: 16% van de beroepsbevolking zal geen fulltime arbeidsplaats vinden in zijn/haar eigen stad (bij fulltime bezetting van de bestaande arbeidsplaatsen). Men zal buiten de stad naar werk moeten zoeken. Waar woont de Leidse werknemer? 8

9 5 Woon-werkverkeer In dit hoofdstuk bekijken we het woon-werkverkeer van de Leidenaar, van de niet-leidenaar die werkzaam is in Leiden en naar de vervoersstromen van en naar Leiden die door het woonwerkverkeer ontstaan. Tenslotte kijken we naar het woon-werkverkeer in de gehele provincie Zuid- Holland. 5.1 Waar werkt de Leidenaar Van alle Leidenaren die werken (hoofdstuk 3) is bijna de helft (7%) werkzaam in Leiden. Leidse vrouwen werken vaker in Leiden dan Leidse mannen, resp. 52% en 3%. Buiten de Leidse regio is het mannelijke deel van de Leidse bevolking meer vertegenwoordigd. In grafiek 2 is de verdeling te zien van het aantal Leidenaren dat in Leiden, in de regio en daarbuiten werkzaam is. Grafiek 2: verdeling van de werklocaties van de Leidse inwoners Leiden Leidse regio Duin- en Bollenstreek Rijnstreek Den Haag Overig Zuid-Holland Noord-Holland Provincie Utrecht* Overig Nederland vrouw man bron: CBS 2001 * Het percentage mannen en vrouwen in de provincie Utrecht is resp. 1,9% en 1,5%, dit is afgerond naar 2% maar geeft verschillende waarden in de grafiek 5.2 Wie werkt er in Leiden Volgens de pendelgegevens van het CBS is de helft van de mensen die werkzaam zijn in Leiden ook woonachtig in Leiden, de overige helft is woonachtig buiten Leiden. Grafiek 2 laat de verdeling zien van waar de mensen wonen die in Leiden werkzaam zijn. 3% van de werkenden in Leiden is woonachtig in de regio of Den Haag. 6% is afkomstig van buiten de provincie Zuid-Holland. Waar woont de Leidse werknemer? 9

10 Grafiek 3: herkomst van werknemers in Leiden Leiden 50 Leidse regio 16 Duin- en Bollenstreek 10 Rijnstreek 5 Den Haag 3 Overig Zuid-Holland 8 Noord-Holland 5 Provincie Utrecht 1 Overig Nederland Bron: CBS Woon-werkverkeer van en naar Leiden In de voorafgaande paragrafen hebben we gekeken naar waar de Leidenaren werken en waar de mensen wonen die in Leiden werken. In onderstaande figuur zijn deze gegevens samengevoegd en worden de vervoersstromen duidelijk. Het aantal dat genoemd staat bij de uitgaande stromen is een aantal Leidenaren dat buiten Leiden werkt. Het aantal dat genoemd staat bij de inkomende stromen is het aantal personen dat in Leiden werkzaam is. Figuur 1: woon-werkverkeer van en naar Leiden Leidse regio Noord-Holland Duin- en Bollenstreek Provincie Utrecht Den Haag LEIDEN Rijnstreek <100 Overig Zuid-Holland Overig Nederland Bron: CBS 2001 Waar woont de Leidse werknemer? 10

