Onze visie Betere gezondheid voor kwetsbare jonge vrouwen in Afrika

Transcriptie

1 Het verschil maken Jaarverslag 2013

2 Onze visie Betere gezondheid voor kwetsbare jonge vrouwen in Afrika Missie Amref in Nederland werkt aan een betere gezondheid van kwetsbare jonge vrouwen in Afrika. We richten ons op fondsenwerving en het creëren van draagvlak bij publiek en politiek. We ondersteunen Amref in Afrika bij haar werk om gemeenschappen mondig en sterk te maken en duurzame gezondheidssystemen op te zetten. Zodat ook jonge vrouwen de gezondheid en de zorg krijgen waar ze recht op hebben. Onze inzet daarbij is verbindingen leggen, kennis delen en lobbyen. Daarbij gaan we uit van de behoeften, maar vooral van de eigen kracht van de Afrikaanse bevolking. Onze kernwaarden zijn openheid, integriteit en efficiëntie. Statutaire doelstelling Stichting Amref Nederland 1. De stichting heeft ten doel de gezondheid van de meest kwetsbare bevolkingsgroepen in Afrika structureel te verbeteren, opdat zij de kans krijgen om te ontsnappen aan de armoede en hun levensstandaard te verbeteren. 2. De stichting tracht haar doel te verwezenlijken door: a. Het geven van voorlichting en het bevorderen van de bewustwording in Nederland over de problematiek en de bewezen oplossingen, ten behoeve van de structurele verbetering van de gezondheid in Afrika. b. Pleitbezorging en beïnvloeding van de politiek over de problematiek en de bewezen oplossingen ten behoeve van de structurele verbetering van de gezondheid in Afrika. c. Fondsenwerving en doelmatige besteding van de daaruit verkregen middelen en het verschaffen van onder meer donaties in natura, faciliteiten, kennis en advies. d. Voorts al hetgeen rechtstreeks of zijdelings met het doel verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn. 3

3 Inhoud Voorwoord 6 Steeds minder besnijdenissen 8 Ons werk in Afrika 10 Het verhaal van Martha 25 John & Joyce 26 Ons werk in Nederland 28 Africa means business! 44 Ons werk in Verslag van de Raad van Toezicht 50 Verantwoordingsverklaring 54 Geen vrouw in Oeganda mag onnodig sterven 60 Jaarrekening 62 Controleverklaring 80 Colofon

4 Voorwoord In 2013 hebben we mensen in Afrika bereikt met onze gezondheidsprojecten. Een goed resultaat al blijven er natuurlijk nog genoeg uitdagingen, aldus Jacqueline Lampe, directeur van Amref Flying Doctors. Het thema van dit jaarverslag is het verschil maken. Hoe belangrijk is impact in het werk van Amref Flying Doctors? Heel belangrijk! Alles wat Amref in Nederland doet, is erop gericht om het verschil in Afrika te maken. En die impact is groot: we voerden meer projecten uit en bereikten daardoor meer mensen dan het jaar daarvoor, en daar ben ik trots op. Bij Amref Flying Doctors streven we er altijd naar om zo efficiënt en effectief mogelijk te zijn. Het gaat tenslotte om een belangrijke zaak: een betere gezondheid voor mensen in Afrika. Juist daarom besteden we aandacht aan het meten van onze impact. De afgelopen jaren hebben we een aantal nieuwe stappen gezet in de methodiek daarvan, en de eerste resultaten komen nu naar buiten. We willen zo precies mogelijk weten wat Amref bijdraagt aan de gezondheid van kwetsbare groepen, zoals vrouwen en kinderen. Zijn we voor 100% verantwoordelijk voor verbeteringen, of zijn er nog andere positieve factoren? En als iets niet goed lukt, komt dat dan bijvoorbeeld door een langdurige droogte of een conflict, zoals nu in Zuid-Soedan, of speelt er iets anders? Dat brengen we dan in kaart, om ervan te leren en nog beter te worden. Terugblikkend, hoe zou je 2013 karakteriseren? Het was een mooi jaar, waarin veel succesvolle ontwikkelingen die we eerder in gang hebben gezet, hun beslag kregen. Ik noem de drie projecten die we in Afrika startten met het ministerie van Buitenlandse Zaken en andere partners. Twee daarvan richten zich op de zorg rondom zwangerschap en bevalling en op voorlichting over seksuele gezondheid. Bij het derde project gaat het om het beschikbaar maken van sanitaire voorzieningen stond ook in het teken van onze Keniaanse collega Nice Nailantei Leng ete en haar werk met het alternatieve ritueel ter vervanging van meisjesbesnijdenis, als eerste en onvoorwaardelijke stap in het tegengaan van kind huwelijken en tienerzwangerschappen. Nice kreeg veel media-aandacht tijdens haar bezoek aan Nederland en kon met steun van de Nationale Postcode Loterij haar verhaal ook vertellen tijdens het Clinton Global Initiative in New York. Amref heeft nu een programma opgezet om deze alternatieve rituelen op grotere schaal te promoten, en ontving de financiering hiervoor uit de inkomsten van de 13 e trekking van de Postcode Loterij. Dit bedrag heeft grote betekenis voor het werk van Amref, net als de structurele jaarlijkse bijdrage van de Postcode Loterij natuurlijk. Was 2013 ook financieel een goed jaar? De huidige economische crisis gaat niet ongemerkt aan Amref voorbij. Toch boekten we vorig jaar een bijzonder mooi resultaat van (57% hoger dan in 2012) dankzij de toekenning van een aantal aanvragen door het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Nationale Postcode Loterij. In dat kader wil ik onze particuliere donateurs, zakelijke partners, het ministerie, de Nationale Postcode Loterij, de EU en alle andere institutionele donoren heel hartelijk danken! Ons team is zeer blij met hun betrokkenheid en vertrouwen. Juist in een tijd waarin bepaalde groepen aanhoudend kritisch zijn over ontwikkelingssamenwerking betekent dat heel veel. Soms is er een reden voor deze kritische houding, soms is deze houding ongefundeerd. Amref streeft ernaar om altijd zo open en transparant mogelijk te zijn, bijvoorbeeld rondom de Kenya Classic, ons eigen fondsenwervende evenement. Dat niet alleen onze donateurs dat waarderen, maar ook experts op het gebied van ontwikkelingssamenwerking, bleek in 2013 onder meer uit de hoge ranking van Amref in de Top 100 van het toonaangevende Global Journal. In deze internationale ranglijst van ngo s steeg Amref naar de 28 e plaats. Speelden samenwerkingsverbanden met zakelijke partners een rol? Zeker. In Nederland zetten we al jaren in op partnerschappen met bedrijven en we hebben daarbij een strategie ontwikkeld waarvan beide partijen profiteren. Dat geldt ook voor de bijzondere samenwerking met Philips Healthcare die in 2013 tot stand kwam. In de komende drie jaar worden de innovatieve Philipstechnologie en de innovatieve Amref-benadering van de Afrikaanse gezondheidszorg gecombineerd. Dat gaat leiden tot nog betere resultaten voor beide partners. Daarnaast ben ik erg blij dat we vorig jaar een aantal langdurige partnerschappen konden verlengen. Ik dank hier in het bijzonder onze partners VvAA, CZ en Amsterdam RAI. Met deze samenwerkingsverbanden kunnen we de impact van ons werk op de gezondheid van jonge vrouwen exponentieel vergroten. In 2013 nam koning Willem-Alexander afscheid als beschermheer van Amref Flying Doctors. Wat betekent dit voor Amref? We zullen onze beschermheer enorm missen en weten dat hij een warm plekje in zijn hart voor ons houdt. In de afgelopen jaren heeft hij zich bijzonder betrokken betoond bij het werk van onze organisatie. Hij heeft ons meerdere keren in Afrika bezocht. De troonsbestijging was een logisch moment om het beschermheerschap neer te leggen; hiervoor hebben wij alle begrip. Ik wil hier een bijzonder woord van dank uitspreken naar koning Willem-Alexander voor zijn jarenlange inzet voor Amref. Wij hadden ons geen betere beschermheer kunnen wensen! Tot slot, wat voor jaar wordt 2014? Een inspirerend jaar, want wij gaan aan de slag om een nieuw strategisch plan voor de komende jaren te ontwikkelen. Daarbij gaan we een volgende stap zetten en willen we onze innovatieve slagkracht op een nog slimmere manier aanwenden. Ons uiteindelijke doel: een betere gezondheid voor jonge vrouwen in Afrika. Met de inzet en betrokkenheid van al onze stakeholders gaat ons dat lukken! 6 7

5 Steeds minder besnijdenissen Overal ter wereld wordt meisjes- en vrouwenbesnijdenis beschouwd als een ontoelaatbare schending van de rechten van de vrouw. Niettemin zijn ruim 92 miljoen meisjes in Afrika besneden. Omdat mannen uit nomadische gemeenschappen niet zouden willen trouwen met een onbesneden partner. En omdat de besnijdenis hét moment vormt waarop de meisjes uitgehuwelijkt kunnen worden. Dit leidt tot massale schooluitval en tienerzwangerschappen. Een besnijdenis veroorzaakt veel pijn. Daarnaast zijn er ernstige medische consequenties. Zo is de kans op het ontstaan van infecties groot, treden er bloedingen op en krijgen de meisjes moeilijkheden met plassen. Ook op de lange termijn zijn er risico s zoals onvruchtbaarheid, infecties aan de urinewegen, cystes, en extreem zware en pijnlijke bevallingen, soms met dodelijke afloop. Ook vervelend: besnijdenis beperkt het seksuele genot van vrouwen en daarmee ook hun recht op veilige en gezonde seks. Samen met de Masai in Kenia hebben we een alternatief voor het overgangsritueel van meisje naar vrouw gevonden en in de afgelopen 4 jaar in praktijk gebracht. Hierin zijn de meeste onderdelen onveranderd gebleven, dan wel gemoderniseerd of uitgebreid, en is de besnijdenis afgeschaft. Dit programma is erg succesvol (zie ook pagina 15). Ook in andere landen komt de bewustwording op gang. Zoals in Afar (Ethiopië), waar een groeiend aantal mensen waaronder de besnijders de traditie afzweert. Overtuigd na training Nesro Ewad is 39, moeder van zeven kinderen waarvan vier in leven, en weduwe. Ze werkt als traditionele vroedvrouw in het Ambibara-district en was tot voor kort meisjesbesnijder. Drie jaar geleden werd Nesro gearresteerd vanwege haar betrokkenheid bij een besnijdenis en zat ze vijf dagen gevangen. Kort daarna deed ze mee aan een van onze trainingen over veilig bevallen. Toen begreep ze voor het eerst de relatie tussen besnijdenis en complicaties tijdens de bevalling. Het overtuigde haar ervan te stoppen met besnijden. Nu begeleidt Nesro alleen nog maar bevallingen en verwijst ze gecompliceerde gevallen door naar de gezondheidspost van Ambash Koma of het Worer-ziekenhuis. Stoppen met besnijden Umuna Udena (42) uit het Kumame-district, eveneens traditionele vroedvrouw en voormalig meisjesbesnijder, volgde ook een training van Amref en stopte toen met besnijden. Tijdens een van de trainingen kwam religieus leider sheik Mohammed Dersa naar ons toe. Hij vertelde dat religie staat voor waarheid, rechtvaardigheid en een gezond leven voor álle mensen. Hij zei dat meisjesbesnijdenis in ons geloof verboden is, omdat onze God het niet toestaat in de Koran. Tot slot de 34-jarige Birhan Araya. Ze is onderwijzer op de Metaka-basisschool in Gewane en coördinator van de Reproductive Health School Club. Binnen de schoolclub leren kinderen over allerlei zaken die te maken hebben met reproductieve gezondheid en rechten. De kennis die ze daar opdoen, nemen ze mee naar huis. Birhan ziet allerlei structurele veranderingen: In de afgelopen 2 jaar zijn er op mijn school geen meisjes meer besneden en van school gegaan. De mannen en vrouwen uit onze gemeenschap bezoeken vaker het gezondheidscentrum. De informatie die we binnen de schoolclub hebben overgedragen, heeft daar een grote rol in gespeeld. Samen met de Masai in Kenia hebben we een alternatief gevonden voor het overgangsritueel van meisje naar vrouw. Gefeliciteerd, Bebi! Gelukkig worden ook steeds meer meisjes níet besneden. En dankzij een financiële bijdrage uit een extra trekking van de Nationale Postcode Loterij (zie ook pagina 33) kunnen we ook in Nederland bewustwording over dit onderwerp op gang brengen. Dat doen we door het Nederlandse publiek verschillende Masai-meisjes te laten feliciteren met hun overgang van meisje naar vrouw zonder besnijdenis. Hier afgebeeld is Bebi (11 jaar). Meer weten over deze campagne? Kijk op voor meer informatie. 8 9

