hbo-master Papiamentu hbo-master Engels hbo-master Nederlands hbo-master Spaans Universiteit van de Nederlandse Antillen 24 januari 2012 Paneladvies

Transcriptie

1 hbo-master Papiamentu hbo-master Engels hbo-master Nederlands hbo-master Spaans Universiteit van de Nederlandse Antillen 24 januari 2012 NVAO Paneladvies

2 2 INHOUD INHOUD 2 1 Samenvattend advies 3 2 Inleiding en verantwoording Werkwijze panel Opbouw paneladvies 7 3 Beschrijving van de opleidingen Algemeen Profiel instelling Profiel opleidingen 9 4 Beoordeling per onderwerp Doelstellingen opleiding Programma Inzet van personeel Voorzieningen Interne kwaliteitszorg Condities van continuïteit 36 5 Overzicht advies 38 Bijlage 1 Samenstelling panel 39 Bijlage 2 Programma locatiebezoek 40 Bijlage 3 Overzicht van bestudeerde documenten 43 Bijlage 4 Lijst met afkortingen 44

3 3 1 Samenvattend advies De Universiteit van de Nederlandse Antillen (UNA) heeft op 29 september 2011 bij de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) een aanvraag ingediend voor beoordeling van de kwaliteit van vier opleidingen: hbo-master Papiamentu; hbo-master Engels; hbo-master Nederlands; hbo-master Spaans. De UNA biedt deze opleidingen aan op Curaçao. De NVAO heeft een panel van deskundigen een beoordeling laten uitvoeren van de kwaliteit van de opleidingen. Op basis van het aanvraagdossier en de aanvullende informatie verstrekt voor, tijdens en na het locatiebezoek op 5 en 6 december 2011 heeft het panel een positief advies geformuleerd. Op basis van het aanvraagdossier was het panel tot het inzicht gekomen dat deze vier opleidingen in grote mate gemeenschappelijk georganiseerd worden en dus overlappend zijn. Een belangrijke vraag tijdens het locatiebezoek was dan ook of er hier wel sprake kan zijn van vier aparte lerarenopleidingen, zoals aangevraagd door de UNA, of dat het eerder één brede opleiding talen betreft, met daarin vier afstudeerrichtingen. Een andere centrale vraag waarop het panel tijdens het locatiebezoek een antwoord gezocht heeft, betreft het masterniveau. De vier opleidingen bouwen voort op de bacheloropleidingen die de UNA aanbiedt waar studenten tot tweedegraads leraren worden opgeleid. Is er enkel sprake van een uitbreiding van de lesbevoegdheid van de studenten, of is er ook een reële transformatie van bachelor- naar masterniveau? Waaruit bestaat dan dat verschil in niveau? Het panel is tot de conclusie gekomen dat de UNA terecht spreekt van vier aparte lerarenopleidingen op masterniveau. Het panel adviseert om in de naamgeving van de opleidingen expliciet aan te geven dat het hier om lerarenopleidingen gaat. Het suggereert: hbo-master Leraar Nederlands in de plaats van hbo-master Nederlands. De beoogde doelstellingen sluiten aan bij de verwachtingen van het werkveld op Curaçao ten aanzien van eerstegraads leraren en bij de algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een master op hbo-niveau. Het onderwerp Doelstellingen opleiding wordt daarmee als positief beoordeeld. De vier opleidingen hebben een grotendeels overlappend programma. Toch is het zinvol dat ze als aparte opleidingen worden aangeboden. Het programma voldoet aan de criteria voor een hbo-master. De beoogde doelstellingen en de inhoud en vormgeving van het programma sluiten op elkaar aan. Het aangeboden programma maakt het mogelijk dat de studenten de eindkwalificaties van de opleidingen bereiken. Uit de toetsen en de eindwerken blijkt dat het masterniveau niet alleen nagestreefd, maar ook gerealiseerd wordt. De samenhang van het programma, de studielast en de duur van het programma voldoen aan de gestelde eisen van het toetsingskader. Dat geldt ook voor de instroomeisen. Het panel beklemtoont daarbij het belang van werkervaring in een school.

4 4 Het panel is van oordeel dat voldoende personeel beschikbaar is voor de opleidingen. Die worden gedragen door een vaste staf van gekwalificeerde en gedreven medewerkers. De kwaliteit van de bijzonder hoogleraren en de gastdocenten is een garantie voor het wetenschappelijk niveau van de opleidingen. De docenten van de doeltaalvakken hebben goede banden met de beroepspraktijk. De materiële voorzieningen en de studiebegeleiding voldoen voor de vier opleidingen. De opleiding op Curaçao kan gebruik maken van moderne infrastructuur. Er is een wetenschappelijke bibliotheek. De studentenbegeleiding is verscheiden en blijkt effectief. De informatievoorziening aan de studenten is toereikend. In de opleidingen is de interne kwaliteitszorg op orde. Zij hebben het instellingsbrede systeem van interne kwaliteitszorg een gepaste plaats gegeven naast de informele kwaliteitszorg. De gegeven voorbeelden van verbeteracties zijn daar een indicatie van. Medewerkers, gastdocenten, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld zijn op een gepaste wijze betrokken bij de kwaliteitszorg van de hbo-master lerarenopleidingen. Het panel stelt vast dat de UNA de studenten de garantie geeft dat zij de opleidingen volledig kunnen doorlopen. De voorziene investeringen en de financiële voorzieningen zijn voldoende voor de vier opleidingen. Daarmee krijgt het onderwerp Condities voor continuïteit in zijn geheel ook de score voldoende toegekend. Het panel adviseert de NVAO om positief te oordelen over de kwaliteit van de opleidingen: hbo-master Papiamentu; hbo-master Engels; hbo-master Nederlands; hbo-master Spaans; van de Universiteit van de Nederlandse Antillen. Den Haag, 24 januari 2012 Namens het panel ter beoordeling van de kwaliteit van de opleidingen hbo-master Papiamentu, Engels, Nederlands en Spaans (locatie Curaçao) van de Universiteit van de Nederlandse Antillen, Jaap Vedder (voorzitter) Rik Belmans (secretaris)