11 Figuur 1 laat een aantal dingen zien. Voor de Leidse regio, de Duin- en Bollenstreek en de Rijnstreek is Leiden/ de Leidenaar belangrijker als werkgever dan als werknemer: de vervoersstroom naar Leiden is groter dan die van Leiden. Voor Noord-Holland, Den Haag en Overig Nederland is dit andersom: de vervoersstroom van Leiden is groter dan die naar Leiden. In de overige twee gevallen zijn de vervoersstromen nagenoeg gelijk: Overig Zuid-Holland en de Provincie Utrecht. De pijl rondom Leiden staat voor de Leidenaren die werkzaam zijn in Leiden. In totaal gaan er iedere dag bijna mensen meer van Leiden naar het werk dan naar Leiden naar het werk (zie tabel 5). Tabel 5: woon-werkverkeer van en naar Leiden wonend in Leiden, werkend in werkend in Leiden, wonend in meer van Leiden naar meer naar Leiden van Leiden Leidse regio Duin- en Bollenstreek Rijnstreek Den Haag Overig Zuid-Holland Noord-Holland Provincie Utrecht Overig Nederland Totaal het totaal Leidse werkenden in 2001 verschilt van het totaal in 200 bron: CBS Woon-werkverkeer provincie Zuid-Holland In de provincie Zuid-Holland zijn er personen die zich dagelijks naar het werk begeven. De helft van de mensen reist met de auto, het grootste deel van die mensen rijdt zelf. Het openbaar vervoer wordt door 16% van de woon-werkreizigers gebruikt om op het werk te komen. Van de overige personen gaat driekwart met de fiets, verder wordt gekozen voor bijvoorbeeld de brommer, of men gaat lopend naar het werk. De grootste afstand wordt met de trein afgelegd (3.8 km). Tabel 6: woon-werkverkeer provincie Zuid-Holland Aantal x % van totaal % van subtotaal Afstand per persoon per dag Totaal woon-werkreizigers (x1000) % Auto totaal 55% 100% Bestuurder auto totaal 90% 20,1 km Passagier auto totaal* 10% 28,8 km Openbaar vervoer totaal 16% 100% Trein 3% 3,8 km Bus/tram/metro 57% 12,6 km Overig Totaal 29% 100% Brom-/snorfiets 6% 8,7 km Fiets 75%,3 km Lopen 13% 0,9 km Overige vervoerwijzen 5% 26,7 km *als passagier kun je ook meerijden met iemand die zelf niet naar het werk gaat Bron: CBS 2003 Waar woont de Leidse werknemer? 11

12 6 Leidse bedrijventerreinen In dit hoofdstuk zullen we de 9 bedrijventerreinen bespreken die er in Leiden zijn. Een tiende bedrijventerrein (Oostvlietpolder) is wel als zodanig gedefinieerd maar nog niet gebruik genomen. De definitie van een bedrijventerrein die de gemeente Leiden (sector Economische Zaken) hanteert is de volgende: Een bedrijventerrein is een locatie waarop formeel door middel van een bestemmingsplan bedrijvigheid is toegestaan. Onder bedrijvigheid wordt verstaan: productie, logistiek, opslag en groothandel. Uitgesloten zijn meestal detailhandel, solitaire kantoren, horeca en de woonfunctie Van de 9 bedrijventerreinen zullen de volgende onderwerpen aan de orde komen: aantal werknemers oppervlakte aantal vestigingen waar de werknemers woonachtig zijn soorten bedrijvigheid (vertegenwoordigde bedrijfstakken) De bedrijventerreinen hebben de volgende codering: Het soort bedrijvigheid wordt aangeduid c0889: Cronestein met een letter per bedrijfstak: c0738: De Hallen A: Landbouw, jacht en bosbouw c0890: Lange Gracht B: Visserij c071: Leeuwenhoek* C: Winning van delfstoffen c0737: Merenwijk D: Industrie c079: Roomburg E: Nutsbedrijven c070: Stevenshof F: Bouwnijverheid c0739: Tussen Rijn en Rail G: Handel en reparatie c0736: De Waard H: Horeca Oostvlietpolder, nog niet in gebruik I: Vervoer/opslag/communicatie J: Financiële instellingen * Leeuwenhoek bestaat uit Bio Science Park, Boerhaavekwartier en Gorleuskwartier. Voor dit onderzoek is vooral het deel Bio Science Park bekeken. K: Zakelijke dienstverlening L: Openbaar bestuur en overheid M: Onderwijs N: Gezondheids- en welzijnszorg O: Overige diensten 6.1 Aantal werkzame personen op de bedrijventerreinen Als werkzaam persoon wordt iedereen gerekend die fulltime (12 uur en meer) of parttime (12 uur en minder) werkt. Op de bedrijventerreinen zijn in totaal personen werkzaam. In grafiek 6 is het aantal per bedrijventerrein weergegeven. Op Cronestein is het grootst aantal personen werkzaam, op De Hallen het kleinst aantal. Waar woont de Leidse werknemer? 12