6 Deze naam dekt goed de lading van al het werk dat we in Afrika uitvoeren. Vooralsnog blijft Amref in Nederland Amref Flying Doctors heten (zie pagina 29), net als Duitsland en Frankrijk. We pakken verbeteringen van twee kanten aan. Aan de ene kant werken we samen met de lokale bevolking. We maken ze bewust van de risico s die ze lopen om ziek te worden en de mogelijkheden die ze hebben om gezond te blijven. En we trainen ze zodat ze niet afhankelijk blijven van ontwikkelingsorganisaties of de overheid. Aan de andere kant werken we samen met gezondheidsorganisaties, de zorgsector en overheden. We leiden mensen op, hebben programma s voor beter management, beleid, personeel en financiën en we delen onze kennis met overheden en internationale organisaties als de WHO. Ook oefenen we invloed uit op overheden om hun gezondheidsbeleid aan te passen of te verbeteren. Het netwerk Naast de kantoren in Ethiopië, Kenia, Oeganda, Senegal, Tanzania, Zuid-Afrika en Zuid-Soedan zijn er ook Amref-organisaties in Europa en Noord-Amerika, die zich bezighouden met fondsenwerving, bewustwording en beleidsbeïnvloeding en de juiste besteding van de geworven fondsen. Amref wordt aangestuurd door de International Board die bestaat uit afgevaardigden van alle Amref-organisaties en onafhankelijke experts op het gebied van gezondheid in Afrika. Twee keer per jaar komt de International Board bijeen. Daarnaast wordt er twee keer per jaar op afstand vergaderd. Het internationale Senior Management Team bestaat uit directeuren van Amref in Afrika, Europa en Noord- Amerika en komt twee tot vier keer per jaar bij elkaar. Onderwerpen van gesprek zijn onder meer strategische planning, efficiënte en effectieve samenwerking en het meten van effect en impact. De organisaties in Europa en Noord-Amerika zijn onafhankelijk binnen het netwerk, met een eigen bestuur of Raad van Toezicht. De internationale strategie is leidend, echter elke Amref- Ons netwerk Ons werk in Afrika Amref Health Africa voorheen AMREF is de belangrijkste Afrikaanse gezondheidsorganisatie. We werken aan een betere gezondheid voor kwetsbare mensen. Omdat we vinden dat iedereen het recht heeft om gezond te zijn en te blijven. Want wie gezond is, kan beter in zijn levensonderhoud voorzien, en ontsnappen aan armoede. International Board, inclusief commissies (5 leden uit Afrika, 5 leden uit Europa en Noord-Amerika, 5 onafhankelijke experts) 5 vertegenwoordigers Amref Flying Doctors, met haar eigen board Director General + Amref Health Africa-hoofdkantoor 5 vertegenwoordigers Kantoren in Europa en Noord-Amerika, met hun Raden van Toezicht Amref Health Africa in Canada Amref Flying Doctors in Frankrijk Amref Flying Doctors in Duitsland Amref Health Africa in Groot-Brittannië 57 jaar geleden begonnen we in Kenia als flying doctors. Inmiddels zijn we uitgegroeid tot een (Afrikaanse) organisatie die internationaal voorop loopt als het gaat om behoud van gezondheid en voorkomen van ziekte in Afrika. We zijn van oorsprong een Afrikaanse organisatie en vrijwel al onze medewerkers zijn Afrikaans. Zij kennen de culturen en tradities, en kunnen daarom op een efficiënte en effectieve manier samenwerken met de bevolking. We gaan uit van de behoeften, maar vooral van de eigen kracht van de Afrikanen zelf. Een aanpak die zorgt voor blijvende verbetering. Onze ervaring delen we wereldwijd met beleidsmakers, zorgverleners en andere ontwikkelingsorganisaties. We zetten ons in voor blijvende verbeteringen van goed functionerende gezondheidssystemen in Afrika. Dat betekent dat we ons in onze programma s richten op zaken als opleiding van zorgpersoneel en de bestrijding van ziekten. Maar ook op voorlichting, transport en goede communicatiemiddelen. En op vergroting van zelfbewustzijn en participatie van kwetsbare groepen, wetgeving en onderwijs. En hoewel het niet meer het zwaartepunt van ons werk is, voeren we ook nog steeds medische vluchten uit naar afgelegen gebieden. Sinds begin 2014 heet AMREF Amref Health Africa. Kantoren in Afrika, met hun adviesraden Amref Health Africa in Ethiopië Amref Health Africa in Senegal Amref Health Africa in Zuid-Soedan Amref Health Africa in Kenia Amref Health Africa in Tanzania Amref Health Africa in Oeganda Amref Health Africa in Zuid-Afrika Amref Health Africa in Italië Amref Flying Doctors in Nederland Amref Health Africa in Oostenrijk Amref Health Africa in de Verenigde Staten Amref Health Africa in Monaco Amref Health Africa Nordic Amref Health Africa in Spanje We hebben rechtstreeks contact met de verschillende Amref-organisaties in Afrika voor de uitvoering van onze gezondheidsprogramma s. Hetzelfde geldt voor andere Amref-organisaties in Europa en Noord-Amerika

7 Ons werk in Afrika organisatie zoals Amref Flying Doctors in Nederland vertaalt deze naar de eigen lokale omstandigheden. One Amref Binnen het netwerk werken we nauw samen. Een goed voorbeeld is het One Amref-proces. Hiermee creëren we eenheid en professionaliteit, zodat we ons eensgezind, slagvaardig en duurzaam in kunnen zetten voor onze gemeenschappelijke doelstelling. Vanuit Nederland zijn we in hoge mate bij dit proces betrokken. Er zijn verschillende internationale werkgroepen samengesteld waarin leden van het Nederlandse team deelnemen. De uitkomsten worden voorbereid door het Senior Management Team waaraan Jacqueline Lampe deelneemt en ter goedkeuring aan de International Board voorgelegd. Hierin neemt de voorzitter van onze Raad van Toezicht, Marry de Gaay Fortman, zitting. Raad van Toezicht-lid Jacques van Dijken neemt deel aan de Audit & Risk Committee en de Finance & Investment Committee en Jaap Leeuwenburg heeft zitting in de Fundraising & Communications Committee. Deze comités brengen advies uit aan de International Board. Thema s Vanuit Nederland willen we nadrukkelijke resultaten van ons werk in Afrika zien. Daarom zetten we ons vooral in voor de gezondheid van jonge vrouwen in Afrika. Zij vormen een extra kwetsbare groep, omdat zij vaak worden blootgesteld aan ongezonde of zelfs gevaarlijke omstandigheden en tradities en tegelijkertijd niet in staat zijn hun stem te laten horen en hun situatie te verbeteren. We helpen deze vrouwen het heft in eigen handen te nemen. Zodat zij de gezondheid en de zorg krijgen waar ze recht op hebben. Want als zij zelf meer controle hebben over hun gezondheid, is de impact groot. Méér mensen profiteren: hun kinderen en de complete gemeenschap waarin ze wonen. De focus werkt door in onze twee themagebieden: seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) en gezondheid en milieu (WASH). Op deze manier werken we op geïntegreerde wijze aan betere gezondheid. Daarnaast staan capaciteitsversterking en gelijke rechten voor mannen en vrouwen centraal in ons werk. We leiden artsen, verpleegkundigen, verloskundigen en (vrijwillige) gezondheidswerkers op en versterken hun kennis en vaardigheden. Ook daarmee vergroten we onze impact. Daarnaast respecteren we de rol van traditionele genezers en vroedvrouwen binnen de Afrikaanse samenleving, omdat het merendeel van de Afrikaanse bevolking eerst naar hen toe gaat voor advies en begeleiding. We leren de genezers en vroedvrouwen hoe ze ziektes kunnen herkennen en voorkomen en wanneer ze door moeten verwijzen naar een kliniek. Hierdoor versterken we het gezondheidssysteem op verschillende niveaus op structurele wijze en maken we ons werk duurzaam. Dat doen we ook door in onze projecten te werken aan het versterken van de rechten van vrouwen en mannen. De ongelijkheid tussen beide seksen draagt immers bij aan gezondheidsproblemen bij de vrouw. Meisjesbesnijdenis is bijvoorbeeld een traditie die veel risico s met zich meebrengt; niet alleen de besnijdenis zelf is gevaarlijk, ook heeft een besneden vrouw bij een bevalling kans op infecties en meer bloedverlies. Een mooi voorbeeld van onze aanpak op dit gebied is te vinden op pagina 8. Programma s en projecten in 2013 Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten Almaz Nagade is een door Amref getrainde gezondheidswerker in Ethiopië. Ze geeft voorlichting en voorziet in basisverloskundige zorg in haar dorp met een populatie van Gezondheid en milieu 27 % 64 Capaciteitsversterking e.o. In ons Strategisch Plan hebben we streefpercentages opgenomen: 65% voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten, 15% voor gezondheid en milieu en 20% voor capaciteitsversterking. De verdeling in 2013 wijkt daar vanaf. Dit is vooral veroorzaakt doordat we meer subsidies op het gebied van gezondheid en milieu ontvangen dan we in 2009 verwachtten. Daarnaast geldt dat binnen de subsidies van het ministerie van Buitenlandse Zaken geld beschikbaar is voor het versterken van de capaciteit van de Amref-organisaties in Afrika. Formeel vallen die budgetten echter in één van de twee andere categorieën, omdat daar de subsidie op binnengehaald is. 9 Afrika in 2013 Onze gezondheidsprogramma s en overige activiteiten worden uitgevoerd in een omgeving die continu aan verandering onderhevig is. De Oost-Afrikaanse regio is in het afgelopen jaar meerdere malen opgeschrikt door geweld of de dreiging hiervan. In september waren 60 doden en meer dan 200 gewonden te betreuren in Nairobi, waar ons hoofdkantoor gevestigd is, door een aanslag op winkelcentrum Westgate. Ook wij verloren hierdoor helaas een collega, een medewerker van Amref in Kenia. Het medische team van onze luchtambulancedienst heeft na de aanslag slachtoffers geëvacueerd en behandeld. De aanslag, opgeëist door de Somalische terroristische organisatie Al-Shabaab, is een represaille voor de militaire interventie van Kenia in buurland Somalië. Ook in de aangrenzende landen Oeganda en Ethiopië is er momenteel een verhoogde terroristische dreiging mogelijk als gevolg van de aanwezigheid van buiten landse troepen in Somalië. Ook in het jongste land van Afrika, Zuid-Soedan, is de onrust het afgelopen jaar toegenomen. In december braken gevechten uit tussen de regering en de oppositie. Volgens de Verenigde Naties vindt er in Zuid-Soedan een mensenrechtenramp plaats en is er sprake van massamoord, illegale executies, willekeurige detenties en seksueel geweld. De impact op de gezondheid van de Zuid-Soedanezen is enorm. De toegang tot de gezondheidszorg was toch al problematisch, en is nu nog slechter. Daarom is Amref in Zuid-Soedan hard bezig om de toegang tot spoedeisende zorg en chirurgie te vergroten. We mobiliseren chirurgen, anesthesisten en verpleegkundigen. We zorgen voor psychosociale ondersteuning en traumaverwerking en vergroten tegelijkertijd de capaciteit in ziekenhuizen zodat ze snel kunnen reageren op noodsituaties. In 2013 zorgden ook voorgenomen wetswijzigingen voor onrust. Met name het voorstel voor anti-homowetgeving in Oeganda heeft tot veel opschudding geleid. In de ontwerpfase van deze wet pleitte de Oegandese regering voor de doodstraf voor mensen die herhaaldelijk homoseksuele contacten hebben. Daarnaast staat er vermeld dat Oegandese burgers de autoriteiten moeten waarschuwen als zij zien of horen dat mensen homoseksuele contacten hebben. Het verzwijgen van die kennis is voortaan strafbaar. Ondanks dat de doodstraf gedurende de discussie in het parlement is afgezwakt naar levenslange gevangenisstraf, geeft dit het groeiende sentiment tegen de rechten van homoseksuelen weer. In de afgelopen jaren zijn er veel Afrikaanse landen bijgekomen die homoseksualiteit een misdaad vinden. Gelukkig kunnen we ook goed nieuws melden. Ondanks het oplaaiende geweld, de politieke onrusten en niet te vergeten het overlijden van Nelson Mandela in Zuid-Afrika, is er een positieve beweging in Afrika gaande: economische groei en vooruitgang. Er is een groeiende middenklasse, corruptie en schandalen onder politici worden aangekaart door Afrikaanse activisten en onlangs zijn er grote ondergrondse watervoorraden ontdekt in Kenia. Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR) In 2013 kregen we extra financiering voor SRGR-projecten en steeg het aantal projecten van vijf naar elf. Het aantal landen waar we SRGR-projecten steunen, steeg van vier (Kenia, Oeganda, Tanzania en Ethiopië) naar zes (Senegal en Malawi). Mannen en mythes Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten is een belangrijk themagebied in ons werk. Want waar gaat het om? Het gaat om goede seksuele voorlichting voor en door jongeren, het voorkomen van ongewenste zwangerschappen door zelf keuzes te kunnen maken over anticonceptie, gezinsplanning, het versterken van de rechten van vrouwen en de zorg voor moeder en kind tijdens zwangerschappen en bevalling. Omdat in veel Afrikaanse landen vrouwen niet zelfstandig mogen beslissen over hun lijf en leven, betrekken we in toenemende mate mannen bij onze projecten. Als zij het belang van een goede gezondheid voor hun echtgenoten en (ongeboren) kinderen zien, zullen zij eerder nadenken over gezinsplanning en voorbehoedmiddelen, en hun vrouwen tijdens hun zwangerschap aanmoedigen om een verloskundige te bezoeken en in een kliniek te bevallen. Als organisatie werken we aan het weerleggen van heersende ideeën zoals een sterke vrouw bevalt thuis (Tanzania) of het zo vroeg mogelijk uithuwelijken van dochters beschermt hen tegen ongewenste seksuele toenadering (Ethiopië). Rechten van vrouwen Gezondheid gaat iedereen aan. Omdat onze Afrikaanse collega s in veel gebieden al jarenlang werken, genieten we het vertrouwen van de gemeenschappen en dat biedt de mogelijkheid om naast gezondheid ook gevoeliger thema s aan te kaarten. We dragen de informatie aan en 12 13

