BEGROTING 2014 INCLUSIEF MEERJARIGE DOORKIJK

Transcriptie

1 BEGROTING 2014 INCLUSIEF MEERJARIGE DOORKIJK

2 2

3 BEGROTING 2014 INCLUSIEF MEERJARIGE DOORKIJK

4 INHOUDSOPGAVE Voorwoord 6 Samenvatting 7 1. Missie en visie Waterschapstaken Waterveiligheid Primaire waterkeringen Oevers en kaden Lokale waterkeringen Voldoende water Schoon water Waterkwaliteit Waterketen Organisatie Organisatieontwikkeling Heroriëntatie organisatie Innovatie en duurzaamheid Samenwerking Internationale samenwerking Educatiebeleid Assetmanagement Overige ontwikkelingen in de bedrijfsvoering Financiële uitgangspunten Analyse begroting 2014 en de eerste jaarschijf van het Autonome kostenontwikkelingen Financiële uitgangspunten Focus op ombuigingen Personeelsbudget in Interne verrekening in verband met verontreiniging rwzi s Kostentoerekening Voorzieningen en reserves Algemene reserves Bestemmingsreserves Voorzieningen

5 INHOUDSOPGAVE 3.6 Waterschapsbelastingen Watersysteembeheer Zuiveringsbeheer Tarieven Belastingheffing Kwijtscheldingsbeleid Investeringsparagraaf Investeringen Kredietportefeuille Subsidies Netto uitgaven Financiering Risicoparagraaf bij de begroting Rechtmatigheid, doelmatigheid en doeltreffendheid Verbonden partijen 55 Bijlage 1: De begroting samengevat naar kosten en opbrengsten 58 Bijlage 2: Kostenverdeelstaat 59 Bijlage 3: Lijst met begrippen en afkortingen 62 Bijlage 4: Tarieven 64 Bijlage 5: Overzicht begroot vrij te geven kredieten Bijlage 6: Overzicht af te ronden kredieten in Bijlage 7: Ombuigingen en Stelposten 69 Bijlage 8: en Colofon 71 5

6 VOORWOORD In het in juli vastgestelde Meerjarenperspectief heeft het bestuur van Wetterskip Fryslân een bezuinigings operatie aangekondigd van 33 miljoen voor de komende vijf jaar. De begroting 2014 is de eerste begroting waarmee we concreet invulling geven aan deze bezuinigingsopgave. Het waterschap moet de komende jaren miljoenen blijven investeren in het ophogen van dijken en kaden en het realiseren van extra waterberging om de gevolgen van klimaatontwikkeling en bodemdaling op te vangen. Ook het renoveren en vervangen van verouderde gemalen kost veel geld. Als de uitgaven van het waterschap toenemen, stijgen de lasten voor burgers. We doen er daarom alles aan om de kosten te beperken en de begroting op orde te houden. We bezuinigen op de organisatie en we versoberen de taakuitvoering. Zo houden we de waterschapslasten voor ingelanden betaalbaar. Op de lange termijn is dit echter niet voldoende. Ons fijnmazige systeem met heel veel kleine peilgebieden met evenzoveel stuwen en gemalen dreigt een te grote kostenpost te worden. En de veranderde neerslag patronen vragen extra investeringen in berging in de polders. Het is daarom goed om met elkaar een fundamentele discussie te voeren over de toekomstige inrichting van ons watersysteem. Kan het simpeler? Kunnen we door slimme maatregelen kosten besparen? Zijn we misschien bereid om iets meer risico op wateroverlast te accepteren als het water beheer daarmee goedkoper wordt? In 2014 starten we met een scenario-studie naar de mogelijkheden voor een robuust, duurzaam en betaalbaar toekomstbestendig watersysteem. Ir. P.A.E. van Erkelens dijkgraaf Drs. M.M. van Akkeren RC secretaris-directeur In 2014 stellen we ons geactualiseerde Veiligheidsplan vast. Op basis van de evaluatie van het huidige Veiligheidsplan, diverse scenario-studies, inzicht in de meest recente klimaatscenario s en de ervaringen met het hoogwater in 2012 beschrijven we welke maatregelen nodig zijn om nu en in de toekomst wateroverlast vanuit de boezem te voorkomen. Het Veiligheids plan is samen met onder meer de lange termijnvisie op het veenweidegebied een belangrijke bouwsteen voor het in 2015 op te stellen Waterbeheerplan Het jaar 2014 is een jubileumjaar. Het is dan tien jaar geleden dat Wetterskip Fryslân werd opgericht, na een fusie van de daarvoor nog aanwezige zes waterschappen. Na een turbulent begin, is het waterschap nu geaccepteerd en gewaardeerd als waterbeheerder die op een goede, efficiënte en betrouwbare wijze zijn taken uitvoert is ook het laatste volledige jaar van het huidige bestuur. In maart 2015 kiezen de inwoners van Fryslân en het Groninger Westerkwartier een nieuw waterschapsbestuur. Hiervoor worden in 2014 de voorbereidingen getroffen. Met de begroting 2014 en de uitgangspunten uit het Meerjarenperspectief leggen we een solide basis voor de volgende bestuursperiode. 6

7 SAMENVATTING Wetterskip Fryslân staat in de meerjarenperiode , en dus ook bij de begroting 2014, voor een omvangrijke financiële opgave, met name voor de taak watersysteembeheer. In het voorjaar van 2013 hebben het algemeen bestuur en het dagelijks bestuur een uitgebreid proces met elkaar doorgemaakt, met als doel meerjarig te komen tot een structureel sluitende begroting en daarbij de lastenstijgingen voor de ingelanden zoveel als mogelijk te beperken. Om dit te kunnen bereiken wordt een pakket aan maatregelen doorgevoerd dat leidt tot een beperking van de stijging van de netto lasten. Het gevolg van het doorvoeren van deze maatregelen betekent veelal dat de uitvoering van bestaand beleid wordt versoberd of getemporiseerd. Dit heeft geen ingrijpende gevolgen voor de kwaliteit en de functiebediening. TOEWERKEN NAAR HET NIEUWE WATERBEHEERPLAN Het jaar 2014 staat voor een belangrijk deel in het teken van het toewerken naar het nieuwe Waterbeheerplan. In de begroting 2014 zijn de maatregelen uitgewerkt zoals opgenomen in het Meerjarenperspectief De volgende beleidsprojecten vormen een belangrijke basis voor het Waterbeheerplan : Veiligheidsplan II, Lange termijn Veenweidevisie en Toekomstbestendig watersysteem binnen het programma Voldoende, de projecten Normering Regionale Keringen en Beleidsontwikkeling Lokale Kaden binnen het programma Veilig en het nieuwe Stroomgebiedbeheerplan binnen het programma Schoon. De besluitvorming over deze projecten vindt plaats in WATERVEILIGHEID Het programma Waterveiligheid is gericht op het sterk en betrouwbaar houden van de primaire waterkeringen en kaden. Het beheer bestaat uit onderhoudswerk en verbeterprojecten, toezicht en het verlenen van ontheffingen. Daarnaast wordt gericht op de veiligheid van de boezemkaden, de muskusrattenbestrijding uitgevoerd. DELTAPROGRAMMA In samenwerking met partners in de regio en het Rijk werkt Wetterskip Fryslân aan het Deltaprogramma. In 2014 worden de deltabeslissingen waterveiligheid (over de nieuwe veiligheidsnormering), zoetwaterstrategie en IJsselmeer (over het toekomstig peil) afgerond en toegezonden aan het kabinet. Daarmee gaat het Deltaprogramma na 2014 over van een beleidsvormende fase naar een meer uitvoerende fase. HWBP Wetterskip Fryslân werkt continu aan het bieden van veiligheid aan allen die in het beheergebied van Wetterskip Fryslân wonen, werken en recreëren. In 2014 werkt het waterschap aan de aanbesteding van de laatste drie dijkverbeteringsprojecten Ameland, Waddenzeedijk Friese Kust en Lemmer. Daarmee werkt Wetterskip Fryslân aan de realisatie van het 2 e Hoogwaterbeschermingsprogramma. Gelijktijdig gaat de voorbereiding van het nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma (nhwbp) van start. Wetterskip Fryslân gaat in het nhwbp 63 kilometer dijk versterken, waarvan circa 20 kilometer in de komende periode. De werken in dit programma zijn geprioriteerd en vanaf 2016 gaan de eerste werken van start. In 2014 start de projectoverstijgende verkenning Waddenzeedijken die de mogelijkheden voor combinaties met kwelders, overslagbestendige dijken, brede dijken, innovatieve dijken, zandsuppleties et cetera in beeld zal brengen. REGIONALE KERINGEN In 2014 worden circa 74 kilometer aan kades en oevers langs de Friese boezem verbeterd en verhoogd. Daarmee ligt Wetterskip Fryslân goed op koers naar het doel om alle kaden in 2029 op de vereiste hoogte te brengen. In 2014 wordt op basis van een risicobenadering onderzoek gedaan naar de normering van de regionale waterkeringen; de kaden langs de Friese boezem. Tevens worden de beleidskeuzes rondom lokale kaden verder uitgewerkt. Beide projecten zijn nauw verbonden met de inrichting van het watersysteem in Fryslân. VOLDOENDE WATER Met het programma Voldoende water werkt Wetterskip Fryslân aan een robuust watersysteem dat de effecten van toekomstige klimaatveranderingen en bodemdaling kan opvangen. Dit programma is gericht op het beheer en onderhoud van zee- en poldergemalen, opmalingen, stuwen, inlaten en peilgebieden, hoofdwatergangen en spuisluizen. Het Friese watersysteem is ingericht voor een efficiënte vervulling van de functies landbouw, bebouwing, natuur, scheepvaart en recreatie. VEILIGHEIDSPLAN In 2014 wordt ook de actualisatie van het Veiligheidsplan afgerond. Met het in 2013 geactualiseerde hydrologische model (Sobek) worden in 2014 diverse maatregelenscenario s voor boezem en deelsystemen doorgerekend. De scenario s omvatten verschillende infrastructurele maatregelen, maar ook aanpassingen in het operationele peilbeheer. Tevens onderzoekt Wetterskip Fryslân of er uitbreiding nodig is van de gemaalcapaciteit voor de boezem; en zo ja op welke locatie dat het meest efficiënt en effectief en per wanneer kan worden gerealiseerd. Belangrijk is de relatie met het project Droge Voeten 2050, dat in Groningen wordt uitgevoerd. VASTHOUDEN, BERGEN EN AFVOEREN De uitvoering van het huidige maatregelenpakket om wateroverlast te voorkomen door middel van Vasthouden, Bergen en Afvoeren zet Wetterskip Fryslân voort. In deelwatersystemen worden stuwen geautomatiseerd, extra waterberging gecreëerd en indien nodig de capaciteit van poldergemalen vergroot. In het kader van de actualisatie van het Veiligheidsplan worden ook de deelsystemen aan een nader onderzoek onderworpen. Jaarlijks wordt ca. 10 miljoen geïnvesteerd in de vervanging van gemalen. In het kader van de watergebiedsplannen worden onderbouwde keuzes gemaakt over de koppeling van bemalingsgebieden bij renovatie en vervanging. Genoemde maatregelen worden zoveel mogelijk geïntegreerd in de watergebiedsplannen en integrale gebiedsontwikkelingen. Tevens wordt het oppervlak waterberging van de Friese boezem uitgebreid. Van de in totaal twintig watergebiedsplannen zijn er inmiddels twaalf opgesteld en negen vastgesteld; in 2014 volgen er vier. Voor zeven deelgebieden in de watergebiedsplannen worden in 2014 uitvoeringsplannen ter bestrijding van de 7

