Hoe komt dat dijken die 6 jaar geleden wel zijn goedgekeurd nu ineens niet door de toetsing komen?

Transcriptie

1 Q&A s nhwbp Juni 2013 Wat is het nieuw Hoogwaterbeschermingsprogramma? Ons land wordt beschermd tegen overstromingen vanuit de Noordzee, de grote rivieren en het IJssel- en Markermeer door de zogenaamde primaire waterkeringen. Elke 6 jaar vindt een wettelijke toetsing plaats van deze waterkeringen. In deze toetsing wordt nagegaan of ze aan de wettelijke normen voldoen. De rapportage van de meest recente (derde) toetsing is in 2011 opgesteld. Doel van het nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma (nhwbp) is om de primaire waterkeringen die in deze derde toetsronde zijn afgekeurd, weer aan de normen te laten voldoen. Wat moet er gebeuren? Primaire waterkeringen (dijken) die niet voldoen aan de normen worden opgeknapt zodat ze ons de komende 50 jaar goed beschermen tegen hoogwater; bij kunstwerken (zoals sluizen, stuwen en gemalen) is dat zelfs 100 jaar. De huidige totale opgave voor het nhwbp bestaat uit het treffen van maatregelen aan 731 kilometer primaire waterkering en 238 waterkerende kunstwerken, van zowel waterschappen als Rijkswaterstaat. Het nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma is daarmee het meest omvangrijke programma dat de komende jaren op watergebied wordt uitgevoerd, als onderdeel van het Delta-programma. De realisatie van deze opgave zal vanaf 2014 kunnen beginnen (eerste verkenningen). Het gaat daarbij om 180 km dijk in de periode t/m Waarom doen we dit allemaal? Het belang van waterveiligheid in Nederland is groot. Een aanzienlijk deel van Nederland kan als gevolg van een dijkdoorbraak onder water komen te staan. In deze gebieden wonen miljoenen mensen en het grootste deel van ons Bruto Binnenlands Product wordt hier verdiend. Dit heeft in de loop van de geschiedenis geleid tot een uitgebreid systeem van waterkeringen (dijken, dammen, sluizen etc), dat een grote veiligheid biedt. Toch blijft het systeem ook kwetsbaar, door invloeden van klimaat, ruimtelijke ordening en ontwikkelingen op het gebied van economie en demografie. Elke 6 jaar vindt daarom een wettelijke toetsing plaats van onze belangrijke waterkeringen. In deze toetsing wordt nagegaan of ze aan de wettelijke normen voldoen. De rapportage van de meest recente (derde) toetsing is in 2011 opgesteld. Er is ontzettend veel afgekeurd. Zijn die dijken nu onveilig? De dijken in Nederland zijn veilig. Maar veilig betekent niet dat er niks kan gebeuren. Sinds de watersnoodramp van 1953 zijn er verschillende dijkdoorbraken geweest in regionale wateren, onder andere langs de Dommel en de Berkel. De zeeweringen en de dijken langs de grote rivieren en meren hebben het na 1953 gelukkig altijd gehouden. Dat wil niet zeggen dat we sindsdien blindelings kunnen vertrouwen op de dijken. Dijken worden zo gebouwd dat de kans dat het water hoger komt te staan dan de dijk hoog is, zeer klein is (bv eens in de jaar). Dat noemen we de norm waaraan een dijk moet voldoen. De dijken die nu zijn afgekeurd voldoen niet aan die norm. Maar bij heel extreme weersomstandigheden lopen ook dijken die wel voldoen aan de norm nog steeds gevaar, het gaat immers om een kans. Absolute garanties zijn niet te geven. Hoe komt dat dijken die 6 jaar geleden wel zijn goedgekeurd nu ineens niet door de toetsing komen? Dijken worden zo gebouwd dat de kans dat het water hoger komt te staan dan de dijk hoog is, zeer klein is (bv eens in de jaar). Nieuwe wetenschappelijke inzichten en