13 Grafiek : aantal werkzame personen per bedrijventerrein Cronenstein 3.05 De Hallen Lange Gracht Leeuw enhoek Merenw ijk 508 Roomburg 2.88 Stevenshof 193 Tussen Rijn en Rail 622 De Waard bron: Bedrijvenregister 2003 Het aantal werkzame personen heeft meer betekenis in verband met het oppervlak van het bedrijventerrein. In grafiek 5 zijn deze gegevens samen in beeld gebracht. In onderstaande grafiek geven de brede staven de oppervlakte weer, met de schaalverdeling op de linker-as. De vetgedrukte cijfers geven het oppervlak in hectares per bedrijventerrein. De smalle staven geven het aantal werknemers per hectare weer. De schaalverdeling staat langs de rechteras en het aantal per bedrijventerrein staat boven in de staaf. Grafiek 5: oppervlakte per bedrijventerrein en het aantal werkzame personen per hectare Cronen stein 29 6 De Hallen 6 Lange Gracht 78 2 Leeuw en hoek 56 Meren wijk 9 Room burg Stevens hof Tussen Rijn en Rail De Waard Bruto hectares Werkzame personen per hectare bron: Bedrijvenregister 2003 en Databank bedrijventerreinen PZH Voor Leiden geldt een gemiddeld oppervlak van 15 hectare en een gemiddeld aantal werknemers per hectare van 71. Roomburg heeft het grootst aantal werkzame personen per hectare (131), met een gemiddeld oppervlak (19 hectare). Voor Cronestein geldt het omgekeerde: het grootste oppervlak met een gemiddeld aantal werknemers per hectare (68). Waar woont de Leidse werknemer? 13

14 6.2 Aantal vestigingen op de bedrijventerreinen Van alle Leidse bedrijven staan er 513 bedrijven op de eerder genoemde bedrijventerreinen. Het aantal van deze bedrijven of vestigingen per bedrijventerrein is in onderstaande grafiek weergegeven. Cronestein heeft 232 vestigingen en Lange Gracht heeft vestigingen. Grafiek 6: aantal vestigingen per bedrijventerrein Cronenstein 232 De Hallen 2 Lange Gracht Leeuw enhoek 33 Merenw ijk Roomburg 3 8 Stevenshof 21 Tussen Rijn en Rail 32 De Waard bron: Bedrijvenregister 2003 en EZ, gemeente Leiden 6.3 Plaats van herkomst van de werkzame personen op de bedrijventerreinen Op alle bedrijventerreinen samen zijn personen werkzaam. Dit zijn niet alleen Leidenaren. In onderstaande tabel wordt per bedrijventerrein in percentages weergegeven waar de werkzame personen wonen. Tabel 7: herkomst van de werkzame personen op de bedrijventerreinen Duin- en Bollen streek Overig Zuid- Holland Overig Neder land Totaal buiten Regio Leidse Rijn Totaal Den Bedrijventerrein Leiden regio streek Regio Haag Cronestein 5% 13% 8% 6% 27% 3% 6% 11% 19% De Hallen 65% 15% % 7% 26% 2% 2% 5% 10% Lange Gracht 58% 16% 9% % 29% 2% % 6% 12% Leeuwenhoek 57% 16% 8% % 28% 2% 3% 9% 15% Merenwijk 57% 13% 13% 6% 31% 2% 3% 8% 12% Roomburg 68% 17% 5% 2% 25% 1% 2% % 7% Stevenshof 50% 12% 12% 5% 30% % % 11% 20% Tussen Rijn en Rail 56% 13% 7% % 25% 2% % 12% 18% De Waard 57% 15% 7% % 27% 3% % 9% 16% bron: Pendelgegevens Bedrijvenregister 2003 In de tabel zijn enkele waarden gearceerd. Deze waarden worden hieronder toegelicht: Bij alle negen genoemde bedrijventerreinen is de helft of meer van de werknemers woonachtig in Leiden. Roomburg heeft het grootst aandeel werknemers dat afkomstig is uit Leiden, namelijk 68%. Ook De Hallen scoort hoog: 65%. De werknemers op de bedrijventerreinen komen in mindere mate uit de Duin- en Bollenstreek, behalve op Merenwijk (13%) en Stevenshof (12%). Werknemers die woonachtig zijn buiten de provincie Zuid-Holland, werken op Cronestein (11%), Stevenshof (11%) en Tussen Rijn en Rail (12%) en in mindere mate op de overige terreinen. In hoofdstuk 7 zijn deze cijfers per bedrijventerrein in een grafiek gezet. Waar woont de Leidse werknemer? 1