5 5 2 Inleiding en verantwoording De Universiteit van de Nederlandse Antillen (UNA) is in september 2009 gestart met vier lerarenopleidingen hbo-master Papiamentu, Engels, Nederlands en Spaans. De Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) heeft op verzoek van de instelling een beoordeling laten uitvoeren van de kwaliteit van de vier opleidingen. De UNA heeft daartoe op 29 september 2011 een aanvraagdossier ingediend. 2.1 Werkwijze panel De aanvraag voor beoordeling van de kwaliteit van de vier hbo-master lerarenopleidingen is ingediend parallel men met de aanvraag voor toetsing van de hbo-bachelor Lerarenopleiding Funderend Onderwijs (LOFO). Voor de toetsing van deze opleidingen heeft de NVAO een beroep gedaan op twee panels van deskundigen. Deze panels hadden dezelfde voorzitter en ook verschillende domeindeskundigen participeerden bij de beide beoordelingen. Op 1 november 2011 heeft de NVAO een panel ingesteld voor de beoordeling van de vier hbo-master lerarenopleidingen, bestaande uit vijf leden: Dr. Jaap Vedder, voorzitter; Drs. Marianne Bodde; Lic. Hilde Meysman; Dr. Lydia Emerencia; Lourdes Kock, student-lid. Lourdes Kock heeft in laatste instantie laten weten om persoonlijke redenen niet te kunnen deelnemen aan de visitatie. Een beknopt c.v. van deze panelleden is opgenomen in bijlage 1 van dit advies. Secretaris en procescoördinator is Rik Belmans (NVAO). Het panel is gevraagd de NVAO te adviseren over de kwaliteit van de opleidingen. Dit advies vormt de basis voor het kwaliteitsoordeel van de NVAO. Meer informatie over de algemene werkwijze van de NVAO bij toetsing van een nieuwe opleiding is te vinden in het Toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs van 14 februari 2003, gepubliceerd 22 mei 2003, Staatscourant 2003, 120 (toetsingskader). Voor de afspraken met de NVAO in het kader van het Protocol van Samenwerking op het gebied van onderwijs tussen Aruba, Nederland en de Nederlandse Antillen zij verwezen naar de brief van de gewezen minister van Onderwijs M. van der Hoeven van 8 juli De NVAO wordt gevraagd een oordeel uit te spreken over de kwaliteit van een opleiding. Daarbij gaat het uitdrukkelijk niet om een accreditatie in de zin van de Nederlandse WHW (Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek). Uitgangspunten bij de beoordeling van deze aanvraag zijn: Dossier bij de aanvraag van de Universiteit van de Nederlandse Antillen (september 2011); Aanvullende stukken bij het aanvraagdossier naar aanleiding van schriftelijke vragen van de NVAO; Locatiebezoek aan de instelling op 5 en 6 december 2011;

6 6 Toetsingskader van de NVAO. Het panel heeft de volgende werkwijze gehanteerd: Bestudering van het aanvraagdossier: de leden van panel hebben alle stukken behorend bij het aanvraagdossier bestudeerd en beoordeeld aan de hand van het toetsingskader. Omdat het hier om een reeds bestaande opleiding ging, had de UNA het accreditatiekader gebruikt als basis van haar aanvraagdossier. De NVAO beschouwt deze opleidingen evenwel als nieuwe opleidingen. Daarom is aan het panel gevraagd het toetsingskader nieuwe opleidingen hoger onderwijs te hanteren. Aan de UNA is gevraagd nog aanvullende informatie over onderwerp 6 uit dat kader Condities van continuïteit aan te leveren. Eerste voorbereidend paneloverleg: op 22 november 2011 vond een voorbereidend paneloverleg plaats in Den Haag. De individuele bevindingen zijn uitgewisseld, verschillende zienswijzen zijn besproken en punten die opheldering vereisten, zijn geïnventariseerd. Het panel heeft een aantal vragen geformuleerd die schriftelijk aan de opleiding zijn voorgelegd. Voorts is het programma van het locatiebezoek besproken en zijn afspraken gemaakt over de organisatie ervan. Tweede voorbereidend paneloverleg op Curaçao: het panel heeft op 5 december 2011 een inventarisatie gemaakt van vragen die in elk geval aan de orde moesten komen tijdens de gesprekken met de opleiding. Locatiebezoek: op 5 en 6 december 2011 heeft het panel de opleidingen bezocht op de universiteitscampus op Curaçao. Het programma is opgenomen in bijlage 2. Tijdens de gesprekken op 5 en 6 december 2011 heeft het panel in verschillende gespreksrondes feiten uit het aanvraagdossier kunnen verifiëren. Achtereenvolgens is gesproken met een vertegenwoordiging van het instellingsbestuur, het opleidingsmanagement, docenten, studenten, alumni en het werkveld. Ook is kennis genomen van aanvullende informatie. Verder is toen het kwaliteitszorgsysteem van de UNA gepresenteerd en kreeg het panel een rondleiding op de campus van Curaçao. Het panel heeft tevens toetsen van studenten en afstudeerwerken beoordeeld. Afsluitende bijeenkomst: op 6 december 2011 heeft het panel in een besloten bijeenkomst van gedachten gewisseld over vooral de onderwerpen en facetten die nog extra toelichting vereisten. Bij elk onderdeel heeft het panel zijn bevindingen en overwegingen geformuleerd. Elk onderwerp en elk facet zijn beoordeeld. In de eindafweging geeft het panel zijn samenvattend advies. Terugkoppeling aan de instelling: na de afsluitende bijeenkomst heeft de voorzitter van het panel de voorlopige conclusies meegedeeld aan het opleidingsmanagement. Concept paneladvies: de bevindingen, overwegingen en oordelen van het panel zijn door de secretaris verwerkt tot een concepttekst voor het paneladvies die aan de panelleden is voorgelegd. Paneladvies: het paneladvies is op 24 januari 2012 vastgesteld door het panel en aangeboden aan de NVAO.

7 7 Voor een weloverwogen en goed onderbouwd advies is het locatiebezoek een belangrijk instrument. Het panel heeft de gastvrije en openhartige opstelling van de instelling en haar medewerkers erg op prijs gesteld. 2.2 Opbouw paneladvies Een samenvattend advies is opgenomen in hoofdstuk 1. In de algemene hoofdstukken 2 en 3 wordt in het kort ingegaan op de gevolgde werkwijze bij de beoordeling en op de opleiding zelf. Het daarop volgende hoofdstuk 4 volgt het toetsingskader en bevat het oordeel van het panel per onderwerp en per facet. Dit uitgebreide hoofdstuk vormt de onderbouwing van het uiteindelijke advies. De integrale afweging is in tabelvorm terug te vinden in hoofdstuk 5. De bijlagen bevatten informatie over het panel, het locatiebezoek, de bestudeerde documenten en een lijst met afkortingen.