2 voortschrijdend onderzoek laten zien dat te verwachten valt dat in de toekomst het water vaker en hoger zal stijgen. De zeespiegel stijgt en de bodem daalt, en dus wordt de kans dat het een keer mis gaat groter. Om er voor te zorgen dat ook in de toekomst het risico hetzelfde blijft stellen we daarom strengere eisen aan onze dijken. De dijken die nu zijn afgekeurd voldoen niet aan die strengere eisen. Wordt er bij de projecten uit het nhwbp al rekening gehouden met de nieuwe normen die de minister wil? Ja. De nieuwe veiligheidsbenadering die wordt ontwikkeld zal zo veel mogelijk worden meegenomen bij de prioritering en uitvoering van het nhwbp. De eerste programmering van het nhwbp is, in lijn met de nieuwe aanpak, gebaseerd op de urgentie van de verschillende projecten. Dat wil zeggen dat de kans op een overstroming en de grootte van de gevolgen ervan leidend zijn voor de prioriteiten in de uitvoering. De eerste jaren ligt de nadruk in het nhwbp op verkenningen en planuitwerkingen. Dat is gebruikelijk bij de start van een uitvoeringsprogramma, maar is ook noodzakelijk gelet op de geleidelijk steeds grotere budgetten die de komende jaren beschikbaar komen, met name na Deze aanloop biedt ook de gelegenheid goed in te spelen op de deltabeslissingen en de gebiedsgerichte voorkeurstrategieën. Wie is verantwoordelijk voor het versterken van de dijken? Nederland woont en werkt achter een uitgebreid stelsel van waterkeringen. Deze dammen, stormvloedkeringen en dijken beschermen het land tegen overstromingen. Rijkswaterstaat en de waterschappen zorgen ervoor dat deze goed worden onderhouden, zodat ons land veilig blijft. Veel waterkeringen moeten worden aangepast aan de zwaardere eisen die bijvoorbeeld de klimaatverandering stelt aan de bescherming tegen hoogwater. Primaire waterkeringen beschermen tegen het buitenwater, water uit de Noordzee, de Waddenzee, de grote rivieren en het IJssel- en Markermeer. De duinen en stranden zijn hier een natuurlijk voorbeeld van. Maar ook dammen, stuwen, dijken en grote bouwwerken zoals de stormvloedkering in de Oosterschelde, beschermen ons tegen de zee. Regionale waterkeringen beschermen tegen het binnenwater, zoals meren, rivieren en kanalen. Het nieuw Hoogwaterbeschermingsprogramma is een samenwerkingsverband tussen de Rijksoverheid en de waterkeringbeheerders: Rijkswaterstaat en de waterschappen. De waterschappen en Rijkswaterstaat zijn zelf verantwoordelijk voor het onderhouden van de dijken in hun eigen gebied. Wie welke dijken en kunstwerken beheert is vastgelegd in de Waterwet. Wie betaalt het? Rijk en keringbeheerders (waterschappen en Rijkswaterstaat) betalen ieder de helft van de kosten voor het versterken van de dijken en kunstwerken. De eerste kamer heeft in mei 2013 ingestemd met het wetsvoorstel doelmatigheid en bekostiging hoogwaterbescherming. Tot nu toe heeft het rijk de kosten voor hoogwaterbescherming altijd volledig gefinancierd. De periodieke toetsing van dijken en duinen zal niet langer om de 6 jaar, maar om de 12 jaar plaatsvinden. Deze wet vloeit voort uit de afspraken die het rijk, provincies (IPO), gemeenten (VNG), waterschappen en de drinkwaterbedrijven (Vewin) hebben gemaakt in het Bestuursakkoord Water. Met de afspraak dat de waterschappen vanaf 2014 voor de helft gaan bijdragen aan aanleg en verbetering van dijken en duinen, kan het lopende Hoogwaterbeschermingsprogramma volledig worden uitgevoerd en kan een start worden