8 verdroging uitgevoerd. Nadat een watergebiedsplan is vastgesteld vindt herziening van de peilbesluiten plaats; in 2014 worden voor vijf gebieden nieuwe peilbesluiten opgesteld. De realisatie van het gemaal in Vijfhuizen gaat van start; de aanleg van de aan- en afvoerroute start in de winterperiode 2013/2014. De bouw van het gemaal is gepland in de periode tussen 1 april 2014 en 1 oktober VEENWEIDE Samen met de provincie en gebruikers van het gebied werkt Wetterskip Fryslân verder aan een toekomstvisie voor de veenweidegebieden. De belangrijkste knelpunten in het waterbeheer bij het huidige ruimtegebruik zijn inmiddels in kaart gebracht. In 2014 zal de visie worden opgesteld en vastgesteld. De visie wordt vertaald in beleidsregels, onder andere voor het beheer van hoogwatervoorzieningen. TOEKOMSTBESTENDIG WATERBEHEER In het kader van het opstellen van het is met het bestuur gesproken over mogelijke richtingen en kansrijke maatregelen vanuit het project Toekomstbestendig waterbeheer. Onderzocht wordt of de huidige, fijnmazige inrichting van het watersysteem op lange termijn wel houdbaar is en wat de mogelijkheden voor een robuust, duurzaam toekomstbestendig watersysteem zijn. De toekomstige betaalbaarheid van het watersysteem vormt een belangrijk element in dit onderzoek. STEDELIJK GEBIED Het waterschap is met veel gemeenten in gesprek over de overname van de uitvoering van het waterbeheer in het stedelijk gebied. Het streven is om binnen de kaders van het beleid tot overeenstemming te komen met de gemeenten. Als dit lukt worden in 2014 tien overeenkomsten op basis van het in 2011 vastgestelde beleid opgesteld. Met gemeenten waar een waterplan mee opgesteld is, maakt het waterschap in 2014 afspraken over de te realiseren opgaven uit het plan voor zover ze nog niet in uitvoering zijn. SCHOON WATER Met het programma Schoon water streeft Wetterskip Fryslân naar een optimale waterkwaliteit. Dit betekent oppervlaktewater met daarin zo weinig mogelijk verontreinigende stoffen en daarnaast een goede ecologische kwaliteit. Dit betekent dat plant- en diersoorten die van nature in bepaalde wateren voorkomen daar ook daadwerkelijk in kunnen leven. WATERKETEN Met het zuiveren van afvalwater in de 28 eigen rioolwaterzuiveringsinstallaties, wordt een belangrijke bijdrage aan de waterkwaliteit geleverd. Gestreefd wordt naar het steeds verder verhogen van prestaties van de zuiveringsinstallaties tegen zo laag mogelijke kosten. Dit betekent onder andere dat de energie-efficiëntie van de zuiveringsinstallaties wordt verhoogd. In 2014 worden hiervoor aanpassing gedaan aan de zuiveringsinstallaties Kootstertille (bellenbeluchting) en Drachten (aanpassing sliblijn). waarbij de rwzi meer energie produceert dan nodig is voor het eigen zuiveringsproces. In 2014 vindt de voorbereiding van het project slibverwerking plaats, op basis van de keuzes die eind 2013 zijn gemaakt. Ook samenwerking met de waterketenpartners is belangrijk voor het verhogen van de prestaties bij de uitvoering van onze zuiveringstaak. De voorbereidingen voor de pilot waterketenbedrijf met de gemeente Súdwest-Fryslân worden in 2014 afgerond. Het streven is dat de pilot medio 2014 van start gaat. In de pilot waterketenbedrijf worden de rioleringstaken van de gemeente Súdwest-Fryslân en zuiveringstaken van het waterschap in één organisatie ondergebracht. Daarnaast werken de Friese waterketenpartijen in 2013 samen in beheer en onderhoud, conform het uitvoeringsprogramma FBWK INRICHTING WATERSYSTEEM Ook in het watersysteem neemt Wetterskip Fryslân maatregelen voor het verbeteren van de waterkwaliteit. Vaak gaat het hierbij om inrichtingsmaatregelen zoals het aanleggen van natuurvriendelijke oevers en het vispasseer baar maken van gemalen, stuwen en sluizen. Met deze maatregelen geeft het waterschap voor een belangrijk deel invulling aan de verplichtingen vanuit de Kaderrichtlijn Water (KRW). In 2014 zijn deze maatregelen volop in uitvoering. Zo worden met de gemalen Vijfhuizen, Zwarte Haan/Miedemagemaal en Ezumazijl/Dongerdielen in drie grote prioritaire vismigratieknelpunten opgelost. Verder wordt in 2014 circa 45 kilometer natuurvriendelijke oever gerealiseerd, veelal binnen het programma Oevers & Kaden. In 2014 vindt ook besluitvorming over het (ontwerp)maatregelenpakket voor de volgende KRW-planperiode ( ) plaats, met een doorkijk naar Hierin worden nieuwe ontwikkelingen, kennis en innovaties meegenomen. EMISSIES EN WATERKWALITEIT Voor een goede waterkwaliteit is het voorkomen en beperken van emissies van groot belang. Het waterschap reguleert daarom lozingen en emissies van bijvoorbeeld bedrijven, huishoudens en de eigen zuiveringsinstallaties. Erfafspoeling zal in 2014 extra aandacht krijgen. Om te bepalen of het oppervlaktewater voldoet aan de eisen wordt de waterkwaliteit gemonitord. Door monitoring van trends worden effecten van het waterkwaliteitsbeleid zichtbaar gemaakt en opgaven inzichtelijk gemaakt. Ook vindt projectgewijze monitoring plaats. In 2009 t/m 2013 voerde Wetterskip Fryslân een teeltgerichte monitoring van de aanwezigheid van gewasbeschermings-middelen in het oppervlaktewater uit. In 2014 wordt deze monitoring geëvalueerd en een nieuw meetnet opgesteld. Speciale eisen aan de waterkwaliteit worden gesteld op officiële zwemlocaties. Hier gelden ook eisen ten aanzien van fecale verontreinigingen (bijvoorbeeld door de recreatievaart) en blauwalgen. Daarnaast worden eisen gesteld aan de inrichting, maar bijvoorbeeld ook aan communicatie. In 2014 stelt het waterschap voor de zwemwateren De Leijen, Eastermar en Yndijk verbeteringsplannen op. Hierin worden maatregelen uit de zwemwaterprofielen concreet gemaakt. Met het uitvoering geven aan de slibstrategie levert Wetterskip Fryslân een bijdrage aan het verder verhogen van de doelmatigheid. De slibstrategie is gericht op het realiseren van een nieuwe centrale slibverwerking en slibafzet per Hiermee krijgt Wetterskip Fryslân een energiefabriek, 8

