Detailhandel in cijfers 2008

Transcriptie

1 Detailhandel in cijfers 2008 Trends en ontwikkelingen in Leidse winkelcentra Colofon Serie Statistiek 2008/11 Gemeente Leiden Afdeling Strategie en Onderzoek Postbus 9100, 2300 PC Leiden Website:

2 2 Detailhandel in cijfers 2008

3 Inhoudsopgave Inleiding 4 Aanleiding 4 Bronnen 4 1 Leiden en de regio Aantal verkooppunten en winkelvloeroppervlak Branchering 7 2 Winkelcentra in Leiden Werkgelegenheid Aantal verkooppunten en winkelvloeroppervlak Branchering Bezoek Beoordeling 13 3 De Leidse binnenstad Werkgelegenheid Aantal verkooppunten en winkelvloeroppervlak Branchering Leegstand Filialisering Bezoek Beoordeling 21 Bijlagen 22 A Tabellen behorend bij Leiden en de regio 23 B Tabellen behorend bij Winkelcentra in Leiden 24 C Tabellen behorend bij De Leidse binnenstad 28 D Branche-indeling Locatus 30 Detailhandel in cijfers

4 Inleiding Aanleiding De afdeling Strategie en Onderzoek is in 2008 begonnen met het uitbrengen van thematische trendrapportages onder de vlag in cijfers. Zo verscheen in april 2008 Veiligheid in cijfers en in september Publieksdienstverlening in cijfers. Hierin worden gegevens vanuit verschillende bronnen over een onderwerp bij elkaar gezet en voorzien van een toelichting. De beleidsafdelingen kunnen de cijfers gebruiken voor de onderbouwing en evaluatie van het gevoerde beleid. In de detailhandel van Leiden vinden de laatste jaren enkele belangrijke ontwikkelingen plaats, bijvoorbeeld de herinrichting van de Luifelbaan, en ook in het programma Binnenstad is de winkelfunctie van Leiden een van de speerpunten. Bovendien beschikt Strategie en Onderzoek sinds dit jaar over uitgebreide gegevens over detailhandel. Daarom is dit onderwerp gekozen voor een volgende uitgave. De bedoeling is om Detailhandel in cijfers elke twee jaar te laten verschijnen. Eén van de bronnen (zie volgende paragraaf) komt namelijk steeds in de even jaren beschikbaar. Gegevens die vaker beschikbaar komen, zijn in de tussentijd beschikbaar op de website Bronnen In Detailhandel in cijfers worden gegevens uit verschillende bronnen gebruikt. Hieronder staat per bron beschreven wat voor gegevens het zijn en hoe vaak ze beschikbaar komen. Locatus Locatus is een bedrijf dat gegevens verzamelt over winkels en winkelgebieden. De gemeente Leiden heeft een abonnement en ontvangt twee keer per jaar, in april en oktober, een bestand met daarin alle vestigingen in winkelgebieden in de gemeenten Leiden, Leiderdorp, Zoeterwoude, Oegstgeest, Alkemade en Voorschoten. Per vestiging is bekend: de naam, het adres, het winkelgebied, de branche en het m2 winkelvloeroppervlak. Locatus maakt onderscheid tussen detailhandel en ondersteunende sectoren. Dat zijn vestigingen van bedrijven in winkelgebieden die geen winkel zijn, bijvoorbeeld horeca-gelegenheden, bankfilialen, uitzendbureaus, kappers, makelaars e.d. Van vestigingen van ondersteunende sectoren is geen winkelvloeroppervlak beschikbaar, het zijn immers geen winkels. Locatus stelt op internet enkele gegevens beschikbaar op geaggregeerd niveau voor heel Nederland. Zo is het mogelijk om bepaalde Leidse gegevens in perspectief te plaatsen. Meer informatie is beschikbaar op Koopstromenonderzoek provincie Zuid-Holland Eens in de vijf jaar laat de provincie Zuid-Holland een koopstromenonderzoek uitvoeren. Dit is tot nu toe gebeurd in 1994, 1999 en De uitkomsten van het onderzoek dat in 2009 gaat plaatsvinden komen begin 2010 beschikbaar. Het provinciale koopstromenonderzoek bestaat enerzijds uit een enquête onder inwoners over hun koopgedrag en anderzijds uit aanbodgegevens over aantallen winkels en hun omzet. Het koopstromenonderzoek laat zien welke winkelcentra door welke consumenten worden bezocht, en dus wat bijvoorbeeld de regionale aantrekkingskracht van een winkelgebied is. In 2004 heeft ook de provincie Utrecht en het zuidelijke deel van Noord-Holland (excl. Amsterdam) aan het koopstromenonderzoek meegedaan. 4 Detailhandel in cijfers 2008

5 Stadsenquête Elke twee jaar, in de even jaren, wordt het vragenblok Bezoek en beoordeling binnenstad en andere winkelcentra in de Leidse Stadsenquête opgenomen. De Stadsenquête is een onderzoek onder inwoners van Leiden over verschillende onderwerpen. In het genoemde vragenblok geven Leidenaren aan hoe vaak ze een bepaald winkelcentrum bezoeken en hoe ze dat beoordelen. Er zijn in Leiden, naast de binnenstad, vier winkelcentra die door genoeg respondenten worden bezocht om er betrouwbare uitspraken over te doen: Diamantplein, Kopermolen, Luifelbaan en Stevensbloem. Bedrijvenregister Zuid-Holland Het Bedrijvenregister Zuid-Holland, gevestigd in Schiedam, is één van de 19 instanties in Nederland die samen het LISA vormen. Het belangrijkste doel is inzicht te krijgen in de regionale en landelijke werkgelegenheid. Daartoe voeren zij elk jaar een enquête uit onder bedrijven en instellingen. De gemeente Leiden ontvangt elk jaar, ongeveer in december, de gegevens per vestiging van bedrijven en instellingen in Leiden. Eén van de sectoren die worden onderscheiden is SBI-52: Detailhandel en reparatie van consumentenartikelen. Die komt grotendeels, maar niet volledig, overeen met de indeling die Locatus hanteert. Detailhandel in cijfers