8 Ons werk in Afrika verlenen diensten, maar de motor tot verandering zijn uiteindelijk de mensen zelf. Er zijn dorpen waar de traditionele en religieuze leiders positief tegenover betere gezondheid voor vrouwen staan. Daar zien we dat meisjesbesnijdenis voor een stijgend aantal meisjes wordt vervangen door een alternatief ritueel. En dat meer vrouwen in klinieken bevallen. In gemeenschappen waar SRGR niet besproken wordt, merken we dat vrouwen in het geheim voorbehoedmiddelen gebruiken en kan er minder openlijk, of helemaal niet, gesproken worden over seksuele gezondheid. Uiteraard blijven we de dialoog opzoeken. We beschrijven een aantal van onze projecten en programma s op het gebied van SRGR en geven we een overzicht van de belangrijkste resultaten in 2013 (het complete overzicht vindt u op pagina 16). Doelgroep: nomaden Nog steeds trekt een deel van de bevolking in Ethiopië, Kenia en Tanzania rond met hun vee, op zoek naar water en weidegronden. Omdat nomaden geen vaste verblijfplaats hebben, is het lastig hen gezondheidszorg te bieden. Hun levensstijl gaat gepaard met een aantal schadelijke tradities, zoals meisjesbesnijdenis. De gevolgen van besnijdenis zijn groot: onder meer problemen bij menstruatie, conceptie en bevalling. Omdat besnijdenis vaak bij wet verboden is, speelt besnijdenis zich in landen als Ethiopië en Kenia in het geheim af waardoor controle moeilijk is. Schattingen over het aantal besneden vrouwen in Ethiopië liggen tussen de 75-80%, in Kenia ligt dat tussen de 26-50%, in nomadische gemeenschappen hoger. Meisjesbesnijdenis hangt onlosmakelijk samen met ideeën over sociale verbondenheid en de huwbaarheid van meisjes. Zolang de sociale en economische winst groter is dan de gezondheidsrisico s zullen meisjes besneden worden. Hun lage sociale status is daarbij een zwaarwegende factor. Onder invloed van de stedelijke cultuur, economische groei en onderwijs en door toegenomen kennis en bewustzijn, worden veranderingen zichtbaar. In sommige regio s gaat dat heel snel. In Ethiopië, Kenia en Tanzania zijn wij de aanjager in het debat. Onze aanpak werkt. Omdat we weten hoe belangrijk tradities zijn voor deze doelgroep, zoeken we naar passende alternatieven en treden daarover in gesprek en de nomaden beslissen zelf wat ze wel en niet willen toepassen. Continuïteit is daarbij essentieel: we werken al jarenlang in nomadische regio s met financiering van onder meer het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Nationale Postcode Loterij. Unite for Body Rights Het Unite for Body Rights-programma (UFBR), dat door de Nederlandse overheid wordt gefinancierd en door de SRHR-alliantie wordt uitgevoerd, is in 2013 tussentijds geëvalueerd 1. In dit programma zetten we in op onderwijs, gezondheidszorg en de sociale omgeving een omgeving waarin vrouwen zich vrij genoeg voelen om, bijvoorbeeld, voorbehoedmiddelen te gebruiken en te praten over hun seksuele rechten. Bij vooruitgang op alle terreinen ontstaat een vliegwieleffect en zullen de resultaten groter en langduriger zijn dan bij een eenzijdige inzet. De meest opvallende resultaten uit Ethiopië, Kenia en Tanzania worden hierna weergegeven. Onderwijs in Tanzania (Kilindi) Aan jongeren die hebben geparticipeerd in het UFBRprogramma hebben we vragen voorgelegd: vragen over kennis, houding en gedrag. De resultaten laten zien dat hun vermogen om goede en gezonde beslissingen te nemen over hun seksuele leven van 41% tot 86% is toegenomen. De jongeren weten nu meer over veranderingen in een puberlijf, voorbehoedmiddelen, het voorkomen van ongewenste zwangerschappen en hiv, en gezinsplanning. De houding ten opzichte van hiv-patiënten is neutraler geworden en een groter deel van de jongeren geeft aan een condoom te (zullen) gebruiken. Het percentage jongeren dat een kliniek bezocht voor vragen over seksualiteit of behandeling van seksuele aandoeningen is in 2013 gestegen van 24% naar 34%. Kennis en houding zijn stap één; de komende jaren zullen we inzetten op daadwerkelijke gedragsveranderingen. Dat maakt ons werk duurzaam. SRGR-dienstverlening in Kenia In het Loitokitok District Hospital hebben we geïnvesteerd in het opleiden van personeel zodat ze jongeren beter van dienst kunnen zijn. Ook hebben we gezamenlijk protocollen ingevoerd. Dit heeft ertoe geleid dat het ziekenhuis in 2013 hoger scoorde dan in 2011 op de kwaliteit van de SRGR-dienstverlening voor jongeren. Binnen het gehele Unite for Body Rights-programma heeft het ziekenhuis zelfs de hoogste scores. Ook de kwaliteitsscore voor verloskundige zorg nam toe. Naast de scores die berekend zijn aan de hand van een vragenlijst, zijn er interviews met jongeren en moeders gehouden direct nadat ze de kliniek hadden bezocht. De jongeren gaven het Loitokitok District Hospital een 7,5 (op een schaal van 1 tot 10), de vrouwen gaven een 7,0. Er wordt aan verdere verbetering van de dienstverlening gewerkt. Veranderingen in de sociale omgeving in Ethiopië In de Ethiopische regio Afar is binnen het Unite for Body Rights-programma gewerkt aan meer kennis van en begrip voor de noodzaak van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten door religieuze en traditionele leiders. Deze leiders hebben veel invloed op hun gemeenschapsleden; daarom is hun betrokkenheid bij dit onderwerp belangrijk. De evaluatie uit 2013 laat zien dat de kennis van de leiders is toegenomen. Ze zijn nu beter op de hoogte van Opmerkelijke vooruitgang voorbehoedmiddelen en de nadelige gevolgen van meisjesbesnijdenis en kindhuwelijken. Ze geven aan die kennis ook te gebruiken om mensen te informeren. Het geloof in de mythes rond niet-besneden vrouwen (bijvoorbeeld dat ze van alles breken) begint af te nemen, de praktijk is echter hardnekkig. De religieuze leiders blijken het lastig te vinden om hun nieuw verworven kennis in de moskee door te geven. Onder elkaar bespreken ze hun nieuwe kennis echter wel regelmatig. In september 2013 bracht de IOB een rapport naar buiten met de titel NGOs in action: A study of activities in sexual and reproductive health and rights by Dutch NGOs. In dit rapport wordt ook het Nomadic Youth Reproductive Health Programme genoemd dat Amref tussen 2007 en 2010 in Ethiopië, Kenia, en Tanzania uitvoerde: In het NYRHP werd opmerkelijke vooruitgang geboekt bij de afschaffing van vrouwenbesnijdenis (FGC). Geïnterviewde jongeren uit de drie landen die awareness sessies hadden bijgewoond maakten consequent melding van een toegenomen kennis over family planning en de nadelen van vroege huwelijken en vroege zwangerschap. Enig bewijs werd geleverd van leden van de gemeenschap die hun steun voor FGC opzegden. In Kenia vond een groot aantal bewustmakingscampagnes over vrouwenbesnijdenis en geweld tegen vrouwen plaats in gemeenschappen (meer dan 44); 175 meisjes en 281 ouders stelden in het openbaar FGC aan de kaak en 147 meisjes ondergingen alternatieve rituelen, wat veel meer was dan de beoogde 20% van de meisjes en elders in 2010 (10% in 2007). Uit: IOB study, pagina 80. Na 2010 hebben we dit programma met steun van (opnieuw) het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Nationale Postcode Loterij voortgezet. De resultaten blijven onverminderd indrukwekkend, zoals de tabel hieronder aantoont. Meisjes die het alternatieve ritueel in Kenia en Tanzania hebben ondergaan Regio Aantal meisjes in 2011 Aantal meisjes in 2012 Aantal meisjes in 2013 Totaal Magadi (Kenia) Loitokitok (grensgebied Kenia en Tanzania) Totaal Onverwachte resultaten Naast de gewenste en verwachte resultaten van een programma zijn er ook leuke verrassingen. Zo werden in 2013 twee peer educators, jonge mensen die door ons zijn opgeleid om hun leeftijdsgenoten seksueel voor te lichten, gekozen tot officiële vertegenwoordigers van het Kajiado-district. Dat zijn lokale volksvertegenwoordigers, een belangrijke functie nu de Keniaanse overheid een beleid van decentralisatie van bevoegdheden heeft ingezet. De trainingen hebben de vaardigheden zoals spreken in het openbaar en overtuigingskracht én zelfvertrouwen van Benjamin Kool en Diana Mepukol flink vergroot. Nu kunnen ze seksuele gezondheid en rechten nog breder op de kaart zetten

9 Ons werk in Afrika Overzicht van onze SRGR-projecten en programma s in 2013 Naam Looptijd en financier Land Enkele resultaten Naam Looptijd en financier Land Enkele resultaten Veilig bevallen voor Masaivrouwen in Magadi Seksuele voorlichting voor en door jongeren in Oeganda Gezonde moeders en kinderen in Afar The World Starts With Me Gezonde start voor moeders en kinderen in Samburu , Bassol , eigen middelen , eigen middelen, de EU via Amref in Groot- Brittannië , Nederlandse ambassade in Addis Abeba (Ethiopië) , EU en de Amref Business Club Kenia Het % moeders met prenatale consulten is gestegen van 32 naar 59%. Het % moeders dat onder deskundige begeleiding bevalt is gestegen van 15 naar 24%. Oeganda We hebben jongens en meisjes bereikt met informatie over puberteit en seksualiteit. Tijdens 62 campagnes in dorpen hebben we mannen en vrouwen verteld over jongeren en seksualiteit en gezins planning. Er zijn outreach services verleend. Ethiopië Gehele projectperiode In de dorpen zien we een langere tijd tussen geboortes, betere persoonlijke hygiëne en een groter % vrouwen dat prenatale zorg krijgt. Het % gezondheidsposten dat kindzorg levert, is gestegen van 12 naar 44%. Het % verwijzingen door gezondheidswerkers naar gezondheidsposten is gestegen van 0 naar 64%. Het % mensen dat gebruikmaakt van een latrine is gestegen van 12 naar 44% mensen kunnen gebruikmaken van nieuwe waterputten. Ethiopië Er is een nulmeting uitgevoerd en de scholen waar het project zal lopen, zijn geselecteerd. Het gaat om seksuele voorlichting via de computer. Kenia Er is een 2-daagse bijeenkomst gehouden waarbij 146 gemeenschapsleiders in gesprek zijn gegaan over meisjesbesnijdenis en anticonceptie. Naar aanleiding hiervan zijn de negatieve gevolgen van meisjesbesnijdenis bespreekbaar geworden, worden meer mogelijkheden voor anticonceptie geboden en is er steun voor meer jongereneducatie over deze onderwerpen. We hebben mensen met onze diensten bereikt. 127 (v) en 119 (m) doktoren, verpleeg- en verloskundigen zijn getraind. Dit project is gekozen tot visibilitycampagne van de EU in Kenia. Access, Services and Knowledge: What Young People Want, What Young People Need Unite for Body Rights Alternatieve rituelen voor meisjesbesnijdenis , ministerie van Buitenlandse Zaken (extra fonds) , ministerie van Buitenlandse Zaken (MFS II) , Nationale Postcode Loterij Ethiopië, Oeganda, Senegal Ethiopië, Kenia, Tanzania Kenia, Tanzania In totaal zijn mensen bereikt in de 3 landen, waarvan vrouwen. In Oeganda en Senegal hebben we een nulmeting uitgevoerd. In Senegal bereikten we meer dan 700 jongeren met informatie over puberteit en seksualiteit. In Oeganda werden 241 verpleegkundigen getraind zodat ze jongeren passende diensten kunnen verlenen. We reikten meer dan voorbehoedmiddelen aan jongeren (t/m 24 jaar) uit en informeerden jongeren over puberteit en seksualiteit. Succes op kleine schaal: door onze campagne over de gevolgen van kindhuwelijken heeft een imam in Senegal ervoor gezorgd dat een vader zijn jonge dochter niet heeft uitgehuwelijkt. Door problemen met de registratie van dit project in Ethiopië, loopt de uitvoering ervan daar iets achter op schema. In totaal zijn er in dit programma mensen bereikt, waarvan bijna de helft vrouwen. In Afar (Ethiopië) bereikten we meer dan mensen met voorlichting over de risico s van meisjesbesnijdenis en kindhuwelijken. We hebben de regionale overheid in Afar ondersteund bij de herziening van het familierecht. In Tanzania worden billboards en mobiele telefonie gebruikt voor voorlichting aan jongeren. Onder meer het aantal seksueel gerelateerde vragen door jongeren in gezondheidsfaciliteiten is gestegen met 560. Er is een fietsambulance aangeschaft waardoor 200 personen per jaar betere en goedkopere toegang hebben tot het ziekenhuis. 84 culturele en religieuze leiders zetten zich in voor een grotere rol van mannen bij zwangerschap en geboorte. Met hun boodschap hebben ze mensen bereikt. In Kenia zijn goede resultaten behaald in de strijd tegen meisjesbesnijdenis, waar het afgelopen jaar meisjes een alternatief ritueel hebben doorlopen (zie ook elders). Het programma is officieel gestart en gelinkt aan het Unite for Body Rightsprogramma. Er is een goede start gemaakt door een discussie die gevoerd is tussen gemeenschapsleiders in Kenia en Tanzania over de Masai-grondwet waarin meisjesbesnijdenis ter sprake komt. Hiermee is de dialoog voor alternatieve rituelen op grote schaal begonnen. Afrikaanse moeders, baby s en kinderen eerst , CZ Kenia, Tanzania In totaal zijn mensen bereikt met informatie over vrouwenrechten en gezondheidszorg. Het % moeders met prenatale consulten is gestegen van 36 in beide landen naar 59% in Tanzania en 67% in Kenia. Het aantal begeleide bevallingen is in Kenia met 10% gestegen en in Tanzania met 20%. We trainden gezondheidsmedewerkers, meer dan daarvan in dorpen. Gezonde moeders zonder fistels Zorgen voor moeders in Kenia, Malawi en Oeganda , eigen middelen , ministerie van Buitenlandse Zaken (extra fonds) Tanzania Kenia, Malawi, Oeganda We hebben de nulmeting voorbereid. Een onderzoek naar psychosociale begeleiding van geopereerde patiënten is in gang gezet. De nulmeting is in 3 landen uitgevoerd. In Malawi hebben we 26 fistulapatienten geïdentificeerd waarvan er 15 succesvol zijn geopereerd in een Fistula Repair Camp. In Oeganda hebben we (2.512 mannen en vrouwen) voorzien van informatie over goede zorg voor moeders. In Kenia hebben we 58 gezondheidswerkers en 350 gemeenschapswerkers getraind in gezinsplanning, prenatale zorg, zorg na abortus en na seksueel geweld; vrouwen zijn bereikt met informatie over dezelfde onderwerpen

