Focus op resultaat Jaarverslag 2012

Transcriptie

1 Focus op resultaat Jaarverslag 2012

2

3 AMREF Flying Doctors Visie Betere gezondheid voor kwetsbare jonge vrouwen in Afrika Missie AMREF in Nederland werkt aan een betere gezondheid van kwetsbare jonge vrouwen in Afrika. We richten ons op fondsenwerving en het creëren van draagvlak bij publiek en politiek. We ondersteunen AMREF in Afrika bij haar werk om gemeenschappen mondig en sterk te maken en duurzame gezondheidssystemen op te zetten. Zodat ook jonge vrouwen de gezondheid en de zorg krijgen waar ze recht op hebben. Onze inzet daarbij is verbindingen leggen, kennis delen en lobbyen. Daarbij gaan we uit van de behoeften, maar vooral van de eigen kracht van de Afrikaanse bevolking. Onze kernwaarden zijn openheid, integriteit en efficiëntie. Statutaire doelstelling Stichting AMREF Nederland 1. De stichting heeft ten doel de gezondheid van de meest kwetsbare bevolkingsgroepen in Afrika structureel te verbeteren, opdat zij de kans krijgen om te ontsnappen aan de armoede en hun levensstandaard te verbeteren. 2. De stichting tracht haar doel te verwezenlijken door: a. Het geven van voorlichting en het bevorderen van de bewustwording in Nederland over de problematiek en de bewezen oplossingen, ten behoeve van de structurele verbetering van de gezondheid in Afrika. b. Pleitbezorging en beïnvloeding van de politiek over de problematiek en de bewezen oplossingen ten behoeve van de structurele verbetering van de gezondheid in Afrika. c. Fondsenwerving en doelmatige besteding van de daaruit verkregen middelen en het verschaffen van onder meer donaties in natura, faciliteiten, kennis en advies. d. Voorts al hetgeen rechtstreeks of zijdelings met het doel verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn. 3

4 50 44 Inhoud 18 Voorwoord 5 38 Ons werk in Afrika 6 Elk meisje kan de vrouw van haar dromen worden 18 Ons werk in Nederland 20 elearning instrument in strijd tegen braindrain 38 Ons werk in Wat we hier gezien hebben, geeft ons de hoop dat verandering echt mogelijk is 44 Verslag van de Raad van Toezicht 46 Werken en studeren tegelijkertijd 50 Verantwoordingsverklaring 52 Jaarrekening 58 Overige gegevens 76 Colofon 78 Met dank aan 79 4

5 Directeur Jacqueline Lampe blikt terug op een, op veel fronten, succesvol Voorwoord Hoe kijk je terug op 2012? Het was een bijzonder succesvol jaar: de medewerkers van AMREF Flying Doctors hebben in 2012 met groot enthousiasme heel veel werk verzet, en aan het einde van het jaar konden we daarvan de vruchten plukken. De resultaten waren boven verwachting, zowel op het gebied van de gerealiseerde projecten in Afrika mensen bereikt! als in Nederland. Ik ben dan ook bijzonder trots op wat we hebben bereikt, zeker als we de omstandigheden in de wereld om ons heen in ogenschouw nemen. De economische crisis grijpt onverminderd om zich heen en daarnaast blijft ook de publieke opinie uiterst kritisch ten aanzien van ontwikkelingssamenwerking en krijgen we te maken met nieuwe bezuinigingen. Ik ben blij dat we op al deze fronten goed hebben kunnen reageren, onder meer door voortdurend te laten zien wat ons werk betekent voor Afrika en om heel concreet en transparant de bijbehorende resultaten te tonen. Dat heeft effect gehad: particuliere donateurs, zakelijke en institutionele donoren én instanties zoals het CBF en het ministerie van Buitenlandse Zaken hebben ons hun vertrouwen gegeven. Wat waren de hoogtepunten van 2012? Dat is moeilijk, het waren er zo veel! In Afrika springen er toch twee innovatieve projecten uit. In Kenia, bij de Masai, hebben we in nauwe samenwerking met de bevolking een ritueel ontwikkeld dat de schadelijke traditie van meisjesbesnijdenis vervangt. Vorig jaar werd dat ondergaan door ruim 800 meisjes en we willen dit heel graag verder uitrollen naar andere gebieden waar besnijdenis van nog veel voorkomt. Prachtig dat we daarvoor onlangs 2,6 miljoen extra hebben ontvangen van de Nationale Postcode Loterij! Een ander belangrijk project is mlearning, waarbij verlosen verpleegkundigen in Kenia, Oeganda en Tanzania zich via hun mobiele telefoon kunnen bijscholen. Dit project ging vorig jaar van start. Voor Nederland wil ik de samenwerking met de Nationale Postcode Loterij dan ook expliciet noemen, die ons ook in 2012 een extra bijdrage toekende van 1,7 miljoen, voor het eerdergenoemde mlearning-programma. Vertegenwoordigers van de loterij brachten in november bovendien een bezoek aan Kenia om met eigen ogen te zien hoe dit project in de praktijk verloopt. Daarnaast wil ik zeker ook het bezoek noemen dat onze beschermheer, toen nog Prins Willem-Alexander, aan ditzelfde project bracht. Eind 2012 vloog hij zelf naar het Masai-gebied en sprak daar met de lokale bevolking, wat door iedereen ter plaatse en natuurlijk ook door de AMREF-medewerkers in Nederland bijzonder werd gewaardeerd. Focus op resultaat is het thema van dit jaarverslag. Kun je dat toelichten? Al ons werk is in hoge mate resultaatgericht, in Nederland én in Afrika. In Nederland geldt dat alles wat we doen in het teken staat van de projecten die we in Afrika willen realiseren. In Afrika zetten we dan de volgende stap: mét die projecten kunnen we structurele verbeteringen in de gezondheidszorg ter plaatse bewerkstelligen. Het uiteindelijke doel daarvan is een betere gezondheid in Afrika. We werken dus voortdurend naar concrete resultaten toe. En omdat we daartoe zowel in Afrika als in Nederland in 2012 belangrijke en inspirerende stappen hebben gezet en successen hebben behaald, willen we die in dit jaarverslag graag extra belichten. Wat verwacht je van 2013? Door de goede resultaten die we in 2012 bereikten, kunnen we in 2013 vanuit een rustige, stabiele positie anticiperen op alle ontwikkelingen die ons te wachten staan. We zullen met de overheid en de politiek in dialoog gaan over de aangekondigde bezuinigingen, deelnemen aan het publieke debat over ontwikkelingssamenwerking en onze relaties met particuliere donateurs en institutionele en zakelijke donoren verder versterken. Dit jaarverslag is ook een plek waar ik de vele mensen wil danken die het werk van AMREF Flying Doctors in het afgelopen jaar in financiële, morele of praktische zin hebben gesteund: particuliere donateurs, zakelijke partners, institutionele fondsen, overheid, beschermheer, ambassadeur Giovanca, leden van de Raad van Toezicht, vrijwilligers, medewerkers en stagiairs. En een speciaal woord van dank voor de Nationale Postcode Loterij en onze beschermheer. U bent allen van cruciaal belang voor betere gezondheid van jonge vrouwen in Afrika. Tegelijkertijd zou ik u allen willen vragen om ons ook in 2013 te blijven steunen. Want ook al hebben we veel bereikt, ons werk is nog niet klaar! 5

6 AMREF is de belangrijkste Afrikaanse gezondheidsorganisatie. We werken aan een betere gezondheid voor kwetsbare mensen. Omdat we vinden dat iedereen het recht heeft om gezond te zijn en te blijven. Want wie gezond is, kan beter in zijn levensonderhoud voorzien, en ontsnappen aan armoede. Ons werk in Afrika 55 jaar geleden begonnen we in Kenia als flying doctors. Inmiddels zijn we uitgegroeid tot een organisatie die internationaal voorop loopt als het gaat om behoud van gezondheid en voorkomen van ziekte in Afrika. We zijn van oorsprong een Afrikaanse organisatie en vrijwel al onze medewerkers zijn Afrikaans. Zij kennen de culturen en tradities, en kunnen daarom op een efficiënte en effectieve manier samenwerken met de bevolking. We gaan uit van de behoeften, maar vooral van de eigen kracht van de Afrikanen zelf. Een aanpak die zorgt voor blijvende verbetering. Onze ervaring delen we wereldwijd met beleidsmakers, zorgverleners en andere ontwikkelingsorganisaties. We zetten ons in voor blijvende verbeteringen van goed functionerende gezondheidssystemen in Afrika. Dat betekent dat we ons in onze programma s richten op zaken als opleiding van zorgpersoneel en bestrijding van ziektes 6

7 als malaria en aids. Maar ook op voorlichting, transport en goede communicatiemiddelen. En op vergroting van zelfbewustzijn en participatie van kwetsbare groepen, wetgeving en onderwijs. En hoewel het niet meer het zwaartepunt van ons werk is, voeren we ook nog steeds medische vluchten uit naar afgelegen gebieden. We pakken verbeteringen van twee kanten aan. Aan de ene kant werken we samen met de lokale bevolking. We maken ze bewust van de risico s die ze lopen om ziek te worden en de mogelijkheden die ze hebben om gezond te blijven. En we trainen ze zodat ze niet afhankelijk blijven van ontwikkelingsorganisaties of de overheid. Aan de andere kant werken we samen met gezondheidsorganisaties, de zorgsector en overheden. We leiden mensen op, hebben programma s voor beter management, beleid, personeel en financiën en we delen onze kennis met overheden en internationale organisaties als de WHO. Ook oefenen we invloed uit op overheden om hun gezondheidsbeleid aan te passen of te verbeteren. Het AMREF-netwerk Naast de kantoren in Ethiopië, Kenia, Oeganda, Senegal, Tanzania, Zuid-Afrika en Zuid-Soedan zijn er ook AMREForganisaties in Europa en Noord-Amerika, die zich bezighouden met fondsenwerving, bewustwording en beleidsbeïnvloeding en de juiste besteding van de geworven fondsen. AMREF wordt aangestuurd door de International Board die bestaat uit afgevaardigden van alle AMREF-organisaties en onafhankelijke experts op het gebied van gezondheid in Afrika. Twee keer per jaar komt het bestuur bijeen. Daarnaast wordt er twee keer per jaar op afstand vergaderd. Het internationale Senior Management Team bestaat uit directeuren van AMREF in Afrika, Europa en Noord-Amerika en komt twee tot vier keer per jaar bij elkaar. Onderwerpen van gesprek zijn onder meer strategische planning, efficiënte en effectieve samenwerking en het meten van effect en impact. De organisaties in Europa en Noord- Amerika zijn onafhankelijk binnen het netwerk, met een eigen bestuur en/of Raad van Toezicht. De internationale strategie is leidend, echter elke AMREF-organisatie zoals AMREF Flying Doctors in Nederland vertaalt deze naar de eigen lokale omstandigheden. One AMREF Binnen het netwerk werken we steeds nauwer samen. Een goed voorbeeld is het One AMREF-proces. Hiermee willen we meer eenheid en professionaliteit creëren, zodat we ons eensgezind, slagvaardig en duurzaam in kunnen zetten voor onze gemeenschappelijke doelstelling. Vanuit Nederland zijn we in hoge mate bij dit proces betrokken. Er zijn verschillende internationale werkgroepen samengesteld waarin leden van het Nederlandse team deelnemen. De uitkomsten worden voorbereid door het Senior Management Team waaraan Jacqueline Lampe deelneemt en ter goedkeuring aan de International Board voorgelegd. Hierin neemt de voorzitter van onze Raad van Toezicht, Marry de Gaay Fortman, zitting. Raad van Toezicht-leden Jacques van Dijken en Jaap Leeuwenburg nemen respectievelijk deel aan de Audit & Finance Committee en de Fundraising and Communications Committee. Themagebieden Vanuit AMREF Flying Doctors in Nederland zetten we ons vooral in voor de gezondheid van jonge vrouwen in Afrika. Zij vormen een extra kwetsbare groep, omdat zij vaak worden blootgesteld aan ongezonde of zelfs gevaarlijke omstandigheden en tradities en tegelijkertijd niet in staat zijn hun stem te laten horen en hun situatie te verbeteren. We helpen deze vrouwen het heft in eigen handen te nemen. Zodat zij de gezondheid en de zorg krijgen waar ze recht op hebben. Want als zij zelf meer controle hebben over hun gezondheid, profiteren daar veel meer mensen van: hun kinderen en de complete gemeenschap waarin ze wonen. De focus werkt door in onze twee themagebieden: seksuele en reproductieve gezondheid en rechten en gezondheid en milieu. Op deze manier werken we op geïntegreerde wijze aan betere gezondheid. Daarnaast staan capaciteitsversterking en gelijke rechten voor mannen en vrouwen centraal in ons werk. We maken veel werk van het opleiden en versterken van de kennis en vaardigheden van artsen, verpleegkundigen, verloskundigen en (vrijwillige) gezondheidswerkers. Daarnaast respecteren we de rol van traditioneel genezers binnen de Afrikaanse samenleving. We leren ze hoe ze ziektes kunnen herkennen en voorkomen en wanneer ze door moeten verwijzen naar een kliniek. Hierdoor versterken we het gezondheidssysteem op verschillende niveaus op structurele wijze en maken we ons werk duurzaam. Dat doen we ook door in onze projecten te werken aan het versterken van de rechten van vrouwen en mannen. De ongelijkheid tussen beide sexes draagt immers bij aan gezondheidsproblemen bij de vrouw. Meisjesbesnijdenis is bijvoorbeeld een traditie die veel risico s met zich meebrengt; niet alleen de besnijdenis zelf is gevaarlijk, ook heeft een besneden vrouw bij een bevalling een grotere kans op infecties en meer bloedverlies. Een mooi voorbeeld van onze aanpak op dit gebied, is te vinden op pagina 18. 7