15 6. Soorten bedrijvigheid op de bedrijventerreinen De bedrijven op de Leidse bedrijventerreinen behoren tot een bedrijfstak (code A t/m O). In onderstaande tabel staat per bedrijfstak en per bedrijventerrein het aantal vestigingen en het aantal werkzame personen. Zo geeft de tabel inzicht in de grootte van de bedrijfstakken op de bedrijventerreinen. Tabel 8: het aantal vestigingen en het aantal werkzame personen (wp) per bedrijfstak (A t/m O) op een bedrijventerrein Crone stein De Hallen Lange Gracht Leeuwen hoek Meren wijk Room burg Stevens hof Tussen Rijn en Rail De Waard Totaal A aantal vestigingen 1 1 A aantal wp 3 3 D aantal vestigingen D aantal wp E aantal vestigingen 2 2 E aantal wp F aantal vestigingen F aantal wp G aantal vestigingen G aantal wp H aantal vestigingen H aantal wp I aantal vestigingen I aantal wp J aantal vestigingen J aantal wp K aantal vestigingen K aantal wp L aantal vestigingen L aantal wp M aantal vestigingen 3 1 M aantal wp N aantal vestigingen N aantal wp O aantal vestigingen O aantal wp Tot. aantal vestigingen Tot. aantal wp Bron: bedrijvenregister 2003 en Databank bedrijventerreinen PZH Leesvoorbeeld: De bedrijven van Tussen Rijn en Rail zijn verdeeld over 5 bedrijfstakken. In totaal werken er 622 personen op Tussen Rijn en Rail, de meeste personen zijn werkzaam in 5 vestigingen in de bedrijfstak K (Zakelijke dienstverlening) en de minste in 1 vestiging in O (Overige diensten). Op de 9 bedrijventerreinen samen zijn in de bedrijfstak D (Industrie) de meeste mensen werkzaam (3.809). Bedrijfstak G (Handel en reparatie) heeft het meest aantal vestigingen (166). De bedrijfstak H (Horeca) niet vertegenwoordigd is op deze 9 Leidse bedrijventerreinen. In hoofdstuk 7 zal per bedrijventerrein verder worden ingegaan op de vertegenwoordigde bedrijfstakken. Waar woont de Leidse werknemer? 15

16 7 Overzicht per bedrijventerrein 7.1 Cronestein Cronestein is een groot bedrijventerrein dat verspreid ligt over verschillende buurten: Boshuizen, Cronestein, Gasthuiswijk, Haagweg-zuid en Tuinstadwijk. Op Cronestein zijn in de vier bedrijfstakken Industrie, Bouwnijverheid, Handel en reparatie en Zakelijke dienstverlening grootst aandeel van de werknemers werkzaam (gezamenlijk 88%). Deze bedrijfstakken worden ook door de meeste vestigingen vertegenwoordigd (gezamenlijk 86%). Industrie bestaat in dit geval o.a. uit drukkerijen en uitgeverijen en het vervaardigen van metalen en chemische producten. Bouwnijverheid bestaat o.a. uit bouwbedrijven, schilder- en timmerbedrijven en loodgieters. Handel en reparatie is o.a.: handel in en reparatie van auto's; groothandel in voedings- en genotmiddelen; groothandel in intermediaire goederen (geen agrarische), afval en schroot. Zakelijke dienstverlening is o.a.: Onderhoud en reparatie van computers en kantoormachines; Rechtskundige dienstverlening, accountants, boekhoudbureaus, belastingconsulenten, markt- en opinieonderzoekbureaus, economische adviesbureaus en holdings. Grafiek 7: percentage werkzame personen per bedrijfstak op Cronestein 100% 80% 60% 0% 20% 0% 22% Cronestein 22% 25% 1% 19% 1% 8% D: Industrie F: Bouwnijverheid G: Handel en reparatie I: Vervoer/opslag/communicatie J: Financiële instellingen K: Zakelijke dienstverlening L: Openbaar bestuur en overheid M: Onderwijs N: Gezondheids- en welzijnszorg O: Overige diensten % vestigingen bron: Bedrijvenregister 2003 en EZ, gemeente Leiden Op Cronestein werken personen. Zij zijn voor meer dan de helft uit Leiden afkomstig (5%) en voor ruim een tiende uit de Leidse regio (13%). Van buiten de provincie Zuid-Holland is 11% van het totaal aantal werknemers afkomstig. Grafiek 8: herkomst werknemers van Cronestein Cronestein Leiden Leidse regio Duin- en Bollenstreek Rijnstreek Den Haag Overig Zuid-Holland Overig Nederland bron: Pendelgegevens Bedrijvenregister 2003 Waar woont de Leidse werknemer? 16