9 ORGANISATIE BESTUURSPROGRAMMA Wetterskip Fryslân werkt ook in 2014 verder aan belangrijke speerpunten uit het bestuursprogramma, zoals innovatie, duurzaamheid, (internationale) samenwerking en organisatie ontwikkeling. Verder zet het waterschap in op het uitvoeren van het educatiebeleid en het invoeren van assetmanagement. Op alle fronten wordt voortdurend gewerkt aan de verbetering van de bedrijfsvoering. ORGANISATIEONTWIKKELING De organisatie werkt over de volle breedte aan het steeds verder verbeteren van de processen. Kleine en grote maatregelen worden doorgevoerd die bijdragen aan onder meer kostenbewustzijn, efficiency en klant- en resultaatgericht werken. In de hele organisatie is er een focus op het continu verbeteren, samenwerken en het uitbannen van verspilling en suboptimalisaties. Ook 2014 zal in het teken staan van het verder werken aan de concernvisie Samenstromen - inspiratie door ontmoeting, kracht in verbinding. In de concernvisie is aangegeven in welke richting de organisatie zich de komende jaren wil ontwikkelen. In het concernplan is uitgewerkt hoe het management dat de komende jaren wil doen en welke prioritering zij daarbij hanteert. Op deze manier wordt focus aangebracht en vindt de inzet van personeel en middelen zo effectief mogelijk plaats. Het jaar 2014 staat in het teken van de implementatie van een groot aantal processen zoals Inkoop Goederen en Diensten, Inkoop van Werken, Investerings werken en Beheer en Onderhoud Watersysteembeheer en Primaire keringen. Zo ontwikkelt Wetterskip Fryslân zich in een periode van vier jaar tot een procesgerichte organisatie die klaar is voor de toekomst. HERORIËNTATIE ORGANISATIE De afgelopen jaren is met de bevriezing van de personeelsbegroting een groot aantal maatregelen genomen op het gebied van personeel en personele budgetten. Daarbij is in sommige gevallen een zekere mate van onbalans ontstaan. Daarnaast is in het een stelpost opgenomen die door aanvullende organisatie ontwikkeling moet worden ingevuld. Al met al is daarmee de noodzaak ontstaan tot een heroriëntatie op de organisatie. Om de bezuinigingsdoelstelling gericht uit te voeren zijn eind 2013 via het traject Wetterskip in Balans veertien onderwerpen verkend waar mogelijk een structurele lastenverlaging gerealiseerd kan worden. Deze onderwerpen zijn aanvullend op het huidige organisatieontwikkelingsproces. Aanpassingen in de uitvoering van taken en de daarbij behorende omvang van de organisatie betekent ook dat het bedrijfsmodel, het besturingsmodel en de inrichting van de organisatie in 2014 in haar volle omvang tegen het licht wordt gehouden. Implementatie van de maatregelen leidt waarschijnlijk tot een reorganisatie. INNOVATIE EN DUURZAAMHEID Innovatie is één van de vijf speerpunten uit het bestuursprogramma. In 2014 is wederom 0,5 miljoen beschikbaar gesteld voor nieuwe innovatieprojecten. Er zijn vier projectthema s benoemd: duurzaamheid en kringlopen, optimalisatie zuiveren van afvalwater, innovaties in het watersysteem en maatschappelijke en sociale innovatie. Bij innovatieprojecten wordt samenwerking gezocht met onderwijsinstituten en bedrijfsleven. Met de duurzaamheidsstrategie die het waterschap in 2013 heeft vastgesteld wil Wetterskip Fryslân zich profileren als duurzame en groene organisatie. Dit wil Wetterskip Fryslân doen Zowel intern bij de eigen medewerkers, maar vooral ook extern bij ingelanden en andere betrokken organisaties. In 2014 wordt de duurzaamheidsstrategie inclusief uitvoeringsstrategie actief gecommuniceerd en geïmplementeerd in de werkprocessen. SAMENWERKING Wetterskip Fryslân blijft continue alert op samenwerkingsmogelijkheden. In 2014 zal Wetterskip Fryslân actief participeren in het proces van de zogenaamde Streekagenda s. In samenwerking met provincie, gemeenten en belangenorganisaties worden de gebiedsopgaven uitgewerkt in concrete integrale projecten waarbinnen water in al zijn facetten aandacht krijgt. In 2014 vindt, in samenwerking met de provincie Fryslân en de gemeenten in Fryslân, de formele overdracht van het vaarwegbeheer plaats. Wetterskip Fryslân wordt vaarwegbeheerder voor de E- en de F-vaarwegen. De samenwerking wordt voortgezet om een goed en efficiënt vaarwegbeheer te waarborgen. Daarnaast worden in 2014 bestaande samenwerkingsinitiatieven verder ontwikkeld en vormgegeven, zoals de oprichting van een waterketen bedrijf met de gemeente Súdwest- Fryslân, het onderzoek naar samenwerking met gemeenten op de belastingheffing en invordering, het onderzoek naar samenwerking tussen laboratoria van Wetterskip Fryslân en Vitens, inkoopsamenwerking met andere overheden en de oprichting van de regionale milieudienst FUMO, en nog vele andere initiatieven. Wetterskip Fryslân neemt, ook in 2014, op internationaal gebied deel aan twee projecten. In het sanitatieproject Mozambique werkt het waterschap samen met de provincie Fryslân, een groot aantal Friese gemeenten en Vitens. En het waterschap ondersteunt in het project Ara-SUL Mozambique het meest zuidelijke waterschap in Mozambique op het gebied van dijkbeheer, zoetwaterbeheer en strategische planvorming. EDUCATIEBELEID Het educatiebeleid krijgt gestalte door het uitvoeringsplan Wetterskip Fryslân ontplooit activiteiten met onderwijsinstellingen zoals het Centre of Expertise Watertechnology (CEW) en het Centrum Innovatief Vakmanschap Water (CIV). Het bezoekerscentrum ir. D.F. Woudagemaal blijft belangrijk speerpunt voor educatie aan jongeren en hun kennismaking met het waterschaps werk. Het verstrekken van studiebeurzen en het verlenen van trainee ships stimuleert de keuze voor wateropleidingen. ASSETMANAGEMENT De invoering van assetmanagement de komende jaren draagt bij aan het realiseren van een optimale balans tussen operationele prestaties, financiële prestaties en risico s voor alle kapitaalgoederen (assets) van Wetterskip Fryslân. Projectmatig en planmatig beheer van de vaste activa van het waterschap wordt organisatiebreed ingevoerd. Assetmanagement biedt ook een handelingskader voor toekomstige investeringsvraagstukken. De gehele levenscyclus van een asset, aanschaf, beheer en (groot) onderhoud tot aan de ontmanteling wordt daarbij in beschouwing genomen. Op basis van een Plan van Aanpak wordt Assetmanagement opgezet en de komende jaren in de organisatie geïmplementeerd. 9