3 gemaakt met het waterveiligheidsprogramma dat volgt op de laatst gehouden (derde) toetsing van dijken en duinen. Om hoeveel geld gaat het? In totaal is voor de periode ruim 350 miljoen beschikbaar. Wat gaat er gebeuren? In de periode starten de waterschappen 32 projecten. Daarnaast worden er drie zogenaamde projectoverstijgende verkenningen uitgevoerd: Piping, Waddenzee en Nederrijn Lek /Centraal Holland. Zie bijlages 1 en 2 In 2014 starten vier projectverkenningen, drie projectoverstijgende verkenningen en gaat bij één project de schop in de grond. Wat houden die projectoverstijgende verkenningen in? Centraal Holland In Centraal Holland zijn bij de derde toetsing veel zogenoemde c-keringen afgekeurd langs de gekanaliseerde Hollandse IJssel en het Amsterdam-Rijnkanaal. Het versterken van deze keringen is een dure aangelegenheid. In plaats van het versterken van deze keringen, worden andere meer doelmatige oplossingen verkend. De verkenning zal derhalve ingaan op maatregelen om de sterkte van Lekdijken tevergroten en de belasting te verminderen. Piping Piping is een faalmechanisme waarbij kwelwater door of onder de dijk stroomt, waarbij grond wordt meegenomen en de stabiliteit van de dijk daardoor afneemt. Het gevaar van piping is bij veel afgekeurde dijken aan de orde. Tegelijk is piping met veel onzekerheden omgeven. Aanvullend onderzoek naar de omvang van het probleem is noodzakelijk. De projectoverstijgende verkenning geeft daar invulling aan en heeft ook als doel te komen tot innovatieve en doelmatige oplossingen. Waddenzee Deze projectoverstijgende verkenning is gericht op optimale en doelmatige oplossingen voor alle afgekeurde Waddenkeringen van Friesland en Groningen. De inzet is verschillende opgaven in het gebied te combineren. Te denken valt aan een combinatie van dijkversterkingen met kwelders, overslagbestendigheid, innovatieve dijken en zandsuppleties. Wat is de planning? Niet alle stukken dijk kunnen tegelijkertijd aangepakt worden. Daarom wordt er een planning gemaakt op basis van beschikbaar budget en urgentie. De stukken dijk en kunstwerken waarbij versterking het meest urgent is worden als eerste aangepakt. In de periode worden naar verwachting 32 stukken dijk versterkt en 3 bredere projecten uitgevoerd. De bestuurlijke besluitvorming hierover is op dit moment in volle gang. Het voorstel voor het eerste pakket aan projecten wordt in juni aan de minister van Infrastructuur en Milieu aangeboden. In 2014 starten de eerste verkenningen. Waarom duurt dat zo lang? De bescherming van Nederland tegen hoogwater is van groot belang voor de Nederlandse economie. Daarom wordt er fors geïnvesteerd om er voor te zorgen dat we goed beveiligd blijven. Dat geld is echter niet in één keer beschikbaar, daarom worden de projecten over een aantal jaren verdeeld, waarbij de meest urgente dijkvakken het eerst aangepakt worden.

4 De projecten zelf moeten op een zorgvuldige manier uitgevoerd worden, met voldoende mogelijkheden tot inspraak van betrokken en omwonenden. Een dergelijk project duurt daarom enkele jaren, van eerste verkenningen tot oplevering. Wie bepaalt de volgorde waarin de dijken worden aangepakt? Rijk en waterschappen maken hiervoor jaarlijks een gemeenschappelijk voorstel. Dit voorstel wordt aangeboden aan de Minister van Infrastructuur en Milieu, waarna het wordt vastgesteld in de ministerraad. De dijk bij mij in de buurt wordt pas over in 2020 aangepakt, waarom is dat? Het nhwbp staat voor een enorme opgave: meer dan 700 km dijk moet worden versterkt. Dat kan natuurlijk niet allemaal tegelijk. Daarom is gekeken bij welke dijkvakken versterking het hardst nodig is. Deze worden het eerst aangepakt. Dijkvakken waarbij de urgentie lager is worden op een later tijdstip versterkt. Hoe wordt bepaald wat de urgentie is? De urgentie is vastgesteld door de kans op falen (ernst van de tekortkomingen) en de gevolgen (schade) in beeld te brengen. Hoe verhoudt het nhwbp zich tot het HWBP2? In 2007 is het tweede Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP-2) gestart. Dit is een programma waarin de Rijksoverheid en 22 waterkeringbeheerders (waterschappen, hoogheemraadschappen, Provincie Groningen en Rijkswaterstaat) intensief samenwerken om op 89 plekken in het land de afgekeurde waterkeringen te versterken. Het gaat daarbij om bijna 370 km aan dijken, dammen, duinen en 18 kunstwerken die afgekeurd waren in de tweede toetsronde. Keringbeheerders ontvangen hiervoor subsidie van het rijk. Doel van het nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma (nhwbp) is om de primaire waterkeringen die in de derde toetsronde zijn afgekeurd, te versterken en is als zodanig een logisch vervolg op het HWBP2. Toch maken de afspraken uit het Bestuursakkoord Water het nhwbp een ander programma. Zo betalen bij het nwhbp Rijk en keringbeheerders (waterschappen en Rijkswaterstaat) ieder de helft van de kosten voor het versterken van de dijken en kunstwerken. Daarnaast kent het nwhbp een voortollend karakter. Dat betekent dat toetsing en versterking een permanent en cyclisch karakter krijgen in plaats van in steeds losse programma s ondergebracht worden. Ook zal de samenwerking tussen Rijkswaterstaat en waterschappen veel intensiever zijn dan binnen het HWBP2. Zo is het programmabureau nhwbp een gezamenlijke uitvoeringorganisatie van waterschappen en Rijkswaterstaat. Waarom is dat nu zo anders geregeld? De ministerraad heeft op voorstel van staatssecretaris Atsma van Infrastructuur en Milieu in 2012 ingestemd met het wetsvoorstel doelmatigheid en bekostiging hoogwaterbescherming. Tot nu toe heeft het rijk de kosten voor hoogwaterbescherming altijd volledig gefinancierd. De periodieke toetsing van dijken en duinen zal niet langer om de 6 jaar, maar om de 12 jaar plaatsvinden. Dit wetsvoorstel vloeit voort uit de afspraken die het rijk, provincies (IPO), gemeenten (VNG), waterschappen en de drinkwaterbedrijven (Vewin) hebben gemaakt in het Bestuursakkoord Water. Wanneer moet dat allemaal klaar zijn? De huidige opgave van het nhwbp moet in 2025 zijn afgerond. Daarnaast kent het nwhbp een voortollend karakter. Dat betekent dat toetsing en versterking een