8 8 3 Beschrijving van de opleidingen 3.1 Algemeen Land Instelling Opleiding en Niveau Oriëntatie Locatie Variant Sector Curaçao Universiteit van de Nederlandse Antillen hbo-master Papiamentu hbo-master Engels hbo-master Nederlands hbo-master Spaans master hbo Curaçao deeltijd onderwijs 3.2 Profiel instelling De UNA is een Curaçaos instituut voor hoger onderwijs. Tot 10 oktober 2010, het moment van de veranderde staatkundige structuur, met meer autonomie voor de verschillende eilanden van de Nederlandse Antillen, was de UNA de nationale universiteit voor de eilanden van de Nederlandse Antillen. Sinds januari 2011 heeft de UNA, door die staatkundige veranderingen, een nieuwe naam: University of Curaçao, een naam die evenwel nog bekrachtigd moet worden in de Staten. In dit advies wordt de afkorting UNA gehandhaafd. De universiteit bestaat sinds 1979 en biedt wetenschappelijke en hogere beroepsopleidingen aan. Volgens de LUNA, de Landsverordening Universiteit van de Nederlandse Antillen heeft de UNA de volgende taken: 1. De Universiteit heeft in elk geval tot taak door het geven van hoger onderwijs: a. voor te bereiden op het bekleden van maatschappelijke betrekkingen waarvoor een hogere opleiding vereist is of dienstbaar kan zijn; b. te bevorderen het inzicht in de samenhang der wetenschappen alsmede het maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef. 2. Zij staat ten dienste van de beoefening der wetenschap en het wetenschappelijk onderzoek, zulks mede ten behoeve van het hoger onderwijs en de maatschappelijke ontwikkelingen. 3. Zij kan tevens al dan niet in samenwerking met derden, cursussen verzorgen ten behoeve van hen, die zich door middel van hoger onderwijs verder wensen te bekwamen. In 2000 is de UNA een herstructureringstraject gestart om zowel de inhoudelijke als de organisatorische aspecten van het instituut te moderniseren. Dit traject had als voornaamste doel het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijsaanbod en het behalen van een hoger onderwijsrendement bij de verschillende faculteiten. Hiervoor werden een nieuwe missie en visie voor de UNA geformuleerd. De UNA bestaat thans uit 5 faculteiten, die in totaal 24 opleidingen aanbieden: Faculteit der Rechtsgeleerdheid; Faculteit der Sociale en Economische Wetenschappen;

9 9 Faculteit der Technische Wetenschappen; Algemene Faculteit; Faculteit Maatschappij en Gedragswetenschappen. De lerarenopleidingen hbo-master voor Papiamentu, Engels, Nederlands en Spaans worden aangeboden door de Algemene Faculteit (AF) Deze faculteit verzorgt ook tweedegraads lerarenopleidingen voor deze talen en de Lerarenopleiding funderend onderwijs (LOFO). De sociaal-culturele, maatschappelijke, financieel-economische en geografische context waarbinnen de UNA opereert, is bepalend voor haar functioneren. Deze context verschilt in bepaalde opzichten van die van soortgelijke instellingen in het buitenland. Enige belangrijke kenmerken van de UNA-omgeving zijn, in willekeurige volgorde: eilanden in ontwikkeling; kleinschaligheid; Curaçaose/Bonairiaanse, Antilliaanse, Caribische cultuur; specifieke maatschappelijke functie als nationale universiteit van Curaçao; specifieke wensen en behoeften vanuit het beroepenveld, voortkomend uit de maatschappelijke situatie; beperkte financiële middelen, gekoppeld aan beperkte mogelijkheden voor het verwerven van additionele financieringsbronnen; sterke concurrentie met Nederland als hooggewaardeerd studieland onder de bevolking; verscheidenheid aan vooropleidingen van de instromende studenten. De focus is continu gericht op kwaliteitszorg en verbetering. Het kwaliteitsbeleid sluit dan ook nauw aan op internationale trends op kwaliteitsgebied in het hoger onderwijs. Als universiteit binnen een kleinschalige samenleving is de UNA zich goed bewust van de noodzaak tot het sluiten van strategische allianties met buitenlandse instituten. Deze samenwerking bevordert de uitwisseling van studenten en docenten, alsmede de kwaliteit van onderwijs en onderzoek. Het aantal studenten aan de UNA schommelt de laatste jaren rond de Profiel opleidingen Curaçao wordt aangemerkt als een meertalige samenleving. Dit wordt erkend door de overheid en het beleid is erop gericht deze meertaligheid te stimuleren. Papiamentu, Nederlands en Engels hebben dan ook sinds 2007 de status van officiële talen. De complexe taalsituatie op Curaçao heeft zijn weerslag op het onderwijs. Er moet voortdurend gelaveerd worden tussen het Papiamentu, dat als moedertaal van het grootste deel van de bevolking zijn natuurlijke plaats in het onderwijs opeist en het Nederlands dat belangrijk is voor verdere studiemogelijkheden en voor het latere beroepsleven. Het Papiamentu neemt in verschillende domeinen steeds meer de plaats in van het Nederlands en de beheersing van het Nederlands neemt bij een groot deel van de bevolking in de laatste jaren onmiskenbaar af. De discussie over welke taal als instructietaal in het onderwijs het meest efficiënt is, laait voortdurend op. Deze onbesliste taalsituatie vormt voor de lerarenopleidingen Talen van de UNA een gegeven waar voortdurend rekening mee gehouden dient te worden. De lokale

10 10 beroepsbevolking moet de talen die belangrijk zijn voor de gemeenschap, op een bepaald niveau kunnen hanteren, om aanvaardbaar te kunnen functioneren binnen een meertalige gemeenschap. De AF ziet het als zorgplicht om studenten doorstroommogelijkheden te bieden. In het verlengde van de vier hbo-bacheloropleidingen Papiamentu, Engels, Nederlands en Spaans is het initiatief genomen om, in het kader van deze doorstroom, hbo-masteropleidingen te ontwikkelen. Ook is de behoefte aan eerstegraadsdocenten een zwaarwegende aanleiding geweest om de opleidingen op te starten. De vier opleidingen Papiamentu, Engels, Nederlands en Spaans zijn hbo-masteropleidingen, die opleiden tot Master of Education. Over een periode van 2 jaar worden 90 studiepunten aangeboden. De opleidingen verschaffen de student, volgens de geldende wet- en regelgeving, toegang tot het lesgeven in de bovenbouw van het havo/vwo. Bij het opstellen van het programma is rekening gehouden met de lokale, meertalige context van de Antillen en met de rol van de schooltalen in het voortgezet onderwijs. Doelstellingen Bij de vier hbo-masteropleidingen Papiamentu, Engels, Nederlands en Spaans zijn de 7 SBL-competenties belangrijk. Deze competenties betreffen: 1. Interpersoonlijke competentie; 2. Pedagogische competentie; 3. Vakinhoudelijke en didactische competentie; 4. Organisatorische competentie; 5. Competent in het samenwerken met collega s; 6. Competent in het samenwerken met de omgeving; 7. Competent in reflectie en eigen professionele ontwikkeling. Deze zeven SBL-competenties staan in relatie tot de beroepsrollen voor de eerstegraads leraar. Deze zijn: 1. Expert zijn op het gebied van zijn schoolvak; 2. Didacticus en pedagoog zijn in het voorbereidend hoger onderwijs; 3. Professional zijn in de schoolorganisatie; 4. Innovatief en educatief ontwerper zijn; 5. Educatief onderzoeker zijn. De eindkwalificaties (cfr. examenprogramma s) voor de leerlingen van de havo en het vwo zijn een belangrijke richtsnoer voor deze eerstegraads opleidingen. Programma Het studieprogramma bestaat uit vier domeinen: 1. Taal (vakkennis en taalvaardigheid); 2. Onderwijs (beroepsvorming); 3. Onderzoek; 4. Keuze. Deze domeinen omvatten acht componenten: - Eigen vaardigheid (doeltaal specifiek: Papiamentu, Engels, Nederlands en Spaans); - Literatuur (literatuurwetenschap);