10 LASTEN In 2014 zijn de netto lasten in totaal 127,8 miljoen. Voor het bepalen van de belastingopbrengsten zijn de netto lasten verdeeld over de taken Watersysteembeheer en Zuiveringsbeheer. NETTO LASTEN NAAR TAAK (bedragen x 1 miljoen) Begroting Begroting Meerjarige doorkijk Programma / taak 2013* Watersysteembeheer 77,6 80,3 81,3 83,9 87,1 88,2 89,6 Zuiveringsbeheer 46,7 47,2 46,5 46,5 48,5 50,3 52,2 Totaal netto lasten 124,3 127,5 127,8 130,3 135,6 138,5 141,7 Onttrekking uit bestemmingsreserve -3,0-2,6-3,1-2,4-2,4-2,4-0,1 Netto lasten exclusief lasten gedekt door bestemmingsreserves 121,3 124,9 124,7 127,9 133,2 136,1 141,7 * Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging De optelling kan afwijken als gevolg van afrondingsverschillen. Ten opzichte van de begroting 2013 zijn de totale netto lasten, exclusief lasten gedekt door bestemmingsreserves, 3,4 miljoen (2,8%) hoger. De grootste oorzaken van de lastenstijging ten opzichte van de begroting 2013 zijn: Hogere afschrijvingslasten van 1,3 miljoen. Autonome ontwikkelingen (inflatie en effect cao, zie paragraaf 3.2) van circa 2,3 miljoen. Toename van de rentelasten van 1,4 miljoen. en getroffen in het die, voordat ze een besparing opleveren, incidenteel een kostenverhogend effect hebben voor totaal 0,9 miljoen. Lastendalingen zijn bewerkstelligd door onder meer: Invoeren van ombuigingen vanuit het voor 1,8 miljoen. Voor 1,4 miljoen eerder invulling geven aan opgenomen stelposten. Dit heeft voor 2014 een lasten verlagend effect. Vanaf 2015 wordt dit ingezet ter dekking van de stelposten. In onderstaand tabel zijn de netto lasten per programma weergegeven: NETTO LASTEN NAAR PROGRAMMA (bedragen x 1 miljoen) Begroting Programma / taak 2013* 2014 Waterveiligheid 18,1 19,3 Voldoende water 41,2 43,3 Schoon water 45,2 43,5 Organisatie 19,8 21,8 Totaal 124,3 127,8 * Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging In de paragrafen 2.1 tot en met 2.4 is per programma opgenomen wat de belangrijkste oorzaken zijn van een stijging of daling van de netto lasten ten opzichte van de begroting

11 BELASTINGEN Belastingopbrengsten zijn de belangrijkste inkomsten van Wetterskip Fryslân. De belastingen worden bepaald voor de taken Watersysteem - beheer en Zuiveringsbeheer. In onderstaande tabel zijn de netto belastingopbrengsten per taak weergegeven. NETTO BELASTINGOPBRENGSTEN PER TAAK (bedragen x 1 miljoen) Begroting Begroting Meerjarige doorkijk Programma / taak 2013* Watersysteembeheer 73,7 76,5 79,5 82,6 85,8 89,2 Zuiveringsbeheer 45,5 46,3 47,4 48,5 49,6 50,9 Totaal 119,1 122,8 126,9 131,1 135,5 140,1 * Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging De belastingopbrengst neemt met 3,7 miljoen toe als gevolg van de in het vastgestelde belastingopbrengststijging. In onderstaande tabel is aangegeven welke belastingopbrengststijgingen zijn gehanteerd. Deze komen overeen met de belastingopbrengststijgingen gehanteerd in het Begroting Meerjarige doorkijk Programma / taak Watersysteembeheer 3,9% 3,9% 3,9% 3,9% 3,9% Zuiveringsbeheer 2,1% 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% De opgenomen belastingopbrengststijgingen ná 2014 zijn gebaseerd op de stijgingspercentages in bovenstaande tabel en worden jaarlijks afzonderlijk door het algemeen bestuur bij de begrotingsbehandeling van het desbetreffende jaar definitief vastgesteld. Op basis van de benodigde belastingopbrengsten en de heffingseenheden worden via de kostentoedeling de tarieven voor de verschillende categorieën bepaald. Onderstaande tabel toont wat dit betekent voor de verschillende modelsituaties. Bij het doorrekenen van de heffing modelsituaties wordt gebruik gemaakt van aannames met betrekking tot de ontwikkeling van de heffings eenheden. Met betrekking tot de eenheid WOZ-waarde is de laatste jaren sprake van een waardedaling. Voor de berekening van de lastendruk is rekening gehouden met een WOZ-waardedaling van 6,2%. HEFFING MODELSITUATIES (bedragen in ) Heffing Heffing Toename Stijging ( ) (%) Meerpersoonshuishouden (eigen woning) 343,23 336,86 6,37 1,9% Meerpersoonshuishouden (huurwoning) 241,97 233,51 8,46 3,6% Agrarisch bedrijf (zonder woning) 3.976, ,41 58,96 1,5% MKB-bedrijf (zonder woning) 699,33 696,64 2,69 0,4% Natuur 86,00 90,20-4,20-4,7% Wegbeheerder (1.000 ha wegen) , , ,00 69,4% Het algemeen bestuur heeft op 15 oktober de kostentoedelings verordening vastgesteld voor begrotingsjaar 2014 en verder. Bovenstaand overzicht is gebaseerd op de nieuwe kostentoedeling. Het een en ander wordt toegelicht in paragraaf

12 JAARRESULTAAT Bij de bepaling van het jaarresultaat wordt onderscheid gemaakt tussen het resultaat voor onttrekking en na onttrekking uit de bestemmingsreserves. Het resultaat na onttrekking komt ten laste van de algemene reserves. In onderstaande tabel zijn de jaarresultaten weergegeven. JAARRESULTAAT (bedragen x 1 miljoen) Begroting Begroting Meerjarige doorkijk Programma / taak 2013* Netto lasten 124,3 127,8 130,3 135,6 138,5 141,7 Netto belastingen 119,1 122,8 126,9 131,1 135,5 140,1 Jaarresultaat voor onttrekking -5,1-5,0-3,5-4,5-3,0-1,6 Onttrekking overige bestemmingsreserves 3,0 3,1 2,4 2,4 2,4 0,1 Jaarresultaat na onttrekking -2,1-2,0-1,1-2,1-0,6-1,6 * Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging De optelling kan afwijken als gevolg van afrondingsverschillen. Met betrekking tot het begrotingsjaar 2014 is het jaarresultaat voor onttrekking - 5,0 miljoen. Na de onttrekking uit de bestemmingsreserves Algemene reserve watersysteembeheer ,00 resteert een jaarresultaat van - 2,0 miljoen Zoals meerjarig begroot is, wordt gedurende de gehele -periode ( , ) - 7,3 miljoen onttrokken aan de algemene reserve Ontwikkeling algemene reserve 10, In onderstaande tabel wordt het verloop van de algemene reserves (algemene reserves en egalisatiereserves) weergegeven. 5,00 0 Algemene reserve taak watersysteembeheer (bedragen x 1 miljoen) begroting 2014 begroting beg Begroting Meerjarige doorkijk Programma / taak Stand per 1 januari 17,4 15,4 13,5 11,4 11,4 Mutatie -1,9-2,0-2,1 0,0-0,3 Stand per 31 december 15,4 13,5 11,4 11,4 11,1 12,1 Stand per 31 december Norm In het is er voor gekozen om de beschikbare algemene reserve zodanig in te zetten dat deze bijdraagt aan de overgang naar een structureel sluitende begroting en een jaarlijkse belastingopbrengststijging van 3,9%. Ondanks de afname van de algemene reserve ten opzicht van het met 1 miljoen per 2018, als gevolg van het temporiseren van de bijdrage voor de effluentlozing, wordt in de begroting nog steeds voldaan aan de genoemde uitgangspunten. Met betrekking tot het begrotingsjaar 2014 is het jaarresultaat taak watersysteembeheer - 1,9 miljoen waarvoor inzet van de algemene reserve nodig is. Zoals meerjarig begroot is de stand van de algemene reserve eind 2018 is 11,1 miljoen. Dat is 1,0 miljoen lager dan opgenomen in het

13 Algemene reserve taak zuiveringsbeheer (bedragen x 1 miljoen) Begroting Meerjarige doorkijk Programma / taak Stand per 1 januari 3,7 3,7 4,5 4,5 3,9 Mutatie 0,0 0,9 0,0-0,6-1,3 Stand per 31 december 3,7 4,5 4,5 3,9 2,6 2,1 Vanaf 2011 (ten behoeve van het ) wordt het meerjarenperspectief op hoofdlijnen gemaakt. Het heeft daarbij een globaal karakter en dient als kader voor de uitwerking van de begroting. Met betrekking tot het begrotingsjaar 2014 is het jaarresultaat taak zuiverings beheer 0,0 miljoen Zoals meerjarig begroot is de stand van de algemene reserve eind 2018 is 2,6 miljoen. Dat is 0,5 miljoen hoger dan opgenomen in het , , , , Algemene reserve zuiveringsbeheer , begroting 2014 begroting begroting 2014 begroting Stand per 31 december Norm De stand van de algemene reserve per 31 januari 2018 komt uit op 2,6 miljoen. Hiermee wordt voldaan aan de minimum norm voor de stand van de algemene reserve (die 2 miljoen bedraagt). De stand van de algemene reserve zal tot 2023, bij het handhaven van een jaarlijkse belastingopbrengststijging van 1,5% met ingang van 2019, rond de norm zijn. Na 2023 zal de stand van de algemene reserve geleidelijk toe nemen. Uiteraard is de ontwikkeling van de algemene reserve sterk afhankelijk van de gehanteerde belastingopbrengststijging en de lastenontwikkeling van de komende jaren. 13