8 Ons werk in Afrika Het AMREF-netwerk International Board, inclusief commissies (5 leden uit Afrika, 5 leden uit Europa en Noord-Amerika, 5 onafhankelijke experts) 5 vertegenwoordigers 5 vertegenwoordigers AMREF Flying Doctors, met haar eigen board Director General + AMREF hoofdkantoor Kantoren in Europa en Noord-Amerika, met hun Raden van Toezicht AMREF in Canada AMREF in Duitsland AMREF in Frankrijk AMREF in Groot-Brittannië Kantoren in Afrika, met hun adviesraden AMREF in Italië AMREF in Monaco AMREF in Ethiopië AMREF in Kenia AMREF in Oeganda AMREF in Nederland AMREF Nordic AMREF in Senegal AMREF in Tanzania AMREF in Zuid-Afrika AMREF in Oostenrijk AMREF in Spanje AMREF in Zuid-Soedan AMREF in de Verenigde Staten We hebben rechtstreeks contact met de verschillende AMREF-organisaties in Afrika voor de uitvoering van onze gezondheidsprogramma s. Hetzelfde geldt voor andere AMREF-organisaties in Europa en Noord-Amerika. Er zijn wat wijzigingen geweest. AMREF Nordic zal vanuit Zweden Scandinavië en Finland bewerken. Er is een vestiging in Senegal geopend. Deze vormt de uitvalsbasis voor werkzaamheden in West-Afrika. Hetzelfde geldt voor Zuid-Afrika, die de landen in Zuidelijk Afrika bedient. Afrikaanse context in 2012 Onze activiteiten vinden plaats in een omgeving die continu aan verandering onderhevig is. In het afgelopen jaar werd Afrika gekenmerkt door veel politieke onrust, met externe en interne conflicten in de landen waar we actief zijn. Door de oplaaiende oorlog in Oost-Congo kreeg Oeganda met grote vluchtelingenstromen en raketbeschietingen te maken. Tussen Soedan en Zuid-Soedan liepen de gemoederen in de eerste helft van het jaar hoog op vanwege een conflict over olie. In september werd echter een deelakkoord gesloten, wat hopelijk de voedselzekerheid en medische zorg ten goede komt. Nadat Kenia eind 2011 Zuid-Somalië binnentrok voor een offensief tegen Al-Shahaab, is dit land meerdere malen opgeschrikt door terreuraanslagen. Daarnaast zorgde de aanloop naar de verkiezingen begin 2013 voor extra spanningen in het land. In 2012 vond een machtswisseling plaats in Ethiopië, nadat premier Zenawi in augustus overleed. Onder zijn leiding maakte Ethiopië de afgelopen 17 jaar een sterke economische groei door. Volgens critici was er echter tevens sprake van mensenrechtenschending onder zijn regime. Zijn (protestante) opvolger zal het voornamelijk orthodoxe en islamitische land tot 2015 leiden, wat de komende jaren voor instabiliteit zou kunnen zorgen. De zittende president Wade van Senegal wilde ondanks heftige protesten aan zijn derde ambtstermijn beginnen. Hij verloor echter de tweede ronde in de verkiezingen en moest zijn meerdere erkennen in Macky Sall. De politieke onrust en ook het klimaat hadden effect op de voedselzekerheid, veiligheid en gezondheid van de Afrikaanse bevolking. De extreme droogte in de Hoorn van Afrika in 2011 zette zich voort in de eerste helft van

9 Heftige regenval in augustus tot oktober daarentegen zorgde voor overstromingen en mislukte oogsten. In enkele landen waren schendingen van de mensenrechten. Zo zijn de Masai in Kenia verwikkeld in een conflict met de overheid over landhervormingen. Hiermee dreigen ze hun land en culturele tradities te verliezen. In Zuid-Afrika werd het nieuws grotendeels bepaald door bloedige rellen in de mijnindustrie. De aanleiding was dat twee rivaliserende vakbonden probeerden hun invloed te vergroten. Door het geweld kwamen tientallen mensen om. Op het gebied van seksuele gezondheid heeft de Oegandese regering voor veel internationale opschudding gezorgd met een nieuw wetsvoorstel waarmee homoseksualiteit verder gecriminaliseerd wordt. Een extra reden voor ons om ons via het alliantieprogramma Unite for Body Rights! in te zetten voor de vrijheid in expressie van seksuele diversiteit. Goed nieuws kwam er wel uit Kenia, waar de Keniaanse Nationale Mensenrechten Commissie een rapport heeft gepubliceerd met daarin de oproep aan de regering om een einde te maken aan de strafbaarstelling van homoseksualiteit. Tevens kwam er hoopgevend nieuws voor vrouwenrechten in december vanuit de Algemene Vergadering van de VN waar unaniem een oproep is gedaan voor alle VN-leden om meisjesbesnijdenis te verbieden. Deze ontwikkelingen bieden positieve vooruitzichten voor onze programma s voor de komende jaren. Resultaten Ondanks deze roerige context hebben we ons ook in 2012 actief kunnen inspannen in ons streven naar betere gezondheid voor kwetsbare jonge vrouwen in Afrika. We werkten op duurzame, resultaatgerichte wijze aan onze programma s. In het afgelopen jaar hebben we, dankzij de steun van onze vele donateurs en donoren, aan 22 gezondheidsprogramma s financieel bijgedragen. Een overzicht hiervan is te terug te vinden op pagina 72. In 2012 hebben we door de gezondheidsprogramma s die gefinancierd worden door AMREF in Nederland in totaal zo n mensen bereikt. We hebben de toegang van veilig drinkwater voor mensen mogelijk gemaakt. Daarnaast zijn in totaal zorgverleners getraind, waaronder, gezondheidswerkers, 328 verloskundigen, verpleegkundigen, doktoren en 331 laboranten. Een aantal meerjarenprogramma s is afgerond in We geven daarvan kort de belangrijkste resultaten weer. Daarna gaan we uitgebreider in op drie gezondheidsprogramma s. Medische zorg en training in afgelegen gebieden In de landen waar we actief zijn, zorgen we ervoor dat mensen toegang krijgen tot goede basiszorg. Voor meer gecompliceerde zaken, zoals hersteloperaties bij leprapatiënten of operaties van fistels bij vrouwen na een zware bevalling, zijn er medische vluchten. Afrikaanse artsen worden met een AMREF-vliegtuig ter plaatse gebracht en voeren daar operaties uit. Tijdens de bezoeken trainen de specialisten de lokale medici, zodat de zorg door kan gaan als de flying doctors weer vertrokken zijn. Doelgroep Kwetsbare groepen, zoals vrouwen, kinderen en gehandicapten, en personeel van lokale ziekenhuizen. Programma s en projecten in 2012 Gezondheid en milieu 25 Capaciteitsversterking e.o % Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten In ons Strategisch Plan hebben we streefpercentages voor de verdeling van ons budget opgenomen. De verdeling in 2012 is in lijn met de streefpercentages. Voor capaciteitsversterking e.o. hebben we specifiek budget beschikbaar gesteld, omdat sommige initiatieven van AMREF in Afrika moeilijker te financieren zijn. Uit dit budget betalen we bijvoorbeeld opleidingen en trainingen van Afrikaanse AMREF-medewerkers. We investeren waar we nieuwe mogelijkheden zien en treden ook op als medefinancierder van grotere programma s. Ons hoofddoel is steeds: het duurzaam versterken van onze impact in Afrika. 9

10 Ons werk in Afrika Belangrijke resultaten Er zijn 120 vluchten uitgevoerd, minder dan in 2011 (137). Dat komt doordat er minder geld voor dit programma beschikbaar was, waardoor artsen in Oeganda, vanuit kostenefficiëntie, vaker via een lijndienst moesten vliegen. Daarnaast zijn andere operationele kosten omhoog gegaan, zoals de prijs van kerosine. Net als in 2011 hebben de flying doctors in totaal 150 ziekenhuizen bezocht en daar consulten (2011: ) gegeven. Gezamenlijk zijn zaalrondes (in 2011: 1.584) uitgevoerd. In de afgelegen gebieden is in vergelijking met vorig jaar extra veel personeel bijgeschoold: artsen (2011: 1.542), verpleegkundigen (2011: 4.983), laboratoriummedewerkers (2011: 301)en ondersteunend personeel (2011: 1.854). Capaciteitsversterking door elearning Om het tekort aan opleidingsplaatsen voor zorgpersoneel terug te dringen, zijn we een aantal jaren geleden gestart met elearning. elearning (en mlearning) is goedkoper dan de traditionele klassikale opleidingen doordat belangrijke kostenposten hier geen rol spelen, zoals huisvesting, vervoer en een teruggang in salaris omdat de deelnemers tijdens hun studie niet kunnen werken. Hierdoor is de opleidingscapaciteit verder vergroot. Bovendien is het gunstig dat zorgverleners in hun eigen werkomgeving blijven. Daar kunnen ze hun theoretische kennis onmiddellijk in praktijk brengen (lees meer op pagina 38 en 50). Doelgroep Zorgpersoneel in verschillende Afrikaanse landen. Belangrijke resultaten Het bereik van elearning is groot. Deelnemers aan de elearning-cursussen komen uit veel verschillende landen: Kenia, Nigeria, Oeganda, Sierra Leone, Tanzania etc. In de afgelopen vijf jaar ( ) hebben studenten aan opleiding via elearning deelgenomen. Via klassikaal onderwijs kunnen 100 studenten per jaar worden opgeleid, met elearning zijn dat er dus jaarlijks vier keer zoveel. Dankzij mlearning kunnen deze aantallen nog verder omhoog. Van de opgeleide studenten zijn vrouw en 961 man. De gebieden waarop zij zijn getraind, verschillen van gezinsplanning tot malariabestrijding en van kindzorg tot voedingsleer. Deelnemers geven na afloop aan dat ze beter in staat zijn om hun beroep uit te oefenen en dat de kwaliteit van leven in hun gemeenschap verbetert. Spelend leren over hygiëne in Kibera Onvoldoende sanitaire voorzieningen en slechte hygiëne hebben een negatief effect op gezondheid. Neem diarree. Jaarlijks sterven wereldwijd ongeveer 2,2 miljoen mensen aan diarree, meestal kinderen. Ons programma Spelend leren over hygiëne in Kibera is een voortzetting van het PHASE-project ( ) en startte met als doel de sanitaire voorzieningen op scholen te verbeteren en kinderen te onderwijzen over het belang van handen wassen en hygiëne in het algemeen. Doelgroep kinderen op 40 scholen in Kibera (Kenia) en hun ouders. Belangrijke resultaten Op 62% van de deelnemende scholen is een watertank aanwezig die met een waterleiding aan de school verbonden is (niet-deelnemende scholen: 10%). Bijna alle kinderen wassen voor het eten hun handen, zowel op deelnemende als niet-deelnemende scholen. De kinderen op deelnemende scholen gebruiken daarvoor stromend water in plaats van stilstaand water. Er wordt echter nog onvoldoende zeep gebruikt: 22% van de kinderen. Het belang van zeep zal extra aandacht krijgen in volgende projecten die het PHASE-model volgen. Alle kinderen zijn ontwormd en hebben vitamine-asupplementen gekregen. Ook worden zij regelmatig gemeten en bij problemen doorverwezen naar een gezondheidscentrum. 75% van de kinderen op deelnemende scholen weet hoe een worminfectie ontstaat tegen 32% op niet-deelnemende scholen. Deze kennis uit zich in minder worminfecties in deelnemende scholen. 37% van de kinderen op deelnemende scholen had de laatste maanden last van een worminfectie tegen 60% van de kinderen op niet deelnemende scholen. Duurzaam: het programma is in nauwe samenwerking met de Keniase ministeries van Gezondheid en van Onderwijs ontwikkeld en uitgevoerd, zodat het op andere scholen kan worden uitgerold. 10