17 7.2 De Hallen Het oppervlak van De Hallen is 6 hectares (60.000m 2 ). De werknemers zijn voornamelijk werkzaam bij de bedrijfstakken Handel en reparatie, Bouwnijverheid, Overige diensten (voornamelijk Cultuur, sport en recreatie) en Gezondheids- en welzijnszorg. In bedrijfstak I (Vervoer/opslag/communicatie) werkt bijna een kwart van de werkzame personen (23%), terwijl slechts % van alle vestigingen op De Hallen tot deze bedrijfstak behoort. Het betreft hier goederenvervoer over de weg (het bedrijf Nederlandse Pakketdienst BV). Grafiek 9: percentage werkzame personen per bedrijfstak op De Hallen 100% De Hallen 80% 60% 0% 20% 0% 2% 1% 20% 2% 23% 13% 10% 8% A: Landbouw, jacht en bosbouw D: Industrie F: Bouwnijverheid G: Handel en reparatie I: Vervoer/opslag/communicatie K: Zakelijke dienstverlening N: Gezondheids- en welzijnszorg O: Overige diensten % vestigingen bron: Bedrijvenregister 2003 en EZ, gemeente Leiden Met nog geen 200 werkzame personen is De Hallen voor wat betreft de werkgelegenheid een van de kleinere terreinen. Van alle werkzame personen is 65% woonachtig in Leiden en 15% in de Leidse regio. 5% van de werknemers komt van buiten de provincie Zuid-Holland. Grafiek 10: herkomst werknemers van De Hallen De Hallen Leiden Leidse regio Duin- en Bollenstreek Rijnstreek Den Haag Overig Zuid-Holland Overig Nederland bron: Pendelgegevens Bedrijvenregister 2003 Waar woont de Leidse werknemer? 17

18 7.3 Lange Gracht Het bedrijventerrein Lange Gracht is een onderdeel van de straat de Lange Gracht en heeft een bruto oppervlak van hectare (0.000m 2 ). Deze selectie is gemaakt op basis van de databank bedrijventerreinen PZH. Op Lange Gracht staan vestigingen en die behoren tot de bedrijfstakken: Nutsbedrijven; Bouwnijverheid; Handel en reparatie. Bij de nutsbedrijven werkt het grootste deel van de werkzame personen (80%). Het gaat hier om productie en distributie van elektriciteit, aardgas en warmte (de bedrijven EON en NUON). Grafiek 11: percentage werkzame personen per bedrijfstak op Lange Gracht 100% 80% 60% 80% Lange Gracht 0% 20% 0% 19% 1% E: Nutsbedrijven F: Bouwnijverheid G: Handel en reparatie % vestigingen bron: Bedrijvenregister 2003 en EZ, gemeente Leiden Op de Lange Gracht zijn 250 personen werkzaam. De helft is woonachtig in Leiden (58%), 16% komt uit de Leidse regio. Grafiek 12: herkomst werknemers van Lange Gracht Lange Gracht Leiden Leidse regio Duin- en Bollenstreek Rijnstreek Den Haag Overig Zuid-Holland Overig Nederland bron: Pendelgegevens Bedrijvenregister 2003 Waar woont de Leidse werknemer? 18