6 1. Leiden en de regio In dit hoofdstuk wordt een beeld gegeven van het winkelaanbod in Leiden en de gemeenten die samen voorheen de Leidse Regio vormden. We kijken naar aantal winkels, het winkelvloeroppervlak en naar de indeling per branche. 1.1 Aantal verkooppunten en winkelvloeroppervlak In onderstaande grafieken is het aantal verkooppunten (=vestigingen) van detailhandel weergegeven in de gemeenten Alkemade, Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest, Voorschoten en Zoeterwoude. Omdat Leiden duidelijk afwijkt van de andere gemeenten is het onderste deel van de grafiek uitvergroot. De exacte aantallen zijn te vinden in bijlage A. Er is te zien dat het aantal vestigingen de afgelopen jaren in alle gemeenten licht is gestegen, in totaal tussen april 2004 en oktober 2008 met 6%. Een opvallende stijging deed zich voor in 2007 in Leiderdorp met de uitbreiding van WOOON (voorheen Meubelplein). Daarnaast steeg het aantal winkels in Oegstgeest vooral door uitbreiding van de Lange Voort. Aantal verkooppunten detailhandel per gemeente Leiden Leiderdorp Voors choten Oegstgeest Alkem ade Zoeterwoude 0 april 2004 okt 2004 april 2005 okt 2005 april 2006 okt 2006 april 2007 okt 2007 april 2008 okt Leiderdorp Voors choten Oegstgeest Alkem ade Zoeterwoude 0 april 2004 okt 2004 april 2005 okt 2005 april 2006 okt 2006 april 2007 okt 2007 april 2008 okt Detailhandel in cijfers 2008

7 Een andere manier om het detailhandelsaanbod te meten is met het winkelvloeroppervlak. In onderstaande grafiek is de ontwikkeling te zien van de oppervlakte in m2 per gemeente in de afgelopen jaren. Ook hiervan staan de exacte cijfers in bijlage A. In elke gemeente is het winkelvloeroppervlak in de afgelopen jaren gestegen. In totaal met 11%, het meest in Oegstgeest en Leiderdorp. Als we de gemeenten onderling vergelijken zien we dat Leiderdorp meer dan de helft van het winkelvloeroppervlak heeft van Leiden, terwijl het áántal winkels minder dan eenvijfde van dat van Leiden is. Ook Zoeterwoude heeft opvallend veel winkelvloeroppervlak. Van de zes gemeenten heeft deze gemeente het kleinste aantal winkels, terwijl het wat betreft vloeroppervlak op de derde plaats staat. Ontwikkeling van het aantal m2 winkelvloeroppervlak per gemeente Leiden Leiderdorp Zoeterwoude Voorschoten Oegstgeest Alkemade 0 april 2004 okt 2004 april 2005 okt 2005 april 2006 okt 2006 april 2007 okt 2007 april 2008 okt Branchering In de vorige paragraaf zagen we dat Leiden veruit het grootste aantal winkels heeft, maar dat de oppervlakte per winkel in andere gemeenten groter is. Dit wordt voor een deel veroorzaakt door het sóórt winkels dat zich in een gemeente bevindt (de groep of branche) en voor een ander deel door het terrein waarop de winkels zich bevinden (bv binnenstad of meubelboulevard). In onderstaande tabel staat de branchering per gemeente op de meest recente peildatum. Wat opvalt is dat Leiderdorp en Zoeterwoude relatief veel winkels hebben die vallen binnen de groep In en om het huis (vooral meubelzaken en tuincentra). Dit zijn vooral de winkels op de woonboulevards WOOON in Leiderdorp en de Rijnekeboulevard in Zoeterwoude. Verder valt op dat Alkemade relatief veel winkels voor de dagelijkse boodschappen heeft (vooral supermarkten en drogisterijen). Oegstgeest heeft relatief veel aanbod van mode en luxe zaken. Leiden heeft procentueel de meeste winkels in de groep Vrije tijd (onder andere sportzaken, speelgoedwinkels, boekhandels en elektronicazaken). Detailhandel in cijfers

8 Percentage van het aantal verkooppunten per groep, per gemeente Alkemade Leiden Leiderdorp Oegstgeest Voorschoten Zoeterwoude Dagelijks 42% 27% 23% 28% 32% 36% Mode en luxe 20% 32% 19% 42% 30% 9% Vrije tijd 4% 13% 8% 9% 8% 5% In en om het huis 34% 21% 46% 20% 29% 48% Overig - 7% 3% 1% 2% 2% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100%, oktober 2008 De branchering bepaalt voor een groot deel het winkelvloeroppervlak. We zagen net dat Leiderdorp en Zoeterwoude veel meubel- en overige interieurzaken hebben. Dit zijn over het algemeen grote winkels. In de onderstaande tabel is dat te zien. De winkels in Zoeterwoude in de groep In en om het huis hebben een gemiddelde winkelvloeroppervlak van m2 en die in Leiderdorp gemiddeld 912 m2. Bovendien hebben deze gemeenten relatief veel van deze winkels, zoals we in de vorige tabel zagen. Dat verklaart de grote winkelvloeroppervlak in relatie tot het kleinere aantal winkels. Opvallend is dat de winkels in Oegstgeest in deze groep juist erg klein zijn. Verder zijn er ook in de andere groepen verschillen per gemeente. De gemiddelde oppervlakte van de winkels voor dagelijkse boodschappen is in Leiderdorp en Oegstgeest groot en in Zoeterwoude klein. De winkels voor Vrije tijd zijn in Alkemade groot. In het totaal zijn de winkels in Leiden en Oegstgeest het kleinst van de zes gemeenten (167 m2 per winkel). Gemiddeld winkelvloeroppervlak per verkooppunt per gemeente en per groep Alkemade Leiden Leiderdorp Oegstgeest Voorschoten Zoeterwoude Dagelijks Mode en luxe Vrije tijd In en om het huis Overig Totaal , oktober Detailhandel in cijfers 2008