14 1. MISSIE EN VISIE MISSIE Wetterskip Fryslân: Wil bekend zijn en worden gewaardeerd als een goed functionerend waterschap dat in interactie met publieke en private partners zijn taken adequaat uitvoert. Is binnen het eigen beheergebied de functionele overheid die gaat over water en watergerelateerde zaken. Verzorgt het integraal beheer van de watersystemen, de waterkeringen en de waterzuivering. Voert zijn taken milieubewust en klantgericht tegen zo laag mogelijke kosten uit en zorgt daarmee voor een veilig Fryslân en Westerkwartier in de zin van het voorkomen van overstromingen en wateroverlast. Draagt bij aan een duurzaam leefmilieu, waarin goed gewoond, gewerkt en gerecreëerd kan worden en waarin de kwaliteiten van natuur en landschap worden gediend. Deze missie vindt zijn weerslag in de slogan: Wetter jout de romte kwaliteit. VISIE Wetterskip Fryslân is binnen het eigen beheergebied de functionele overheid die gaat over water en watergerelateerde zaken. Op watergebied is Wetterskip Fryslân de gesprekspartner voor andere publieke en private partijen en maatschappelijke organisaties. Het waterschap staat midden in de samenleving en is zich nadrukkelijk bewust van de omgeving waarin het functioneert. Wetterskip Fryslân voert zijn wettelijke taak als functionele overheidsorganisatie milieu- en kostenbewust uit, gericht op een intensieve en betrouwbare samenwerking met alle partners in het landelijke en bebouwde gebied. De burgers en bedrijven in het beheergebied van Wetterskip Fryslân kunnen het waterschap vertrouwen en aanspreken op doelmatig, efficiënt en kostenbewust beheer. Wetterskip Fryslân heeft doelgerichte ambities en voert zijn werk open en klantgericht uit. Het bestuur heeft respect voor de deskundigheid en inzet van de medewerkers van de organisatie. Een belangrijke taak van Wetterskip Fryslân is de zorg voor de veiligheid in het beheergebied. Daarnaast is er veel aandacht voor integraal water beheer in het landelijk en stedelijk gebied. Bij integraal waterbeheer gaat het om de duidelijke relaties tussen waterkeringbeheer, waterkwaliteits- en waterkwantiteitsbeheer en tussen het grond- en oppervlaktewaterbeheer. Bij het optimaal kunnen realiseren en handhaven van de verschillende gebruiksfuncties in het werkgebied van Wetterskip Fryslân spelen die relaties in een integrale afweging een belangrijke rol. Integraal waterbeheer brengt met zich mee dat de verschillende organisaties die met het waterbeheer te maken hebben elkaar informeren en goed met elkaar samenwerken. Dat betekent dat er een goede afstemming plaatsvindt tussen het waterbeleid, het ruimtelijke ordeningsbeleid en het natuurbeleid. Vooral de rol van water in de ruimtelijke ordening moet veel aandacht krijgen door bestuurlijk overleg, watertoetsen en dergelijk. In de verschillende plannen (provinciaal Waterhuishoudingsplan, Streekplan, Waterbeheerplan, watergebiedsplannen en gemeentelijke waterplannen) komen de gevolgen van de klimaatverandering, zoals zeespiegelstijging en verandering van neerslagpatronen, steeds meer centraal te staan. Wetterskip Fryslân wil vanuit zijn deskundigheid daarvoor bouwstenen aandragen, onder andere in het op te stellen stroomgebiedbeheerplan. Dat geldt ook voor alle maatregelen die nodig zijn om de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) uit te voeren. 14

15 2. WATERSCHAPSTAKEN 2014 Wetterskip Fryslân zet zich in voor de volgende programma s: Waterveiligheid, Voldoende water, Schoon water en Organisatie. In dit hoofdstuk zijn de verschillende maatregelen per programma verder uitgewerkt. 2.1 WATERVEILIGHEID Wetterskip Fryslân beschermt de inwoners tegen overstromingen. Het waterschap zorgt er dan ook voor dat de primaire waterkeringen sterk en betrouwbaar zijn. Ook moeten de kaden en oevers het water vanuit de boezem goed kunnen tegenhouden. ONS DAGELIJKS WERK Dagelijks wordt het beheer gevoerd over de volgende waterkeringen: Langs het IJsselmeer en Waddenzee Op de Waddeneilanden Ameland, Terschelling en Schiermonnikoog Langs de Friese/Groninger Westerkwartier boezem 164 km 43,5 km km Het beheer bestaat onder andere uit het uitvoeren van onderhoudswerkzaamheden en verbeterprojecten, toezicht houden en ontheffingen verlenen. Daarnaast wordt de muskusratten bestrijding uitgevoerd. In deze paragraaf leest u welke maatregelen Wetterskip Fryslân in 2014 neemt voor de waterveiligheid en de kosten daarvan. Het is de uitwerking van de eerste jaarschijf van het programma Waterveiligheid, zoals opgenomen in het Meerjarenperspectief Belangrijkste doelen 2014 voor het programma waterveiligheid: Uitvoeren van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) 2 in Fryslân. In dit programma zitten elf dijkverbeteringsprojecten voor een totaal investeringsbedrag van 127 miljoen. Doel van dit programma is veiligheid bieden aan allen die in Fryslân wonen, werken en recreëren. Dit gebeurt op basis van de veiligheidsnormen uit de Waterwet. Er moeten nog drie projecten gerealiseerd worden: Ameland, Waddenzeedijk Friese Kust en Lemmer. Alle projecten zijn of komen in 2014 in de aanbestedingsfase. Op basis van de derde veiligheidstoets staat Wetterskip Fryslân voor de taak 63 kilometer dijk te versterken in het Nieuw Hoogwaterbeschermingsprogramma (nhwbp). De werken zijn in de tijd geprioriteerd en de uitvoering van de eerste werken start in Voorafgaand aan de uitvoering start in 2014 de integrale verkenning Waddenzeedijken voor geheel dijkring 6. Denk hierbij aan onder andere een combinatie van dijkversterkingen met kwelders, overslagbestendige dijken, brede dijken, innovatieve dijken en zandsuppleties. In 2014 adviseert de Deltacommissaris het kabinet. Wetterskip Fryslân zorgt mede voor een Friese inbreng voor deze deltabeslissingen. De belangrijkste beslissingen zijn die over de veiligheidsnormering, zoetwatervoorziening en het IJsselmeerpeil. Hierbij wordt specifiek aandacht gevraagd voor de waterveiligheid en de aspecten die voor het waterschap van belang zijn. Afronden van circa 74 kilometer van het herstelprogramma Oevers en Kaden. Daarmee ligt het herstelprogramma goed op koers naar het einddoel: alle kaden moeten in 2029 op de vereiste hoogte zijn gebracht. In 2014 doet Wetterskip Fryslân onderzoek naar een geactualiseerde normering voor regionale waterkeringen. Het beleid lokale voor lokale kaden wordt in 2014 nader uitgewerkt. Hierbij wordt onder andere de vraag beantwoord of normering van de lokale kaden noodzakelijk is. De maatregelen Beheerinstrumenten lokale kaden en Inspectie lokale kaden worden in 2015 respectievelijk 2016 opgepakt. In 2014 wordt verder gewerkt aan het stabiliseren van de muskusrattenpopulatie. De doelstelling is om in 38 van de 40 vangstgebieden aan de onder controle doelstelling van 0,25 vangsten per uur te voldoen. Door de populatie aantallen laag te houden, hoeven minder ratten gevangen te worden en verloopt de muskusrattenvangst voor Wetterskip Fryslân zo efficiënt mogelijk. Als in 2014 de rattenpopulatie hetzelfde beeld vertoont wordt het aantal fte s in stand gehouden. De verwachting is dat dit ten opzichte van de eerder bepaalde basisbezetting haalbaar is door het gebruik van efficiëntere vangstmethoden, de inzet van de app. mobiele vangstregistratie, het toepassen van quads en een flexibele inzet van personeel. De bezetting is na een forse daling in de afgelopen jaren op een minimaal niveau gekomen en Wetterskip Fryslân opereert op het scherpst van de snede tussen het aantal vangsten en de personele inzet. Daarmee is het waterschap toegegroeid naar een landelijk leidende positie. enpakket : Vanwege de omvang van de financiële opgaven hebben het algemeen bestuur en dagelijks bestuur in het voorjaar van 2013 een uitgebreid keuzeproces met elkaar doorgemaakt. Daarbij was het doel om de lastenstijging voor de ingelanden zoveel als mogelijk te beperken. Hier is een omvangrijk pakket aan maatregelen uit voort gevloeid (maatregelenpakket , zie bijlage 8). Op het gebied van waterveiligheid zijn onder andere de volgende maatregelen financieel meegerekend in de begroting 2014: Extensiveren onderhoud primaire keringen. Toepassing veiligheidsklassen regionale boezemwaterkering. Voor aanvullende informatie met betrekking tot het maatregelenpakket waterveiligheid wordt verwezen naar het (paragraaf 1.2, maatregelenpakket waterveiligheid). 15