19 7. Leeuwenhoek Zoals gezegd wordt in deze rapportage voornamelijk het gedeelte Bio Science Park (BSP) bekeken op Leeuwenhoek. Leeuwenhoek behoort tot de grotere bedrijventerreinen voor wat betreft oppervlakte (2 hectare, dat is m 2 ). De werkzame personen zijn voor het grootste deel werkzaam in de industrie (65%). Een vijfde van het aantal vestigingen behoort tot deze bedrijfstak. Hierbij gaat het om het vervaardigen van farmaceutische producten (bedrijf met de meeste werknemers: Centocor BV). Ruim de helft van alle vestigingen behoort tot de Zakelijke dienstverlening, hier werkt een vijfde van alle werknemers. Hie gaat het o.a. om ontwikkelen van software en natuurwetenschappelijk ontwikkelingswerk. Grafiek 13: percentage werkzame personen per bedrijfstak op Leeuwenhoek 100% 80% 60% 0% 20% 0% Leeuw enhoek 65% 19% 10% 2% % D: Industrie F: Bouwnijverheid G: Handel en reparatie H: Horeca I: Vervoer/opslag/communicatie K: Zakelijke dienstverlening L: Openbaar bestuur en overheid M: Onderwijs N: Gezondheids- en welzijnszorg O: Overige diensten % vestigingen bron: Bedrijvenregister 2003 en EZ, gemeente Leiden Op Leeuwenhoek zijn bijna personen werkzaam. Hiervan is 57% woonachtig in Leiden. Ook op dit bedrijventerrein woont een tiende (9%) buiten de provincie Zuid-Holland. Grafiek 1: herkomst werknemers van Leeuwenhoek Leeuw enhoek Leiden Leidse regio Duin- en Bollenstreek Rijnstreek Den Haag Overig Zuid-Holland Overig Nederland bron: Pendelgegevens Bedrijvenregister 2003 Waar woont de Leidse werknemer? 19

20 7.5 Merenwijk De Merenwijk is een terrein ter grootte van 9 hectares (90.000m 2 ). Het bedrijventerrein De Merenwijk bestaat uit bedrijven behorende tot vijf verschillende bedrijfstakken, zie onderstaande grafiek. In de bedrijfstak Handel en reparatie is het grootste deel van alle werkzame personen op het terrein Merenwijk werkzaam (2%). Ruim 0% van alle vestigingen behoort tot deze bedrijfstak. Het betreft hier o.a. handel in auto-onderdelen en -accessoires; groothandel in hout en bouwmaterialen; winkels in ijzerwaren, gereedschappen, verf en bouwmaterialen (doe-hetzelfartikelen). Grafiek 15: percentage werkzame personen per bedrijfstak op de Merenwijk 100% Merenw ijk 80% 60% 0% 20% 0% 39% 2% 13% 6% 1% D: Industrie F: Bouwnijverheid G: Handel en reparatie I: Vervoer/opslag/communicatie K: Zakelijke dienstverlening % vestigingen bron: Bedrijvenregister 2003 en EZ, gemeente Leiden Op het bedrijventerrein Merenwijk zijn 500 personen werkzaam. Hiervan is ruim de helft (57%) in Leiden woonachtig en 3% komt uit de regio of Den Haag. Bijna een tiende (8%) van de werkenden komt van buiten de provincie Zuid-Holland. Grafiek 16: herkomst werknemers van de Merenwijk Merenw ijk Leiden Leidse regio Duin- en Bollenstreek Rijnstreek Den Haag Overig Zuid-Holland Overig Nederland bron: Pendelgegevens Bedrijvenregister 2003 Waar woont de Leidse werknemer? 20