11 De AMREF-methode Vraag of behoefte van kwetsbare bevolking Input van eerdere ervaringen (best practices en lessons learned) van AMREF en andere (inter)nationale organisaties en instituten AMREF bepaalt en plant samen met de bevolking innovatieve en structurele oplossingen en benodigde middelen (concrete doelen, aanpak, financiering) AMREF werkt met de bevolking aan gedragsverandering (voorlichting, opleiding, voorzieningen) en AMREF versterkt de capaciteit van de bevolking, lokale organisaties en overheden (ondersteuning, kennisoverdracht) Praktijkonderzoek: AMREF zorgt voor meten, monitoring, bijsturen, evalueert de resultaten en ontwikkelt een modelaanpak AMREF documenteert de best practices en lessons learned, en draagt ze uit voor schaalvergroting binnen en buiten AMREF AMREF beïnvloedt lokale beleidsmakers en overheden in Afrika, Europa en Nederland 11

12 Ons werk in Afrika Unite for Body Rights! Via het programma Unite for Body Rights van de SRHR-alliantie zetten we ons in voor seksuele en reproductieve gezondheid en rechten in ontwikkelingslanden. Marijke Priester, alliantiemanager, vertelt over deze unieke samenwerking. Hoe werken de vijf partnerorganisaties samen in de SRHR-alliantie? Het idee achter het programma van de alliantie is dat seksuele voorlichting en een betere toegang tot gezondheidszorg in de deelnemende landen worden gebundeld. Rutgers WPF, AMREF Flying Doctors, CHOICE for Youth and Sexuality, dance4life en Simavi hebben elk hun eigen expertise en netwerk op een van die twee thema s. Zo is AMREF erg goed in het bereikbaar maken van gezondheidszorg in Afrika, en heeft Rutgers WPF veel kennis op het gebied van seksuele voorlichting. Het programma profiteert van deze bundeling van kwaliteiten, zowel in Nederland als in de negen landen waar we actief zijn. Een voorbeeld: in Oeganda werkten verschillende organisaties al met eigen projecten voor seksuele voorlichting. Nu ze in alliantieverband samenwerken hebben deze organisaties die naast elkaar gelegd om tot één optimaal curriculum te komen. De organisaties krijgen door dit soort initiatieven steeds een kijkje in elkaars keuken, leren daardoor van elkaaren komen samen tot een beter product. Waarom zijn seksuele en reproductieve gezondheid en rechten zo belangrijk? Niet alleen wij vinden dat, ook de minister voor Internationale Handel en Ontwikkelingssamenwerking ziet dit onderwerp als een van de beleidsprioriteiten. Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten speelt vooral onder jongeren: het gaat namelijk om zaken als gezinsplanning, keuzes met betrekking tot je eigen lichaam, seksuele identiteit en veilige bevallingen. In ontwikkelingslanden vormen jongeren het grootste deel van de bevolking, en alleen daarom al is het een belangrijk thema. Bovendien heeft seksuele en reproductieve gezondheid een directe link met armoedebestrijding. Als vrouwen bijvoorbeeld de beschikking hebben over anticonceptie en minder kinderen krijgen, zijn ze vaak gezonder. Ze kunnen dan een grotere bijdrage leveren aan het gezinsinkomen, en daarmee aan de economie. Meisjes die hebben geleerd weerbaar te zijn, zowel op het gebied van seks als op andere terreinen, maken vaker hun school af. Daarvan profiteren zijzelf natuurlijk, en ook hun land. Het ministerie van Buitenlandse Zaken stelt zware eisen aan de resultaten die de alliantie in vijf jaar moet bereiken. Kun je daar iets over vertellen? Ja, wij vinden dat zelf natuurlijk ook heel belangrijk. Vanuit het ministerie is er een speciaal Monitoring Framework met de aandachtsgebieden Versterking van de civil society, Bijdrage aan het realiseren van de Millenniumdoelen, Capaciteitsopbouw en Internationale lobby en pleitbezorging. Op al deze punten controleren we voortdurend de voortgang. Het werk van de alliantie is in 2011 gestart en we hebben al een aantal mooie resultaten kunnen boeken. Een voorbeeld dat ik zelf bijzonder vind, is dat ook in de negen landen waar we werken steeds meer aandacht komt voor de meerwaarde van de alliantie. Overheden erkennen ons juist vanwege de samenwerking met verschillende organisaties als een krachtige partner. Zo heeft de Ethiopische regering de deelnemende organisaties in Ethiopië uitgenodigd deel te nemen aan een taskforce over seksuele en reproductieve gezondheid en rechten. Ook de Nederlandse regering heeft veel waardering voor de aanpak van deze alliantie en ziet ons als een voorbeeld voor andere samenwerkingsverbanden. Een ander mooi resultaat vind ik dat we erin zijn geslaagd om seksuele diversiteit op de agenda van al onze partnerorganisaties te krijgen, terwijl dit in veel landen vaak toch nog een gevoelig onderwerp is. Is er een resultaat waar je zelf erg trots op bent? De alliantie is in Nederland geformeerd, en dan moet je maar afwachten of een dergelijke samenwerking goed wordt opgepakt in de landen waar het programma wordt uitgevoerd. Dat is gelukkig wel gebeurd, en daar ben ik trots op. Onlangs hadden we een bijeenkomst waar de coördinatoren uit de landen aanwezig waren. Dan zie je het enthousiasme en de rijkdom aan ervaring. Iedereen voelt duidelijk de voordelen van de krachtenbundeling. Hun positie wordt sterker en ze kunnen veel effectiever dan in hun eentje het brede spectrum van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten bestrijken. Daar word ik heel blij van. 12

13 Concrete resultaten Portfoliohouder Veerle Ver Loren van Themaat, vanuit AMREF verantwoordelijk voor de SRHR-alliantie, vertelt meer over een aantal concrete resultaten dat inmiddels behaald is. In Lumotio en Pagwi in de Tanga-regio in Tanzania hebben we samen met de Masai twee klinieken gebouwd. Het hele dorp heeft mee geholpen: met het bakken van de stenen tot aan het metselen van de gebouwen toe. En omdat we alles samen met de overheid en de Masai hebben gedaan, zijn er nu ook twee verloskundigen en verpleegsters aangesteld. Samenwerken doen we dus niet alleen in alliantieverband, maar zoals voor ons gebruikelijk ook op verschillende niveaus in een samenleving. Nog een voorbeeld? Nationale wetten bereiken vaak niet de afgelegen gebieden. Hier wonen de gemeenschappen, zoals de Masai, die leven naar hun eigen culturele tradities. Eén daarvan is meisjesbesnijdenis. AMREF heeft samen met de leiders van de gemeenschappen in Kilindi, Tanzania, gemeenschapswetten ontworpen die besnijdenis verbieden en die zijn nu ook aangenomen. Heel belangrijk voor het draagvlak. Verder hebben we veel data verzameld die inmiddels zijn gepresenteerd, en wel op de International Aids Conference in Washington. En we hebben veel geleerd van de Afrikaanse partner van dance4life, Restless Development, over het betrekken van scholen bij seksuele voorlichting. We hebben leraren getraind in het geven van voorlichting en gezondheidswerkers op scholen uitgenodigd om toe te lichten waarvoor de jongeren terecht kunnen op een gezondheidspost. Resultaten Programma Aandachtsgebied Landen Unite for Body Rights! Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten Ethiopië, Kenia en Tanzania (voor AMREF Flying Doctors) Periode Financiering (voor AMREF Flying Doctors) Donor Ministerie van Buitenlandse Zaken Doelstellingen Verbeterde seksuele en reproductieve gezondheidszorg, adequate seksuele voorlichting, het tegengaan van seksueel en gender based geweld en vrijheid in het kiezen en uitdrukken van seksuele diversiteit en identiteit. In Ethiopië Gezondheidswerkers getraind Jongeren en docenten getraind om les te geven Jongeren en volwassenen bereikt via voorlichtingsbijeenkomsten Dienstverlening op het vlak van srhr n.b. In Kenia Gezondheidswerkers getraind 23 * 64 Jongeren en gezondheidswerkers opgeleid om voorlichting te geven Jongeren en volwassenen bereikt via voorlichtingsbijeenkomsten Jongeren en volwassenen bereikt via media In Tanzania Leraren getraind op het gebied van srhr-onderwijs Jongeren bereikt met srhr-onderwijs Gezondheidswerkers getraind Jongeren en volwassenen bereikt via voorlichtingsbijeenkomsten en media ** * Dit zijn er minder dan in 2011 omdat het programma zo is opgezet dat de gezondheidswerkers in het eerste projectjaar worden getraind, zodat ze in de jaren erna hun gemeenschap kunnen bereiken. ** Het verschil met 2011 is zo groot, omdat in 2012 niet zozeer op voorlichting maar op andere activiteiten is ingezet. Dit is overigens geheel volgens planning. 13

14 Ons werk in Afrika Bouwen aan het gezondheidsnetwerk Vier jaar geleden startte het partnerschap tussen VvAA (ledenorganisatie voor medici, paramedici, studenten en zorginstellingen) en AMREF Flying Doctors. Via allerlei activiteiten werd geld ingezameld voor het programma Bouwen aan het gezondheidsnetwerk. Met succes: een jaar eerder dan gepland is het programma volledig gefinancierd. Centraal in dit programma staan gezondheidsvrijwilligers zoals Rose Thomas. Zij verzamelt informatie van huishoudens om de gezondheidssituatie in kaart te brengen en verwijst indien nodig door naar de dichtstbijzijnde gezondheidspost. De verzamelde informatie wordt gebruikt door artsen, verpleegkundigen, ziekenhuizen en de overheid. Zo kunnen zij beter anticiperen op bepaalde gezondheidsrisico s in hun regio en kan in veel gevallen ziekte worden voorkomen. Je bent vanaf het begin bij het programma betrokken. Hoe word je gezondheidsvrijwilliger? Ik werd samen met zeven anderen door de mensen in mijn dorp uitgekozen als gezondheidswerker. Waarom ze mij uitkozen? Dat vind ik moeilijk om te zeggen maar blijkbaar zagen ze iets in me. Door de training van AMREF en de overheid leerden we hoe we onze dorpsgenoten kunnen voorlichten over gezondheidsrisico s. Zo waren veel aanstaande moeders bang om naar het ziekenhuis te gaan. Ze zeiden dat de dokters en verpleegkundigen onvriendelijk waren of dat ze er te weinig geld voor hadden. Als gezondheidswerker adviseer ik hen om voor de bevalling minstens vier keer naar een kliniek te gaan voor prenatale controle. Van mij accepteren ze dit advies omdat ze mij zelf hebben uitgekozen. En het werkt. Voor we dit project startten, lag het percentage vrouwen uit mijn dorp dat in een ziekenhuis beviel, rond de 25%. Dit is nu gestegen naar 74%! De gemeenschap is erg blij met de gezondheidswerkers. Ze zien ons echt als rolmodel. Zo was ik één van de eersten met een toilet en een leaky tin [jerrycan met een gaatje en kurk gevuld met water, opgehangen buiten het huis] om mijn handen te wassen na een bezoek aan het toilet. Ik ben me ervan bewust dat ik samen met mijn gezin het goede voorbeeld moet geven. De mensen hebben ons nodig. ik wel twee keer per dag langs. En ook word ik wel eens midden in de nacht wakker gemaakt voor advies. De drukste periode is als we één keer per kwartaal de gezondheidsgegevens verzamelen in de gemeenschap. Worden er malarianetten gebruikt, zijn er zwangere vrouwen, is er sprake van ondervoeding bij de kinderen, is er aandacht voor hygiëne? Ik ben dan drie dagen bezig om bij mijn gezinnen langs te gaan. Daarna voer ik de gegevens in de computer in. Stel dat uit de gegevens blijkt dat het aantal malariagevallen is gestegen, dan nodig ik iedereen uit voor een baraza [dorpsbijeenkomst] en zoeken we naar een oplossing. Ik praat met mijn gezinnen ook over moeilijke onderwerpen als gezinsplanning. Er zijn veel mogelijkheden voor anticonceptie, zoals injecties of de pil. Er is voor ieder wat wils. Zo hebben we in de kliniek in ons dorp ook een doos met condooms staan die iedereen gratis kan meenemen. Mijn advies: gebruik altijd een condoom. Niet alleen om zwangerschappen tegen te gaan, maar ook om seksueel overdraagbare ziekten te voorkomen. Wat is je doel en wat vind je van de uitbreiding van het project? Simpel, een blijvend gezonde gemeenschap. Ik ben erg blij dat ik door mijn gemeenschap ben verkozen tot gezondheidswerker. Ik wil dit werk blijven doen tot ik er te oud voor ben. Het heeft me veranderd. Ik ben erg trots op de kennis die ik heb en dat ik die kan doorgeven aan anderen. Goed ook dat dit project uit wordt gebreid. Zo ben ik ook uitgekozen om andere gezondheidswerkers op te leiden. Zij kunnen nu zelfstandig aan de slag in andere gebieden. Bouwen aan het gezondheidsnetwerk heeft een driejarig vervolg gekregen. Er zal hierbij ook gebruik worden gemaakt van mobiele telefoons om snel en efficiënt gegevens te verwerken. Daarnaast besteden we meer aandacht aan het motiveren en actief betrekken van de gezondheidsvrijwilligers, die dit vaak naast hun dagelijkse werk doen. Wat valt er binnen je takenpakket? Ik heb 23 gezinnen onder mijn hoede. Dit is geen baan van 9 tot 5! Als een kind in één van mijn gezinnen ziek is, dan ga 14