9 2. Winkelcentra in Leiden In dit hoofdstuk kijken we alleen naar de detailhandel in Leiden. Eerst komt de werkgelegenheid in de detailhandel in Leiden aan bod. Vervolgens worden de gegevens over het winkelaanbod uitgesplitst naar winkelgebied, waarna we kijken naar vier specifieke wijkwinkelcentra. 2.1 Werkgelegenheid De detailhandel (SBI-code 52) bood in Leiden in 2000 werkgelegenheid aan een kleine vijfduizend mensen. Dit aantal is in de afgelopen 7 jaar gedaald. Dit is conform het landelijke beeld. Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek blijkt namelijk dat het aantal banen in de detailhandel in Nederland is gedaald van 513 duizend begin 2000 tot 494 duizend begin Aantal arbeidsplaatsen in de detailhandel in Leiden Bron: Bedrijvenregister Zuid-Holland, stand per 1 januari 2.2 Aantal verkooppunten en winkelvloeroppervlak In het vorige hoofdstuk zagen we al dat Leiden in oktober 2008 een kleine duizend verkooppunten in de detailhandel heeft, 928 om precies te zijn. De totale winkelvloeroppervlakte is m2. In onderstaande tabel zijn deze totale aantallen uitgesplitst naar winkelgebied. Het grootste winkelgebied is de binnenstad met bijna tweederde van alle vestigingen, en ruim de helft van het winkelvloeroppervlak. Daarna volgen de Luifelbaan met 54 en de Kopermolen met 38 verkooppunten in de detailhandel. Deze tabel laat ook het aantal verkooppunten van ondersteunende sectoren zien. Dit zijn vestigingen van zaken die zich wel regelmatig in winkelgebieden bevinden, maar niet tot de detailhandel gerekend worden. Denk aan horeca, reisbureaus en bankfilialen. Van deze vestigingen wordt geen vloeroppervlak bijgehouden. In de laatste kolom staat het gemiddeld vloeroppervlak per winkel. De winkeltjes in de Beatrixstraat zijn gemiddeld het kleinst, de zaken op de Lammenschansweg het grootst. Detailhandel in cijfers

10 Aantal verkooppunten en winkelvloeroppervlak per winkelgebied in Leiden aantal verkooppunten detailhandel aantal verkooppunten ondersteunende sectoren m2 winkelvloeroppervlak detailhandel gemiddeld m2 winkelvloeroppervlak detailhandel Beatrixstraat Binnenstad Diamantplein Herenstraat Hoge Rijndijk Kooilaan Kopermolen Lammenschansweg Luifelbaan Stevensbloem Van t Hoffstraat Wagnerplein Verspreide bewinkeling Totaal , oktober 2008 In het vervolg van dit hoofdstuk zoomen we in op vier grotere wijkwinkelcentra, het Diamantplein (Mors), de Luifelbaan (Zuidwest), de Kopermolen (Merenwijk) en de Stevensbloem (Stevenshof). In onderstaande grafiek is de ontwikkeling te zien van het aantal verkooppunten in de detailhandel in deze vier wijkwinkelcentra. De Stevensbloem en het Diamantplein hebben rond de 20 winkels, de Kopermolen bijna 40 en de Luifelbaan, na de recente uitbreiding, ruim 50. Ontwikkeling aantal verkooppunten detailhandel in vier wijkwinkelcentra Luifelbaan Kopermolen Diamantplein Stevensbloem 10 0 april 2004 okt 2004 april 2005 okt 2005 april 2006 okt 2006 april 2007 okt 2007 april 2008 okt 2008 Ook de grafiek die de ontwikkeling van het winkelvloeroppervlak laat zien, toont de uitbreiding van de Luifelbaan. De exacte aantallen verkooppunten en m2 winkelvloeroppervlak staan in bijlage B. 10 Detailhandel in cijfers 2008

11 Ontwikkeling winkelvloeroppervlak in vier wijkwinkelcentra Luifelbaan Kopermolen Stevensbloem Diamantplein april 2004 okt 2004 april 2005 okt 2005 april 2006 okt 2006 april 2007 okt 2007 april 2008 okt Branchering Als we kijken naar de branchering van de vier wijkwinkelcentra, gemeten naar het aantal verkooppunten, blijken de verschillen niet groot te zijn. In alle vier de centra is het aantal verkooppunten van dagelijkse goederen het grootst. Relatief gezien is het aandeel van deze winkels in de Luifelbaan het kleinst. Daar zijn meer winkels voor Vrije tijd en Mode en luxe. De tabel onderscheidt ook verkooppunten van ondersteunende sectoren. Onder Leisure vallen vooral horecavoorzieningen, en onder Diensten vallen bijvoorbeeld kappers en bankkantoren. Van Diensten zijn er relatief veel verkooppunten in de Kopermolen. Aantal en percentage verkooppunten in wijkwinkelcentra in Leiden Diamantplein Kopermolen Luifelbaan Stevensbloem aantal % aantal % aantal % aantal % Dagelijks 13 62% 17 45% 22 41% 10 56% Mode en luxe 5 24% 11 29% 16 30% 4 22% Vrije tijd 1 5% 4 11% 7 13% 1 6% In en om het huis 2 10% 5 13% 8 15% 3 17% Detailhandel overig 0 0% 1 3% 1 2% 0 0% Totaal detailhandel % % % % Transport en brandstoffen Leisure Diensten Ondersteunende sectoren Totaal , oktober 2008 Detailhandel in cijfers