16 In onderstaande tabellen staat een samenvatting van de netto lasten en de investeringen van het programma Waterveiligheid. NETTO LASTEN PROGRAMMA WATERVEILIGHEID (bedragen x 1 miljoen) Begroting Programma 2013* 2014 Waterveiligheid 18,1 19,3 * Cijfers begroting 2013 zijn de cijfers inclusief de eerste begrotingswijziging De stijging van de netto lasten met 1,2 miljoen wordt met name veroorzaakt door: Een stijging van de afschrijvingslasten (van 0,8 miljoen) met name als gevolg van de oever- en kaden projecten. Een autonome stijging van de lasten (inflatie, hogere energielasten en cao-ontwikkeling). KREDIETPORTEFEUILLE PROGRAMMA WATERVEILIGHEID (bedragen x 1 miljoen) Na advies van de deltacommissaris is het vervolgens aan de Tweede Kamer om tot vaststelling van de deltabeslissingen over te gaan. Eén van de belangrijkste deltabeslissingen gaat over waterveiligheid (de nieuwe normering). Vanaf 2015 gaat het deltaprogramma van de beleidsvormende fase over in de uitvoeringsfase. In elk geval komt er een deltaplan waterveiligheid gericht op maatregelen om Nederland in de toekomst conform de normering te beschermen tegen overstromingen. Het nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma (nhwbp) maakt onderdeel uit van deze uitwerking. Daarnaast krijgen de onderzoeken die nog nodig zijn voor een goede aanpassing aan de klimaatverandering een plaats. Daarbij gaat het om de aangepaste strategie zand (leren om met zand op termijn ook de zandhonger van de Waddenzee te compenseren) en de monitoring van de Waddenzee (om meer over de werking van het Waddensysteem te leren). PK 8: Overdracht zandige kust Waddeneilanden Het besluit over overname, onder voorwaarden, van het beheer en onderhoud van de primaire waterkeringen op de vier Friese Waddeneilanden is genomen. Wetterskip Fryslân neemt het primaire waterkeringbeheer op de Friese Waddeneilanden over van het Rijk. Begroting 2014 Overname van het beheer van de primaire zeedijk op Vlieland. Bruto Netto Totaal kredieten per 01/01/14 107,7 32,5 start voltooid Vrij te geven kredieten 43,8 18,6 Af te ronden kredieten -22,6-21,4 Totaal kredieten per 01/01/15 128,8 29,6 In paragraaf 3.7 worden de investeringen verder toegelicht PRIMAIRE WATERKERINGEN PK 7: Deltaplan Veiligheid, Kust en Waddengebied Ook bij te verwachten klimaatveranderingen moet veilig werken, wonen en recreëren mogelijk blijven. Bestuurlijke inbreng in de integraal en gebiedsgericht te formuleren maatregelen voor de Waddenzee en de toekomstige waterveiligheid binnen het Deltaprogramma. Een bestuurlijke en een beperkte ambtelijke inbreng in de voorstellen voor deltabeslissingen over de waterveiligheid. afgerond In 2014 adviseert deltacommissaris het kabinet over deltabeslissingen. Vanuit de regionale deltaprogramma s worden deze voorzien van een bestuurlijke en ambtelijke inbreng. In 2014 wordt het overleg met het Rijk gestart over de overname van de primaire zeedijk op Vlieland. Rijkswaterstaat wil zelf het beheer van de primaire duinwaterkering blijven voeren. Hierdoor zal de overdracht van de primaire duinwaterkering op Vlieland, Terschelling, Ameland aan Wetterskip Fryslân niet meer plaatsvinden. Wel kan de overdracht van het primaire waterkeringbeheer van de zeedijk naar Wetterskip Fryslân plaatsvinden. In 2014 starten de gesprekken met Rijkswaterstaat over de wijze waarop en de voorwaarden waaronder dit plaats kan vinden. De overdracht wordt, onder voorwaarden, uiterlijk in 2015 afgerond. PK 9: Overdracht Nieuwe Bildtdijk, Koedijk en Âlddyk Overdracht van het eigendom, beheer en onderhoud van de voormalige keringen met daarbij aandacht voor de cultuurhistorische waarde van deze eeuwenoude zeedijken en coupures. Wetterskip Fryslân werkt aan de overdracht aan derden. Afhankelijk van interesse bij derden wordt het eigendom, beheer en onderhoud van de Nieuwe Bildtdijk, de Koedijk en Âlddyk overgedragen. voltooid 16

17 De feitelijke overdracht aan derden van eigendom, beheer en onderhoud van de voormalige keringen Nieuwe Bildtdijk, de Koedijk en Âlddyk. Dit onder voorwaarde van de acceptatie van het aanbod door derden. De provincie heeft in het Waterhuishoudingsplan Fryslân aangegeven dat de Nieuwe Bildtdijk en de Âlddyk geen waterkerende functie meer hebben. In de afgelopen jaren zijn de mogelijkheden en kansen in beeld gebracht om het beheer en onderhoud over te dragen. PK 10: Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP2) dijken en kunstwerken Het bieden van veiligheid aan allen die wonen, werken en recreëren in het beheergebied, op basis van de veiligheidsnormen uit de Waterwet. Voorbereiding en uitvoering van dijkverbeteringen aan de primaire waterkeringen (37,9 kilometer) en kunstwerken (vijf stuks) die in de tweede veiligheidstoetsing onvoldoende scoorden. Het aantal kilometers te verbeteren dijk: Het aantal verbeterde kunstwerken in de primaire kering: In 2014 worden drie projecten voortgezet: Voor de dijk van Ameland (16,6 kilometer) is een integrale verbetering voorbereid met een mer-procedure. In 2014 wordt de aanbestedingsprocedure doorlopen. Voor het project Waddenzeedijk Friese Kust (13,2 kilometer steenbekleding) wordt de planfase afgerond en wordt gestart met de aanbestedingsfase. Voor het project Lemmer kleibekleding en piping (2,7 kilometer) wordt de planfase afgerond en wordt gestart met de aanbestedingsfase. PK 13: Pilot distelbestrijding Minder gebruik van bestrijdingsmiddelen op de primaire waterkeringen. Een pilot met handmatige distelbestrijding wordt uitgevoerd gedurende vier jaar. De pilot distelbestrijding is geëvalueerd. tussen evaluatie 1 telronde en 1 vegetatie inventarisatie en eindrapportage 5,4 km en 5 kunstwerken geen 13,2 2,7 km 0 km 16,6 km Een eindevaluatie over het effect van chemische en niet-chemische bestrijding wordt eind 2014 aangeboden aan het algemeen bestuur. Primaire waterkeringen - of kunstwerken in de primaire waterkering - die in de tweede landelijke veiligheidstoetsing onvoldoende scoorden, zijn opgenomen in het Hoogwaterbeschermings-programma (HWBP-2). De waterschappen bereiden deze werken voor en voeren ze uit en het Rijk financiert de dijkverbeteringen. Vanwege het kostenaspect is in het besloten de pilot te stoppen. Om de effecten van de pilot wel inzichtelijk te maken wordt bij Molkwerum tot en met 2015 een jaarlijkse telronde uitgevoerd en in 2015 de tweejaarlijkse vegetatie inventarisatie afgerond met een eindrapportage. Wetterskip Fryslân voert elf verbeteringsmaatregelen uit aan de primaire waterkeringen. In onderstaand tabel is de herziene planning van deze elf verbeteringsmaatregelen opgenomen. Dit gebeurt binnen de projectorganisatie HWBP-Fryslân. Het totale investeringsprogramma bedraagt ca. 110 miljoen. Planning HWBP2-projecten Projecten 1 Ameland 2 Terschelling 3 Johan Frisosluis 4 Waddenzeedijk 5 Riensluis Lemmer 6 Havendam Stavoren/Lemmer 7 Steenbekleding Stavoren 8 IJsselmeer kleibekleding & piping 9 Oude zeesluis Stavoren 10 Inlaat Tacozijl 11 Inlaat Teroelsterkolk Legenda: Verkenning Planstudie Realisatie Afgerond 17