10 Ons werk in Afrika Werken in allianties Een deel van onze werkzaamheden voeren we uit in alliantieverband; samenwerkingsverbanden tussen meerdere organisaties om zo het bereik en de resultaten te vergroten. In 2013 waren het er drie: de SRHR-alliantie, de WASH-alliantie en de Youth Empowerment-alliantie. Binnen deze allianties werkt elke organisatie in zijn expertise in de landen waarin zij actief zijn. Dat zorgt voor een zeer compleet programma. Alliantie Programma en looptijd Lidorganisaties in Nederland Landen waar de alliantie werkt Landen waar Amref binnen de alliantie werkt Sexual and Reproductive Health and Rights Alliance (SRHR-alliantie) Unite for Body Rights ( ) Amref Flying Doctors, CHOICE for Youth and Sexuality, dance4life, Rutgers WPF, Simavi Bangladesh, Ethiopië, India, Indonesië, Kenia, Malawi, Oeganda, Pakistan, Tanzania Ethiopië, Kenia en Tanzania Water, Sanitation and Hygiene Alliance (WASH-alliantie) Duurzame toegang tot water, sanitatie en hygiëne ( ) Akvo, Amref Flying Doctors, ICCO, RAIN, Simavi, WASTE Bangladesh, Benin, Ethiopië, Ghana, Kenia, Mali, Nepal, Oeganda Ethiopië, Kenia, Oeganda Youth Empowermentalliantie What young people want, what young people need ( ) Amref Flying Doctors, Child Helpline International, CHOICE for Youth and Sexuality, dance4life, IPPF, Rutgers WPF, Simavi, Stop Aids Now! Ethiopië, Ghana, Indonesië, Kenia, Oeganda, Pakistan, Senegal Ethiopië, Oeganda, Senegal Integratie van SRGR en WASH in nomadische regio s Ook binnen de WASH-alliantie werken we met nomaden. In Afar (Ethiopië) en Kajiado (Kenia) is daarom in 2013 gezocht naar mogelijke samenwerking en synergie tussen de SRGR- en WASH-programma s. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om groepen scholieren zowel lessen te geven over hygiëne als over puberteit, veilige seks en relaties; kunnen waterkiosken behalve water ook condooms verkopen en kunnen watercomités naast water ook het belang van onderwijs voor meisjes bespreken. Deze integratie bevordert een betere gezondheid. Gezondheid en milieu (WASH) In 2013 waren twee WASH-programma s in volle gang, werden drie nieuwe WASH-programma s gestart en werd één programma afgesloten. Een van de WASHprojecten is een alliantieprogramma (zie ook de tabel). Watergebruik = investering in Kenia Water is niet het probleem, begint een vrouw te vertellen tijdens een bijeenkomst van het project Schoon water, gezonde Masai in Kajiado (Kenia). Een verbazingwekkende uitspraak, want heeft dit dorp geen behoefte aan betrouwbare waterbronnen? Een van de aanwezige mannen onderbreekt de vrouw en zegt: Laat de mannen dit bespreken, wij begrijpen de moeite die het kost om water te vinden voor ons vee en dat is heel wat anders dan water voor het huishouden. De andere mannen stampen instemmend met hun wandelstokken op de grond. Het Amref-projectteam is niet zo gelukkig met de onderbreking en benadrukt dat iedereen moet kunnen meepraten. Daarop applaudisseren de vrouwen en ze vragen de vrouw haar verhaal af te maken. De vrouw neemt het woord, vraagt om een luisterend oor en belooft ruimte te geven aan alle ideeën en suggesties van iedereen, ongeacht diens positie. Water is niet het probleem, het probleem is hoe we garanderen dat het blijft stromen, zegt de vrouw. Ze vervolgt haar verhaal met een uitleg over de noodzaak om de waterbronnen te beschermen zodat ze niet uitgeput raken. De vrouw vertelt over haar ideeën om het water op meer manieren te gebruiken, om watergebruik als een investering te zien die winst moet opleveren zodat het ook economisch gezond wordt. De vrouw overtuigt met haar pleidooi en wordt prompt gekozen in het watercomité. In de maanden na de bijeenkomst begint de gemeenschap het water te gebruiken voor meer dan alleen het vee en het huishouden. Zo wordt bijvoorbeeld water dat al gebruikt is voor de douche gebruikt voor het schoonmaken van toiletten of irrigatie. De trainingen en de begeleiding door Amref Flying Doctors hebben hierin een belangrijke rol gespeeld. Binnen de WASH-alliantie werken we via de FIETS-aanpak: we bereiken duurzaamheid door er voor te zorgen dat alle belangrijke aspecten van een project (Financieel, Institutioneel, Environmental (milieutechnisch), Technisch en Sociaal) op een duurzame manier zijn vormgegeven. Deze aanpak passen we bijvoorbeeld toe bij het onderhoud van waterpunten. Financiële duurzaamheid wordt bereikt door de gemeenschap zelf te laten regelen dat mensen betalen voor het gebruik van water, waardoor geld verdiend wordt waarmee het waterpunt kan worden onderhouden. De gemeenschap doet dit via een watercomité, waarmee de institutionele duurzaamheid geborgd is. Het milieu wordt ontzien door er voor te zorgen dat afvalwater eerst wordt verwerkt voordat het terugvloeit in de natuur. De waterpunten maken gebruik van eenvoudige technieken zodat onderhoud lokaal gedaan kan worden. Tot slot is de sociale duurzaamheid geborgd doordat mannen en vrouwen op steeds gelijkwaardiger niveau zijn betrokken. Door aan al deze duurzaamheidsaspecten aandacht te geven, zorgen we ervoor dat de werkzaamheid van het waterpunt ook in de toekomst gegarandeerd wordt. Zo bereiken we duurzame resultaten en maximaliseren we de impact van ons werk. Community Led Total Sanitation In Nederland staan we er waarschijnlijk niet elke dag bij stil waar onze ontlasting blijft na een bezoek aan het toilet. Doorspoelen, handen wassen en wegwezen. De gezondheidswinst die ons rioolstelsel heeft opgeleverd ligt opgeslagen in een ver hoekje van ons geheugen. Voor 2,5 miljard mensen is goede sanitatie nog niet 18 19

11 Overzicht van onze WASH-programma s in 2013 Naam Looptijd en financier Land Enkele resultaten Sanitatie is de basis , Europese Unie Oeganda De nulmeting is uitgevoerd. Op 8 scholen in Noord- Oeganda zijn toiletgebouwen voor jongens en meisjes gebouwd. Op dezelfde scholen wordt de watervoorziening verbeterd door middel van opvangsystemen voor regenwater. Gezond leven in een sloppenwijk van Addis Abeba , eigen middelen Ethiopië In 4 scholen zijn voor kinderen toiletten en douches gebouwd en zijn 37 leraren (14 mannen, 23 vrouwen) getraind om voorlichting te geven over goede hygiëne. Samen met vrijwilligers uit de gemeenschap is op 8 scholen 2 dagen lang voorlichting gegeven. Hieraan namen 779 leerlingen (436 jongens en 343 meisjes) deel. Dit heeft geleid tot grotere bewustwording en kennis over persoonlijke hygiene, veilig water- en toiletgebruik en het voorkomen van ziekten. Schoon water, gezonde Masai in Kajiado , WML, Amsterdam RAI, Aqua for All, eigen middelen Kenia Met hulp van de plaatselijke bevolking hebben we 5 zanddammen aangelegd. Het water wordt o.m. gebruikt als drinkwater. We hebben mensen voorgelicht over het belang van hygiëne. voorhanden en daardoor sterven onnodig miljoenen kinderen, vrouwen en mannen aan ziektes als diarree. In onze gezondheidsprogramma s op het gebied van WASH werken we hard aan vergelijkbare systemen en stelsels in Afrika. Omdat de overheden van Afrikaanse landen tegen een flinke achterstand in de aanleg van (afval)watervoorzieningen aanlopen en betere hygiëne daarnaast afhankelijk is van gedragsverandering, wordt de bevolking actief betrokken bij het ontwerp, de aanleg en het onderhoud van waterbronnen, toiletten, rioleringen en andere voorzieningen. Dit heet Community Led Total Sanitation (CLTS): de gemeenschap bedenkt en onderhoudt een compleet pakket aan sanitaire voorzieningen. Uiteraard zijn overheden, ondernemers en organisaties als Amref Flying Doctors hier actief bij betrokken. In het programma Duurzame toegang tot water, sanitatie en hygiëne van de WASH-alliantie werken we met CLTS. Het blijkt in nomadische gebieden echter lastig om businessmodellen te ontwikkelen en daardoor het project duurzaam te maken (zie ook kader Geld verdienen met water). Door de geringe bevolkingsdichtheid is bijvoorbeeld het volume aan uitwerpselen te laag om winstgevend te kunnen recyclen tot menselijke mest. Het uiteindelijke doel van de CLTS-aanpak is gemeen Geld verdienen met water Geld verdienen als water is niet eenvoudig; geld verdienen met water is goed mogelijk. In onze WASH-programma s zoeken we voortdurend naar de mogelijkheden om businessmodellen te ontwikkelen. Een goed voorbeeld is de waterkiosk. Een waterkiosk bevat twee of drie drinkwaterkranen, een opslagtank met een capaciteit van liter schoon water en in de nabijheid ervan vijf of zes toiletten en twee of drie douches. Gebruikers betalen voor deze voorzieningen en realiseren daarmee inkomsten voor de beheerder van de waterkiosk. Een ander businessmodel is het verzamelen en verkopen van urine als meststof. In verdunde vorm is de stikstofconcentratie in urine laag genoeg om planten ervan te laten profiteren. Bovendien bevat urine fosfaat en kalium, stoffen die planten sneller doen groeien. Omdat urine bijna steriel is, kan het direct gebruikt worden ontlasting is na negen maanden bacterievrij. Het scheiden van ontlasting en urine om de laatste als meststof te gebruiken wordt dan ook steeds vaker gedaan. We doen dit al in Noord-Oeganda en zullen het dit jaar en volgend jaar invoeren in andere projecten. Microfinanciering voor betere sanitatie en gezondheid Duurzame toegang tot water, sanitatie en hygiëne , Agentschap NL (nu RVO 2 ) , ministerie van Buitenlandse Zaken (MFS II) Kenia Ethiopië, Kenia, Oeganda schappen met de status ODF, wat staat voor Open Defecation Free. Dat zijn gemeenschappen waar iedereen gebruikmaakt van een toilet (privé of gedeeld), wat veel gezondheidswinst oplevert. Het betekent een einde aan menselijke ontlasting in de vrije natuur of het gebruik van flying toilets (bij gebrek aan een toilet in sloppenwijken doen mensen hun behoefte in een plastic zakje, knopen het dicht en slingeren het naar buiten). In het project Microfinanciering voor betere sanitatie en Het programma bevindt zich nog in de startfase. Ter voorbereiding op de uitvoering voeren we haalbaarheidsstudies uit. In totaal zijn binnen dit programma mensen bereikt. In Kenia hebben 22 dorpen de status ODF (Open Defecation Free) gekregen. Iedereen in die dorpen maakt nu dus gebruik van een toilet. Ook in Ethiopië wordt er hard gewerkt aan het stimuleren van bouwen en gebruiken van een toilet (voor meer dan mensen). De Ethiopische overheid bekijkt welke dorpen daadwerkelijk de status ODF zullen ontvangen. In Afar is een WASH-bureau opgezet waar de overheid en ngo s maandelijks de situatie op het gebied van water kunnen bespreken, om zo sneller op calamiteiten te kunnen reageren. In Ethiopië is het % van de bevolking met toegang tot schoon drinkwater gestegen van van 13 naar 24% ( ). gezondheid in Kenia (gestart in 2013) ligt de focus op het aanleggen van toiletten via microfinanciering. Een huishouden sluit een lening af en bouwt een eigen toilet. Er hoort ook een voorlichtingscampagne bij, waarin we mensen willen overtuigen van de wenselijkheid van een wc. Capaciteitsversterking Training en opleiding komt in veel van onze projecten voor (zie ook het bijbehorende kader). De grote nadruk op 20 21