12 De verdeling naar branche kan ook worden uitgedrukt in winkelvloeroppervlak. Winkels voor dagelijkse goederen (voornamelijk supermarkten en drogisterijen) hebben vaak een relatief grote oppervlakte. Daarom is het aandeel van dit soort winkels in de wijkwinkelcentra nog groter als je het uitdrukt in winkelvloeroppervlak, zie bovenstaande tabel. In de Stevensbloem en het Diamantplein nemen winkels voor dagelijkse boodschappen rond de 80% van het winkelvloeroppervlak in. Met name in de Luifelbaan is meer ruimte voor Mode en luxe, vooral door vestigingen van Hema en Blokker. Aantal m2 en percentage winkelvloeroppervlak in wijkwinkelcentra in Leiden Diamantplein Kopermolen Luifelbaan Stevensbloem m2 % m2 % m2 % m2 % Dagelijks % % % % Mode en luxe % % % 280 8% Vrije tijd 50 2% 431 6% % 120 4% In en om het huis 178 7% 578 8% 793 9% 285 9% Detailhandel overig 0 0% 25 0% 45 1% 0 0% Totaal detailhandel % % % %, oktober 2008 In onderstaande tabel, waarin de gemiddelde grootte van de winkels per groep is weergegeven, zien we dat in de Stevensbloem de gemiddelde oppervlakte van de winkels het grootst is, en die in het Diamantplein het kleinst. Gemiddeld aantal m2 winkelvloeroppervlak per groep in wijkwinkelcentra in Leiden Diamantplein Kopermolen Luifelbaan Stevensbloem Dagelijks Mode en luxe Vrije tijd In en om het huis Detailhandel overig Totaal detailhandel , oktober Bezoek Tot nu toe hebben we vooral gekeken naar de aanbodkant: hoeveel winkels zijn er en hoe groot zijn deze? In de Stadsenquête wordt aan Leidenaren gevraagd of ze wel eens een wijkwinkelcentrum bezoeken, en zo ja, hoe ze dat waarderen. Onderstaande grafiek laat zien hoeveel procent van de Leidenaren wel eens de verschillende wijkwinkelcentra bezoekt. De uitkomsten zijn weergegeven met een marge eromheen omdat het een indicatieve uitspraak betreft. Het blijkt dat het bezoek aan de wijkwinkelcentra tussen 2004 en 2008 ongeveer gelijk is gebleven. Alleen in de Luifelbaan is het bezoek toegenomen; in 2008 bezocht 25-30% van de Leidenaren het winkelcentrum wel eens. Uit de Stadsenquête blijkt verder, niet verwonderlijk, dat de wijkwinkelcentra vooral worden bezocht door mensen die in de buurt wonen. 12 Detailhandel in cijfers 2008

13 % Leidenaars dat het winkelcentrum wel eens bezoekt 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Bron: Stadsenquête Leiden Diamantplein Kopermolen Luifelbaan Stevensbloem In de Stadsenquête wordt ook gevraagd met welk vervoermiddel de bezoekers naar het wijkwinkelcentrum gaan. De fiets blijkt het meest gebruikte vervoermiddel. Voor de Luifelbaan wordt relatief vaak de auto gebruikt. In bijlage B staan een tabel met de percentages. Vervoermiddel naar Leidse winkelcentra 100% 80% 60% 40% OV Auto Fiets Lopend 20% 0% Bron: Stadsenquête Leiden Diamantplein Kopermolen Luifelbaan Stevensbloem 2.5 Beoordeling In de Stadsenquête wordt aan de bezoekers van een wijkwinkelcentrum gevraagd hoe ze dit beoordelen op 7 aspecten. Hieronder gaan we in op de twee meeste relevante: de sfeer in het winkelcentrum en de diversiteit aan winkels. De rest staat in bijlage B. De sfeer wordt in de Luifelbaan en de Kopermolen hoger beoordeeld dan in de andere twee winkelcentra. De sfeer is volgens bezoekers in de Luifelbaan toegenomen, in de andere winkelcentra blijft deze min of meer constant. Detailhandel in cijfers

14 Rapportcijfer gegeven door bezoekers voor de sfeer in het winkelcentrum ,1 6,4 6,3 6,4 6,7 6,8 5,8 6,6 6,9 5,9 5,7 5, Diamantplein Kopermolen Luifelbaan Stevensbloem Bron: Stadsenquête Leiden Bij de beoordeling van de diversiteit aan winkels in de verschillende winkelcentra valt vooral de gestegen waardering voor de Luifelbaan op. Rapportcijfer gegeven door bezoekers voor de diversiteit aan winkels ,1 6,0 6,5 6,4 6,8 6,7 6,0 6,7 7,1 5,8 5,5 5, Diamantplein Kopermolen Luifelbaan Stevensbloem Bron: Stadsenquête Leiden 14 Detailhandel in cijfers 2008

15 3. De Leidse binnenstad Het grootste winkelgebied van Leiden en de regio is de binnenstad van Leiden. Tot dit winkelgebied rekenen we het gebied binnen de singels plus de stationsomgeving. De belangrijkste winkelstraten, gemeten naar aantal verkooppunten, zijn: Haarlemmerstraat, Breestraat, Nieuwe Rijn en Hogewoerd. 3.1 Werkgelegenheid De winkels in de binnenstad van Leiden geven werk aan een kleine drieduizend personen. Dit aantal loopt, net als in geheel Leiden en landelijk (zie paragraaf 2.1), langzaam terug. Aantal arbeidsplaatsen in de detailhandel in de Leidse binnenstad Bron: Bedrijvenregister Zuid-Holland, stand per 1 januari 3.2 Aantal verkooppunten en winkelvloeroppervlak Het aantal verkooppunten in de Leidse binnenstad is de afgelopen 4 jaar vrijwel stabiel. Van 619 verkooppunten detailhandel in april 2004 tot 615 in oktober 2008 (-1%). Het winkelvloeroppervlak van verkooppunten in de detailhandel is wel iets gestegen: van in april 2004 tot in oktober 2008 (+ 3%). In oktober 2006 was er een dipje. Toen stonden tijdelijk een aantal extra panden leeg. Bovenstaande aantallen en m2 betreffen het winkelaanbod exclusief leegstand. Paragraaf 3.4 gaat in op de leegstand. De ondersteunende sectoren hebben iets meer verkooppunten gekregen: van 506 in april 2004 tot 532 in oktober 2008 (+5%). De exacte aantallen staan in bijlage C. In hoofdstuk 2 zagen we dat het gemiddelde winkelvloeroppervlak in de binnenstad van Leiden 139 m2 was. Naast het gemiddelde is ook de verdeling van het aantal verkooppunten naar winkelvloeroppervlak interessant. Het blijkt dat in oktober % van de winkels in de binnenstad van Leiden een oppervlakte heeft tot 100 m2 (dit percentage daalt), 29% een winkelvloeroppervlak tussen de 100 en 500 m2 (dit percentage stijgt) en 4% van de winkels een oppervlakte van 500 m2 of meer (dit percentage is stabiel in de tijd). Zie bijlage C voor de exacte aantallen en percentages. Detailhandel in cijfers