18 PK 19: Opstellen beheervisie duinwaterkeringen Een beheervisie voor primaire duinwaterkeringen. Het ontwikkelen van een beheervisie voor de primaire duinwaterkeringen. combinatie van dijkversterkingen met kwelders, overslagbestendige dijken, brede dijken, innovatieve dijken en zandsuppleties. De resultaten van de POV Waddenzee vormen het startpunt voor de individuele projecten vanaf OEVERS EN KADEN Het uitvoeren van onderzoek dat als basis dient voor een beheervisie duinwaterkeringen. OK 1: Veiligheidstoets start voltooid De regionale boezemkaden voldoen aan de provinciale veiligheids normen uit het Waterhuishoudingsplan en de provinciale Waterverordening. Er wordt een beheervisie opgesteld voor Schiermonnikoog. Daar is de duinwaterkering in beheer bij Wetterskip Fryslân. In de beheervisie duinwaterkeringen wordt het beheer van Wetterskip Fryslân nader uitgewerkt. Doordat de overdracht van de primaire duinwaterkeringen op Vlieland, Ameland en Terschelling niet plaats zullen vinden (zie PK 8), is het toepassingsbereik alleen het duingebied van Schiermonnikoog. PK 20: Verkenning nieuw Hoogwaterbeschermingsprogramma (nhwbp) dijken en kunstwerken Het bieden van veiligheid aan allen die wonen, werken en recreëren in het beheergebied, op basis van de veiligheidsnormen uit de Waterwet. De verkenning opstellen voor dijkverbeteringen aan de primaire waterkeringen (63 kilometer) en verbetering van kunstwerken (acht stuks) die in de derde veiligheidstoetsing onvoldoende scoorden. In dijkring 6 verband starten met de Project Overstijgende Verkenning Waddenzee. opstellen Plan van aanpak POV fase 1 In 2014 start de POV-fase 1 (Project Overstijgende Verkenning) met als doel om met een (brede) vertegenwoordiging van de vele stakeholders in het Waddenzeegebied in gesprek te gaan en vervolgacties voor de POVfase 2 (2015, 2016 en 2017) concreet te maken. Op basis van de derde veiligheidstoets staat Wetterskip Fryslân voor de taak 63 kilometer dijk te versterken in het nhwbp. In 2012 startte het waterschap met de verkenning van deze opgave, mede omdat ontwerpvoorwaarden ten opzichte van toetsing zijn gewijzigd. De eerste scope van onze projecten is in 2013 bepaald. In het is circa 20 kilometer geprogrammeerd. In het kader van het eerste landelijke programma nhwbp werken de waterschappen binnen dijkring 6 (Noorderzijlvest, Hunze en Aa s en Wetterskip Fryslân) in 2013 aan het opstellen van het Plan van Aanpak voor de Projectoverstijgende Verkenning Waddenzee (POV). Het doel van de POV is - vooruitlopend op de daadwerkelijke start van de dijkversterkingsprojecten - één project overstijgende verkenning uit te voeren voor de Waddenzee. In deze verkenning wordt onderzocht of er generieke, breed toepasbare oplossingsrichtingen zijn die toepasbaar zijn binnen dijkring 6, maar mogelijk ook landelijk. Denk hierbij aan onder andere een In 2015 wordt veiligheidstoetsing van de risicovolle boezemkaden volgens de Leidraad Toetsing Veiligheid Regionale Waterkeringen afgerond met de DAM- methode. Stabiliteitstoets eind 2015 gereed. hoogtetoets uitvoering afronding Wat doen/ bereiken we in 2014? Vanaf 2014 voert Wetterskip Fryslân de stabiliteitstoets van de regionale boezemkaden uit. Deze toets wordt in 2015 afgerond. In 2013 is de hoogtetoets afgerond. In 2014 en 2015 voert het waterschap de stabiliteitstoets uit. De stabiliteitstoets wordt eind 2015 afgerond. Daarmee is de toetsing compleet en kan deze in de eerste helft van 2016 aan het bestuur en aan de provincies Fryslân en Groningen gerapporteerd worden. OK 3: Herstelprogramma Oevers en Kaden De regionale boezemwaterkeringen (stedelijk en landelijk gebied) voldoen in 2029 aan de provinciale veiligheidsnormen uit het Waterhuishoudingsplan en de provinciale Waterverordening. Het voorbereiden en uitvoeren van het herstelprogramma Oevers en Kaden. De restopgave na 2014 is 271 kilometer. Het aantal kilometer verbeterde boezemkaden. t/m Wat doen/ bereiken we in 2014? In 2014 wordt 74 kilometer oever en kade opgeleverd in verschillende projecten. Dit is het resultaat van projecten waarvoor de afgelopen jaren krediet is verstrekt. In de begroting van 2014 is 13,1 miljoen krediet opgenomen voor Oevers en Kaden. Hiermee kan 30 tot 35 kilometer aan kaden worden hersteld in 2014 en de jaren daarna. De uitvoering van de projecten richt zich in 2014 en 2015 met name op de te verbeteren waterkeringen in de gebieden in veiligheidsniveau 4 (zijnde het niveau met de hoogste risiconorm). Ook gaan we verder met de aanpak van de waterkeringen in het bebouwd gebied. Door het na 2014/2015 sterk verminderen van het uitvoeringskrediet O&K volgens leidt dit tot een dalende trend in het aantal te realiseren verbeterde oevers en kaden (gemiddeld 15 kilometer per jaar van 2017 tot en met 2019). 18

19 Oevers en kaden OK 6: Veiligheidsklassen regionale keringen De provinciale veiligheidsnormen uit het Waterhuishoudingsplan en de provinciale Waterverordening zijn afgestemd op de overstromingsrisico s van de deelsystemen. Een onderzoek of aanpassing van de veiligheidsklassen voor regionale keringen op basis van overstromingsrisico s kansrijk is. Rapportage over het onderzoek naar de mogelijkheid om op basis van overstromingsrisico s de veiligheidsklassen van regionale kaden aan te passen. KM Totaal gerealiseerd en geprognostiseerd onderzoek en besluitvorming Toelichting grafiek In de grafiek is de realisatie en de uitkomst van de strategische programmering opgenomen. Het is van zelfsprekend dat niet in elk jaar de gemiddelde productie wordt gehaald. Daarvoor zijn de investeringsprojecten te divers. Bij Oevers en Kaden zit de productie boven de gemiddelde koers; dit wordt veroorzaakt doordat bij deze projecten ook de opgave van de KRW moet worden gerealiseerd. Door het na 2015 verminderen van het uitvoeringskrediet Oevers en Kaden, volgens het , leidt dit tot een dalende trend in het aantal te realiseren verbeterde oevers en kaden (gemiddeld 15 kilometer van 2017 tot en met 2029), waarbij de doelstelling in 2029 gehaald gaat worden. OK 5: Oeverinrichting en bescherming Doelmatig beheer en onderhoud, oeverinrichting en bescherming oevers Friese Boezem. Het inventariseren en vervolgens evalueren van de doelmatigheid van het beheer en onderhoud van oevers en van de huidige oeverinrichting en -bescherming. Verkenning en globale inventarisatie en analyse oevers vaarwegen. inventarisatie gereed evaluatie en analyse gereed Evaluatie opstellen en bespreken met bestuur. Provincie en waterschap willen in 2014 gezamenlijk een verkenning doen naar het oeverbeheer langs vaarwegen. Deze zal bestaan uit een globale inventarisatie en analyse. Uitkomst van de analyse is bepalend voor eventuele verdere aanpak. Aan de hand van inventarisaties van de oevers én te maken afspraken moet mét de geformuleerde uitgangspunten uit de evaluatie en analyse een beeld worden geschetst van de toekomstige opgave voor Wetterskip Fryslân aan beheer & onderhoud van de oevers. Wat doen/ bereiken we in 2014? In 2014 doet Wetterskip Fryslân onderzoek naar overstromingsrisico s bij kadedoorbraken in het beheergebied. Als de schade in een polder beperkt is, kan er voor gekozen worden om de desbetreffende kaden lager te normeren. Hiermee worden dan kosten bespaard op het kadeherstelprogramma. Omdat de kadenormering een provinciale bevoegdheid is, moet een besluit over de aanpassing hiervan door Provinciale Staten worden vastgesteld. Om deze reden wordt het uit te voeren onderzoek voorafgaand bij de provincie Fryslân gesondeerd. De veiligheidsklassen voor regionale waterkeringen zijn mede bepalend voor de investeringen in het kadeherstelprogramma. In het beheergebied zijn door de provincie twee klassen toegekend: klasse 3 (1x 100 jaar) en klasse 4 (1x 300 jaar). Meer differentiatie in de normering is mogelijk door te kiezen voor een andere klassenindeling Dit kan voor bepaalde deelsystemen of delen daarvan tot een lagere normering en lagere investeringen leiden. De overstromingsrisico s worden geactualiseerd. Daaruit volgt of aanpassing van de veiligheidsklassen voor regionale waterkeringen effectief is. Op basis hiervan doet het waterschap een voorstel aan de provincie voor de aanpassing van de normering. Uiteindelijk dient de provincie hierover een besluit te nemen LOKALE WATERKERINGEN LK 1: Normering lokale keringen In 2015 zijn de lokale waterkeringen definitief door het waterschap aangewezen en genormeerd. Aanwijzen en normeren lokale waterkeringen Invulling geven aan de wijze van normeren van de verschillende typen lokale waterkeringen. onderzoek voltooid Wat doen/ bereiken we in 2014? Op basis van het in 2013 uitgevoerde onderzoek maakt het waterschap een keuze over het al dan niet normeren van lokale kaden. In 2014 vult Wetterskip Fryslân de gekozen wijze van normeren van lokale waterkeringen in. 19