11 11 - Taalkunde (taalwetenschap); - Taalverwerving; - Onderwijskunde; - SLB (Studieloopbaanbegeleiding); - Vrije ruimte; - Scriptie. De acht componenten komen in alle vier de opleidingen voor. Binnen de componenten die gemeenschappelijk worden aangeboden, wordt ook deels gedifferentieerd naar doeltaal. Dit wordt verderop verduidelijkt. De doeltalen Papiamentu, Engels, Nederlands en Spaans krijgen specifieke aandacht bij de component Eigen (taal)vaardigheid, Doeltaalspecifiek. De eindscriptie wordt geschreven in de doeltaal. De hbo-masterstudenten zijn bij aanvang van hun studie reeds tot leraar gevormd. De studenten hebben een stevige (kennis)basis, doordat zij reeds een bacheloropleiding, tweedegraads leraar Papiamentu, Engels, Nederlands of Spaans, of een gelijkwaardige opleiding achter de rug hebben. De hbo-masterstudenten zijn werkzaam in het middelbaar onderwijs. De beroepscomponent (beroepsvorming gericht op meesterschap ) krijgt bij het in de praktijk uitoefenen van het beroep van leraar ruim aandacht. Bij de vier masteropleidingen wordt om die reden zwaar ingezet op het vergroten van de vakkennis (vakvorming gericht op vakmanschap ). Een schematisch overzicht van de opleidingen:

12 12 Nieuwe opleiding De UNA heeft de vier hbo-master lerarenopleidingen opgestart op Curaçao in september Op 3 mei 2011 was de studentenpopulatie: hbo-master Papiamentu : 23 hbo-master Engels: 7 hbo-master Nederlands: 11 hbo-master Spaans: 1 Varianten De opleidingen worden als een deeltijdse opleiding aangeboden. Studieomvang De studieomvang van de opleidingen bedraagt 90 ECTS.

13 13 4 Beoordeling per onderwerp In dit hoofdstuk toetst het panel de aanvraag aan de hand van de zes onderwerpen en negentien facetten uit het toetsingskader. Per facet is telkens de letterlijke omschrijving ervan uit het toetsingskader overgenomen. Daarna volgen eveneens per facet een summiere samenvatting van de informatie verstrekt door de instelling, en de overwegingen en het oordeel van het panel. Tot slot geeft het panel per onderwerp een samenvattend oordeel. 4.1 Doelstellingen opleiding Voor de beschrijving van de doelstellingen wordt verwezen naar het voorgaande hoofdstuk Domeinspecifieke eisen (facet 1.1) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Bevindingen Voor de opstart van de opleidingen heeft de AF mini-conferenties georganiseerd met de vaste staf en hoogleraren uit Nederland, Zwitserland, Puerto Rico en Curaçao over de opzet van lerarenopleidingen in een meertalige context. Door deze inhoudelijke internationale inbreng is de opleiding internationaal geijkt, zo stelt het aanvraagdossier. Internationale borging heeft de AF ook nagestreefd door overleg met Nederlandse en regionale onderwijsinstellingen en door de inhoudelijke input van de internationale hoogleraren die niet alleen colleges verzorgen, maar tevens aan de wieg hebben gestaan van de masteropleidingen. De opleidingen gaan uit van de door de Stichting Beroepskwaliteit Leraren en ander onderwijspersoneel (SBL) in Nederland vastgestelde 7 competenties waarmee de beroepscontexten en beroepsrollen gecategoriseerd worden. De relatie tussen de SBLcompetenties en de vijf beroepsrollen van de eerstegraadsleraar is in een matrix weergegeven. De vijf beroepsrollen zijn ook verder uitgewerkt in deelcomponenten. Tijdens bijeenkomsten met de beroepenveldcommissie heeft de AF het inhoudelijk kader van de hbo-masteropleiding en de beroepsrollen van de hbo-master besproken, geëvalueerd en gevalideerd. Met de beroepenveldcommissie is geëvalueerd of de beroepsrollen die de student na voltooiing van zijn studie moet beheersen, ook aansluiten op het eerstegraads vakgebied. Overwegingen Het panel heeft in verschillende gesprekken gehoord dat deze lerarenopleidingen op masterniveau een belangrijke maatschappelijke functie hebben op Curaçao. Nu werken in de hoogste klassen van het voortgezet onderwijs vooral leraren die hun diploma in het buitenland (Nederland) behaald hebben. De masteropleidingen hebben een belangrijke rol bij de taalontwikkeling op het eiland, zo hoorde het panel ook van de werkveldvertegenwoordigers waarmee het sprak. Het Papiamentu is een taal in ontwikkeling en de afgestudeerden van deze opleidingen kunnen daar een belangrijke bijdrage aan leveren.

14 14 In de verschillende gesprekken heeft het panel vastgesteld dat de SBL-competenties en de beroepsrollen van de leraar een referentiekader bieden aan docenten en studenten. Toch vond het panel in modulebeschrijvingen en evaluatieformulieren daar geen expliciete verwijzing naar. De opleidingsverantwoordelijken wezen erop dat in de masteropleidingen de klemtoon eerder ligt op het vakmanschap dan op het meesterschap. In de bacheloropleidingen waar die twee pijlers in gelijke mate aan bod komen, hebben de studenten de SBL-competenties leren hanteren als basis van reflectie in hun portfolio. De eerste cohort studenten in de masteropleidingen moest aanvankelijk geen portfolio meer maken. Dat is pas halverwege het traject ingevoerd in de context van de uitbreiding van de studieloopbaanbegeleiding waar de studenten zelf naar gevraagd hadden. Het panel adviseert om het verschil in competentieniveaus tussen de bacheloropleiding en de masteropleiding in de modulebeschrijvingen inzichtelijk te maken. Het panel adviseert ook om in de naamgeving van de opleidingen expliciet aan te geven dat het hier om lerarenopleidingen gaat. Het suggereert hbo-master Leraar Nederlands in de plaats van hbo-master Nederlands. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 1.1 Domeinspecifieke eisen als voldoende voor de vier opleidingen Master (facet 1.2) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een master. Bevindingen Voor de toetsing/controle van het hbo-masterniveau van haar opleidingen hanteert de AF de Dublin-descriptoren. In het aanvraagdossier is een matrix opgenomen waarin de relatie tussen de Dublin-descriptoren, de SBL-competenties en de beroepsrollen wordt weergegeven. Voor de ijking van het taalvaardigheidsniveau van de studenten is gebruik gemaakt van het Europees Referentiekader (ERK). De AF heeft voor de hbo-masteropleidingen talen het streefniveau gesteld op C1, het niveau van de vaardige gebruiker, Kan flexibel en effectief met taal omgaan ten behoeve van sociale, academische en beroepsmatige doeleinden. Per communicatieve activiteit kunnen onder C1 subcategorieën als C1.1, C1.2 aangehouden worden. Met het team van docenten dat de doeltaalspecifieke onderwijseenheden verzorgt, is voor de opstart van de opleidingen over deze component overlegd en gebrainstormd onder leiding van de hoogleraar taalverwerving, waarna een raamwerk is gemaakt. Overwegingen Een centrale vraag waarop het panel tijdens het locatiebezoek een antwoord gezocht heeft, betreft het masterniveau. De vier opleidingen bouwen voort op de bacheloropleidingen die de UNA aanbiedt waar studenten tot tweedegraads leraren worden opgeleid. Is er enkel sprake van een uitbreiding van de lesbevoegdheid van de studenten, of is er ook een reële transformatie van bachelor- naar masterniveau? Waaruit bestaat dat verschil in niveau dan? Het panel vond de beschrijving in het aanvraagdossier van de relatie tussen de Dublindescriptoren, de SBL-competenties en de beroepsrollen weliswaar correct, maar toch nog vrij generiek. Op basis daarvan had het panel nog geen concreet zicht op het specifieke