5 permanent en cyclisch karakter krijgen in plaats van in steeds losse programma s ondergebracht worden. Zijn dan alle dijken veilig? De dijken voldoen dan aan de strenge veiligheidsnormen. Ze worden zo gebouwd dat de kans dat ze bezwijken zeer klein is (bv eens in de jaar). Maar dat wil niet zeggen dat er niks kan gebeuren, bij heel extreme weersomstandigheden lopen dijken nog steeds gevaar. De bescherming tegen hoogwater heeft onze voortdurende aandacht nodig. Daarom kent ons land sinds 1996 een periodieke, wettelijk voorgeschreven toetsing van primaire waterkeringen. Alle dijken krijgen dus periodieke een APKkeuring. Hoe verhoudt zich het nhwbp tot het Deltaprogramma? Het nhwbp maakt als uitvoeringsprogramma onderdeel uit van het Deltaprogramma. Bij het opstellen van het eerste pakket aan projecten vindt intensieve afstemming plaats met de betrokken deelprogramma s van het Delta-programma.

6 Bijlage 1 Nieuw Hoogwaterbeschermingsprogramma IJsseldijk Gouda Capelle/Moordrecht Krimpen/Ouderkerk Gouderak Capelle/Zuidplas Reevediep Genemuiden Zwolle Delfzijl-Eemshaven Lauwersmeerdijk Heel/Thorn Venlo Pannerden/Loo Vuren-Haaften Peereboom-Genderen Gameren Diefdijk Waardenburg-Opijnen Roermond Emanuelpolder Burgsluis-Schelphoek Boerderij de Ruyter Zierikzee-Bruinisse Zuid-Beveland west Loswal Hattem + Apeldoorns kanaal Randmeerdijk Trajecten IJssel 1 Trajecten IJssel 2 Trajecten IJssel 3 Koehool-West Holwerderpolder West Holwerderpolder-Lauwersmeer Centraal Holland Projectoverstijgende verkenning Piping Projectoverstijgende verkenning Waddenzee Projectoverstijgende verkenning Nederrijn Lek / Centraal Holland Hoogheemraadschap van Rijnland Waterschap Groot Salland Waterschap Groot Salland Waterschap Groot Salland Waterschap Noorderzijlvest Waterschap Noorderzijlvest Waterschap Peel en Maasvallei Waterschap Peel en Maasvallei Waterschap Rijn en IJssel Waterschap Roer en Overmaas Wetterskip Fryslân Wetterskip Fryslân Waterschap Amstel, Gooi en Vecht, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, Hoogheemraadschap van Rijnland, Rijkswaterstaat Midden-Nederland, Waterschap Groot Salland, Waterschap Noorderzijlvest, Waterschap Hunze en Aa s, Wetterskip Fryslân Waterschap Amstel, Gooi en Vecht, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, Hoogheemraadschap van Rijnland, Rijkswaterstaat Midden-Nederland

7 Bijlage 2