15 Resultaten Programma Bouwen aan het gezondheidsnetwerk Aandachtsgebied Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten Land Kenia Periode Financiering Donor VvAA Doelstelling Het bestrijden van armoede door de kwaliteit van gezondheidszorg voor de allerarmsten te verbeteren Gezondheidswerkers getraind 829 Huishoudens bereikt Mensen bereikt * % moeders dat tijdens de zwangerschap pre-natale controles heeft ondergaan % moeders dat onder professionele begeleiding is bevallen % kinderen (jonger dan 5 jaar) dat gevaccineerd is * Hoewel het project eerder is begonnen, is de nulmeting pas in 2010 uitgevoerd. 15

16 Ons werk in Afrika Betere en duurzame toegang tot water, sanitatie en hygiëne Veilig water, goede sanitaire voorzieningen en hygiëne zijn basisvoorwaarden voor een goede gezondheid. Op dit vlak is de WASH-alliantie, waaraan wij deelnemen, actief. Maarten Mulder is portfoliohouder en heeft in die hoedanigheid een deel van de werkzaamheden onder zijn hoede. Hoe is 2012 verlopen? Dit jaar konden we daadwerkelijk aan de slag met het implementeren van ons programma. De alliantie is actief in acht landen en wij zijn aanwezig in drie: Ethiopië, Kenia en Oeganda. We willen voor de meest kwetsbare mensen, vooral nomaden, de watervoorzieningen, hygiëne en sanitatie verbeteren. De activiteiten die daar voor nodig zijn zoals het voorlichten van mensen over persoonlijke hygiëne, zijn nu in volle gang. De voortgang wordt gemonitord door ons en door de onafhankelijke coördinator die per land is aangesteld. Alle coördinatoren zijn trouwens in oktober naar Nederland gekomen voor overleg. Het ging niet alleen over de voortgang, maar ook over de toekomst. We zijn blij met de MFS II-financiering tot en met 2015, maar willen graag dat de alliantie blijft voortbestaan na die tijd. Aangezien de toekomst na MFSII erg onzeker is, willen we andere bronnen van inkomsten aanboren en denken we na over verschillende samenwerkingsmogelijkheden. Het programma loopt nu twee jaar, zijn er al resultaten te noemen? Zeker, we liggen goed op schema, zoals te zien is in de tabel op de volgende pagina. Maar het gaat natuurlijk niet alleen over cijfers, we werken breder dan dat. Om een voorbeeld te geven: in een parallelprogramma, Schoon water, gezonde Masai in Kajiado, organiseren we samen met WML en Aqua for All regelmatig een kennisuitwisseling. Twee experts hebben in Kenia alternatieve manieren van waterwinning onderzocht. Het blijkt namelijk dat traditionele waterbronnen vaak niet goed onderhouden worden en het grondwaterpeil sterk aantasten. Om duurzaam te zijn, is diversificatie van bronnen vereist. Je kunt daarbij denken aan het bouwen van waterdammen en het opvangen van regenwater. Bijzonder was, dat we bij dit onderzoek collega s uit de WASH-alliantie hebben uitnodigd, zodat er op meerdere vlakken sprake was van kennisuitwisseling. Iedereen reageerde erg enthousiast en nu bekijken we hoe we dit het best kunnen uitvoeren. Misschien is dit niet heel concreet, maar ik vind het een mooi resultaat. Vorig jaar hebben we elkaar goed leren kennen, en daar plukken we nu de vruchten van. We weten elkaar te vinden, kennen elkaars zwakke en sterke punten en werken samen waar mogelijk. Onze blik is nu veel meer naar buiten gericht. Samenwerking wordt nu ook opgezocht met het bedrijfsleven. Kun je daar iets meer over vertellen? De Nederlandse overheid stimuleert de samenwerking met het bedrijfsleven via publiek-private partnerschappen en wij hebben twee aanvragen ingediend. De eerste is op initiatief van WASTE, een van onze WASH-partners, op het gebied van microfinanciering voor sanitaire voorzieningen. Een interessante combinatie. Normaal gesproken wordt microfinanciering aangewend voor activiteiten die direct geld opleveren. In dit geval willen we het inzetten om eerst de gezondheid te verbeteren, zodat daarna geld kan worden verdiend. Simpelweg omdat mensen gezonder zijn en dus beter in staat zijn om voor zichzelf en hun gezin te zorgen. De tweede aanvraag buiten de alliantie om draait om waterzuivering op huishoudniveau door middel van waterfilters. We willen dit stimuleren, omdat dit een veilige manier van waterzuivering is. Hiervoor hebben we samen met een bedrijf een werkwijze opgezet. Het idee is dat wij voorlichting geven over het belang en het gebruik van waterfilters en dat het bedrijf hierop in kan springen. Let op, wij promoten dus niet een bepaald merk, maar het belang van waterzuivering. Als het bedrijf hierdoor meer waterfilters kan verkopen, is dat voor hen mooi meegenomen. Het is en blijft ons doel om de gezondheid van mensen te verbeteren, en niet om meer filters van een bepaald merk te verkopen. 16

17 Resultaten Programma Aandachtsgebied Landen Betere en duurzame toegang tot water, sanitatie en hygiëne Gezondheid en milieu Ethiopië, Kenia en Oeganda (voor AMREF Flying Doctors) Periode Financiering (voor AMREF Flying Doctors) Donor Ministerie van Buitenlandse Zaken Doelstelling Armoede verminderen en de gezondheid, het milieu en economische omstandigheden verbeteren. In Ethiopië Mensen die door de rehabilitatie van watervoorzieningen weer toegang hebben tot veilig water Watervoorzieningen aangelegd bij een kliniek of een school 1 (en 3 in aanbouw) 1 Mensen bereikt met voorlichting op het gebied van water, sanitatie en hygiëne In Kenia Mensen bereikt met voorlichting op het gebied van water, sanitatie en hygiëne In Oeganda* Jongeren, leraren en leden van gezondheidsclubs getraind in voorlichting en drama Mensen die de verbeterde sanitatieruimtes gebruiken Mensen bereikt met voorlichting op het gebied van water, sanitatie en hygiëne Gerepareerde watervoorzieningen * Na de nulmeting zijn de meest behoeftige gebieden gebieden in de districten geselecteerd, wat heeft geleid tot het bijstellen van de oorspronkelijke doelstellingen. De doelstellingen zijn in Oeganda nu als volgt: aantal mensen dat gebruik maakt van verbeterde sanitaire voorzieningen ; aantal mensen de toegang heeft tot veilig drinkwater

18 Als klein meisje ontsnapt Nice Nailantei aan besnijdenis, dat helaas nog steeds veel voorkomt in Kenia (zie ook pagina 44). Sindsdien is ze binnen haar gemeenschap fel tegenstander van deze schadelijke praktijk. Op indrukwekkende wijze vertelde ze erover tijdens TEDxAmsterdam. Dit is haar verhaal. Elk meisje kan de vrouw van haar dromen worden. Al vroeg leerde ik hoe wreed het leven kan zijn. Mijn ouders stierven binnen een jaar na elkaar in 1997 en Waaraan ze precies stierven, weet ik niet daar werd niet over gesproken. Maar er werd gefluisterd en gezinspeeld op een mysterieuze ziekte En daar stonden we dan. Ik, en mijn oudere broer en zus waren wees. Ik was 8 jaar oud en mijn leven was voorgoed veranderd. Vastberaden Nice en haar broer en zus verhuizen van het ene familielid naar het andere, zonder een écht nieuw thuis. Uiteindelijk blijkt dit zwervende bestaan een zegen. Hierdoor kan Nice ontsnappen aan de meest pijnlijke en beangstigende ervaring die een meisje van haar leeftijd in Kenia moet doorstaan: meisjesbesnijdenis. Haar zus is helaas niet zo gelukkig. 18

19 Mijn oom begon met het organiseren van de besnijdenis van mijn zus en mij. De nacht voordat we besneden zouden worden, liepen we samen weg. Maar na afloop kregen we harde klappen en moesten we beloven om de volgende keer niet weg te lopen. Deze tweede keer durfde mijn zus het nier meer aan om met mij te ontsnappen. En dus bleef ze achter, terwijl ik om uur in de ochtend wegliep, alleen. Mijn grootvader was uiteindelijk mijn redding. Hij herkende mijn vastberadenheid en vroeg mijn oom om mijn wens te respecteren. Hoe kon ik mijn gemeenschap helpen? Hoewel haar zus direct van school gaat nadat ze is besneden, slaagt Nice er in om de middelbare school af te maken. Door diverse baantjes lukt het haar ook om genoeg schoolgeld bij elkaar te krijgen om te gaan studeren. Een grote kans komt in 2008, als de leiders van het dorp Nice selecteren om door AMREF opgeleid te worden tot peer educator. Deze kans veranderde mijn leven. Ik leerde over de gezondheidsrisico s van traditionele rituelen, zoals meisjesbesnijdenis en kindhuwelijken. Ik begreep de noodzaak voor jongeren om genoeg te weten zodat ze hun verantwoordelijkheid kunnen nemen voor hun eigen gezondheid. Maar één vraag bleef mij dwarszitten. Hoe kon ik mijn gemeenschap helpen? Hoe kon ik andere meisjes in mijn gemeenschap laten inzien dat ze een keuze hebben en niet besneden hoeven te worden? Verandering van binnenuit Nice besluit om haar dorp te mobiliseren en zo een positieve verandering van binnenuit te bewerkstelligen. Maar waar te beginnen? Nice: Bovenaan natuurlijk. De eerste stap was om de zegen van de stamoudsten te krijgen. Ik vroeg hen om een vergadering, zodat ik kon delen wat ik had geleerd tijdens de opleiding. Uiteindelijk lukte het me om ze elke maand een uurtje of twee te spreken. Ik was verbaasd, mannen en vooral stamoudsten, luisteren normaal niet naar vrouwen. Maar ze luisterden naar mij, Nice. De volgende stap was om te praten met de moeders en meisjes in mijn dorp. Het was spannend ze hadden veel vragen: waarom is gezinsplanning belangrijk, waarom inenten, waarom moeten vrouwen naar de kliniek om te bevallen, hoe voorkom je seksueel overdraagbare aandoeningen... de vragen gingen maar door! Tijdens deze bijeenkomsten discussieerden we ook over meisjesbesnijdenis. Hoe konden we de traditionele rituelen laten samengaan met moderne voorlichting over gezondheid en seks, en belangrijk, zonder de daardwerkelijke besnijdenis zelf? Alternatief ritueel voor meisjesbesnijdenis De stamoudsten, vrouwen en de meisjes luisteren naar Nice. Samen met AMREF ontwikkelt de gemeenschap een alternatief ritueel voor meisjesbesnijdenis. Nice slaagt er zo in om 150 meisjes in haar dorp te redden. In plaats van besneden te worden, nemen ze deel aan een driedaagse workshop over seksuele gezondheid en rechten, afgesloten met een traditionele viering met het hele dorp. Het alternatieve ritueel is echt omarmd, aldus Nice. Ook in omliggende dorpen komt de discussie over meisjesbesnijdenis op gang. Change is spreading. Leiderschap Mijn nieuwe zelfvertrouwen gaf me de moed om de enige groep die ik vreesde te confronteren: de morans. Deze jonge mannen brengen hun tijd door met het leren van traditionele vaardigheden die zij nodig hebben om hun gemeenschap en vee te beschermen. Morans luisteren alleen naar andere mannen. Het is belangrijk om hen aan boord te krijgen. Zij zijn immers de toekomstige leiders. Nice vraagt de stamoudsten om de morans uit te nodigen voor een van hun vergaderingen. Ze kwamen... maar waren geschokt om daar een meisje te vinden dat met ze wilde praten. Gelukkig voor mij bleven ze tot het einde van sessie, uit respect voor onze stamoudsten. De leider van de stamoudsten moedigde de morans aan om te luisteren naar wat ik had te zeggen. Het was, zei hij, een kwestie van leven en dood. Nice: Na een aantal gezamenlijke sessie met de stamoudsten waren de morans klaar om met mij alleen af te spreken. En na een jaar hadden ze me volledig geaccepteerd. Ze gaven me zelfs een esiere, de zwarte wandelstok die leiderschap symboliseert. De sessies hielpen veel morans in het begrijpen van de noodzaak van het gebruik van condooms, behandeling van seksueel overdraagbare aandoeningen en het belang van hiv-tests. Ze leerden ook om de nieuwe alternatieve rituelen voor meisjesbesnijdenis te begrijpen. Ik vermoed dat hun steun mede was te danken aan het gerucht dat onbesneden meisjes meer geïnteresseerd zijn in seks! De strijd gaat door Nice Nailantei zet haar strijd tegen meisjesbesnijdenis voort mede dankzij de extra bijdrage van de Nationale Postcode Loterij van 2,6 miljoen en werkt nu voor AMREF in Magadi (Kenia). Ik zal blijven eisen dat meisjes vrouw kunnen worden zonder besneden te zijn. Elk jong meisje in Kenia en daarbuiten kan de vrouw van haar dromen worden. Net zoals ik. 19