20 In het Waterhuishoudingsplan staat dat het waterschap zelf verantwoordelijk is voor het aanwijzen en normeren van lokale waterkeringen. Er zijn vele typen lokale waterkeringen, van zomerpolderkaden langs de boezem tot kaden tussen twee peilgebieden. In 2013 is een onderzoek naar de verschillende mogelijke typen lokale waterkeringen afgerond. Op basis van dit onderzoek wordt voor alle mogelijke types lokale waterkeringen bepaald of normering noodzakelijk is. In 2014 worden deze mogelijk verschillende wijzen van normering nader ingevuld. Indien het waterschap besluit tot normering wordt de daarbij behorende norm bepaald. Wordt er niet tot normering over gegaan dan stelt Wetterskip Fryslân een bij de lokale waterkering passende interne richtlijn op. 2.2 VOLDOENDE WATER Het werkgebied van Wetterskip Fryslân omvat de Friese boezem en ca. 590 gebieden waarvan de meeste als zelfstandige eenheid op de boezem afwateren (deelwatersystemen) uiteenlopend van 1 hectare tot > 5000 hectare. Het watersysteem is ingericht voor een efficiënte vervulling van de functies landbouw, stedelijk gebied, natuur, scheepvaart en recreatie. Aan Wetterskip Fryslân de taak om door middel van een bij die functies passend waterpeil, voldoende waterberging en toereikende pomp- en inlaatcapaciteit het watersysteem te beheren. Wetterskip Fryslân streeft naar een robuust watersysteem dat ook de effecten van toekomstige klimaatveranderingen en bodemdaling kan opvangen. ONS DAGELIJKS WERK De watersystemen in het beheergebied in goede staat houden. De werkzaamheden richten zich op de waterkwaliteit, de waterkwantiteit en het grondwaterbeheer. Het waterschap beheert: Zeegemalen 2 Poldergemalen circa 980 Boezemgemalen 2 Stuwen circa Inlaten circa Peilgebieden circa Hoofdwatergangen in onderhoud circa km Spuisluizen 3 Voor de waterkwantiteit bestaat het dagelijks werk onder meer uit: het regelen van de waterpeilen, het opstellen van peilbesluiten, het opstellen en actualiseren van de legger waterlopen en kunstwerken, het uitvoeren van onderhoudswerkzaamheden aan watersystemen (bijv. hekkelen en baggeren) en gemalen, het verrichten van het grondwaterbeheer, het houden van toezicht en het verlenen van ontheffingen. Ook worden thema- en gebiedsgerichte plannen opgesteld. Door het uitvoeren van projecten wordt de inrichting van het watersysteem stelselmatig aangepast aan actuele ontwikkelingen zoals bodemdaling en klimaatveranderingen. SAMENHANG TUSSEN BELEIDSPROCESSEN In de begroting 2014 zijn de maatregelen uitgewerkt van het programma Voldoende water zoals opgenomen in het Meerjarenperspectief In 2014 werkt het waterschap binnen het programma Voldoende aan een drietal beleidsprojecten, die een belangrijke basis vormen voor het Waterbeheerplan Het gaat om de projecten Veiligheidsplan II (VO 47), Lange termijn Veenweidevisie (VO 8) en Toekomstbestendig watersysteem (VO 49). Deze drie projecten hebben diverse raakvlakken met de projecten Normering Regionale Keringen (OK 6), Beleidsontwikkeling Lokale Kaden (LK 1) binnen het programma Veiligheid en het KRW- Stroomgebiedsbeheerplan (WK 8) binnen het programma Schoon. Samenhang, interactie en afstemming, zowel inhoudelijk als met betrekking tot de planning, tussen deze zes beleidsprojecten is van groot belang. Onder andere omdat deze zes beleidsproducten belangrijke bouwstenen vormen voor het in 2015 op te stellen Waterbeheerplan Medio 2015 wordt het ontwerp-waterbeheerplan aan het nieuw verkozen algemeen bestuur voorgelegd, zodat het ter inzage kan worden gelegd voor de inspraak. BELANGRIJKE DOELEN IN 2014 VOOR HET PROGRAMMA VOLDOENDE WATER In 2014 wordt gewerkt aan de contouren van een nieuw Waterbeheerplan en voortzetting van de eerder ingezette beleidsprocessen. Samengevat zijn deze doelen: Actualiseren van het Veiligheidsplan (Veiligheidsplan II) in samenhang met de studie Droge Voeten 2050 in Groningen. De verdere beoordeling van de noodzaak van een eventueel nieuw gemaal op Lauwersoog of een alternatieve oplossing wordt in deze onderzoeken meegenomen. In 2014 worden concrete maatregelen en andere mogelijkheden onderzocht om het watersysteem anders in te richten, te beheren en te onder houden, zodat het efficiënter en toekomstbestendig kan worden beheerd. Als eerste zal de -maatregel Peilvakken samenvoegen worden uitgewerkt en voor besluitvorming worden voorgelegd. Aansluitend worden ook andere kansrijke mogelijkheden verkend. Deze verkenning vormt een handreiking voor het volgende bestuur. De maatregelen kunnen bouwstenen vormen voor de op te stellen toekomstbestendige visie op het waterbeheer anno Overnemen van het stedelijk waterbeheer van een aantal gemeenten op basis van het programmaplan. Opstellen en realiseren van watergebiedsplannen en aansluitend opstellen en vaststellen van herziene peilbesluiten en uitvoeringsplannen. Voorbereiding en uitvoering van projecten gericht op het vasthouden, bergen en afvoeren van water zoals opgenomen in het Veiligheidsplan. In deelwatersystemen worden stuwen geautomatiseerd, er wordt extra waterberging gecreëerd en indien nodig de capaciteit van poldergemalen vergroot. Ook wordt het oppervlak waterberging van de Friese boezem uitgebreid. Genoemde maatregelen worden zoveel mogelijk geïntegreerd in de watergebiedsplannen en integrale gebiedsontwikkelingen. Meewerken aan de realisatie van de uitvoeringsprogramma s van de vijf Streekagenda s in Fryslân. De Streekagenda is geschikt om integrale gebiedsprocessen te regisseren en in samenwerking vorm te geven. Voor het gemaal Vijfhuizen is in 2012 een projectplan opgesteld en in het algemeen bestuur behandeld. Op 2 juli 2013 heeft het algemeen bestuur definitief besloten tot de bouw van het gemaal en zijn diverse vergunning en subsidietrajecten ingezet. In 2014, met een doorloop tot oktober 2015 wordt het gemaal Vijfhuizen gerealiseerd. In het voorjaar van 2014 vindt de daadwerkelijke overdracht van het vaarwegbeheer voor de E- en F-vaarwegen plaats van gemeenten naar Wetterskip Fryslân. Naast het aanpassen van het reglement stelt de provincie ook een Vaarwegverordening vast. Over het achterstallig onderhoud (baggeren) worden door middel van het sluiten van bestuursovereenkomsten tussen provincie, gemeenten en Wetterskip Fryslân bindende afspraken gemaakt. 20