16 Aantal verkooppunten en winkelvloeroppervlak binnenstad Leiden april 2004 okt 2004 april 2005 okt 2005 april 2006 okt 2006 april 2007 okt 2007 april 2008 okt detailhandel ondersteunende sectoren m2 winkelvloeroppervlak detailhandel 3.3 Branchering Uit de gegevens van Locatus blijkt welke branches vertegenwoordigd zijn in de Leidse binnenstad. Het aantal vestigingen per branche staat in onderstaande tabel. Ter vergelijking staat de branchering van alle binnenstedelijke winkelcentra van Nederland genoemd in percentages. Er zijn in Nederland 17 winkelgebieden die worden gekenmerkt als binnenstad. Het blijkt dat de groep Mode en luxe in de Leidse binnenstad de meeste vestigingen kent, maar vergeleken met landelijke cijfers relatief iets minder (als we kijken naar de detailhandel 41% Leiden ten opzichte van 50% landelijk). Leiden heeft daarentegen relatief meer winkels in alle overige groepen, maar de verschillen zijn klein. Branchering binnenstad Leiden en landelijke binnensteden aantal verkooppunten % verkooppunten % detailhandel Leiden NL Leiden NL Leiden NL Dagelijks % 8% 17% 15% Mode en luxe % 27% 41% 50% Vrije tijd % 6% 15% 12% In en om het huis % 8% 18% 15% Detailhandel overig % 4% 9% 8% Totaal detailhandel % 53% 100% 100% Transport en brandstoffen % 0% Leisure % 31% Diensten % 15% Ondersteunende sectoren % 47% Totaal % 100%, oktober Detailhandel in cijfers 2008

17 Het is mogelijk om de groep nog wat verder uit te splitsen, namelijk naar hoofdbranche. In onderstaande tabel staan het aantal en percentage verkooppunten en m2 winkelvloeroppervlak in de binnenstad van Leiden. In bijlage D staat een compleet overzicht van de branche-indeling van Locatus. Opvallend, maar niet verwonderlijk, is dat de 2 warenhuizen afgerond 0% van het aantal verkooppunten innemen, maar wel 9% van alle winkelvloeroppervlak. Hoofdbranches die meer dan 10% van het winkelvloeroppervlak innemen, zijn Levensmiddelen en Kleding en mode. Verkooppunten en winkelvloeroppervlak in de Leidse binnenstad naar hoofdbranche verkooppunten winkelvloeroppervlak aantal % aantal m2 % Levensmiddelen 81 13% % Persoonlijke verzorging 23 4% % Totaal Dagelijks % % Warenhuis 2 0% % Kleding en mode % % Schoenen en lederwaren 31 5% % Juwelier en optiek 23 4% % Huishoudelijke- en luxe artikelen 27 4% % Antiek en kunst 25 4% % Totaal Mode en luxe % % Sport en spel 35 6% % Hobby 21 3% % Media 38 6% % Totaal Vrije tijd 94 15% % Plant en dier 17 3% % Bruin en witgoed 39 6% % Auto en fiets 11 2% % Doe-het-zelf 5 1% 698 1% Wonen 40 7% % Totaal In en om het huis % % Totaal Detailhandel overig 53 9% % Totaal Detailhandel % % Automotive 5 Brandstoffen 1 Totaal transport en brandstoffen 6 Horeca 271 Cultuur 39 Ontspanning 11 Totaal Leisure 321 Verhuur 7 Ambacht 104 Financiële instellingen 13 Particuliere dienstverlening 81 Totaal Diensten 205 Totaal Ondersteunende sectoren 532 Eindtotaal 1.147, oktober 2008 Detailhandel in cijfers

18 3.4 Leegstand Alle gegevens tot nu toe in dit hoofdstuk betreffen panden die niet leegstaan, en waarvoor dus een branche kan worden bepaald. Er staan echter ook altijd panden leeg. In onderstaande grafiek staat de leegstand weergegeven in de binnenstad in de afgelopen jaren. Ter vergelijking: de gemiddelde leegstand in oktober 2008 in alle Nederlandse binnensteden was 4,7%. Het Leidse centrum kent dus relatief weinig leegstand. Opvallend was het piekje in oktober Leegstand gemeten naar het aantal verkooppunten in de Leidse binnenstad 60 3,5% 4,0% 3,9% 3,9% 3,8% 4,7% 3,9% 4,0% 3,8% 3,8% 4,5% 40 3,0% 20 1,5% april 2004 okt 2004 april 2005 okt 2005 april 2006 aantal leegstaande panden okt 2006 april 2007 okt 2007 % leegstaande panden april 2008 okt ,0% NB: % Leegstand wordt gemeten door het aantal leegstaande panden te delen door het totaal van: verkooppunten detailhandel + verkooppunten ondersteunende sectoren + leegstaande panden. 3.5 Filialisering Er is ook bekend of een winkel onderdeel is van een keten/formule. In de Leidse binnenstad geldt dat in oktober 2008 voor 33% van de winkels en 59% van de winkelvloeroppervlak. Het verschil tussen de beide percentages betekent dat vooral de grotere winkels onderdeel zijn van een keten. Het geldt bijvoorbeeld voor de beide warenhuizen. Kleinere winkels zijn dus veel vaker zelfstandige vestigingen. De percentages nemen in de tijd gezien toe. De Leidse cijfers verschillen niet veel van het landelijke beeld. In alle binnensteden in Nederland is in januari 2008 (recentere gegevens zijn niet beschikbaar) gemiddeld 29% van de winkels onderdeel van een keten, en net als in Leiden 59% van het oppervlak. De grootste landelijke ketens zijn wat aantal vestigingen betreft Kruidvat en Albert Heijn en wat winkelvloeroppervlak betreft Albert Heijn en Gamma. In Bijlage C staat de landelijke top-10 van ketens (voor alle winkelgebieden, dus niet alleen binnensteden). 18 Detailhandel in cijfers 2008