12 Ons werk in Afrika training en opleiding hoort bij onze duurzame aanpak. Projecten en programma s hebben immers een beperkte looptijd. Investeren in opleidingen heeft echter een blijvend effect en dus een grotere impact voor onze doelgroep. Nieuwe technologieën In een groeiend aantal projecten wordt gebruikgemaakt van nieuwe technologieën zoals sms om informatie over te brengen, apps om informatie op te zoeken, elearningcursussen via de computer en mlearning via de mobiele telefoon. De telefoon kan ook gebruikt worden om patiëntgegevens bij te houden en op te slaan of om een zorgplan voor een patiënt te maken (My Nursing Care Plan). We bouwen zoveel mogelijk voort op bestaande toepassingen van en met onze samenwerkingspartners. Op die manier werken we aan duurzaamheid en schaalvergroting. Vooral in geïsoleerde gebieden waar maar één of twee gezondheidswerkers werken kan een app een grote hulp zijn bij het signaleren van ziekten en bij doorverwijzen, of zelfs het stellen van een diagnose en het kiezen van de juiste behandeling. Apps kunnen gekoppeld zijn aan een platform waarop gezondheidswerkers vragen kunnen stellen of ze worden rechtstreeks gelinkt aan een meer opgeleide vakgenoot in een groot ziekenhuis. Natuurlijk valt of staat het gebruik van apps met mobiele toegang, vandaar dat ook stand alone-versies worden ontwikkeld. Moderne voorlichting in Senegal Net als in Nederland leven er bij Senegalese jongeren vragen over puberteit en seksualiteit. En net als bij ons is het niet altijd mogelijk om deze vragen met vrienden of ouders te bespreken. Daarom biedt Amref in Senegal (als onderdeel het programma van de Youth Empowerment- Voorbeelden van cursussen en trainingen die we aan gezondheidswerkers, overheidspersoneel en Amref-medewerkers bieden Deelnemers en themagebied Docenten primair en middelbaar onderwijs (SRGR) Jongeren (SRGR) Soort capaciteitsopbouw Trainingen rond het lespakket seksuele voorlichting Trainingen voor peer educators in seksuele voorlichting alliantie) samen met een aantal lokale partners) een moderne oplossing om jongeren van informatie te voorzien. Via de website ClickInfoAdo.sn kunnen jongeren informatie opzoeken over veranderingen van hun lijf tijdens de puberteit, over seksualiteit en aanverwante onderwerpen. De anonimiteit ervan is een groot voordeel. Als aanvulling op de website is ook de sms-service BeepInfoAdo opgericht, waarbij jongeren hun vraag per sms kunnen versturen en ook per sms een antwoord krijgen. Amref gaat langs bij scholen om de website en de sms-dienst onder de aandacht te brengen. Daarnaast proberen we het bereik van de sms-dienst die momenteel alleen in de regio rond Dakar functioneert verder uit te breiden. Een volgende stap is het opzetten van deze dienst in andere Afrikaanse landen. De geleerde lessen uit Senegal komen hierbij goed van pas. Outreach Ook binnen ons langstlopende programma, Outreach, versterken we de capaciteit, in dit geval van lokale artsen. De brandstofkosten voor vluchten zijn echter erg hoog. Om toch alle 150 klinieken in afgelegen gebieden te kunnen bereiken, is er in het afgelopen jaar vaker voor gekozen om over land te reizen of ter plaatse een vliegtuig te huren. Daarnaast is het medische team vaak uitgebreid van twee naar drie personen per bezoek, wat de efficiëntie ten goede komt. Na training zelfstandig opereren Dr. Endale Anberber, algemeen chirurg van het Arbaminch Ziekenhuis in Ethiopië: Sinds ik in dit ziekenhuis begonnen ben, meer dan 1,5 jaar geleden, is dit de vierde keer dat een chirurg van Amref ons ziekenhuis bezoekt. Hij geeft een training in het opereren van hazenlippen. De eerste keren assisteerde ik de bezoekende plastisch chirurg en leerde zo het vak van hem. Nu opereer ik de eenvoudige gevallen zelfstandig. Verder zijn in 2013 de methoden om de prestaties van de bezochte klinieken te meten verbeterd. Er kan beter bijgehouden worden in welke klinieken ingrepen inmiddels zelfstandig uitgevoerd kunnen worden en in welke klinieken training van het medisch personeel nodig is. Voor de eerstgenoemde klinieken bouwen we onze steun af. Het Outreach-team zal nieuwe klinieken in afgelegen gebieden benaderen om ondersteuning te bieden. Onze flying doctors in actie! Staf van klinieken (SRGR/moederen kindzorg) Vroedvrouwen en verpleegkundigen (SRGR) Opfriscursussen over procedures rond risicovolle bevallingen en aanbieden van voorbehoedmiddelen; trainingen over dienstverlening op het gebied van SRGR (gezinsplanning, voorbehoedmiddelen) voor jongeren Trainingen via elearning Gezondheidswerkers op gemeenschapsniveau (SRGR) Cursussen over het diagnosticeren en verwijzen bij risicovolle zwangerschappen Amref-medewerkers (SRGR) Lobbytrainingen Leden van watercomités op gemeenschapsniveau (WASH) Trainingen over het beheer van watersystemen Metselaars (WASH) Cursussen over het bouwen van beerputten District Health Management Teamleden (algemeen) Cursussen gezondheidsmanagement Amref-medewerkers (algemeen) Cursussen projectmanagement, monitoring & evaluatie, Excel 1 De nulmeting van dit programma vond in 2011 plaats. In 2015 vindt de eindevaluatie plaats. 2 Rijksdienst voor Ondernemend Nederland

13 Ons werk in Afrika Overzicht van onze programma s op het gebied van capaciteitsopbouw Naam Looptijd en financier Land Enkele resultaten Verder bouwen aan het gezondheidsnetwerk , VvAA Kenia 229 (133 vrouwen en 96 mannen) gezondheidsmedewerkers zijn getraind in het gebruik van hun mobiel voor het verzamelen van data. Meer dokters in Zuid-Soedan , anonieme donor Zuid- Soedan 24 van de 25 artsen-in-opleiding zijn geslaagd. Medische zorg en training in afgelegen gebieden in Oost-Afrika , diverse donoren waaronder Eurocross en Basol Diverse landen Er werden consulten en operaties uitgevoerd. Tegelijkertijd werden doktoren, verpleegkundigen en laboranten getraind. De registratiewijze van patiënten en operaties is verbeterd. Trainen en opleiden voor betere gezondheidszorg , eigen middelen Kenia Het aantal studenten is gegroeid: van in naar in Aan de Amref Virtual Nursing School deden 32 studenten examen. Het slagings% lag op 81%, hoger dan het nationale % van 74%. We zijn gestart met de bouw van de uitbreiding van het Amref International Training Centre. mlearning voor een gezond Afrika Stand Up for African Mothers , Nationale Postcode Loterij , anonieme donor Kenia Oeganda, Tanzania We zijn een proefproject gestart op 5 scholen, met 204 deelnemers. We hebben een applicatie getest: My Nursing Care Plan. Andere applicaties zijn in voorbereiding. Het elearning-programma is in Oeganda door 67 verloskundigen getest op gebruiksvriendelijkheid. De opgedane ervaringen worden verwerkt voordat het op grote schaal wordt ingevoerd. In Tanzania zijn we gestart met de opleiding van 66 verloskundigen in moeilijk te bereiken gebieden; zij krijgen een baangarantie voor 3 jaar. Het verhaal van Martha Martha Cheng enois (31) werd in juni 2013 geopereerd in het Kenyatta National Hospital in Kenia aan een vaginale fistel die ze 13 jaar eerder had opgelopen bij de bevalling van haar eerste (en doodgeboren) kind. Na drie dagen weeën werd Martha s bevalling ingeleid en werd haar verteld dat haar kindje al overleden was. Na de bevalling merkte ik dat ik mijn plas en ontlasting niet meer kon ophouden en werd me verteld dat ik een vaginale fistel had. De eerste operatie mislukte. Toen begonnen mijn problemen pas echt. Mijn man ging bij me weg en ik heb hem nooit meer gezien. Gelukkig hebben mijn ouders me steeds gesteund en voor me gezorgd. Martha s aandoening was ernstig. Ze had zowel een fistel tussen haar blaas en vagina als een fistel tussen haar rectum en vagina. Beide veroorzaakt doordat het hoofdje van de baby te lang op het weefsel had gedrukt waardoor er abnormale openingen ontstonden. Een volgende operatie sloot de opening tussen rectum en vagina, maar de arts slaagde er niet in ook de andere fistel te sluiten. Martha s toestand verbeterde iets maar niet volledig. Uit schaamte leefde ze heel teruggetrokken. Een jaar na die operatie hoorde Martha van een Amref VVF Camp. Dr. Weston Khisa, een van de flying doctors, slaagde erin Martha s fistel succesvol te opereren. Martha was dolgelukkig toen ze hoorde dat haar probleem nu definitief verholpen was. Ik hoop dat ik na mijn herstel zal trouwen en kinderen krijg. Dan zal ik zodra de bevalling begint naar het ziekenhuis gaan om niet weer een fistel te krijgen. En ik wil naar de kerk, naar mijn vrienden en misschien een kleine onderneming beginnen waar ik kleding of groenten verkoop

14 John en Joyce Het eerste dat opvalt als je John en Joyce ziet lopen, is dat ze hand in hand lopen uniek in de Masai-cultuur. Gelijke rechten voor mannen en vrouwen zijn nog te vaak een uitzondering in Afrika. Het verbeteren van de positie van de vrouw is een aandachtspunt in ons werk, omdat dit de gezondheid van vrouwen ten goede komt. John is 75 jaar oud, Joyce 50. Ze zijn al lang bij elkaar. Toen ze elkaar ontmoetten was John de hoeder van het vee van Joyces vader. Als compensatie voor zijn werkzaamheden werd Joyce door haar vader aan John uitgehuwelijkt tegen haar zin. De start van hun huwelijk ging dan ook niet over rozen. Joyce was heimelijk verliefd op iemand anders en hield niet van John. Helaas had ze niets in te brengen, want lokale gebruiken in de Masaicultuur voorspelden dat vrouwen die zich verzetten tegen een gepland huwelijk, zouden eindigen met een leven vol ongeluk. Wat voor Joyce gold, ging ook op voor John. Ook zijn hoofd stond nog niet naar een huwelijk. Samen beslissen Na verloop van tijd begonnen John en Joyce elkaar echter te waarderen. Joyce vond in John een man die haar niet sloeg, zoals andere Masai-mannen wel deden. En John hield van Joyce omdat zij hem trouw bleef en zes kinderen gaf: twee meisjes en vier jongens. Tijden veranderden. Joyce, die zelf altijd hielp met besnijdenissen, besloot haar tweede dochter niet meer te laten besnijden toen ze leerde over de vreselijke consequenties. Zij ging daarmee in tegen de Masaitraditie. Samen met John besloot ze ook dat al hun kinderen naar school moesten gaan, en slechts één van de zoons de rol van zijn vader als veehoeder zou overnemen. Tradities doorbroken John en Joyce gaan nu samen langs de huizen om voorlichting te geven over gezondheid en de gevolgen van meisjesbesnijdenis. Het eerste dat opvalt als je hen ziet lopen, is dat ze samen lopen, hand in hand. Dit is zeer ongebruikelijk in de Masai-cultuur, waar mannen niet naast hun vrouw behoren te lopen. John en Joyce hebben tradities doorbroken, en zijn daarbij een voorbeeld voor anderen. Hun boodschap wordt serieus genomen, mensen luisteren naar hen, en hebben respect voor hun handelen. Aandacht voor gender In dit speelveld van lokale tradities en gewoonten, én ongelijke verhoudingen tussen mannen en vrouwen, opereert Amref. Serafine Mkuwa, National Programme Co-ordinotor van de SRHR-alliantie in Tanzania, en sinds lange tijd betrokken bij onze programma s, vertelt uit eigen ervaring. Het werken aan gelijke verhoudingen tussen mannen en vrouwen begint natuurlijk binnen onze eigen organisatie. Het hebben én volgen van kernwaarden rond gelijke verhoudingen is essentieel. Bij Amref in Tanzania streven we bijvoorbeeld naar een balans in het aannemen van mannelijk en vrouwelijk personeel. Er is gericht aandacht voor gender, zowel in onze werkverhoudingen op kantoor als binnen onze projectteams in het veld. Wat wij zelf uitstralen als organisatie, heeft een positieve invloed op onze programma s in het veld. Vrouwen als lokale leiders Ze vervolgt: Zo zien we in ons Unite for Body Rightsprogramma in Kilindi (zie ook pagina 14) dat door de langdurige betrokkenheid van Amref verhoudingen langzaam beginnen te verschuiven. We trainen bijvoorbeeld zowel mannen als vrouwen om lokaal gezondheidswerker te worden. Door deze en andere activiteiten die meer gendersensitief zijn, verandert de rol van vrouwen gestaag. Serafina kan zich nog goed de bijeenkomst in Kilindi herinneren waarbij Masai-mannen en -vrouwen samen, in één ruimte, praatten over seksuele gezondheid en reproductieve rechten. Iets dat vroeger voor onmogelijk werd gehouden. Inmiddels zijn zelfs enkele vrouwen gekozen om lokale leiders binnen hun gemeenschap te worden. Rolmodel We werken samen met de lokale overheid om ontwikkelingen te verduurzamen. Zo ook in Kilindi. Daar hebben we in het afgelopen jaar het nationale programma van de Tanzaniaanse overheid om genderdesks bij politiebureaus te realiseren, ondersteund. Vrouwen die het slachtoffer van seksueel geweld zijn geworden, kunnen zich bij zo n genderdesk melden. Door een voorlichtingsprogramma van Amref op scholen in Kilindi is daar nu extra aandacht voor. Rhoda, een schoolmeisje dat melding deed van seksueel geweld, is er blij mee. Hierdoor ben ik bewust van mijn rechten als vrouw en voel ik me gesterkt dat ik mag opkomen voor mijn eigen rechten. Rhoda rondde met succes haar lagere-schoolopleiding af en stroomde door naar het middelbaar onderwijs. Doordat zij de moed had om voor zichzelf op te komen, is zij nu een rolmodel voor andere Masai-meisjes in de regio