15 15 onderscheid met de bacheloropleidingen. Daarom heeft het in verschillende gesprekken gepeild naar het niveau dat de opleidingen nastreven. In de antwoorden van de gesprekspartners over het masterniveau waren verbreding en verdieping twee centrale begrippen. Het panel heeft gezocht naar de invulling die aan deze begrippen wordt gegeven. De verbreding zit niet alleen in de uitbreiding van de onderwijsbevoegdheid van de studenten die met een masterdiploma ook in de hogere klassen van het voortgezet onderwijs kunnen lesgeven, maar ook in het kunnen opnemen van een aantal nieuwe beroepsrollen, zoals zelfstandig ontwikkelen van lesmaterialen of het begeleiden van collega s. Een belangrijke beroepsrol op masterniveau is zeker educatief onderzoeker zijn. De opleidingsverantwoordelijken wezen het panel op het belang van de onderzoekscompetenties die de opleiding nastreeft. De docenten met wie het panel sprak, bevestigden dat deze opleiding vooral inzet op vakmanschap, eerder dan op meesterschap. In hun bacheloropleiding hebben de studenten het nodige meesterschap verworven om als startbekwame leraar aan het werk te gaan. In de eerste jaren in de school kan de beginnende leraar dan nog doorgroeien in een aantal competenties die tijdens de opleiding minder aan bod kunnen komen zoals samenwerken met collega s of contacten met ouders. De masteropleiding is dan vooral gericht op deskundigheidsbevordering met het oog op vakmanschap. Daar leren de studenten bij voorbeeld met andere ogen te kijken naar taalverwerving in een meertalige context. Hier situeert zich dan ook de verdieping waaruit het masterniveau kan blijken. Het panel heeft tijdens het locatiebezoek aan de studenten en de alumni gevraagd hoe zij het niveauverschil ervaren (hebben). Zij getuigden ervan hoe zij door de masteropleiding anders leerden kijken naar het onderwijs. In de bacheloropleiding leer je hoe je moet lesgeven, in de masteropleiding leer je ook waarom je dat op een bepaalde manier doet. Of: Door de masteropleiding leer je rekening te houden met verschillende factoren. De doeltaaldocenten waarmee het panel sprak wezen er ook op dat de masteropleidingen moeten bijdragen aan het vergroten van de vaardigheid in de betreffende doeltaal. Over het na te streven niveau hierbij was bij het panel onduidelijkheid ontstaan op basis van het dossier en de documenten die ter inzage waren. Het was het panel opgevallen dat in het recente visitatierapport van de bacheloropleidingen gesteld werd dat daar het C1-niveau nagestreefd werd en dat hetzelfde niveau ook voor de masteropleidingen zou gelden. In modulehandleidingen zag het panel evenwel verwijzingen naar lagere niveaus. Het merkte trouwens dat er bij docenten en studenten geen eenduidig begrip was over deze niveaus. Met deze verwarring geconfronteerd, bevestigden de opleidingsverantwoordelijken dat C1 het niveau is dat in deze masteropleidingen wordt nagestreefd. Het panel vindt het C1-niveau een realistisch streefniveau voor deze opleidingen. Het beveelt de AF aan dit niveau beter te expliciteren en daarover te communiceren met studenten en docenten: moeten alle studenten dat niveau halen, is er een minimumniveau? Het is ook nodig aan te geven welke tussenniveaus, domeinen (bij voorbeeld professioneel domein) of vorm van Engels (bij voorbeeld cognitief academisch taalgebruik) wordt nagestreefd. Dit maakt het voor de studenten inzichtelijk wat ze bijleren na de bachelor. Het panel vraagt uitdrukkelijk de gesignaleerde fouten in de modulebeschrijvingen te corrigeren.

16 16 Alles beschouwende, concludeert het panel dat de UNA terecht kan stellen dat de vier opleidingen het masterniveau nastreven. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 1.2 Master als voldoende voor de vier opleidingen Oriëntatie hbo (facet 1.3) De beoogde eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de volgende beschrijvingen van een master in hbo: De beoogde eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepencompetenties. Een hbo-master heeft de kwalificaties voor het niveau van een zelfstandig en/of leidinggevend beroepsbeoefenaar in een beroep of spectrum van beroepen, dan wel het niveau van het functioneren in een multidisciplinaire omgeving waarvoor een hboopleiding vereist is of dienstig is. Bevindingen De eindkwalificaties, uitgedrukt in de beroepsrollen en SBL-competenties, richten zich op de doorgroeibekwame beroepsbeoefenaar in de functie van eerstegraads leraar op hbomasterniveau. Overleg met de beroepenveldcommissie gaf de AF positieve feedback over het feit dat de opleidingen niet alleen gericht zijn op het beroep van leraar maar dat de studenten ook goed inzetbaar zijn in andere beroepsdomeinen gerelateerd aan het onderwijs. Zo werken enkele leden van die commissie in hun dagelijkse praktijk samen met masterstudenten om methodes te ontwikkelen. Volgens de AF bedient zij zich bij de uitvoering van het onderwijs van vele hoog gekwalificeerde lokale en internationale (gast)docenten die op de hoogte zijn van de eisen van het afnemende werkveld. Vooral de gastdocenten brengen een stroom aan ervaring uit de beroepspraktijk met zich mee. De docenten verbonden aan de doeltaalspecifieke modules brengen de actuele ontwikkelingen in het eerstegraads onderwijs in de scholen onder de aandacht van de faculteit. Overwegingen Het panel concludeert dat dit opleidingen zijn die studenten passend voorbereiden op een aanstelling als leraar in de hoogste klassen van het voortgezet onderwijs (havo/vwo) op Curaçao. Aan het einde van de opleiding hebben de studenten de competenties verworven die zij als eerstegraads leraar nodig hebben. Zij kunnen in hun school ook nieuwe beroepsrollen opnemen waar zij in hun bacheloropleiding minder op voorbereid werden. Het panel waardeert dat afgestudeerden ook in andere aan het onderwijs gerelateerde sectoren terecht kunnen. Ook hieruit blijkt de belangrijke maatschappelijke functie van deze opleidingen op Curaçao. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 1.3 Oriëntatie hbo als voldoende voor de vier opleidingen.