21 7.6 Roomburg Het bedrijventerrein Roomburg heeft een bruto oppervlak van 19 hectare ( m 2 ). Bij de bedrijfstak Industrie zijn de meeste personen werkzaam, namelijk 62% van het totaal. Op Roomburg bestaat de bedrijfstak industrie bijvoorbeeld uit: vervaardiging van producten van rubber en kunststof; sociale werkvoorziening. Bij het bedrijf De Zijl Bedrijven Sociale Werkvoorziening zijn de meeste personen werkzaam. Zowel in Handel en reparatie als in Zakelijke dienstverlening is 1% van het totaal aantal werkzame personen werkzaam. Handel en reparatie heeft meer vestigingen (9%). Grafiek 17: percentage werkzame personen per bedrijfstak op Roomburg 100% Roomburg 80% 60% 0% 20% 0% 62% 1% 1% 7% 1% 1% D: Industrie F: Bouwnijverheid G: Handel en reparatie K: Zakelijke dienstverlening M: Onderwijs O: Overige diensten % vestigingen bron: Bedrijvenregister 2003 en EZ, gemeente Leiden Roomburg is in vergelijking met de overige acht bedrijventerreinen het terrein met de meeste werknemers die woonachtig zijn in Leiden en de Leidse regio (85% van het totaal aantal werknemers). Daarnaast zijn op Roomburg de minste mensen werkzaam die van buiten de provincie Zuid-Holland komen. Dit lijkt te worden veroorzaakt door het feit dat de meeste personen op Roomburg in de sociale werkvoorziening werkzaam zijn. Deze groep zal vaker in de eigen stad werkzaam zijn dan andere werkzame personen. Grafiek 18: herkomst werknemers van Roomburg Roomburg Leiden Leidse regio Duin- en Bollenstreek Rijnstreek Den Haag Overig Zuid-Holland Overig Nederland bron: Pendelgegevens Bedrijvenregister 2003 Waar woont de Leidse werknemer? 21

22 7.7 Stevenshof Voor wat betreft oppervlakte (5 hectare, dat is m 2 ) als het aantal werkzame personen (nog geen 200) is Stevenshof een van de kleinere bedrijventerreinen. Ook voor wat betreft het aantal vestigingen (21) is Stevenshof klein te noemen. De bedrijfstakken waar de meeste personen werkzaam zijn: Handel en reparatie en Zakelijke dienstverlening. Op de Stevenshof is bestaat Handel en reparatie voornamelijk uit groothandel. Hiertoe behoort ook het grootste percentage van de vestigingen (38%). Zakelijke dienstverlening is hier bijvoorbeeld computerservice- en informatietechnologie. Grafiek 19: percentage werkzame personen per bedrijfstak op Stevenshof 100% 80% 60% Stevenshof 0% 20% 0% 36% 2% 18% 16% 1% 5% D: Industrie F: Bouwnijverheid G: Handel en reparatie J: Financiële instellingen K: Zakelijke dienstverlening O: Overige diensten % vestigingen bron: Bedrijvenregister 2003 en EZ, gemeente Leiden Van de personen die werkzaam zijn op het bedrijventerrein Stevenshof is de helft (50%) afkomstig uit Leiden. Een kwart komt uit de Leidse regio en de Duin- en Bollenstreek. Ook hier komt een tiende (11%) van buiten Zuid-Holland. Grafiek 20: herkomst werknemers van Stevenshof Stevenshof Leiden Leidse regio Duin- en Bollenstreek Rijnstreek Den Haag Overig Zuid-Holland Overig Nederland bron: Pendelgegevens Bedrijvenregister 2003 Waar woont de Leidse werknemer? 22

23 7.8 Tussen Rijn en Rail Tussen Rijn en Rail heeft een bruto oppervlak van 6,5 hectare (65.000m 2 ). Het grootste percentage werkzame personen (60%) werkt in de Zakelijke dienstverlening. Deze bedrijfstak bestaat uit 16% van de vestigingen. Op Tussen Rijn en Rail bestaat deze bedrijfstak voornamelijk uit bedrijven die zich bezig houden met reiniging van gebouwen en transportmiddelen e.d. (het bedrijf Asito BV). Tweederde van de vestigingen op het terrein behoort tot de bedrijfstakken Bouwnijverheid en Handel en reparatie. Grafiek 21: percentage werkzame personen per bedrijfstak op Tussen Rijn en Rail 100% Tussen Rijn en Rail 80% 60% 60% 0% 20% 0% 18% 1% 7% 1% D: Industrie F: Bouwnijverheid G: Handel en reparatie K: Zakelijke dienstverlening O: Overige diensten % vestigingen bron: Bedrijvenregister 2003 en EZ, gemeente Leiden De 600 personen die werkzaam zijn op het bedrijventerrein Tussen Rijn en Rail, zijn voor de helft (56%) woonachtig in Leiden. 13% komt uit de Leidse regio, ruim een tiende van alle werkenden komt van buiten de provincie Zuid-Holland (12%). Grafiek 22: herkomst werknemers van Tussen Rijn en Rail Tussen Rijn en Rail Leiden 56 Leidse regio 13 Duin- en Bollenstreek 7 Rijnstreek Den Haag Overig Zuid-Holland 2 Overig Nederland bron: Pendelgegevens Bedrijvenregister 2003 Waar woont de Leidse werknemer? 23