15 Ons werk in Nederland Amref Flying Doctors in Nederland werft fondsen, ziet toe op een goede besteding van die fondsen en brengt het werk van Amref onder de aandacht bij publiek en politiek. Dat doen we met maar een doel: betere gezondheid in Afrika. In ons Strategisch Plan staat omschreven hoe we bij willen dragen aan onze doelstelling, betere gezondheid in Afrika. Tot 2015 richten wij ons op vijf strategische prioriteiten: Meer bereiken in Afrika Amref heeft een groeiende bijdrage geleverd aan de verbetering van de gezondheid van de Afrikaanse bevolking, met name op het gebied van seksuele gezondheid en rechten en een gezonde leefomgeving. Door gerichter te werken willen we nog méér bereiken. We hebben er dan ook voor gekozen om ons in de periode te concentreren op de gezondheid van jonge vrouwen in Afrika. Meer groei in inkomsten We zetten in op groei en meer spreiding in fondsenwerving. Daarbij richten we ons, op creatieve wijze, op grotere institutionele donoren, particulieren en bedrijven. Effectiever samenwerken Samenwerking is essentieel om de beoogde groei in impact te realiseren. We hebben ons doel bereikt als er in 2015 een internationaal en nationaal netwerk van strategische samenwerkingsverbanden tussen relevante organisaties bestaat. En als best practices en lessons learned binnen dat netwerk structureel worden gedocumenteerd en gedeeld. Efficiënter werken Nog meer bereiken, nog meer investeren in groei, meer samenwerken. Dat betekent ook dat we efficiënter willen werken. Doorgaan een lerende organisatie te bouwen Amref wil een stabiele, open en flexibele organisatie zijn. Een organisatie die zich permanent blijft ontwikkelen. De drie afdelingen binnen Amref stellen de verschillende (deel)plannen, bijbehorende doelstellingen en(deel)begrotingen op. De (deel)plannen, inclusief doelstellingen en begrotingen, worden goedgekeurd door het Management Team. Aanvullende aandachtspunten Ons Strategisch Plan geldt voor 5 jaar. Na een tussentijdse evaluatie in 2012 hebben we zeven accenten aangebracht binnen de vijf strategische prioriteiten, waar we ons sindsdien extra op richten. In 2014 starten we met het schrijven van een nieuw Strategisch Plan. Dit is eerder dan gepland. Gezien de veranderende omgeving waarin wij opereren zijn we van mening dat een nieuw plan eerder nodig is. Kerntaken Onze kerntaken zijn bewustwording, beleidsbeïnvloeding, fondsenwerving, linking & learning en planning, monitoring & evaluatie (PM&E). Bewustwording Zonder (gratis) publiciteit geen bekendheid voor de gezondheidssituatie in Afrika en ons werk om deze situatie te veranderen. Gelukkig slagen we er goed in om in de media te verschijnen. In 2013 resulteerde dat in ruim 160 items, online, in print en op radio en televisie. De Kenya Classic, onze wereldwijde Stand Up for African Mothers-campagne, ons partnerschap met Philips, de kroning van onze voormalig beschermheer en het bezoek van onze collega Nice Leng ete leverden de meeste media-aandacht op, in media als De Volkskrant, De Telegraaf, Metro, Vice Versa, het NOS Journaal, NuZakelijk.nl, Koffietijd en Arts & Auto. Met regelmaat krijgen we Afrikaanse collega s op bezoek, vaak dankzij een uitnodiging om te spreken voor congressen of evenementen. Zo mochten we Nice Leng ete (zie elders), Peter Nguura voor TEDxAmsterdam en Esther Madudu voor onder meer het VnVA-jubileumcongres (Vereniging van Nederlandse Vrouwelijke Artsen) verwelkomen. We zetten hen in dezelfde periode in voor andere doeleinden, omdat we graag de stem uit Afrika in Nederland willen laten horen met Afrika spreken, in plaats van over Afrika. De Oegandese verloskundige Esther vertelde over haar werk en de Stand Up for African Mothers-campagne onder meer bij ICM (International Confederation of Midwives), het ministerie van Buitenlandse Zaken en bij bedrijfspartners en werd geïnterviewd door Arts & Auto, Metro en Vice Versa. Ondanks alle publiciteit en de inzet van onze eigen communicatiemiddelen is onze naamsbekendheid gedaald naar 22 (26 in 2012; gemiddeld in de sector Internationale Hulp: 43). Dit blijkt uit de Chari-barometer van Mediad (zie ook pagina 31). Aangezien we in 2014 met financiële steun van de Nationale Postcode Loterij een grootschalige mediacampagne starten, verwachten we dat dit jaar onze bekendheid toeneemt. Er valt ook positief nieuws te melden: we scoorden wederom hoger dan gemiddeld op waardering (68 in 2013 net als in 2012; gemiddeld in de sector Internationale Hulp: 55) en op betrouwbaarheid (net als in 2012 een 39 e plek van 118 deelnemende organisaties). Amref wordt dus als betrouwbaar gezien, en hoger gewaardeerd dan gemiddeld. In 2013 ontvingen we 19 klachten, tegen slechts 7 in Hoewel de stijging in absolute zin groot is, valt het relatief gezien mee. Op het aantal mailingen dat wij verstuurd hebben, in totaal (zie ook de tabel), is een aantal van 19 laag. Het merendeel van de klachten heeft betrekking op de frequentie en vragen over de kosten van onze fondsenwervende mailings. Uiteraard nemen we elke klacht serieus, en doen we ons best om elke klacht naar tevredenheid op te lossen. Bij het afhandelen van klachten volgen we de klachtenprocedure, die is terug te vinden op Nieuw logo, nieuwe huisstijl Begin 2014 heeft Amref een nieuwe naam in gebruik genomen: Amref Health Africa. In Nederland hebben we na diverse onderzoeken het besluit genomen om vooralsnog onze naam te behouden en we blijven dan ook voorlopig Amref Flying Doctors heten. Bij een nieuwe naam hoort een nieuw logo en een nieuwe huisstijl. Deze voeren we uiteraard door, zodat we wereldwijd een en dezelfde uitstraling hebben. Dit jaarverslag is al in deze huisstijl vormgegeven, met het nieuwe logo op de cover

16 Ons werk in Nederland Beleidsbeïnvloeding We brengen de gezondheidssituatie in Afrika niet alleen onder de aandacht bij de Nederlandse bevolking maar ook bij beleidsmakers en politici. Begin vorig jaar hebben we er voor gekozen om onze lobby voornamelijk via de allianties te laten verlopen. De inspanningen waren er voornamelijk op gericht om onze focusgebieden seksuele en reproductieve gezondheid en rechten en in mindere mate gezondheid en milieu (WASH) zo hoog mogelijk op de politieke agenda te houden. Dit resulteerde onder meer in een gesprek van minister Ploumen met jongeren in Ethiopië over onderwerpen als jongerenparticipatie, onderwijs, werkgelegenheid en seksualiteit tijdens een handelsmissie, waarover gepubliceerd werd in De Volkskrant. Leden van de commissie Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking vertrokken later dat jaar eveneens naar Ethiopië, en brachten een bezoek aan ons gezondheidsprogramma in Kechene. Dit leverde positieve reacties van de betrokken leden op. Medio 2013 ontmoetten we Lambert Grijns, directeur Sociale Ontwikkeling en ambassadeur voor HIV/AIDS en SRHR en kregen we de kans ons werk en onze organisatie te introduceren. Bovendien werkten we samen met ambassades in Kenia en Ethiopië. Ook hadden we een ontmoeting met de directeur van Life sciences & health. Deze sector is door de overheid aangewezen als topsector, wat inhoudt dat de overheid samen met bedrijven en de wetenschap gericht in de sector investeert om Nederland internationaal verder te promoten. Net als de topsector Water is de topsector Life sciences & health relevant voor internationale samenwerking, en dus voor Amref Flying Doctors. In het najaar namen we in alliantieverband en samen met onder meer het ministerie van Buitenlandse Zaken, het KIT en ShareNet deel aan de conferentie Women Deliver in Kuala Lumpur. Door middel van presentaties, een ronde-tafelgesprek en een radio-interview konden we ons standpunt duidelijk maken, dat de gezondheid van (jonge) vrouwen wereldwijd de komende jaren de aandacht moet blijven krijgen die het verdient. Fondsenwerving Ondanks de aanhoudende recessie en de steeds kritischer blik van het Nederlandse publiek naar ontwikkelingsorganisaties, zijn we erin geslaagd ook in 2013 groei te realiseren. De inkomsten uit eigen fondsenwerving groeiden van in 2012 naar in 2013 (+ 1,5%). Dat is vooral te danken aan een stijging van de Communicatie met onze (potentiële) donateurs Mailingen aan donateurs Mailingen aan potentiële donateurs Nieuwsbrieven ingen Totaal (Unieke) websitebezoeken * Aantal verstuurde tweets Aantal volgers op Twitter Aantal likes op Facebook * Met de komst van de nieuwe website en de aanpassingen in onze Google Adwords-campagne is er bewust gekozen voor kwaliteit boven kwantiteit. Zo zijn niet-relevante zoekwoorden verwijderd. Dit heeft tot gevolg dat er weliswaar minder bezoekers naar onze website komen, maar dat deze minder snel wegklikken en sneller doneren. inkomsten uit evenementen en stichtingen. Tellen we de bijdragen van de Nederlandse Postcode Loterij, het ministerie van Buitenlandse Zaken en donoren als de Europese Unie erbij op, dan komen we uit op een totaalinkomen van een stijging van 57%. Een uitzonderlijk resultaat! Particuliere fondsenwerving Met de geworven gelden van onze particuliere donateurs kunnen we op structurele basis onze gezondheidsprogramma s in Afrika uitvoeren. Bovendien dragen zij bij aan het algemene draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking. Helaas is het aantal gevers voor het eerst in een aantal jaren gedaald: van in 2012 naar in 2013 een daling van 5%. Dit is een direct gevolg van onze lagere investeringen in particuliere fondsenwerving. Daarnaast hebben we te maken met teruglopende opbrengsten uit investeringen en zorgde ook de invoering van de SEPA-acceptgiro bij onze laatste mailing van het jaar voor minder inkomsten dan begroot. Dientengevolge hebben we de begroting van niet gehaald: de werkelijke inkomsten lagen op , bijna 5% onder de begroting. Ten opzichte van 2012 zijn de inkomsten gestegen, met iets meer dan 1% ( in 2012). Nieuwe donateurs werven we op verschillende manieren: via mailings, inserts, telefonisch, op straat en aan huis. We houden onze donateurs op de hoogte via nieuwsbrieven en ings. We bedanken ze Naamsbekendheid Verloop in bekendheid Jaar Algemeen Internationale Amref Hulp Flying Doctors Waardering Verloop in bekendheid Jaar Algemeen Internationale Amref Hulp Flying Doctors Ondanks alle publiciteit en de inzet van onze eigen communicatiemiddelen is onze naamsbekendheid gedaald naar 22 (26 in 2012; gemiddeld in de sector Internationale Hulp: 43). Dit blijkt uit de Chari-barometer van Mediad (zie ook pagina 29). Wel scoorden we wederom hoger dan gemiddeld op waardering (68 in 2013 net als in 2012; gemiddeld in de sector Internationale Hulp: 55). telefonisch en schriftelijk en lichten toe waaraan hun donaties besteed worden. Als een Afrikaanse collega een bezoek aan onze Nederlandse organisatie brengt, maken we meteen van de gelegenheid gebruik om onze donateurs kennis met hem of haar te laten maken. Zo sprak de Oegandese verloskundige Esther Madudu over de Stand Up for African Mothers-campagne voor ongeveer 45 belangstellende donateurs. Stichtingen Giften van stichtingen zijn voor ons van groot belang. We ontvangen geoormerkte en ongeoormerkte bijdragen. In totaal ontvingen we (begroting: ), fors meer dan in 2012 ( ). We kregen geoormerkte giften van Stichting 2015, Stichting Retourschip, Aqua4All en een aantal donoren dat anoniem wenst te blijven en ongeoormerkte giften van onder meer de Willem Nico Scheepstra Stichting, Stichting Eekhoorn en Stichting Kalibomba. Zakelijke fondsenwerving Van eenmalige sponsoring tot inhoudelijke, meerjarige partnerschappen, voor onze bedrijfspartners zijn er veel verschillende mogelijkheden. Door zich aan onze organisatie te verbinden, kunnen bedrijven hun maatschappelijke impact versterken en hun medewerkers extra motiveren. Dergelijke trajecten hebben een relatief lange aanlooptijd nodig. Dat heeft ertoe geleid dat we onze begroting van op na niet gehaald hebben (in 2012: ). We kunnen een mooi nieuw partnerschap met Philips Healthcare melden. Sinds de 2e helft van het afgelopen jaar werken we samen in een shared value partnerschap om samen de zorginfrastructuur en de zorgverlening op het Afrikaanse continent structureel te verbeteren. Deze meerjarige samenwerking heeft als doel om ons te ondersteunen bij het bereiken van onze doelstellingen en helpt Philips in zijn ambitie om het leven van mensen in Afrika te verbeteren en tegelijkertijd te groeien op dit sterk in opkomst zijnde continent. Onder het toeziend oog van Simon Smits, Directeur-Generaal Buitenlandse Economische Betrekkingen, die namens minister Lilianne Ploumen voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking aanwezig was, werd de samenwerking in Den Haag gelanceerd. De samenwerking is een goed voorbeeld van een publiek-privaat partnerschap (ppp). Ppp s vormen een sleutelinstrument van de agenda van minister Ploumen waarbij bedrijven, ngo s, kennisinstellingen en de overheid samen een partnerschap sluiten om tot resultaten in ontwikkelingslanden te komen. Op het gebied van langlopende partnerschappen vielen in 2013 tot onze vreugde twee verlengingen te melden. De samenwerking met onze partner VvAA is verlengd tot en met VvAA steunt het programma Verder Deze bedrijven steunen ons meerdere jaren Accure, Amsterdam RAI, Bassol, CZ Fonds, Edelman, Eurocross, Habo DaCosta, Kärcher, Loyens & Loeff, Nationaal Lucht en Ruimtevaartlaboratorium, Nationale Postcode Loterij, Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn, Philips Healthcare, Projactive, QNH, Van Eck & Oosterink Print en Druk, VvAA, Waterschap Velt & Vecht, Waterleiding Maatschappij Limburg