17 Samenvattend oordeel onderwerp 1 Doelstellingen opleiding De drie facetten die betrekking hebben op de doelstellingen van de opleiding vindt het panel voldoende. De beoogde eindkwalificaties sluiten aan bij de verwachtingen van het werkveld op Curaçao ten aanzien van eerstegraads leraren en bij de algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een master op hbo-niveau. Het onderwerp Doelstellingen opleiding wordt daarmee als positief beoordeeld. 4.2 Programma Voor de beschrijving van het programma wordt verwezen naar het voorgaande hoofdstuk Eisen hbo (facet 2.1) Het beoogde programma sluit aan bij de volgende criteria voor het programma van een hboopleiding. Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en of (toegepast) onderzoek. Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Bevindingen Kennisontwikkeling Het vergroten van de eigen taalvaardigheid (doeltaal specifiek) vormt de kern van deze vier hbo-master lerarenopleidingen. Daarbij wordt er naar gestreefd dat de studenten hun competentieontwikkeling baseren op een stevige kennisbasis, zo stelt het aanvraagdossier. Studieboeken, vakliteratuur en internetbronnen zijn daarom essentieel voor de kennisontwikkeling door de studenten. Ongeacht de opleiding wordt van de student verwacht dat hij in staat is teksten in andere talen te kunnen begrijpen. Bijvoorbeeld, een student die de lerarenopleiding Papiamentu volgt, komt tijdens zijn studie ook in aanraking met Nederlandstalige, Engelstalige en Spaanstalige literatuur. Binnen de opleidingsonderdelen die gemeenschappelijk gegeven worden voor de vier opleidingen, wordt waar mogelijk en noodzakelijk, steeds gedifferentieerd naar de doeltaal van één van de opleidingen. Bij de module Periodes en Stromingen is bij de opdrachten originele literatuur opgegeven afkomstig uit elke doeltaal. Van deze literaire werken is wel een vertaling beschikbaar, zodat studenten van een van de andere masteropleidingen er in hun doeltaal kennis van kunnen nemen. Bij Sociolinguïstiek wordt tijdens de colleges gewerkt met voorbeelden uit de verschillende taalgebieden. Actuele ontwikkelingen vakgebied De drie componenten Literatuur, Taalkunde en Taalverwerving staan in relatie tot de drie leerstoelen aan de AF. De buitengewoon hoogleraar Literatuurwetenschap en literatuurgeschiedenis, in het bijzonder met betrekking tot lokale en Caraïbische literatuur, in betrokken talen geeft inhoudelijk invulling aan de component literatuur. De buitengewoon hoogleraar Taalwetenschap (Taalkunde), in het bijzonder de grammatica van het

18 18 Papiaments, geeft inhoudelijk invulling aan de component taalkunde. De buitengewoon hoogleraar Taalverwerven, taalleren en taalonderwijzen in het bijzonder van het Papiamentu in een schoolse context, geeft inhoudelijk invulling aan zowel de component taalverwerving, als de component specialisatie doeltaal. Bij de onderwijseenheid Sociolinguïstiek en bij de onderwijseenheid Creolistiek van dr. Ph. Maurer, wordt aandacht besteed aan wetenschappelijk onderzoek naar Creoolse talen. Bij de onderwijseenheid Taalverwerving en woordenschatverwerving (TAWO), wordt door de studenten onderzoek gedaan naar woordenschatverwerving bij leerlingen van het voortgezet onderwijs. Beroepsvaardigheden/relatie beroepspraktijk Het doel van de opleidingen is om doorgroeibekwame, leidinggevend/zelfstandig handelende, leraren af te leveren die professioneel en methodisch verantwoord kunnen handelen. De ontwikkeling van een professionele houding neemt een centrale plaats in het curriculum in. Bij verschillende onderwijseenheden worden aan de studenten opdrachten gegeven, die op scholen (in de praktijk) worden uitgevoerd. Er wordt in groepen samengewerkt zodat alle relevante schooltypes gedekt worden. Veel studenten werken al in de beroepspraktijk en brengen hun eigen ervaringen mee in de lessen. Hierdoor wordt de integratie van praktijk en theorie bevorderd. De AF stelt groot belang in de verdere ontwikkeling van een onderzoekende houding door de student. Onder een onderzoekende houding verstaat de AF dat de (eerstegraads)docent in staat moet zijn om op systematische wijze zijn beroepspraktijk te onderzoeken ten einde deze waar nodig te verbeteren. De basis bij die houding is theorie die vervolgens aan de praktijk gerelateerd wordt. De toepassing moet in de praktijk plaatsvinden. Studenten doen in het domein onderwijs een onderzoek dat inhoudelijk sterk met de onderwijspraktijk verweven is. Ze zijn daarvoor genoodzaakt goed op de hoogte te zijn van de niveaus in de bovenbouw van het havo/vwo. Naast onderzoeksvaardigheden, zijn voor de hbo-master lerarenopleiding de volgende beroepsvaardigheden belangrijk: didactische vaardigheden, methodisch werken, kunnen omgaan met verschillen tussen leerlingen. Door de geïntegreerde aanpak bij het uitvoeren van het curriculum, komen de beroepsvaardigheden gedurende de beide studiejaren aan bod, zo stelt het aanvraagdossier. Overwegingen Het panel had inzage in de modulehandleidingen die aan de studenten aangeboden worden. Het kreeg daardoor een positief beeld over de kennisontwikkeling in deze masteropleidingen. Het panel heeft ook de literatuurlijsten ingezien. Die waren heel uitgebreid. Het panel was verbaasd soms toch wel oudere literatuur terug te vinden. Het was overigens niet altijd duidelijk welke titels verplicht zijn voor de studenten en wat de achtergrondliteratuur is waarop de docent zich gebaseerd heeft bij het opstellen van de module. In de readers zag het panel dat de bron waaruit een tekst komt niet altijd vermeld is. Het panel heeft ook de bibliotheekcollectie gezien en vindt die op wetenschappelijk niveau (zie ook facet 4.1).