19 Filialiseringsgraad Leidse binnenstad naar aantal en oppervlakte 100% 75% 54% 53% 54% 53% 54% 55% 56% 57% 59% 59% 50% 25% 25% 26% 26% 26% 27% 28% 32% 32% 33% 33% 0% april 2004 okt 2004 april 2005 okt 2005 april 2006 okt 2006 april 2007 okt 2007 april 2008 okt 2008 Verkooppunten Winkelvloeroppervlak 3.6 Bezoek De binnenstad van Leiden is veruit het grootste winkelgebied in de regio. Elke vijf jaar laat de Provincie Zuid-Holland het koopstromenonderzoek uitvoeren. In 2004 is het koopstromenonderzoek voor het laatst gehouden komt waarschijnlijk in de eerste helft van 2010 beschikbaar. Leiden staat al jaren op de derde plek in de lijst van grootste koopcentra van Zuid-Holland. In 2004 is ook de provincie Utrecht in het onderzoek betrokken. Dan wordt Leiden alleen voorbijgestreefd door Utrecht centrum (omzet 828 mln in 2004), en op de voet gevolgd door Veenendaal (omzet 350 mln in 2004). Top-12 winkelgebieden in Zuid-Holland gemeten naar omzet (* mln) Rotterdam centrum Den Haag centrum Leiden centrum Rotterdam Alexandrium (I, II en III) Leidschendam-Leidsenhage Zoetermeer centrum Dordrecht centrum Gouda centrum Rotterdam Zuidplein Rijswijk In de Bogaard Delft centrum Alphen aan den Rijn centrum Bron: Koopstromenonderzoek Zuid-Holland Detailhandel in cijfers

20 Het koopstromenonderzoek laat ook zien waar de mensen vandaan komen die in de binnenstad van Leiden hun niet-dagelijkse boodschappen doen. Voor de door het koopstromenonderzoek genoemde regio Leiden e.o. zijn gegevens vermeld per gemeente. Uit de twee regio s die aan Leiden grenzen (Alphen e.o. en Bollenstreek) komen nog mensen naar Leiden om te winkelen. Uit andere regio s is het percentage mensen dat naar Leiden gaat om te winkelen verwaarloosbaar. De grafiek laat bijvoorbeeld zien dat de inwoners uit Leiderdorp in % van hun niet-dagelijkse boodschappen in de binnenstad van Leiden deden. % van de niet-dagelijkse boodschappen in de binnenstad van Leiden naar woongemeente 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Leiden Leiderdorp Oegstgeest Rijnsburg Voorschoten Warmond Zoeterwoude Gemiddeld Leiden e.o. Bollenstreek Alphen a/d Rijn e.o Bron: Koopstromenonderzoek Zuid-Holland Voor de drie onderscheiden regio s is de aantrekkingskracht van Leiden tussen 1999 naar 2004 gelijk gebleven of gedaald. Er is geen duidelijk beeld van waarnaartoe deze winkelaars hun terrein verlegd hebben. Onderstaande tabel laat zien dat in 2004 mensen uit de regio Leiden e.o. 5 procentpunt minder inkopen in (heel) Leiden doen (49% in 2004 t.o.v. 54% in 1999). Leiderdorp trekt uit deze regio 2 procentpunt meer bezoekers (van 8% naar 10%), en Alphen a/d Rijn en Katwijk elk 1 procentpunt meer. Alphen a/d Rijn trekt ook minder winkelaars uit de eigen regio; Lisse daarentegen meer. Koopgedrag regiobewoners per aankoopgebied niet-dagelijkse goederen Leiden e.o. Bollenstreek Alphen a/d Rijn e.o. Aankoopgebied Alphen a/d Rijn 0% 1% 0% 0% 56% 53% Katwijk 2% 3% 24% 23% 0% 0% Leiden 54% 49% 7% 4% 4% 4% Leiderdorp 8% 10% 0% 1% 3% 2% Lisse 0% 0% 16% 19% 1% 0% Noordwijk 0% 0% 11% 10% 0% 0% Elders 36% 37% 42% 43% 36% 41% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% Bron: Koopstromenonderzoek Zuid-Holland 20 Detailhandel in cijfers 2008

21 Uit de Stadsenquête blijkt dat vrijwel alle Leidenaren de binnenstad van Leiden wel eens bezoeken. Van hen gaat rond de 60% op de fiets. De auto wordt minder vaak gebruikt dan bij de wijkwinkelcentra (zie paragraaf 2.4). Hoe gaan bezoekers naar de binnenstad? 0% 20% 40% 60% 80% 100% % 56% 9% 8% Lopend % 63% 9% 7% Fiets Auto OV % 60% 8% 7% Bron: Stadsenquête Leiden 3.7 Beoordeling Net als de vier wijkwinkelcentra, zie paragraaf 2.5, wordt ook de binnenstad van Leiden in de Stadsenquête beoordeeld door de bezoekers. In onderstaande grafiek staan hiervan de resultaten. Het blijkt dat op alle aspecten de waardering van 2004 op 2006 is toegenomen. Tussen 2006 en 2008 is er weinig verschil. De sfeer, de horeca, de looproutes en de hoeveelheid winkels halen allemaal een rapportcijfer boven de 7. Echter, de parkeersituatie wordt als onvoldoende beoordeeld. Beoordeling van de binnenstad op 7 aspecten Sfeer Horeca Looproutes Hoeveelheid Diversiteit Bereikbaarheid auto Parkeren Bron: Stadsenquête Leiden Detailhandel in cijfers

22 Bijlagen Bijlage A. Tabellen behorend bij Leiden en de regio Aantal verkooppunten detailhandel in gemeenten Aantal m2 winkelvloeroppervlak detailhandel in gemeenten Aantal verkooppunten per groep per gemeente Bijlage B. Tabellen behorend bij Winkelcentra in Leiden Aantal verkooppunten in wijkwinkelcentra in Leiden - Diamantplein Aantal verkooppunten in wijkwinkelcentra in Leiden - Kopermolen Aantal verkooppunten in wijkwinkelcentra in Leiden - Luifelbaan Aantal verkooppunten in wijkwinkelcentra in Leiden - Stevensbloem Aantal m2 winkelvloeroppervlak in wijkwinkelcentra in Leiden - Diamantplein Aantal m2 winkelvloeroppervlak in wijkwinkelcentra in Leiden - Kopermolen Aantal m2 winkelvloeroppervlak in wijkwinkelcentra in Leiden - Luifelbaan Aantal m2 winkelvloeroppervlak in wijkwinkelcentra in Leiden - Stevensbloem Vervoermiddel naar de vier wijkwinkelcentra Beoordeling wijkwinkelcentra op zeven aspecten Diamantplein en Kopermolen Beoordeling wijkwinkelcentra op zeven aspecten Luifelbaan en Stevensbloem Bijlage C. Tabellen behorend bij De Leidse binnenstad Aantal en % verkooppunten naar winkelvloeroppervlak binnenstad Leiden Verkooppunten ondersteunende sectoren en leegstand binnenstad Leiden Filialiseringsgraad binnenstad Leiden Top-10 formules op basis van aantal verkooppunten - Nederland Top-10 formules op basis van winkelvloeroppervlak - Nederland Bijlage D. Branche-indeling Locatus Branche-indeling Locatus - detailhandel Branche-indeling Locatus - ondersteunende sectoren 22 Detailhandel in cijfers 2008