17 Voor het 8e achtereenvolgende jaar organiseerden we Wandelen voor Water, de sponsorloop waarbij we dit jaar basisschoolleerlingen leerden over het belang van veilig water in ontwikkelingslanden. De leerlingen zamelden in door zes kilometer met zes liter water op hun rug te lopen. Dankzij onder meer een bijdrage van Aqua for All kwam het totaalbedrag op (gelijk aan 2012). Onze evenementen hebben niet altijd een fondsenwervende doelstelling. Zo organiseerden we een diner voor onze relaties om hen te bedanken voor hun bijdragen. Dankzij onze partner Amsterdam RAI konden we de kosten hiervoor laag houden. bezuinigingen waar het kabinet Rutte II op inzet, neemt het belang van particuliere fondsenwervers zoals de Postcode Loterij toe. De bijdrage van de loterij en haar deelnemers is uniek, want deze is niet alleen meerjarig, maar de goede doelen bepalen ook zelf de besteding ervan op basis van hun expertise. Het huidige kabinet heeft aangegeven het kansspelbeleid te willen moderniseren. Wij hopen dat de voorgestelde wijzigingen in het kansspelbeleid de Nationale Postcode Loterij voldoende ruimte geven om de succesvolle fondsenwerving op dit niveau voort te zetten. Want zonder de Postcode Loterij en haar deelnemers zouden we een groot deel van onze initiatieven immers niet goed kunnen realiseren. bouwen aan het gezondheidsnetwerk, dat zich richt op minder moeder- en kindersterfte in Kenia. Ook Amsterdam RAI heeft besloten het partnerschap voort te zetten (tot en met 2017). Amsterdam RAI steunt ons programma Schoon water, gezonde Masai in Kajiado. De medewerkers van onze bedrijfspartners vervullen een belangrijke ambassadeursfunctie en doen mee aan inzamelingsacties. Zo zamelden VvAA-medewerkers via de Dam tot Dam-loop in, waarna VvAA dit Zij steunden ons in 2013 Houthoff Buruma, Kadoklikken.nl en Zuijderduijn Art Productions. Leden van de Amref Business Club ABZ Nederland, Amsterdam RAI, Glasvogel, VvAA Groep, Inshared, Mediq, Pearle Benelux, Rijppaert & Peeters Advocaten, Steins Bisschop & Schepel, The Brown Paper Company. bedrag verdubbelde naar Ook vond de 4e editie van de Cross for Health plaats. Zo n 60 medewerkers van alarmcentrale Eurocross Assistance haalden met deze sponsorloop ruim op. De leden van de Amref Business Club hebben volgens planning twee bijeenkomsten bijgewoond. Na de toetreding van een nieuw lid is het totaal aantal leden nu tien. Vier van hen hebben in 2013 een werkreis naar Kenia gemaakt, waar ze kennis namen van ons werk en onze collega s ontmoetten. Evenementen Via onze evenementen werven we fondsen en zorgen we tegelijkertijd voor bewustwording over de gezondheidssituatie in Afrika. De inkomsten uit evenementen waren dit jaar hoger dan begroot: we ontvingen ( in 2012), terwijl de begroting op gesteld was (+ 19%). Deels heeft dat te maken met een andere, interne toerekening van de kosten van met name de Kenya Classic (zie ook de verantwoordingsverklaring op pagina 57). 88 deelnemers deden mee aan de 3 e Kenya Classic, onze fietstocht in het zuiden van Kenia. In 6 dagen tijd legden zij bijna 400 kilometer af, wat in totaal aan bruto inkomsten opleverde. Het verhaal van Namunyak is de basis van Wandelen voor Water (2014). Nationale Postcode Loterij Sinds 2000 zijn we trotse beneficiënt van de Nationale Postcode Loterij. Jaarlijks ontvangen we Daarnaast werd ook dit jaar onze aanvraag voor de extra trekking gehonoreerd: om meisjes in Afrika vrouw te laten worden zonder besnijdenis. Het alternatieve ritueel voor meisjesbesnijdenis dat we samen met de Masai in Magadi (Kenia) hebben ontwikkeld kan hierdoor worden uitgebreid naar andere gebieden in Kenia en in Tanzania. We waren verguld met het bezoek van oprichter Boudewijn Poelmann, mede-directielid Sigrid van Aken en commissarissen Cees Veerman en Joop Feilzer aan Amref in Oeganda. Ze spraken er onder meer met gezondheidsvrijwilligers die voorlichting geven aan hun dorpsgenoten. In Koffietijd (RTL4) sprak onze directeur over meisjesbesnijdenis en ook Keniaanse collega Nice Leng ete kwam in ditzelfde medium aan bod over dit onderwerp. Bijzonder was ook, dat Nice op uitnodiging van de Loterij mocht spreken tijdens het jaarlijkse Clinton Global Initiative in New York, dat als motto to turn ideas into action heeft. De Goede Doelen Loterijen, bestaande uit de Nationale Postcode Loterij, BankGiro Loterij en VriendenLoterij, zijn de grootste fondsenwervers van ons land: met ruim 400 miljoen komt 25% van alle private Nederlandse giften van de deelnemers van deze loterijen. Maandelijks spelen 3,5 miljoen huishoudens mee; met de helft van hun lot dragen ze bij aan een betere wereld. Met de flinke Institutionele fondsenwerving Het ministerie van Buitenlandse Zaken is onze grootste donor. In 2013 ontvingen we tegen in Andere institutionele donoren, zoals de Europese Unie, leverden aan inkomsten op (2012: ). Een goede band met het ministerie van Buitenlandse Zaken (en de Europese Unie) vinden wij belangrijk. We investeren in die relatie waar en wanneer mogelijk en waren dan ook verguld met de uitnodiging van het ministerie aan onze collega Nice Leng ete om te spreken op de conferentie ICPD Beyond 2014, en de mogelijkheid om over onze Stand Up for African Motherscampagne te vertellen en om onze samenwerking met Philips toe te lichten tijdens de themadeskundigenconferentie Chances for innovation in SRHR-HIV/AIDS. In 2013 hebben we bij de Europese Commissie een aanvraag ingediend voor het verbeteren van de toegang en kwaliteit van de gezondheidszorg in Zuid- Afrika voor moeders en kinderen door het trainen van gezondheidspersoneel. De aanvraag is begin februari 2014 gehonoreerd. Het gaat om een bedrag van 1,8 miljoen voor de duur van 2,5 jaar. Hiervoor geldt een medefinanciering van ongeveer , die we zelf bijdragen. Het programma is op 1 april 2014 gestart. Daarnaast zijn we bezig met de uitvoering van twee andere gezondheidsprogramma s in Kenia en Oeganda die al gefinancierd worden door de Europese Unie, en de door het ministerie van Buitenlandse Zaken gefinancierde programma s op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten

18 Ons werk in Nederland Linking & learning Van elkaar en van eerdere ervaringen leren vormt een integraal onderdeel van ons beleid. Dat geldt voor alle organisaties binnen het Amref-netwerk en de allianties waaraan we deelnemen. We wisselen onderling ervaringen uit en verbeteren daarmee onze werkwijze en samenhang in ons programmaportfolio. We besteden veel aandacht aan capaciteitsopbouw. In 2013 was er bijvoorbeeld aandacht voor trainingen op het gebied van planning, monitoring & evaluatie in Tanzania, Kenia en Ethiopië omdat er binnen de vijfjarige programma s, die nu halverwege zijn, een evaluatie moest plaatsvinden. Ook was er een bijeenkomst in Ethiopië waar Amref-collega s, die werken binnen de SRHR- en WASH-alliantieprogramma s in dezelfde landen, met elkaar gekeken hebben naar de toegevoegde waarde van de allianties. De toegevoegde waarde bleek duidelijk en de potentie voor de integratie van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten en water, sanitatie en hygiëne werd herontdekt. De komende twee jaar zullen we hier dan ook de nadruk op leggen. Voor communicatie en fondsenwerving werden twee fora georganiseerd. Een in Kenia, en een in Nederland. Doel van deze bijeenkomsten, waaraan veel collega s uit het Amref-netwerk deelnamen, was om van elkaar te leren en gezamenlijk te proberen een efficiëntieslag te behalen. Planning, monitoring & evaluatie (PM&E) Door de stijging van het aantal programma s dat door het ministerie, de EU en/of door een ppp (publiek-privaat partnerschap) gefinancierd wordt en de hoeveelheid werk die dat met zich meebrengt, werken sinds begin 2013 niet één maar twee medewerkers Planning, monitoring en evaluatie (1,6 fte). PM&E begint al bij de ontwikkeling van een project: wat willen we bereiken, hoe doen we dat en hoe meten we resultaten? Ook moeten in het begin nulmetingen worden uitgevoerd. In 2013 waren dat er acht. Deze zijn belangrijk om een goed projectplan te kunnen maken en om goed zicht te hebben op de situatie vóór de start van een project, zodat de voortgang bewaakt kan worden en om aan het eind van het project te kunnen melden welke resultaten wél en welke níet bereikt zijn. Voorheen werden nulmetingen vrijwel altijd door externe consultants uitgevoerd. In het afgelopen jaar namen Amref-collega s deze vaak zelf voor hun rekening, met rapporten van zeer goede kwaliteit tot gevolg. Deze trend willen we dit jaar voortzetten. We werken intensief samen met onze PM&E-collega s in Afrika. Op hun beurt werken zij samen met overheden die eveneens die eisen stellen aan het bijhouden van gegevens en verslaglegging daarover. De overleggen zijn voor ons van groot belang. Zo hebben wij behoefte aan informatie over sekse en leeftijd van patiënten, maar het registreren van deze gegevens is vaak nog geen prioriteit van overheden. Aangezien zowel de SRHR- als de WASH-alliantieprogramma s halverwege hun looptijd zijn, zijn deze programma s tussentijds geëvalueerd. We werkten intensief mee aan deze zogeheten outcome measurement. In de meeste landen waren de projectteams nauw betrokken bij de resultaatmetingen en is er in PM&E-workshops meegedacht over methoden en instrumenten om resultaten te meten. Tijdens de trainingen zijn onder meer interviewvragen voor jongeren, vrouwen en gemeenschapsleiders en checklists voor gezondheidsposten in rollenspelen getest. De PM&E-workshops dragen daarmee bij aan de capaciteitsversterking van de projectteams. Een PM&E-ontwikkeling die doorzet is het gebruik van mobiele telefoons voor het verzamelen van data over waterpunten, klinieken en zelfs eenvoudige enquêtes zoals bijvoorbeeld de klanttevredenheid van bezoekers van klinieken. In twee programma s werken we met FLOW, een systeem dat is ontwikkeld door de Nederlandse organisatie Akvo. Verzamelde data worden naar een centrale database gestuurd en kunnen onmiddellijk worden verwerkt. Er is geen vertraging omdat niet langer papieren formulieren verstuurd en ingevoerd hoeven te worden. Met de groei van het aantal mobiele telefoons in Afrika, ook in afgelegen gebieden, verwachten we een grote sprong in de kwaliteit van data en snelheid van rapportages te kunnen maken. Een pluspunt is het openbare karakter van FLOW. Ook de bevolking kan waterpunten en klinieken zien op een kaart en ziet ook de lijst van diensten die een kliniek aanbiedt. De organisatie Amref Flying Doctors is een professionele organisatie met hoog opgeleide medewerkers. We hebben de laatste jaren een aanzienlijke groei doorgemaakt en al die tijd hebben we de kwaliteit van onze organisatie weten te waarborgen. Speerpunten De flexibele organisatie is en blijft voor ons een focuspunt. Door allerlei ontwikkelingen van buitenaf willen we snel kunnen inspelen op veranderende omstandigheden om snel kansen te kunnen benutten. Dat heeft zowel betrekking op de flexibele inzet van medewerkers (door tijdelijke contracten en de inhuur van freelancers bij piekwerkzaamheden) als een flexibele werkwijze (met flexibele teams zodat we snel strategisch kunnen handelen). Daarnaast is ons personeelsbeleid getoetst aan ons internationale HR-beleid en op punten herzien. Zo is de thuiswerkregeling geëvalueerd en verlengd, zijn arbeidscontracten juridisch gecheckt en aangepast en is het beleid over ongewenste omgangsvormen aangescherpt. De wijzigingen zijn vastgelegd in het personeelsreglement. Ook in 2013 hebben we aandacht geschonken aan de verdere ontwikkeling van de organisatie. Dit vinden wij belangrijk omdat we groeien en we steeds meer samenwerken. Er zijn drie afdelingen (Programma Management, Communicatie & Fondsenwerving, Financiën & Interne Zaken) en een Management Team. Alle teams en het MT hebben afzonderlijk aan teambuilding gedaan. Omdat we dankzij de groei van de organisatie veel nieuwe collega s hebben gekregen, waren we in 2013 veel tijd kwijt aan de werving en selectie en het vervolgens inwerken van de nieuwe medewerkers. Bezoldiging directie Op advies van de Remuneratiecommissie heeft de Raad van Toezicht enkele jaren geleden het bezoldigingsbeleid, de hoogte van de directiebeloning en de hoogte van andere bezoldigingscomponenten vastgesteld. Het beleid wordt periodiek geactualiseerd, voor het laast in Bij de bepaling van het bezoldigingsbeleid en de vaststelling van de beloning volgt Amref Flying Doctors de Adviesregeling Beloning Directeuren van Goede Doelen van de VFI en de Code Wijffels (zie ook De Adviesregeling geeft aan de hand van zwaartecriteria een maximumnorm voor het jaarinkomen. Onze Remuneratiecommissie heeft deze weging in 2012 uitgevoerd, wat leidde tot een Basis Score voor Directiefuncties van 390 punten met een maximum jaarinkomen van voor onze directeur. Het relevante werkelijke jaarinkomen van de directeur bedroeg in , wat binnen het VFI-maximum valt. De hoogte en de samenstelling wordt in de jaarrekening besproken in de toelichting op de staat van baten en lasten (zie pagina 64). Naast het jaarinkomen maken ook betaalde pensioen- en sociale-verzekeringspremies, belaste vergoedingen en een eventuele uitkering bij de beëindiging van het dienstverband deel uit van de bezoldiging. Een dergelijke uitkering hebben wij nog nooit gedaan. Medewerkers In 2013 is onze organisatie flink gegroeid. In 2013 zijn 13 nieuwe medewerkers in dienst gekomen. De redenen Samenstelling Comité van Aanbeveling Prof. dr. ir. Louise Fresco, sinds 2007 Mr. Ton Gardeniers, sinds 2010 Marc van Gelder, sinds 2009 Mr. Frank de Grave, sinds 2007 Chirfi Guindo, sinds 2009 Drs. Jaap Maljers, sinds 2010 Mr. Marten Pieters, sinds 2009 Oswald Schwirtz, sinds 2007 hiervoor zijn divers, zoals de extra subsidietoekenningen door het ministerie van Buitenlandse Zaken, de vervanging van zwangerschapsverloven en vervanging van de uitstroom. Zeven collega s zijn in 2013 uit dienst getreden. Het verlooppercentage, waarmee de uitstroom wordt aangegeven, lag daardoor op 21,9% (2012: 6,9%). Gemiddeld werkten er in het afgelopen jaar 32 mensen (2012: 29), de meesten in deeltijd (zie kader). Er was een formatie van 28,6 fte begroot; het werkelijke aantal lag op 27,6. Daarnaast hebben we op verschillende afdelingen incidenteel gebruikgemaakt van de diensten van uitzendkrachten en freelancers voor kortere en langere perioden. Het ziekteverzuim lag in 2013 op 2,8% (2012: 3,5%). Preventie en begeleiding blijven onze aandacht houden. Hiervoor schakelen we tevens onze arbodienst in. Vrijwilligers en stagiairs Zonder de structurele inzet van onze vrijwilligers Joan Admiraal, Marja Albada Jelgersma-Buenk, Marga Jansen, Chantal van Liere en Janneke Wielaart-Moret zouden wij ons werk niet goed kunnen doen. Wij danken hen dan ook hartelijk. In het bijzonder bedanken wij Marja Albada Jelgersma-Buenk van wie we dit jaar helaas afscheid hebben moeten nemen. Wij wensen haar veel succes in de toekomst. Ook danken wij stagiair Jorieke Kammeraat die zich eerst als stagiair Wandelen voor Water verdienstelijk maakte en daarna tijdelijk in dienst kwam ter vervanging van een collega die met zwangerschapsverlof ging. Noëlle van der Hagen, Barbara van Laere, Jan Kars en Tino Kreijns zijn professionals die zich om niet voor ons inzetten. Zij leveren een grote bijdrage aan onze organisatie waarvoor wij hen erg dankbaar zijn. Daarnaast maken we zo nu en dan gebruik van de diensten van Public Support, die hun medewerkers ter 34 35