19 19 De belangrijke bijdrage van drie (buitengewoon) hoogleraren in de opleidingen, evenals het invliegen van andere gastdocenten, vindt het panel een garantie voor kennisontwikkeling op masterniveau. Het panel hoorde van de studenten dat het verrichten van onderzoek een belangrijk deel is van de opleidingen en dit niet alleen in de afstudeerfase bij het maken van een scriptie. Die scripties sluiten aan bij de onderzoekslijn van de (buitengewoon) hoogleraren die aan de opleiding verbonden zijn. Het panel wijst er wel op dat dit de onderwerpskeuze van de studenten beperkt. Het zag overigens enkele scripties met een weinig praktijkgericht onderwerp dat niet direct relevant leek voor een lerarenopleiding. Het panel beklemtoont het belang van onderzoek over taalleren in meertalige settings. Het panel had inzage in het onderzoeksplan van de AF. Het suggereert de AF om de band tussen het onderzoeksplan en het onderwijsplan te expliciteren, zodat zichtbaar wordt waar en hoe dat onderwijs gebaseerd wordt op het lopende onderzoek aan de faculteit. Ook al ligt de klemtoon in deze opleiding niet zozeer op het meesterschap, toch oordeelt het panel dat de verdere ontwikkeling van beroepsvaardigheden van de studenten in de opleiding verzekerd wordt. De studenten zijn al werkzaam in het onderwijs. Zij kunnen dus zelf de relatie tussen de opleidingen en de beroepspraktijk leggen. Een stage is daarom niet nodig. Het panel hoorde in dit verband wel dat verschillende studenten werkzaam zijn in de lagere klassen van het voortgezet onderwijs en niet altijd de mogelijkheid krijgen om de opdrachten van de opleiding in de hoogste klassen van vwo/havo zelf uit te voeren. Deze studenten werken dan wel samen met andere studenten aan de voorbereiding van zo n taak. Het panel adviseert de AF om na te denken over de manier waarop deze studenten kunnen participeren aan onderwijsactiviteiten in de hogere klassen. Ook de studenten en alumni waarmee het panel sprak, gaven aan dat zij dat belangrijk zouden vinden. Van de vertegenwoordigers van het werkveld hoorde het panel dat zij bereid zijn om leraren die de masteropleiding volgen in hun eigen school de kans te geven in de hogere klassen stage te lopen. Het panel suggereert om dit via een tripartiete overeenkomst tussen opleiding, school en student te formaliseren. Conclusie Het panel beoordeelt het facet 2.1 Eisen hbo als voldoende voor de vier opleidingen Relatie tussen doelstelling en programma (facet 2.2) Het beoogde programma, het didactisch concept, de werkvormen en de wijze van toetsing weerspiegelen de te bereiken eindkwalificaties van de opleiding. De te bereiken eindkwalificaties zijn aantoonbaar vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het beoogde programma. Bevindingen Voor alle onderwijseenheden zijn in de modulebeschrijvingen leerdoelen opgenomen. Voor de vier opleidingen is een matrix opgesteld die de relatie weergeeft tussen de beroepsrollen en de onderwijseenheden. Daaruit blijkt, zo stelt de AF, dat studenten die alle onderwijseenheden hebben doorlopen en de leerdoelen hebben bereikt, de eindkwalificaties hebben verworven.

20 20 De opzet en inrichting van de opleidingen maken onderlinge afstemming mogelijk wat leidt tot wederzijdse inkijkjes in de diverse opleidingen. De studenten van de verschillende opleidingen werken samen bij alle modules met uitzondering van de modules die vallen onder de component doeltaalspecifiek. Hierbij wordt in steeds wisselende werkgroepen samengewerkt. Didactisch concept De AF stelt dat de studenten doorheen het programma doorgroeien in hun niveau van bekwaamheid in zowel vakvorming ( vakmanschap ) als beroepsvorming ( meesterschap ). SLB helpt de studenten de focus gericht te houden op de ontwikkeling van de competenties in relatie tot zijn beroepsrollen. De vakvorming is gericht op een zo hoog mogelijke vakontwikkeling (= taalontwikkeling) van de studenten. De component beroepsvorming behoort tot het meesterschap. De hbo-masterstudenten hebben tijdens eerdere studies op bachelorniveau inzicht, kennis en vaardigheden ontwikkeld op het gebied van hun doeltaal en het onderwijzen daarvan. Ook hebben de studenten toen ervaring opgedaan met projectmatig werken en het opzetten van een praktijkgericht onderzoek. De meeste hbo-masterstudenten zijn werkzaam in het onderwijs en hebben in dat kader ook ervaring met het ontwikkelen van onderwijsleermiddelen. Bij het opleiden van tweedegraads naar eerstegraadsniveau wordt gewerkt aan een omslag bij de studenten. De hbo-masterstudent wordt tijdens zijn studie in staat geacht om die vertaalslag te maken van bachelor naar masterniveau. Om dit doel te bereiken wordt door de studenten onder begeleiding aan zelfstudie gedaan, in voorbereiding tot leidinggevende beroepsuitoefening. De aanpak binnen de opleiding is blikveld verruimend en van dien aard dat studenten, na voltooiing van hun studie, leiding kunnen geven aan collega s, en zich kunnen profileren als voorvechter voor hun vak. Daarbij is reflectie een belangrijk instrument. De masterstudenten zijn verantwoordelijk voor hun eigen leerproces. De masteropleiding is studentgestuurd. De rol van de opleiding is om masterstudenten te faciliteren en te ondersteunen bij het verwerven van de beoogde competenties, en vooral, bij het verwerven van kennis en vaardigheden, zodat de masterstudenten kunnen functioneren binnen de onderwijssituatie van het profielvoorbereidend jaar en van de bovenbouw van het havo/vwo. De studenten werken in een actief, constructief en zelfgestuurd leerproces, waarbij extra nadruk ligt op het vergroten van de kennis en de vaardigheid van het vak. Aan het eind van de masteropleiding is de hbo-masterstudent naast startbekwaam voor het niveau van het havo/vwo, ook doorgroeibekwaam. Werkvormen De werkvormen die gebruikt worden zijn, naast hoorcolleges en begeleide zelfstudie, ook het uitvoeren van individuele opdrachten, groepswerk, het maken van lesbrieven en het houden van presentaties. Deze laatste werkvormen doen een sterk beroep op de verdere ontwikkeling van de onderzoekende houding van de student. Toetsing en beoordeling De AF gaat in haar toetsbeleid uit van een raamwerk uit 2008 dat is beschreven in de notitie Toetsbeleid AF. Volgens die notitie worden alle onderwijseenheden afgesloten met een toets. De docent verzorgt bij zijn onderwijseenheid naast een toets ook een hertoets, correctiemodellen en beoordelingscriteria. De wijze van toetsing en afsluiting is per module