24 7.9 De Waard Het bedrijventerrein De Waard heeft een bruto oppervlak van 20 hectare ( m 2) en hoort bij de grotere terreinen van Leiden. De Waard bestaat uit 76 vestigingen. Bij Bouwnijverheid is het grootste deel van de werkzame personen werkzaam (25%). Hoewel in de bedrijfstak O (overige diensten) een groot deel van alle werkzame personen werkzaam (19%) zijn, behoort deze niet tot de meest vertegenwoordigde op De Waard. Dit is voornamelijk de afvalinzameling en -verwerking (Dienst Milieu en Beheer van de gemeente Leiden). Ongeveer 80% van het totaal aantal vestigingen behoort tot de bedrijfstakken Industrie, Handel en reparatie, Zakelijke dienstverlening en Bouwnijverheid. Grafiek 23: percentage werkzame personen per bedrijfstak op De Waard 100% De Waard 80% 60% 0% 20% 0% 18% 25% 1% 12% 8% 19% 0,% 1% 2% D: Industrie F: Bouwnijverheid G: Handel en reparatie I: Vervoer/opslag/communicatie J: Financiële instellingen K: Zakelijke dienstverlening L: Openbaar bestuur en overheid N: Gezondheids- en welzijnszorg O: Overige diensten % vestigingen bron: Bedrijvenregister 2003 en EZ, gemeente Leiden Op De Waard zijn in personen werkzaam. Van deze werkzame personen is ruim de helft (57%) woonachtig in Leiden en 15% in de Leidse regio. Bijna een tiende (9%) komt van buiten de provincie Zuid-Holland. Grafiek 25 laat zien waar de werknemers van De Waard woonachtig zijn. Grafiek 2: herkomst werknemers van De Waard De Waard Leiden Leidse regio Duin- en Bollenstreek Rijnstreek Den Haag Overig Zuid-Holland Overig Nederland bron: Pendelgegevens Bedrijvenregister 2003 Waar woont de Leidse werknemer? 2

25 8 Conclusies Op basis van de gegevens in het rapport kunnen de volgende conclusies getrokken worden. Leiden algemeen In Leiden behoren meer mensen tot de potentiële beroepsbevolking dan gemiddeld in Nederland. Het opleidingsniveau van deze groep is hoger en de arbeidsparticipatie is groter dan gemiddeld in Nederland. De meeste mensen die in Leiden werkzaam zijn, werken in de gezondheids- en welzijnszorg. Ook in het onderwijs, handel en reparatie en zakelijke dienstverlening zijn veel mensen werkzaam. De bedrijfstakken visserij en winning van delfstoffen bestaan niet in Leiden. Landbouw is erg klein. De groep mensen die in Leiden woont en buiten Leiden werkt is iets kleiner dan de groep mensen die buiten Leiden woont en in Leiden werkt. De vervoersstroom van Leiden is daardoor iets kleiner dan de stroom naar Leiden. De auto heeft de voorkeur als vervoermiddel bij woon-werkverkeer in Zuid-Holland, voor grote afstanden kiest men de trein. Leidse bedrijventerreinen Op 7 van de 9 bedrijventerreinen geldt dezelfde trend als in Leiden, namelijk dat de helft van de werknemers Leidenaar is. Op De Hallen en Roomburg is meer dan de helft van de werknemers woonachtig in Leiden. De bedrijventerreinen verschillen onderling zeer in oppervlakte en aantal werkzame personen. Roomburg heeft het grootst aantal werknemers per hectare, Cronestein heeft het grootste oppervlak. Op de meeste bedrijventerreinen is het aantal werkzame personen verdeeld over meerdere bedrijfstakken. Slechts enkele zijn wat meer gespecialiseerd: op het bedrijventerrein Lange Gracht zijn personen voornamelijk werkzaam bij nutsbedrijven, op Leeuwenhoek en Roomburg werkt het grootste deel van de werkzame personen in de industrie en op Tussen Rijn en Rail werkt men voornamelijk in de zakelijke dienstverlening. Waar woont de Leidse werknemer? 25