19 Ons werk in Nederland Directie en medewerkers (per 26 maart 2014) Directie Drs. Jacqueline Lampe Jeroen Lorist MSc MA Maarten Mulder MSc Office Management Drs. ir. Marjolein Ooijevaar Jenifer Partodikromo Drs. Annemieke Verburg Sylvia Wiebing Veerle Ver Loren van Themaat MA Debby van der Zalm Communicatie & Fondsenwerving Financiën en Interne Zaken Drs. Linda Hummel (hoofd) Frank Wijngaard (hoofd) Ineke Bakker Drs. Angela van der Woude (HR) Wouter Boeser Ellen Barnhoorn Sylvia Castelijn Santa Moi Drs. Suzanne van Esser Conny van Zijp Amy Greve MSc Sjanneke den Hollander Programma Management Drs. Trix van Hoof Dawn Betteridge (hoofd) Drs. Taika van der Harst Dr. Gudule Boland Marielle Hendrichs Drs. Nicole Bos Drs. Mirjam Jansen op de Haar Hilke Conradi MA MSc Jobien Keijser Drs. Dirkje Jansen Drs. Bertine Pries Noortje van Langen MSc Drs. Michèle Rabouw Drs. Marlijn Lelieveld MA Ilonka Teekens Medewerkers (per 31 december 2013, in fte s) Begroting 2014 Werkelijk 2013 Begroting 2013 Directie 1,0 1,0 1,0 Financiën & Interne Zaken 5,1 4,5 5,2 Programma Management 11,0 11,0 11,8 Communicatie & Fondsenwerving 11,5 11,1 10,6 Totaal 28,6 27,6 28,6 Overige personele gegevens (per 31 december 2013) Ziekteverzuim 2,8% 3,5% 3,3% Verloop in % (o.b.v. aantallen) 21,9% 6,9% 22,2% Gemiddeld aantal werknemers Aantal mannen als % van het totaal 11% 10% 14% Aantal fulltimers als % van het totaal 29% 17% 28% ondersteuning van onze afdeling Office Management eveneens om niet inzetten. Hier hebben we veel profijt van, net als van de vrijwilligers die zich op incidentele basis voor ons inzetten. We onderscheiden drie vormen van vrijwilligerswerk: vrijwilligers die structureel of incidenteel ondersteunende werkzaamheden doen en professionals die om niet werkzaamheden verrichten, zoals het coachen van onze medewerkers. Om vrijblijvendheid tegen te gaan, worden afspraken zoveel mogelijk vastgelegd in contracten. Onze vrijwilligers ontvangen geen vergoeding. Kwaliteitsbeleid en certificeringen Via ons kwaliteitssysteem dragen we zorg voor een professionele organisatie en voldoen we aan de wensen en eisen van onze belanghebbenden. Ons kwaliteitshandboek bevat een beschrijving van al onze processen en werkwijzen. Met het boek werken we nieuwe medewerkers in en wijzigingen erin delen we met alle medewerkers. We zijn tevreden over deze aanpak, gezien onze goede resultaten in de afgelopen jaren en de positieve terugkoppeling van belanghebbenden. Sinds 2009 is ons kwaliteitssysteem ISO-gecertificeerd (ISO 9001:2008). Net als het CBF-Keur geldt deze certificering voor drie jaar; jaarlijks vindt een tussentijdse keuring plaats. Interne audits worden door vier van onze medewerkers uitgevoerd om na te gaan of iedereen volgens de afspraken werkt. De tussentijdse keuringen in 2013 en 2014 zijn positief verlopen. Partos, de branchevereniging voor internationale samenwerking, heeft een branchegerichte toepassing van ISO 9001 laten ontwikkelen: Partos Hierin is specifiek uitgewerkt wat de eisen van ISO 9001 betekenen voor ontwikkelingsorganisaties. Tijdens onze tussentijdse ISO-keuring in 2013 is geconstateerd dat wij ook aan Partos 9001 voldoen. Met onze CBF-certificering voldoen we aan de Code Wijffels voor Goed Bestuur van Goede Doelen, die in het CBF-Keur is geïntegreerd. We houden ons tevens aan de in 2011 aangepaste Adviesregeling Beloning Directeuren van Goede Doelen. Het salaris van onze directeur is terug te vinden op onze website en in dit jaarverslag (zie pagina 79). Gedragscodes Op diverse terreinen hebben we binnen het Amrefnetwerk gedragscodes vastgesteld. Zo zijn er richtlijnen voor gedrag en communicatie, als onderdeel van ons internationale HR-beleid. Daarnaast hebben we in Nederland een fraudepreventiebeleid geformuleerd dat Veiligheid De gebieden waar we werken, hebben in toenemende mate te maken met bedreigingen die invloed hebben op de veiligheid. Amref in Nederland heeft daarom een reisveiligheidsbeleid opgesteld. Het doel is om de effecten van risico s die deze (kunnen) hebben op de organisatie, de medewerkers, de reputatie en de middelen te verkleinen. Daarom is ook een intern crisismanagementteam geformeerd, dat regelmatig bijeenkomt en oefent. In 2013 is ons beleid extern geëvalueerd. Hieruit kwam onder meer naar voren dat we ons beleid goed op orde hebben. Verscheidene aanbevelingen hebben we overgenomen, zoals het aanmelden van reizigers bij de betreffende ambassade in het land dat bezocht wordt. aansluit op de in 2013 geactualiseerde Fraud Prevention Policy van Amref in Afrika. Het arbeidsvoorwaardenreglement met bijbehorend handboek beschrijft wat we verstaan onder goed werkgever- en werknemerschap. Er is een ethische code opgesteld, met criteria voor potentiële samenwerkingspartners. Deze criteria zijn objectief te toetsen, bijvoorbeeld op basis van marktinformatie over ethische waarden of op basis van informatie van mensenrechtenorganisaties. Bij het werven van fondsen houden we ons aan de gedragscodes van de Vereniging voor Fondsenwervende Instellingen (VFI), Partos en het Nederlands Genootschap voor Fondsenwervers (NGF). Duurzaamheid We willen onze taken uitvoeren op een manier die voldoet aan een modern mvo-beleid (maatschappelijk verantwoord ondernemen). Daarom hebben we in 2013 ons mvo-beleid vastgesteld. We beschrijven hierin onder meer hoe we ons personeelsbeleid vormgeven, hoe we inkopen, hoe we onze CO 2 -uitstoot beperken en, indien nodig, compenseren. Veel van deze elementen behoren al langere tijd tot onze standaardwerkwijzen. Amref in Afrika We maken deel uit van het wereldwijde Amref Health Africa-netwerk (zie pagina 11), dat in het One Amrefproces op verscheidene vlakken nauw samenwerkt. Geconsolideerde financiële informatie Amref in Afrika heeft een gebroken boekjaar. Sinds 36 37

20 Ons werk in Nederland boekjaar worden voor heel Amref geconsolideerde begrotings- en jaarrekeninggegevens (in $) gepresenteerd. Wij leveren hiervoor gegevens aan die zijn gebaseerd op geactualiseerde prognoses en begrotingen. De geconsolideerde begroting voor bedraagt ca. $ 102 miljoen. Hiervan wordt $ 87 miljoen door Amref in Afrika besteed (zie kader) en $ 15 miljoen door de andere Amref-organisaties. Amrefs financiële positie is gezond. Na enkele jaren van krimp is er sinds vorig jaar sprake van groei en ook voor het komende jaar verwachten we te groeien. De begroting ( ) is grotendeels gebaseerd op reeds toegezegde financieringen. We verwachten dat de werkelijke cijfers hoger zullen uitvallen door toezeggingen die gedurende het jaar gedaan worden. Bestedingen van Amref in Afrika (x $ 1 miljoen) (begroting) Balansgegevens van Amref in Afrika (x $ 1.000) Activa Materiële activa Voorraden Te ontvangen projectbijdragen Overige vorderingen Beleggingen Liquide middelen Passiva Reserves Fondsen Projectverplichtingen Overige schulden Het eigen vermogen van Amref in Afrika is voor het grootste deel vastgelegd in materiële activa: grond, gebouwen, de inrichting van gebouwen, vliegtuigen en voertuigen. De meeste activa zijn via donaties in ons bezit gekomen. Voor de duidelijkheid: activa die met geld van Amref Flying Doctors in Nederland worden aangeschaft, zijn eigendom van Amref in Afrika. Onze bijdrage Ons aandeel aan de totaalbegroting bedraagt ca. $ 19 miljoen. Onze directe bijdrage aan de totale bestedingen van Amref in Afrika is de afgelopen jaren gegroeid van 5% naar 15%. Daarnaast geven we ook indirect een bijdrage, door bijvoorbeeld onze kennis en ervaring in te zetten om andere Amref-organisaties te laten groeien. We zijn vrij in onze prioriteitsstelling en bestedingskeuzen, mits die binnen het internationale Business Plan vallen. Daarbij stellen we onze eigen doelmatigheidsnormen (zie pagina 39). Onze activiteiten worden uit onze eigen inkomsten gefinancierd en daarnaast treden we regelmatig op als co-financier van grotere gezondheidprogramma s. Financieringspartners kunnen collega-amref-organisaties of de Europese Unie zijn die meestal niet meer dan 75% financiert. Dankzij onze ongeoormerkte inkomsten zijn we in staat om flexibel in te spelen op specifieke behoeften van Amref in Afrika. Daarbij kan het bijvoorbeeld gaan om het versterken van de capaciteiten van onze collega s, eenmalige investeringen of werkbezoeken. Door deel te nemen aan diverse werkgroepen en overleggen spelen we een actieve rol in de ontwikkeling van onze internationale strategie. Hierbij komen onze eigen geleerde lessen goed van pas, net als de kennis die we eerder hebben opgedaan en fondsen die in Nederland beschikbaar zijn bijvoorbeeld binnen de MFS II-allianties. Partnerbeleid Amref in Afrika is verantwoordelijk voor de uitvoering van onze gezondheidsprogramma s. Hier hebben wij beleid op geformuleerd. Daarin beantwoorden we vragen als: welke eisen stellen we aan de samenwerking met Amref in Afrika? Hoe beoordelen we programmavoorstellen? Hoe bewaken we de kwaliteit van de uitvoering? Daarnaast zijn we goed vertegenwoordigd in het Amref-netwerk. Onze directeur is lid van het Senior Management Team, de voorzitter van onze Raad van Toezicht is lid van de International Board en twee leden van de Raad nemen deel aan adviescommissies van diezelfde International Board. Verder zijn we altijd vertegenwoordigd bij internationale bijeenkomsten, door medewerkers, het Management Team en de Raad van Toezicht. We zijn actief betrokken bij beleidsontwikkelingen binnen het netwerk en zorgen voor vertegenwoordiging in belangrijke werkgroepen. Zo waren we in de trekker van de internationale fondsenwervingsstrategie die begin 2014 is goedgekeurd. We dragen actief bij aan de ontwikkeling van kleinere Amref-organisaties en financieren en monitoren diverse gezondheidsprogramma s samen met andere Amreforganisaties in Europa en Noord-Amerika. Bestedingen en rapportages Voor elk programma worden afspraken gemaakt over de bestedingen en bijbehorende rapportages, die we vastleggen in een overeenkomst. Als aan alle voorwaarden is voldaan, maken we één keer per maand geld over naar Amref in Afrika, waarna onze collega s ervoor zorgen dat het geld volgens afspraak wordt besteed. Per programma stellen we tevens vast welke nietfinanciële resultaten moeten worden behaald en waarover wordt gerapporteerd. De niet-financiële resultaten zijn vastgelegd in projectindicatoren. De directe resultaten van activiteiten worden halfjaarlijks gerapporteerd. De langetermijnresultaten krijgen een plek in het midterm- of eindevaluatierapport. Waar mogelijk kiezen we standaardindicatoren die ook gebruikt worden door de WHO. De eisen die gesteld worden aan (het meten van) impact worden steeds hoger, wat ook Norm Doelbesteding (in ) steeds hogere eisen stelt aan de kwaliteit van de indicatoren en de vergelijkbaarheid met andere organisaties als de Europese Unie, WHO en Verenigde Naties. Een internationaal erkende externe accountant (Deloitte) controleert jaarlijks de boekhouding van Amref in Afrika. In 2013 is wederom een goedkeurende controleverklaring verstrekt. Daarnaast liet Amref in Afrika interne audits door KPMG East Africa verrichten. Medio 2013 is een eigen interne auditor aangenomen en er staat op dit moment een vacature voor een compliance officer open. De auditor rapporteert zijn bevindingen aan de International Board. Wij houden specifiek de bestedingen aan de fondsen die uit ons land afkomstig zijn, in de gaten. Samen met KPMG Nederland hebben we hiervoor een controleprogramma ontwikkeld. Om de administratieve druk in Afrika zo laag mogelijk te houden, streven we er bij de controles naar zoveel mogelijk gebruik te maken van bestaande elementen als eerder afgesproken rapportages. In aanvulling hierop voeren we zelf ook regelmatig controles uit. Doelmatigheid Per strategische prioriteit hebben we vastgesteld welke resultaten we willen behalen en welke meetbare indicatoren daarbij horen. Elk kwartaal stellen we een interne rapportage op, waarin zowel financiële informatie op basis van de begroting met een actuele prognose als een beperkte set van kernindicatoren met essentiële stuurinformatie is opgenomen. Deze wordt besproken Begroting 2014 Werkelijk 2013 Begroting 2013 Werkelijk 2012 Totale inkomsten Totale uitgaven Besteed aan de doelstelling Als % van de totale inkomsten 86% 86% 88% 82% Als % van de totale uitgaven 86% 88% 88% 84% Voor de norm Doelbesteding hanteren we twee berekeningen: het totaalbedrag dat besteed is aan de doelstelling als percentage van de totale uitgaven en van de totale inkomsten. Voor beide streven we naar minimaal 81%. In 2013 realiseerden we 86% van de inkomsten en 88% van de uitgaven. Het eerste percentage valt lager uit doordat we een deel van de inkomsten van de Nationale Postcode Loterij pas in de jaren zullen besteden. Voor de begroting van 2014 gaan we uit van 86% van de inkomsten en de uitgaven. De sterke stijging ten opzichte van de norm wordt verklaard door de sterke groei van inkomsten van institutionele donoren