23 Bijlage A. Tabellen behorend bij Leiden en de regio Aantal verkooppunten detailhandel in gemeenten Alkemade Leiden Leiderdorp Oegstgeest Voorschoten Zoeterwoude April Oktober April Oktober April Oktober April Oktober April Oktober Aantal m2 winkelvloeroppervlak detailhandel in gemeenten Alkemade Leiden Leiderdorp Oegstgeest Voorschoten Zoeterwoude April Oktober April Oktober April Oktober April Oktober April Oktober Aantal verkooppunten per groep per gemeente Alkemade Leiden Leiderdorp Oegstgeest Voorschoten Zoeterwoude Dagelijks Mode & luxe Vrije tijd In/om huis Overig Totaal , oktober 2008 Detailhandel in cijfers

24 Bijlage B. Tabellen behorend bij Winkelcentra in Leiden Aantal verkooppunten in wijkwinkelcentra in Leiden - Diamantplein apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt Dagelijks Mode & luxe Vrije tijd In/om huis Detailhandel overig Totaal detailhandel Leisure Diensten Ondersteunende sectoren Totaal Aantal verkooppunten in wijkwinkelcentra in Leiden Kopermolen apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt Dagelijks Mode & luxe Vrije tijd In/om huis Detailhandel overig Totaal detailhandel Leisure Diensten Ondersteunende sectoren Totaal Aantal verkooppunten in wijkwinkelcentra in Leiden Luifelbaan apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt Dagelijks Mode & luxe Vrije tijd In/om huis Detailhandel overig Totaal detailhandel Leisure Diensten Ondersteunende sectoren Totaal Detailhandel in cijfers 2008

25 Aantal verkooppunten in wijkwinkelcentra in Leiden Stevensbloem apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt Dagelijks Mode & luxe Vrije tijd In/om huis Detailhandel overig Totaal detailhandel Leisure Diensten Ondersteunende sectoren Totaal Aantal m2 winkelvloeroppervlak in wijkwinkelcentra in Leiden - Diamantplein apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt Dagelijks Mode & luxe Vrije tijd In/om huis Detailhandel overig Totaal detailhandel Aantal m2 winkelvloeroppervlak in wijkwinkelcentra in Leiden Kopermolen apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt Dagelijks Mode & luxe Vrije tijd In/om huis Detailhandel overig Totaal detailhandel Detailhandel in cijfers

26 Aantal m2 winkelvloeroppervlak in wijkwinkelcentra in Leiden Luifelbaan apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt Dagelijks Mode & luxe Vrije tijd In/om huis Detailhandel overig Totaal detailhandel Aantal m2 winkelvloeroppervlak in wijkwinkelcentra in Leiden Stevensbloem apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt Dagelijks Mode & luxe Vrije tijd In/om huis Detailhandel overig Totaal detailhandel Vervoermiddel naar de vier wijkwinkelcentra Lopend Fiets Auto OV Diamantplein % 45% 19% 1% % 38% 21% 5% % 59% 24% 7% Kopermolen % 45% 34% 3% % 43% 31% 1% % 47% 28% 3% Luifelbaan % 39% 36% 3% % 48% 35% 2% % 51% 40% 2% Stevensbloem % 36% 22% 5% % 43% 24% 4% % 36% 29% 6% Bron: Stadsenquête Leiden 26 Detailhandel in cijfers 2008

27 Beoordeling wijkwinkelcentra op zeven aspecten Diamantplein en Kopermolen Diamantplein Kopermolen Sfeer in het winkelcentrum 6,1 6,4 6,3 6,4 6,7 6,8 Horeca in het winkelcentrum 4,7 6,0 5,5 5,3 5,7 5,8 Looproutes door winkelcentrum 6,0 7,1 7,3 7,0 7,3 7,2 Hoeveelheid winkels in winkelcentrum 6,1 6,1 6,6 6,3 6,9 6,8 Diversiteit winkels in winkelcentrum 6,7 6,0 6,5 6,4 6,8 6,7 Bereikbaarheid winkelcentrum per auto 7,2 7,5 7,1 7,2 7,5 7,4 Parkeren in het winkelcentrum 7,0 7,1 7,0 7,0 7,3 7,2 Bron: Stadsenquête Leiden Beoordeling wijkwinkelcentra op zeven aspecten Luifelbaan en Stevensbloem Luifelbaan Stevensbloem Sfeer in het winkelcentrum 5,8 6,6 6,9 5,9 5,7 5,8 Horeca in het winkelcentrum 4,8 5,4 5,8 4,6 5,2 5,8 Looproutes door winkelcentrum 6,5 6,8 7,2 5,6 6,3 6,5 Hoeveelheid winkels in winkelcentrum 5,9 6,6 7,2 5,8 5,5 6,0 Diversiteit winkels in winkelcentrum 6,0 6,7 7,1 6,2 5,5 5,9 Bereikbaarheid winkelcentrum per auto 7,3 7,3 7,6 6,6 6,6 6,4 Parkeren in het winkelcentrum 7,2 7,2 7,6 6,4 6,4 6,2 Bron: Stadsenquête Leiden Detailhandel in cijfers