20 AMREF Flying Doctors in Nederland werft fondsen, ziet toe op een goede besteding van die fondsen en brengt het werk van AMREF onder de aandacht bij publiek en politiek. Dat doen we gestructureerd en resultaatgericht. Ons werk in Nederland In ons Strategisch Plan staat omschreven hoe we bij willen dragen aan onze doelstelling: betere gezondheid in Afrika. Tot en met 2015 zijn er vijf strategische prioriteiten: Meer bereiken in Afrika AMREF heeft de afgelopen jaren een groeiende bijdrage geleverd aan de verbetering van de gezondheid van de Afrikaanse bevolking, met name op het gebied van seksuele gezondheid en rechten en een gezonde leefomgeving. Door gerichter te gaan werken willen we nog meer bereiken dan we nu al doen. We hebben er dan ook voor gekozen om ons in de periode te concentreren op de gezondheid van jonge vrouwen in Afrika. Meer groei in inkomsten In de komende vijf jaar zet AMREF in op groei en meer 20

21 spreiding in fondsenwerving. Daarbij richten we ons, soms op creatieve wijze, op grotere institutionele donoren, particulieren en bedrijven. Effectiever samenwerken Om de beoogde groei in impact voor de komende jaren te realiseren is samenwerking essentieel. We hebben ons doel bereikt als er in 2015 een internationaal en nationaal netwerk van strategische samenwerkingsverbanden tussen relevante organisaties bestaat. En als best practices en lessons learned binnen dat netwerk structureel worden gedocumenteerd en gedeeld. Efficiënter werken Nog meer bereiken, nog meer investeren in groei, meer samenwerken. Dat betekent ook dat AMREF efficiënter zal gaan werken. Doorgaan een lerende organisatie te bouwen AMREF wil een stabiele, open en flexibele organisatie zijn. Een organisatie die zichzelf permanent blijft ontwikkelen. De afdelingen Programma Management, Communicatie en Fondsenwerving, en Financiën en Interne Zaken stellen de verschillende (deel)plannen, bijbehorende doelstellingen en(deel)begrotingen op. De (deel)plannen, inclusief doelstellingen en begrotingen, worden goedgekeurd door het Management Team. Aanvullende aandachtspunten Ons Strategisch Plan geldt voor vijf jaar. In 2012 hebben we een tussentijdse evaluatie uitgevoerd met dank aan een aantal van onze belanghebbenden die hieraan hebben meegewerkt. De midterm review was nodig, omdat omstandigheden sterk veranderd zijn en omdat er nieuwe eisen aan ons werk en onze organisatie gesteld worden. De vijf strategische prioriteiten geven nog steeds de juiste richting aan voor de uitvoering van ons werk. Wel hebben we binnen deze punten zeven accenten aangebracht, waar we ons de komende tijd extra op zullen richten, en een meerjarenbegroting opgesteld op basis van voortschreidend inzicht in de periode Kerntaken Onze kerntaken blijven overeind. We hebben er vijf: bewustwording, beleidsbeïnvloeding, fondsenwerving, linking & learning en planning, monitoring & evaluatie (PM&E). Bewustwording Zonder (gratis) publiciteit geen bekendheid voor de gezondheidssituatie in Afrika en ons werk om deze situatie te veranderen. Daarom zoeken we altijd naar manieren om in de media te verschijnen, wat in 2012 resulteerde in publicaties in onder meer de Volkskrant, de Telegraaf, het Algemeen Dagblad, NRC Next en het Parool, en zendtijd in Koffietijd, Eén tegen 100, Pauw en Witteman, Blauw Bloed en het Oranje Jaaroverzicht 2012 van de NOS. Onderwerpen waren vooral onze strijd tegen meisjesbesnijdenis en het bezoek van onze beschermheer aan Kenia (zie ook pagina 44). Ook de Kenya Classic, Wandelen voor Water en Den Haag vliegt voor de dokters van Zuid-Soedan kregen de nodige aandacht, met name in regionale media. Ondanks alle publiciteit en inzet van eigen middelen scoorden we toch weer lager op de Chari-barometer van Mediad. Zowel qua waardering (68 in 2012 tegen 70 in 2011) als bekendheid (26 in 2012 en 29 in 2011) zijn we gedaald, blijkt uit de aselecte steekproef van De benchmarkscore voor de sector Internationale Hulp, waarin wij vallen, is eveneens met drie punten gedaald (naar 43). Ook voor waardering is een daling van één punt (naar 60) waarneembaar. Hieruit blijkt dat onze organisatie hoger wordt gewaardeerd dan gemiddeld. Die waardering blijkt ook uit het lage aantal klachten dat we in het afgelopen jaar ontvingen: dat waren er slechts zeven (2011: elf). Bij het afhandelen van klachten volgen we onze klachtenprocedure, die terug te vinden is op onze website. Veruit het merendeel van de klachten heeft betrekking op de frequentie en vragen over de kosten van onze fondsenwervende mailings. Nieuwe naam AMREF begon ruim 55 jaar geleden als de flying doctors. Inmiddels zijn onze werkzaamheden uitgebreid en willen we een duurzame verandering in de gezondheidssituatie in Afrika bewerkstelligen. Dat willen we doen door gemeenschappen met kennis, vaardigheiden en middelen uit te rusten zodat ze verantwoordelijk kunnen zijn voor hun eigen gezondheid en kunnen ontsnappen aan de vicieuze cirkel van slechte gezondheid en armoede. Bij deze aangescherpte visie past een nieuwe naam. Daarom zal, na zorgvuldig onderzoek, medio 2013 de naam van AMREF wereldwijd wijzigen in AMREF Health Africa. In Nederland heten we sinds lange tijd AMREF Flying Doctors. In al die jaren hebben we een sterke positionering en reputatie met deze naam opgebouwd. Voor de komende jaren zullen we onze naam dan ook behouden. We hebben deze beslissing genomen na overleg met veel van onze stakeholders en na diverse onderzoeken, bijvoorbeeld gehouden onder onze particuliere donateurs. 21

22 Ons werk in Nederland We vinden het belangrijk dat de mening van onze belanghebbenden variërend van donateur tot Nationale Postcode Loterij gehoord wordt binnen onze organisatie. Daarom betrekken we hen, in steeds wisselende samenstelling, bij de ontwikkeling en de uitvoering van ons beleid. Zo vroegen we de medewerking van een veertien belangrijke stakeholders bij de tussentijdse evaluatie van ons Strategisch Plan en hebben we donateurs (en prospects) gevraagd om een onderzoek in te vullen, waarmee we inzicht krijgen in de huidige tevredenheid en/of hun wensen. Hieruit kwam naar voren dat donateurs ons net als in 2008 waarderen met een 8,5 en potentiële donateurs met een 7,8 (in 2008: 8,2). Verbeterpunten zijn inmiddels geïdentificeerd en opgepakt. We hebben het onderzoek uitgevoerd via onze bedrijfspartner QNH. Beleidsbeïnvloeding We brengen de gezondheidssituatie in Afrika niet alleen onder de aandacht bij de Nederlandse bevolking, maar ook bij beleidsmakers en politici alleen of via de allianties, hier en in Afrika. We openden het jaar met een fototentoonstelling over seksuele reproductieve gezondheid en rechten in ontwikkelingslanden, die we in alliantieverband hebben georganiseerd. Deze exhibitie, geopend door onze ambassadeur Giovanca, was te bezichtigen in het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Tweede Kamer en werd goed bezocht. Na de val van het kabinet in april vorig jaar vertrok helaas een aantal parlementariërs dat zich altijd hard maakten voor ontwikkelingssamenwerking, zoals Kathleen Ferrier (CDA) en Ewout Irrgang (SP). Na de verkiezingen hebben we dan ook ingezet op het opbouwen van relaties met de nieuwe minister en Kamerleden. Dat deden we bijvoorbeeld in oktober samen met onze alliantiepartners via een politiek ontbijt waaraan (nieuwe) leden van het Meerpartijen Initiatief SRGR en HIV/Aids en woordvoerders Internationale Samenwerking deelnamen. Het is belangrijk om snel de juiste contacten op te bouwen, ook omdat duidelijk werd dat er opnieuw flink gekort zal worden op ontwikkelingssamenwerking en dat er een sterkere focus komt op economische ontwikkeling en buitenlandse handel. Een ander speerpunt in 2012 betrof het versterken van advocacy in de landen waar wij werkzaam zijn. Onze advocacymedewerker heeft deelgenomen aan een studiereis naar Kenia. In dit land vindt momenteel een grote decentralisatie van politieke macht en financiële middelen plaats, zodat gezamenlijk is onderzocht welke impact dit op onze gezondheidsprogramma s kan hebben. Dit onderzoek zal in de eerste helft van 2013 worden afgerond. Communicatie met onze (potentiële) donateurs Mailingen aan donateurs Mailingen aan potentiële donateurs Nieuwsbrieven nieuwsbrieven Totaal (Unieke) websitebezoeken Aantal verstuurde tweets Aantal volgers op Twitter Aantal likes op Facebook Naamsbekendheid Waardering AMREF Flying Doctors Gemiddelde deelnemende organisaties AMREF Flying Doctors Gemiddelde deelnemende organisaties De Chari-barometer laat zien dat we, ondanks alle communicatie met (potentiële) donateurs, zijn gedaald in bekendheid en waardering. Wel scoren hoger op dat laatste dan gemiddeld. Bron: Mediad Chari-barometer