21 21 opgenomen in de modulebeschrijvingen. Ook kunnen de studenten daarin nalezen welke criteria worden gehanteerd voor de beoordeling van hun prestaties. Alle onderwijseenheden moeten met een voldoende worden afgesloten, waarbij een voldoende begint bij een 5.5. Bij sommige onderdelen zijn er twee scores: voldoende (v) of een onvoldoende (o). Bij voldoende resultaat worden aan de studenten studiepunten toegekend. Er is geen compensatiemogelijkheid: een onvoldoende resultaat voor een onderwijseenheid kan niet worden gecompenseerd met een voldoende van een andere. Er is binnen de AF een examencommissie voor de verschillende lerarenopleidingen. Er is geen aparte toetscommissie. De examencommissie houdt zicht op de kwaliteit van de toetsing. Zij delegeert deze taak naar de buitengewoon hoogleraren van de opleidingen die steekproefsgewijs de kwaliteit van de toetsen (vooraf en/of achteraf) controleren en daarover indien nodig aan de examencommissie rapporteren. Tijdens het locatiebezoek op Curaçao heeft het panel een extra gesprek gevraagd met de leden van de examencommissie. Ook heeft het panel inzage gekregen in recente notulen van de bijeenkomsten van die commissie. Daaruit bleek dat plagiaat een thema is waarrond de examencommissie gewerkt heeft. Afhankelijk van de leerdoelen zijn er verschillende toetsvormen. Voor de toetsing van kennis worden schriftelijke toetsen met multiple choice en/of open vragen gebruikt. Voor de toetsing (binnen de beroepsvormende component) van beroepsproducten wordt gewerkt met evaluaties aan de hand van checklists, presentaties en gesprekken waarin studenten hun werk toelichten en de gemaakte keuzes verantwoorden. Scriptie / afstuderen De opleiding wordt afgesloten met een afstudeerfase waarin een scriptie door de masterstudenten wordt uitgevoerd die na goedkeuring individueel ook gepresenteerd en verdedigd wordt. Qua thema is de scriptie gerelateerd aan taal en onderwijs, vallend onder de deelgebieden literatuur, taalkunde, taalverwerving in relatie met relevante gemeenschapstalen als onder meer het Nederlands, Engels, Papiamentu en Spaans. De studenten tonen aan: de academische vaardigheden zodanig te beheersen dat zij in staat zijn met behulp van de tijdens de studie verworven kennis en vaardigheden, zelfstandig een vraagstelling gerelateerd aan taal en onderwijs te formuleren; een (praktijkgericht) onderzoek op te zetten volgens een verantwoorde werkwijze; de voor dit onderzoek relevante gegevens te verzamelen, selecteren, rangschikken, correleren en waarderen; relevante conclusies te trekken op basis van het verrichte onderzoek en zo mogelijk verdedigbare oplossingen te formuleren. Daarbij dienen de studenten het onderzoek, alsmede de gevonden conclusies en oplossingen op heldere en overzichtelijke wijze schriftelijk weer te geven. Tijdens het afstuderen wordt onderzocht of de student voldoet aan het niveau van een doorgroeibekwaam, zelfstandig handelende leraar met leidinggevende kwaliteiten volgens de SBL-compententies, de beroepsrollen voor de eerstegraads docent, de Dublindescriptoren op masterniveau en de criteria van ERK. Dit onderzoek verloopt volgens de volgende stappen.

22 22 De student voldoet aan de formele eisen om aan de afstudeerfase te beginnen. Vervolgens gaat de student het afstudeertraject in met als eindproduct het schrijven van een scriptie in de doeltaal op het vereiste niveau. Na controle door de AF of aan alle eisen is voldaan en na het SLB-portfolio, met een voldoende te hebben afgerond, meldt de student zich aan voor het afsluitende examen. Het afsluitende examen bestaat uit een half uur durend assessment, in de doeltaal, ten overstaan van een examinator en een gecertificeerde assessor, waarbij de scriptie van de student als uitgangspunt dient. De examinator en de assessor overtuigen zich van het bekwaamheidsniveau van de student. Voor de details van de afstudeerprocedure verwijst de AF naar het examenprotocol, zoals vervat in het toetsbeleid van de AF en in het scriptiereglement. Tijdens het locatiebezoek lagen toetsen voor de verschillende opleidingsonderdelen, portfolio s en 10 eindwerken ter beschikking van het panel. Omdat niet alle eindwerken ter inzage waren, heeft het panel aan de opleidingsverantwoordelijken ook de andere scripties opgevraagd, evenals de beoordelingen daarvan. Overwegingen Op basis van het aanvraagdossier was het panel tot het inzicht gekomen dat deze vier opleidingen in grote mate gemeenschappelijk georganiseerd worden en dus overlappend zijn. Een belangrijke vraag tijdens het locatiebezoek was dan ook of er hier wel sprake kan zijn van vier aparte lerarenopleidingen, zoals aangevraagd door de UNA, of dat het eerder één brede opleiding talen betreft, met daarin vier afstudeerrichtingen. Het panel vroeg zich af of het gemeenschappelijk organiseren van verschillende opleidingsonderdelen vooral gemotiveerd wordt door pragmatische argumenten of dat er ook een bewuste visie aanwezig is om de studenten van de verschillende opleidingen veel samen les te laten volgen. Van de opleidingsverantwoordelijken hoorde het panel dat het samenvoegen van studenten weliswaar mee beïnvloed werd door de kleine instroom in de opleidingen, maar dat er ook principiële argumenten waren om daarvoor te opteren in het licht van de meertalige context in de scholen voor voortgezet onderwijs op Curaçao. Van een leraar in een school voor voortgezet onderwijs op Curaçao wordt verwacht dat hij meertalig is. Hij moet op zijn minst Nederlands en Papiamentu beheersen. De docenten van de doeltaaloverstijgende cursussen hebben aan het panel veel voorbeelden gegeven van hoe zij inspelen op de taalverschillen tussen de studenten. In de gemeenschappelijke cursus literatuur wordt bij voorbeeld gewerkt met literaire teksten die in verschillende vertalingen beschikbaar zijn. Het panel concludeert hieruit dat ook in het gemeenschappelijke aanbod, gedifferentieerd wordt tussen de verschillende doeltalen. Het aanbod in de doeltalen is dus ruimer dan de enkele uren in de week die doeltaalspecifiek georganiseerd worden. Volgens het panel kan het voorgaande mee verantwoorden dat er hier sprake is van aparte opleidingen, ook al wordt veel gemeenschappelijk aangeboden. De studenten met wie het panel sprak beklemtoonden dat zij zich primair leraar Engels, Nederlands, Spaans of Papiamentu voelen die in een meertalige context lesgeeft, eerder dan een leraar talen in die context. Zij volgen op basis van hun doeltaalspecifieke bacheloropleiding in één van de vier talen een masteropleiding, waardoor zij hun vaardigheid in die taal vergroten en waarin zij met een doeltaaloverstijgend wetenschappelijk begrippenkader leren kijken naar het onderwijs in hun eigen taal, zoals dat gegeven wordt in een meertalige school.