28 Bijlage C. Tabellen behorend bij De Leidse binnenstad Aantal en % verkooppunten naar winkelvloeroppervlak binnenstad Leiden apr okt apr okt apr okt apr okt apr okt Aantal verkooppunten 0-99 m m m2 en meer onbekend totaal % verkooppunten 0-99 m2 71% 69% 69% 68% 68% 68% 64% 64% 64% 64% m2 25% 27% 27% 28% 28% 29% 28% 28% 29% 29% 500 m2 en meer 4% 4% 4% 4% 4% 3% 4% 4% 4% 4% onbekend 0% 0% 0% 0% 0% 0% 4% 4% 3% 3% totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% Verkooppunten ondersteunende sectoren en leegstand binnenstad Leiden aantal verkooppunten ondersteunende sectoren aantal leegstaande panden winkelvloeroppervlak leegstand April Oktober April Oktober April Oktober April Oktober April Oktober Filialiseringsgraad binnenstad Leiden verkooppunten m2 winkelvloeroppervlak totaal formule % formule totaal formule % formule April % % Oktober % % April % % Oktober % % April % % Oktober % % April % % Oktober % % April % % Oktober % % 28 Detailhandel in cijfers 2008

29 Top-10 formules op basis van aantal verkooppunten - Nederland Plaats Formule Branche Aantal vestigingen 1 Kruidvat Drogist Albert Heyn Supermarkt Blokker Huishoudelijke artikelen Keurslager Slagerij Gall&Gall Slijter Zeeman Textielsuper Etos Drogist C1000 Supermarkt Aldi Supermarkt Echte bakker Bakker 429, januari 2008 Top-10 formules op basis van winkelvloeroppervlak - Nederland Plaats Formule Branche Winkelvloeroppervlak 1 Albert Heyn Supermarkt Gamma Bouwmarkt C1000 Supermarkt Intratuin Tuincentrum Praxis Bouwmarkt V&D Warenhuis Super de Boer Supermarkt Karwei Bouwmarkt HEMA Warenhuis Aldi Supermarkt , januari 2008 Detailhandel in cijfers

30 Bijlage D. Branche-indeling Locatus Branche-indeling Locatus - detailhandel Groep Hoofdbranche Branche Leegstand Leegstand Leegstand Dagelijks Mode en luxe Vrije tijd In en om het huis Detailhandel overig Levensmiddelen Persoonlijke verzorging Warenhuis Kleding en mode Schoenen en lederwaren Juwelier en optiek Huishoudelijke en luxe artikelen Antiek en kunst Sport en spel Hobby Media Plant en dier Bruin en witgoed Auto en fiets DoeHetZelf Wonen, oktober 2006 Detailhandel overig Groente/fruit, Bakker, Vlaaien, Buitenlands overig, Toko, Chocola, Koffie/thee, Delicatessen, Kaas, Kampwinkel, Minisuper, Poelier, Reform, Slagerij, Slijter, Supermarkt, Tabak/lectuur, Vis, Zoetwaren, Levensmiddelen overig Apotheek, Drogist, Parfumerie, Persoonlijke verzorging overig Warenhuis Beenmode, Bruidskleding, Damesmode, Dames & herenmode, Herenmode, Kindermode, Leermode, Lingerie, Modeaccessoires, Sportkleding, Textielsuper, Modewarenhuis Lederwaren, Schoenen Juwelier, Uurwerken, Optiek Glas/aardewerk, Huishoudelijke artikelen, Huishoud linnen, Cadeau-artikelen, Kookwinkel Antiek, Kunsthandel Buitensport, Ruitersport, Speelgoed, Modelbouw, Sportzaak, Hengelsport, Watersport, Sportspeciaalzaak Electronica, Foto/film, Handvaardigheid, Wol/handwerk, Munten/postzegels, Muziekinstrumenten, Naaimachines, Stoffen Boekhandel, Stripboeken, Beeld/geluid, Software/Games, Kantoorartikelen, Poster/kaart, Boek&kantoor, Inktvullers Aquariums, Bloem/plant, Dibevo, Tuinartikelen, Tuincentrum, Tuinmeubelen Radio&tv, Computers, Huishoud onderdelen, Telecom, Witgoed, Electro Automaterialen, Rijwielen Bouwmarkt, Bouwmateriaal, Deur/kozijn, Breedpakket, Hout, Yzerwaren&gereedschappen, Sanitair materialen, Verf/behang Babywoonwinkel, Slaapkamer/bed, Keukens, Meubelen, Woonwarenhuis, Oosterse tapijten, Keukens/badkamers, Badkamers, Verlichting, Parket/laminaat, Tegels, Woninginrichting, Woningtextiel, Woondecoratie, Zonwering 2e hands diversen, 2e hands kleding, 2e hands boeken, Partijgoed, Legerdump, Feestartikelen, Paramedisch, Hoortoestellen, NewAge, Smartshop, Erotica, Sportprijzen, Museumwinkel, Souvenirs, Odd shops, Haarden/kachels, Natuursteen, Non food overig 30 Detailhandel in cijfers 2008

31 Branche-indeling Locatus ondersteunende sectoren Groep Hoofdbranche Branche Transport en brandstoffen Leisure Diensten Automotive Brandstoffen Horeca Cultuur Ontspanning Verhuur Ambacht, oktober 2006 Financiële instellingen Particuliere dienstverlening Carparts, Boten, Autodealer, Autoruiten, Autoschade, Garagebedrijf, Motorfietsen Tankstation Café, Koffiehuis, Coffeeshop, Discotheek, Seks/nachtclubs, Fastfood, Bezorgen/halen, Grillroom/shoarma, Hotel, Hotel-restaurant, Yssalon, Lunchroom, Pannenkoeken, Café-restaurant, Restaurant, Partycentrum, Horeca overig Bibliotheek, Bioscoop, Galerie, Kunstuitleen, Museum, Theater Beurs/tentoonstelling, Biljart/pool, Binnenspeeltuin, Bowling, Kartbaan, Kunstijsbaan, Sauna, Wedkantoor, Zonnebank, Zwembad Videotheek, Autoverhuur, Gereedsschaps verhuur, Verhuur overig Edelsmid, Schoenreparatie/sleutels, Kapper, Tatoe/piercing, Schoonheidssalon, Kledingreparatie, Stoffeerderij, Kleermaker, Pottenbakker, Radio/tv reparatie, Drukwerk/copy, Foto-ontwikkeling, Hondentrims, Lijstenmaker, Glashandel, Ambacht overig Financieel intermediair, Verzekering, Banken, Postkantoor Bellen-internet, Fotostudio, Makelaardij, Autowasserij, Autopoetsbedrijf, Fietsenstalling, Stomerij/wassalon, Reisburo, Uitzendburo, Diensten overig Detailhandel in cijfers