23 Fondsenwerving Onze inkomsten uit eigen fondsenwerving zijn wederom hoger dan het voorgaande jaar. In 2012 bedroegen de inkomsten tegen in 2011, wat een groei van ongeveer 21% betekent. Een mooi resultaat! Particuliere fondsenwerving De giften van onze particuliere donateurs vormen al jaren een stabiele bron van inkomsten. De middelen waarmee we opereren worden echter steeds sterker gereguleerd: bij het Bel-me-niet Register (BMNR) van Stichting Infofilter staan inmiddels ruim 7 miljoen mensen geregistreerd. Er is de Postfilter waarmee ongevraagde reclamepost kan worden tegengehouden en de roep tot een verbod op deur-aandeur-werving blijft sterk. Donateurs zijn kritisch en hebben transparantie van onze bestedingen en resultaten hoog in het vaandel staan. Mede daarom is dit jaarverslag voor iedereen die daarin interesse heeft online beschikbaar. Met de geworven gelden van onze particuliere donateurs kunnen we onze gezondheidsprogramma s structureel uitvoeren. Bovendien dragen onze donateurs bij aan het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking, dat immer lijkt af te brokkelen. Dat blijkt niet uit onze cijfers: het aantal gevers steeg van (2011) naar (2012), een stijging van maar liefst 31%. Dientengevolge waren ook de inkomsten voor particuliere fondsenwerving fors hoger: , een stijging van ruim 33% t.o.v Dit is ruim boven de begroting van (+ 16%). We hebben dan ook ons houdend aan de 25%-grens van het CBF optimaal geïnvesteerd. Nieuwe donateurs werven we op verschillende manieren: via mailings, inserts, telefonisch, op straat en aan huis. We houden hen op de hoogte via ings en nieuwsbrieven. Ook bedanken we onze donateurs telefonisch en lichten toe waaraan hun donaties besteed worden. Zo nu en dan brengt een van onze Afrikaanse collega s een bezoek aan onze Nederlandse organisatie. We maken dan meteen van de gelegenheid gebruik om onze donateurs kennis met hem of haar te laten maken. Zo sprak onze collega Nice Nailantei (zie ook pagina 18-19) over haar ervaringen tijdens een bijeenkomst op Nyenrode Business Universiteit in november. Ongeveer 50 belangstellenden namen hieraan deel. Zakelijke fondsenwerving Van (eenmalige) sponsoring tot inhoudelijke meerjarige partnerschappen, voor de bedrijfspartners van AMREF Flying Doctors zijn er veel verschillende mogelijkheden. We beschikken nu over een compact maar breed spectrum aan samenwerkingsverbanden. AMREF heeft het CBF-Keur Met alle financiële steun die we ontvangen, gaan we zorgvuldig en verantwoord om. De bijdragen zetten we effectief en efficiënt in voor onze gezondheidsprogramma s. We zijn sinds 1999 houder van het keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF). We houden ons aan hun richtlijnen voor het verwerven en besteden van fondsen. Dat betekent bijvoorbeeld dat we gemiddeld maximaal 25% van de baten uit eigen fondsenwerving besteden aan kosten voor onze eigen fondsenwerving. De Nederlandse overheid wil dat de private sector een rol speelt in ontwikkelingssamenwerking. Hiervoor zijn verschillende financieringsinstrumenten ontwikkeld, waaronder fondsen voor Voedselzekerheid en Duurzaam Water. Om in te spelen op het nieuwe politieke klimaat heeft AMREF ervoor gekozen om tijd te investeren in deze nieuwe vorm van samenwerking. Dit heeft geresulteerd in twee aanvragen, waarover de beslissing begin dit jaar wordt verwacht. Zorgverzekeraar CZ ondersteunt via het CZ Fonds ons programma Afrikaanse moeders, baby s en kinderen eerst! (Tanzania). Door co-financiering helpt het CZ Fonds het project duurzaam van de grond te tillen. Op initiatief van Herman van Hemsbergen, voorzitter hoofddirectie VvAA, en Hans Janssen, CFO Mediq, is de AMREF Business Club opgericht, waar leiders uit het Nederlandse bedrijfsleven elkaar ontmoeten. In 2012 vonden de eerste twee bijeenkomsten plaats. De leden vormen samen een denktank die ons kennis op verschillende vlakken oplevert. Daarnaast zorgen de leden voor financiering van ons EU-programma in Samburu. Inspirerende samenwerkingen Bart Witzier, directeur maatschappelijk vastgoed van GREEN Real Estate, rende voor ons de ultramarathon Two Oceans (56 kilometer) in Zuid-Afrika. Hij wist tientallen donoren uit zijn eigen netwerk te mobiliseren wat resulteerde in Hiermee kunnen opleidingen en trainingen voor zo n 50 medische professionals als verloskundigen gefinancieerd worden. Zo n 70 leden, werknemers en relaties van VvAA hebben meegerend in de Dam tot Damloop en 24 leden en medewerkers hebben een jaar lang fondsen geworven om mee te kunnen doen aan de Kenya Classic. Met alle 23

24 Ons werk in Nederland activiteiten van VvAA is opgehaald, waarmee de bijdrage van 2011 wederom is overtroffen. Ook een oproep tot donaties in ROSE. (kerstbijlage bij het tijdschrift van VvAA, Arts & Auto) heeft hier een bijdrage aan geleverd. Na vier jaar samenwerking heeft VvAA het mogelijk gemaakt dat mensen toegang hebben gekregen tot verbeterde gezondheidszorg via het programma Bouwen aan het gezondheidsnetwerk (zie ook pagina 14). Er was ook samenwerking binnen het AMREF-netwerk. Er is een start gemaakt met een internationale strategie die onze activiteiten met bedrijven internationaal moet versterken. We hopen met deze nieuwe aanpak meer van elkaar te leren, betere partnerschappen aan te gaan met bedrijven en bovenal meer fondsen te werven. Evenementen De tweede Kenya Classic werd in oktober gehouden. Het aantal deelnemers aan de mountainbiketocht in Kenia viel dit jaar tegen, door een hoge uitval op het laatste moment. De 69 deelnemers (in 2011: 99) hebben bijna opgehaald (in 2011: ). Basisschoolleerlingen die leren over het belang van schoon water én geld inzamelen voor toegang tot schoon water in ontwikkelingslanden, dat is Wandelen voor Water. Meer dan leerlingen zamelden in door zes kilometer met zes liter water op hun rug te lopen. Het opgehaalde bedrag is aangevuld door onder meer initiatiefnemer Aqua for All waardoor in totaal ten goede komt aan het water- en sanitatieprogramma in Kajiado (Kenia). Den Haag, Internationale Stad van Vrede en Recht, en AMREF Flying Doctors sloegen dit jaar de handen ineen voor Zuid-Soedan. Haagse burgers, ambtenaren, scholen, festivals en bedrijven zetten zich een jaar lang in om fondsen te werven. De opbrengst: , bestemd voor Soedanese studenten die de driejarige opleiding tot basisarts willen volgen. Ook de kinderafdeling in het opleidingsziekenhuis wordt gerenoveerd. Nationale Postcode Loterij Elk jaar ontvangen we van de Nationale Postcode Loterij. De steun is meerjarig en vrij te besteden. De Goede Doelen Loterijen, bestaande uit de Nationale Postcode Loterij, BankGiro Loterij en Vriendenloterij, zijn de grootste fondsenwervers van ons land: met ruim 400 miljoen komt 25% van alle private Nederlandse giften van de deelnemers van deze loterijen. Maandelijks spelen 2,5 miljoen huishoudens mee; met de helft van hun lot dragen ze bij aan een betere wereld. Met de flinke bezuinigingen waar het kabinet Rutte II op inzet neemt het belang van particuliere fondsenwervers Deze bedrijven steunen ons meerdere jaren: Accure, Amsterdam RAI, Bassol, City Promotions Holland, CZ Fonds, Edelman, Eurocross, Habo DaCosta, Kärcher, Loyens Loeff, Nationaal Lucht en Ruimtevaartlaboratorium, Nationale Postcode Loterij, Projactive, QNH, Rotonde Olie, Van Eck & Oosterink Print en Druk, VvAA, Waterschap Velt & vecht, Waterleiding Maatschappij Limburg. Zij hebben ons in 2012 gesteund: BVA Auctions, Eversheds Faasen, Elmec Handels- en Ingenieursbureau, Medas Holding, S&H Product Fulfillment, Stichting Jars of Clay en Zuijderduijn Art Productions. zoals de Nationale Postcode Loterij toe. De bijdrage van de loterij en haar deelnemers is uniek, want deze is niet alleen meerjarig, maar de goede doelen bepalen ook zelf de besteding ervan, op basis van hun expertise. Het huidige kabinet heeft aangegeven het kansspelbeleid te willen moderniseren. Wij hopen dat de voorgestelde wijzigingen in het kansspelbeleid de Postcode Loterij voldoende ruimte geeft om de succesvolle fondsenwerving op dit niveau voort te zetten. Want zonder de Postcode Loterij en haar deelnemers zouden wij een groot deel van onze initiatieven immers niet kunnen realiseren. Een goede relatie met de loterij is voor ons van groot belang. Waar mogelijk zoeken we gezamenlijk naar manieren om de loterij te betrekken bij onze organisatie en ons werk en naar manieren om te communiceren over de samenwerking. We nodigden vertegenwoordigers van de loterij uit voor onze evenementen en bijeenkomsten. De accountmanager heeft een presentatie bij ons op kantoor gegeven en in november zijn Managing Director Marieke van Schaik en Commissaris Peter Prein op werkbezoek in Kenia geweest. Zij hebben er onder meer in aanwezigheid van Zijne Koninklijke Hoogheid de Prins van Oranje (zie ook pagina 44) de lancering van het mlearning-programma bijgewoond. Dit programma wordt gefinancierd uit een 13e trekking die in 2012 is toegekend. Ook maken we graag gebruik van de kansen die de loterij biedt voor extra publiciteit. Onze directeur was te gast in Koffietijd (RTL4) en we mochten deelnemen aan Eén tegen 100 (NCRV). 24

25 Institutionele fondsenwerving Naast de financiële steun van particulieren en bedrijven zijn bijdragen van grote institutionele partijen als het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Europese Unie onmisbaar voor het bereiken van onze doelstelling. We kijken terug op een succesvol jaar. Diverse aanvragen voor financiering bij institutionele partijen werden inhoudelijk goed gewaardeerd én gehonoreerd. Zo heeft de EU ons voorstel voor de water facility call in Oeganda beloond met een financiering van 2,5 miljoen. Het totale programma heeft een budget van 3,3 miljoen, waarvoor we zelf de gevraagde medefinanciering van zullen bijdragen. Het gezondheidsprogramma richt zich via een verbeterde toegang tot schoon water op het verbeteren van de gezondheid voor vrouwen en kinderen in Oeganda en is begin 2013 van start gegaan voor een periode van vijf jaar. Ministerie van Buitenlandse Zaken In augustus kondigde het ministerie nieuwe financiering voor seksuele en reproductieve gezondheid rechten aan. We hebben voor dit fonds twee aanvragen ingediend, waarvan één in alliantieverband (met CHOICE, dance4life, Simavi, IPPF, Stop Aids Now! en Rutgers WPF als penvoerder) en één vanuit onszelf voor betere moeder- en kindzorg met een speciale focus op de preventie en behandeling van fistula in Kenia, Malawi en Oeganda. We zijn trots om te melden dat het ministerie beide voorstellen heeft gehonoreerd met een contract, in totaal voor een bedrag van 11,5 miljoen tot eind Stichtingen In de doelstelling voor het werven van fondsen via stichtingen maken we onderscheid tussen geoormerkte en ongeoormerkte giften. Voor de eerste hadden we begroot. Halverwege het jaar zagen we in dat we deze doelstelling niet zouden behalen waarna we de prognose hebben bijgesteld. Uiteindelijk kwamen we uit op Voor ongeoormerkte giften begrootten we ; we behaalden Dit komt met name door de gift van een particuliere stichting, die anoniem wenst te blijven. We ontvingen bijdragen van onder meer de (Eureka) Achmea Foundation, Stichting Eekhoorn, de Karin Kortlang Stichting, Stichting Retourschip en enkele andere instanties die anoniem willen blijven. Linking & learning Leren vormt een integraal onderdeel van ons beleid en onze praktijk. Dat geldt voor alle organisaties binnen het AMREFnetwerk. We wisselen onderling ervaringen uit en verbeteren daarmee onze werkwijze en de samenhang in ons program 25

26 Ons werk in Nederland maportfolio. Een goed voorbeeld is onze participatie in de tweejaarlijkse programmabijeenkomst op het hoofdkantoor in Nairobi. Hier zijn best practices en lessons learned gedeeld, zowel op project- als organisatieniveau. In 2012 zijn ook de hoofden van de afdelingen Programma Management bij elkaar gekomen om ervaringen uit te wisselen en afspraken te maken over samenwerking. Ook is een Community of Practice opgesteld waarin PM&Emedewerkers kennis uitwisselen. Met hetzelfde doel wordt voor medewerkers van de afdeling Communicatie en Fondsenwerving één keer per jaar een internationaal forum georganiseerd. Het komt ook steeds vaker voor dat we reizen met een gemeenschappelijk doel gezamenlijk ondernemen, voornamelijk op het gebied van programmamanagement. Ook in Nederland staat linking & learning hoog op de agenda; we wisselen ervaringen uit binnen de allianties en we organiseren interne kwartaalreflectiesessies. Planning, monitoring en evaluatie (PM&E) Uit de tussentijdse evaluatie van ons Strategisch Plan is gebleken dat het belangrijk is om de resultaten van onze programma s te meten en te delen. Daarom is ook in 2012 verder gewerkt aan een PM&E-systeem, zowel in ons eigen land als in Afrika. Er is een AMREF-brede programmadatabase ontwikkeld waarin alle programma s worden bijgehouden. Daarnaast is er een PM&E-verbeterplan opgesteld met enkele stappen die we zelf zullen zetten. We hebben drie indicatoren gekozen waarop alle projecten zullen rapporteren zodat we de volgende gegevens kunnen verzamelen (zie ook pagina 9): Het aantal mensen dat we met onze gezondheidsprogramma s hebben bereikt Het aantal gezondheidsmedewerkers dat we hebben opleid Het aantal mensen dat we toegang tot water hebben gegeven We hebben een handleiding geschreven waarin staat wat we verwachten van rapportages, tezamen met een checklist waarin de kwaliteit van rapportages wordt bijgehouden. Het komende jaar werken we verder aan de verbetering van de kwaliteit van evaluaties. Ook in alliantieverband hebben we samengewerkt op het gebied van PM&E. Begin 2012 zijn voor zowel de WASH-alliantie als de SRHR-alliantie de eerste jaarverslagen naar het ministerie van Buitenlandse Zaken verstuurd. Op basis van ervaringen zijn in beide allianties indicatoren aangepast om resultaten beter weer te kunnen geven. Tot slot is binnen de SRHR-alliantie een start gemaakt met de ontwikkeling van een online PM&E-systeem, waarin alle partners resultaten kunnen invoeren wat de eenduidigheid ten goede komt. De organisatie AMREF Flying Doctors Onze organisatie is professioneel en er werken hoog opgeleide medewerkers. Ondanks de groei van onze organisatie slagen we erin de kwaliteit te waarborgen. Onze ISO- en komende Partos-certificering bewijzen dat. Speerpunten Eind 2011 is er wederom een werkbelevingsonderzoek onder de medewerkers gehouden. In 2012 zijn de resultaten intern besproken. In het algemeen is men tevreden en gemotiveerd om bij AMREF te werken. Aandachtspunten betreffen de werkdruk, de vraag naar thuiswerken, interne communicatie en het binnenklimaat. Intussen is een plan van aanpak gemaakt voor de verbeterpunten, dat al grotendeels in gebruik is genomen. Het thema veiligheid stond in 2012 hoog op onze agenda. Medewerkers die regelmatig naar Afrika reizen, hebben een basistraining gevolgd. Voordat zij een reis afleggen dienen voortaan bepaalde veiligheidsprocedures gevolgd te worden. Dat geldt ook voor externen die met of voor ons op reis gaan. In het geval van calamiteiten treedt het Crisis Management Team in werking. Dit team bestaat uit verschillende disciplines en voert procedures uit indien een crisissituatie zich voordoet. In 2012 heeft een dergelijke situatie zich niet voorgedaan. In 2011 is het Management Team is verschillende keren bijeengekomen om te praten over hun strategie en visie op organisatie-ontwikkeling. Een belangrijke onderdeel hiervan is dat verantwoordelijkheden zo laag mogelijk in de organisatie liggen. In 2012 hebben we deze visie verder uitgewerkt en geïmplementeerd. Om een voorbeeld te geven: de beoordelingssystematiek is aangepast aan de managementvisie en vervolgens ingevoerd. Hierover is toelichting gegeven, en er hebben onder meer workshops feedback geven en ontvangen plaatsgevonden. Het ziekteverzuim lag in 2012 op 3,5%. Dit is een fractie hoger dan in 2011 (3,3%). We blijven aandacht besteden aan preventie en begeleiding, gezamenlijk met onze arbodienst. Bezoldiging directie De Raad van Toezicht heeft op advies van de Remuneratiecommissie het bezoldigingsbeleid, de hoogte van de directiebeloning en de hoogte van andere bezoldigingscomponenten vastgesteld. Het beleid wordt periodiek geactualiseerd, de laatste evaluatie was in januari Bij de bepaling van het bezoldigingsbeleid en de vaststelling van 26

27 de beloning volgt AMREF Flying Doctors de in 2011 aangepaste Adviesregeling Beloning Directeuren van Goede Doelen van de VFI en de Code Wijffels (zie De Adviesregeling geeft aan de hand van zwaartecriteria een maximumnorm voor het jaarinkomen. De weging van de situatie bij AMREF Flying Doctors vond plaats door de Remuneratiecommissie van de Raad van Toezicht. Dit leidde in 2012 tot een Basis Score voor Directiefuncties van 390 punten met een maximaal jaarinkomen van voor de directeur. Het voor de toetsing aan het VFI-maximum relevante werkelijke jaarinkomen van de directeur bedroeg in binnen het VFI-maximum. De hoogte en samenstelling wordt in de jaarrekening besproken in de toelichting op de staat van baten en lasten (zie pagina 75). Naast het jaarinkomen maken ook betaalde socialeverzekerings- en pensioenpremies, belaste vergoedingen en een eventuele uitkering bij de beëindiging van het dienstverband deel uit van de bezoldiging. Zo n uitkering heeft AMREF nog nooit gedaan. Medewerkers In 2012 hebben twee medewerkers onze organisatie verlaten, hun plekken zijn inmiddels opgevuld. Het verlooppercentage, waarmee de uitstroom wordt aangegeven, lag daardoor in 2012 op 6,9% (2011: 22,2%). Daarnaast heeft er intern een verschuiving plaatsgevonden: een medewerker van de afdeling Programma Management werkt nu op de afdeling Communicatie & Fondsenwerving. Er was nog een vacature op deze afdeling. Hiervoor is eind 2012 iemand aangenomen die in het nieuwe jaar begonnen is. Voor 2013 voorzien we groei op de afdeling Programma Management die wordt ingegeven door de extra subsidietoekenningen door het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Europese Unie (zie pagina 25). Twee tijdelijke vacatures zijn per 1 januari 2013 vervuld. Gemiddeld werkten er in het afgelopen jaar 29 mensen in onze organisatie, de meesten in deeltijd (zie ook pagina 28). Voor 2012 was een formatie van 23,6 fte begroot; het werkelijke aantal lag per 31 december 2012 op 23,0. Daarnaast hebben we op incidentele basis gebruikgemaakt van uitzendkrachten en freelancers, onder meer voor Den Haag vliegt voor de dokters van Zuid-Soedan en het schrijven van financieringsaanvragen. Directie en medewerkers (per 25 maart 2013) Directie Drs. Jacqueline Lampe Office Management Sylvia Wiebing Debby van der Zalm Financiën en Interne Zaken Frank Wijngaard (hoofd) Angela van der Woude (HR) Ellen Barnhoorn Conny van Zijp Programma Management Dawn Betteridge (hoofd) Dr. Gudule Boland Drs. Nicole Bos Mr. Thirza Bronner Drs. Dirkje Jansen Noortje van Langen MSc Drs. Cobi Mars Drs. Maarten Mulder Drs. Annemieke Verburg Drs. Veerle Ver Loren van Themaat Communicatie en Fondsenwerving Drs. Linda Hummel (hoofd) Wouter Boeser Sylvia Castelijn Drs. Suzanne van Esser Amy Greve MSc Drs. Taika van der Harst Marielle Hendrichs Drs. Trix van Hoof Drs. Mirjam Jansen op de Haar Jobien Keijser Mr. Désirée Mullenders Drs. Michèle Rabouw Ilonka Teekens Vrijwilligers en stagiairs Joan Admiraal, Marja Albada Jelgersma-Buenk, Marga Jansen, Barbara van Laere, Chantal van Liere en Janneke Wielaart-Moret zetten zich al jaren structureel, op vrijwillige basis voor ons in. Wij danken hen dan ook hartelijk. Ook danken wij stagiairs Sabrina Broere en Jorieke Kammeraat 27

28 Ons werk in Nederland Samenstelling Raad van Toezicht Een benoeming geldt voor maximaal 2 keer 4 jaar. Mr. Marry de Gaay Fortman (voorzitter), sinds 2006 Mr. Jacques van Dijken, sinds 2011 Prof. dr. mr. Désirée van Gorp, sinds 2006 Ing. Tjark de Lange, sinds 2009 Mr. Jaap Leeuwenburg, sinds 2010 Steve Sichtman MBA MPC, sinds 2006 Dr. Jelle Stekelenburg, sinds 2010 Samenstelling Comité van Aanbeveling Prof. Dr. Ir. Louise Fresco, sinds 2007 Mr. Ton Gardeniers, sinds 2010 Marc van Gelder, sinds 2009 Chirfi Guindo, sinds 2009 Drs. Jaap Maljers, sinds 2010 Mr. Marten Pieters, sinds 2009 Oswald Schwirtz, sinds 2007 Medewerkers in fte s (per 31 december 2012) Begroting 2013 Werkelijk 2012 Begroting 2012 Directie 1,0 1,0 1,0 Financiën en Interne Zaken 5,2 4,7 4,8 Programma Management 11,8 7,2 7,3 Communicatie en Fondsenwerving 10,6 10,1 10,5 Totaal 28,6 23,0 23,6 Overige personele gegevens (per 31 december 2012) Ziekteverzuim 3,5% 3,3% 7,0% Verlooppercentage (o.b.v. aantallen) 6,9% 22,2% 4,6% Gemiddeld aantal werknemers ,5 Aantal mannen als % van het totaal 10% 14% 20% Aantal fulltimers als % van het totaal 17% 28% 44% die zich hebben bezig gehouden met Wandelen voor Water. We maken zo nu en dan gebruik van de diensten van Public Support, die hun medewerkers ter ondersteuning van onze afdeling Office Management om niet inzetten. Hier hebben we veel profijt van, net als van de vrijwilligers die zich op incidentele basis voor ons inzetten. We onderscheiden drie vormen van vrijwilligerswerk: vrijwilligers die structureel of incidenteel ondersteunende werkzaamheden doen en professionals die om niet werkzaamheden verrichten, zoals het coachen van onze medewerkers. Om vrijblijvendheid tegen te gaan, worden afspraken zoveel mogelijk vastgelegd in contracten. De vrijwilligers ontvangen geen vergoeding. Kwaliteitsbeleid Via ons kwaliteitsbeleid dragen we zorg voor een professionele organisatie. Hiermee voldoen we aan de eisen en wensen van onze belanghebbenden. Belangrijke waarden hierin zijn transparantie, zelfreflectie, effectiviteit en verantwoording. Om dit beleid goed uit te kunnen voeren, beschikken we over een kwaliteitshandboek. Dit bevat een beschrijving van onze (kern)processen en actuele werkwijzen. Elke wijziging in dit boek wordt gedeeld met alle medewerkers. En met het handboek worden ook de nieuwe medewerkers ingewerkt. We zijn tevreden over deze aanpak, gezien onze goede resultaten in 2012 en de positieve terugkoppeling van belanghebbenden. Certificering Met onze CBF-certificering voldoen we ook aan de Code Wijffels voor Goed Bestuur van Goede Doelen, die in het CBF-Keur is geïntegreerd. We houden ons tevens aan de 28

29 in 2011 aangepaste Adviesregeling Beloning Directeuren van Goede Doelen. Het salaris van onze directeur is terug te vinden op onze website en in dit jaarverslag (zie pagina 75). Sinds 2009 is onze organisatie ISO-gecertificeerd (ISO 9001:2008). Net als het CBF-Keur geldt deze certificering voor drie jaar; jaarlijks vindt een tussentijdse keuring plaats. Interne audits worden door vier van onze medewerkers uitgevoerd om na te gaan of iedereen nog volgens de afspraken werkt. Begin 2012 is onze organisatie opnieuw voor drie jaar gecertificeerd, en ook in 2013 is de tussentijdse keuring positief verlopen. Wij zijn lid van Partos, de branchevereniging voor Internationale Samenwerking. In de nieuwe Partosgedragscode is het werken aan kwaliteit en de externe toetsing hiervan een belangrijk aandachtspunt. Daarom heeft de organisatie een branchegerichte toepassing van ISO 9001 laten ontwikkelen: Partos Hierin is specifiek uitgewerkt wat de eisen van ISO 9001 betekenen voor ontwikkelingsorganisaties. Tijdens onze tussentijdse ISO-keuring (januari 2013) is geconstateerd dat wij ook aan Partos 9001 voldoen. Gedragscodes Op diverse terreinen hebben we binnen het AMREFnetwerk gedragscodes vastgesteld. Zo zijn er richtlijnen voor gedrag en communicatie. Daarnaast hebben we in Nederland een fraudepreventiebeleid dat aansluit op de Fraud Prevention Policy van AMREF in Afrika. Het arbeidsvoorwaardenreglement met bijbehorend handboek beschrijven wat we verstaan onder goed werkgever- en werknemerschap. Er is een ethische code opgesteld, met criteria voor potentiele samenwerkingspartners. Deze criteria zijn objectief te toetsen, bijvoorbeeld op basis van marktinformatie over ethische waarden of op basis van informatie van mensenrechtenorganisaties. Bij het werven van fondsen houden we ons aan de gedragscodes van de Vereniging voor Fondsenwervende Instellingen (VFI), Partos en het Nederlands Genootschap voor Fondsenwervers (NGF). Bestedingen van AMREF in Afrika (x $ 1 miljoen) (begroting) De gebieden waar we werken worden in toenemende mate beïnvloed door bedreigingen van de veiligheid. Vooruitlopend op het internationale veiligheidsbeleid, heeft AMREF in Nederland daarom een eigen veiligheidsbeleid opgesteld. Het doel is om de effecten van risico s die deze (kunnen) hebben op de organisatie, het personeel, de reputatie en de middelen te verminderen. Hiertoe is ook een intern crisismanagementteam geformeerd, dat op regelmatige basis bijeen komt en oefent. Duurzaamheid Als organisatie in Nederland willen we onze taken uitvoeren op een manier die voldoet aan een modern MVO-beleid (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen). We hebben daarom begin 2013 ons MVO-beleid vastgesteld. Veel van de elementen die we beschrijven in dat beleid behoren al jaren tot onze standaardwerkwijzen. We beschrijven bijvoorbeeld hoe wij ons personeelsbeleid vormgeven, hoe wij inkopen, hoe wij onze CO 2 -uitstoot beperken en, indien nodig, compenseren. De internationale organisatie We maken deel uit van van het wereldwijde AMREFnetwerk, dat in het One AMREF-proces steeds nauwer samenwerkt (zie pagina 7). Geconsolideerde financiële informatie AMREF in Afrika kent een gebroken boekjaar (oktoberseptember). Sinds boekjaar worden voor heel AMREF geconsolideerde begrotings- en jaarrekeninggegevens gepresenteerd, in Amerikaanse dollars. Wij leveren daarvoor gegevens aan, gebaseerd op geactualiseerde prognoses en begrotingen, maar houden om diverse redenen vast aan het kalenderjaar als boekjaar. De geconsolideerde begroting bedraagt ca. $ 97 miljoen. Hiervan wordt $ 81 miljoen besteed door AMREF in Afrika (zie kader) en $ 16 miljoen door de AMREF-organisaties in Europa en Noord-Amerika, die dat besteden aan de vijf kerntaken. AMREF in Afrika presenteert één officieel jaarverslag en jaarrekening, en werkt met uniforme systemen op verschillende terreinen. De kwaliteit van de financiële administratie en de interne beheersing is van hoog niveau, zoals blijkt uit de jaarlijkse toetsingen door interne en externe accountants, en onze eigen waarnemingen. De financiële positie van AMREF is gezond. Na een paar jaar van krimp is er sinds weer sprake van groei. De begroting van is grotendeels gebaseerd op reeds toegezegde financieringen. Verwacht wordt dat de werkelijke cijfers 29

30 Ons werk in Nederland Balansgegevens van AMREF in Afrika (x $ 1.000) Activa Materiële activa Voorraden Te ontvangen projectbijdragen Overige vorderingen Beleggingen Liquide middelen Passiva Reserves Fondsen Projectverplichtingen Overige schulden hoger zullen uitvallen door toezeggingen die tijdens het jaar gedaan zullen worden. Het eigen vermogen van AMREF in Afrika is grotendeels vastgelegd in materiële activa: grond en gebouwen, vliegtuigen en voertuigen, en inrichting van gebouwen. De meeste activa zijn via donatie in het bezit van AMREF gekomen. Activa die met geld van AMREF in Nederland worden aangeschaft, zijn eigendom van AMREF in Afrika. Onze bijdrage aan de internationale organisatie Ons aandeel in de totaalbegroting bedraagt ca. $ 19 miljoen. In de begroting van AMREF in Afrika is nog geen rekening gehouden met de extra inkomsten die we eind 2012 verworven hebben. In onze eigen begroting voor 2013 zijn die inmiddels verwerkt (zie pagina 43). De directe bijdrage aan de totale bestedingen van AMREF in Afrika is de afgelopen jaren gegroeid van circa 5% naar ruim 10%, en zal in 2013 dus verder groeien. We zetten daarnaast graag onze kennis en ervaring in om andere AMREF-organisaties binnen het netwerk te laten groeien. Zo leveren we ook indirect een belangrijke bijdrage aan het werk in Afrika. We zijn vrij in onze prioriteitsstelling en bestedingskeuzes, mits die binnen het internationale Business Plan vallen, en stellen daarbij onze eigen doelmatigheidsnormen (zie pagina 32). Onze activiteiten en financieringen worden uit onze eigen inkomsten gefinancierd, maar we zijn wel regelmatig co-financier van grotere programma s in Afrika. Financieringspartners kunnen andere AMREF-organisaties zijn of bijvoorbeeld de Europese Unie, die nooit meer dan 75% financiert. Dankzij onze ongeoormerkte inkomsten zijn wij goed in staat om flexibel in te spelen op specifieke behoeften van AMREF in Afrika. Dat kan bijvoorbeeld gaan om capaciteitsopbouw van AMREF-medewerkers, eenmalige investeringen in de organisatie of uitwisselingsbezoeken tussen landen om kennis te delen. Tot slot spelen we een actieve rol in de ontwikkeling van internationale strategie en beleid, en hebben we vertegenwoordigers in allerlei werkgroepen en overleggen. Hierbij maken we gebruik van onze eigen lessons learned en specifieke kennis en fondsen die elders in Nederland beschikbaar zijn, bijvoorbeeld binnen onze twee MFS II-allianties of andere partners in Nederland. 30

31 Partnerbeleid We hebben partnerbeleid geformuleerd op een aantal punten. In de eerste plaats: partnerselectie. Hierin geven we antwoord op verschillende vragen. Welke eisen stellen we aan de samenwerking met AMREF in Afrika? Hoe beoordelen we programma- en projectvoorstellen? Hoe bewaken we de kwaliteit van de uitvoering? Ten tweede: onze vertegenwoordiging in het AMREFnetwerk. Onze directeur is lid van het Senior Management Team, onze voorzitter van de Raad van Toezicht is lid van de International Board, en twee leden van de Raad van Toezicht nemen plaats in commissies van de International Board. We zijn altijd vertegenwoordigd bij internationale AMREFbijeenkomsten, zowel door medewerkers en/of directie als door leden van de Raad van Toezicht. We zijn actief betrokken bij beleidsontwikkelingen binnen het netwerk en zorgen voor vertegenwoordiging in belangrijke werkgroepen. We hebben diverse AMREF-organisaties betrokken bij ons driejaarlijkse tevredenheidsonderzoek en de daarop volgende tussentijdse evaluatie van ons Strategisch Plan, en we delen onze jaarplannen met onze collega s. Communicatie, fondsenwerving en programmamanagement zijn andere vlakken waarbij we steeds vaker de samenwerking opzoeken binnen het netwerk. We dragen actief bij aan de verdere ontwikkeling van kleinere AMREForganisaties. Tot slot financieren en monitoren we diverse programma s samen met andere AMREF-organisaties in Europa en Noord-Amerika. Bestedingen en rapportages Voor elk gezondheidsprogramma maken we specifieke afspraken over de bestedingen en de bijbehorende rapportages. Deze afspraken leggen we vast in een overeenkomst. Als aan de voorwaarden is voldaan, maken we één keer per maand geld over naar AMREF in Afrika, waarna onze collega s ervoor zorgen dat het geld volgens afspraak wordt besteed. Ook stellen we per project vast welke niet-financiële resultaten moeten worden behaald en waarover wordt gerapporteerd. De niet-financiële resultaten zijn vastgelegd in projectindicatoren die deel uitmaken van een totaalset die voor alle projecten gelden. Deze indicatoren zijn volop in ontwikkeling, zodat AMREF in Afrika steeds beter kan laten zien wat de uiteindelijke impact van het werk is. Daarbij wordt rekening gehouden met de nieuwste inzichten op het gebied van het meten van impact van gezondheidsprogramma s. AMREF in Afrika ondergaat jaarlijks een controle door een internationaal erkende externe accountant (Deloitte). In 2012 is wederom een goedkeurende controleverklaring verstrekt. Daarnaast verricht AMREF in Afrika interne audits (uitbesteed aan KPMG East Africa). Jaarlijks rapporteren de accountants hun bevindingen aan de International Board. Zelf kijken we specifiek naar de bestedingen van de fondsen die van onze organisatie in Nederland afkomstig zijn. Samen met KPMG Nederland hebben we hiervoor een controleprogramma ontwikkeld. Om de administratieve druk in Afrika zo laag mogelijk te houden, streven we ernaar zoveel mogelijk gebruik te maken van bestaande elementen bij de controles, zoals rapportages van de accountants in Afrika en eerder afgesproken rapportages. In aanvulling daarop voeren we regelmatig extra controles uit. Doelmatigheid Per strategische prioriteit hebben we vastgesteld welke resultaten we willen behalen en welke meetbare indicatoren daarbij horen. Elk kwartaal stellen we een interne rapportage op, waarin zowel financiële informatie op basis van de begroting met een actuele prognose als een beperkte set van kernindicatoren met essentiële stuurinformatie is opgenomen. Deze wordt besproken door het het Management Team en de Auditcommissie, wat kan leiden tot bijsturing en aanbevelingen. Er zijn vier belangrijke indicatoren waarmee onze doel matigheid wordt vastgesteld: de normen voor Doelbesteding, Kosten eigen fondsenwerving, Kosten beheer en administratie en Bestedingen aan gezondheidsprogramma s in Afrika. Over deze normen rapporteren we elk kwartaal aan de Raad van Toezicht. Sanctie- en fraudepreventiebeleid Behaalde resultaten van onze gezondheidsprogramma s houden we nauwlettend in de gaten, bijvoorbeeld tijdens veldbezoeken. Soms worden afspraken niet nagekomen: er wordt te laat gerapporteerd of, in het ergste geval, er is sprake van fraude of corruptie. Dan nemen we maatregelen. Hiervoor is het sanctie- en fraudepreventiebeleid geschreven, dat aansluit op het beleid van AMREF in Afrika. Maatregelen kunnen variëren van een verzoek om uitleg tot het stopzetten van alle betalingen aan een AMREF-organisatie in Afrika. De enige sanctie die in 2012 voorkwam, is het uitstellen van betalingen omdat rapportages later dan afgesproken werden opgeleverd. Evalueren Reflecteren maakt deel uit van onze dagelijkse werkzaamheden. We doen dat tijdens bijeenkomsten en leertrajecten. 31

32 Ons werk in Nederland Norm Doelbesteding (in ) Begroting 2013 Werkelijk 2012 Begroting 2012 Werkelijk 2011 Totale inkomsten Totale uitgaven Besteed aan de doelstelling Als % van de totale inkomsten 88% 82% 82% 83% Als % van de totale uitgaven 88% 84% 81% 82% Voor de norm Doelbesteding hanteren we twee berekeningen: het totaalbedrag dat besteed is aan de doelstelling als percentage van de totale uitgaven en van de totale inkomsten. Voor beide streven we naar minimaal 81%. In 2012 realiseerden we 82% van de inkomsten en 84% van de uitgaven. Het eerste percentage valt lager uit doordat we een deel van de inkomsten van de Nationale Postode Loterij pas in 2013 en 2014 zullen besteden. Voor de begroting van 2013 gaan we uit van 88% van de inkomsten en de uitgaven. De sterke stijging wordt verklaard door de sterke groei van inkomsten van institutionele donoren. Norm Kosten eigen fondsenwerving (in ) Begroting 2013 Werkelijk 2012 Begroting 2012 Werkelijk 2011 Inkomsten uit eigen fondsenwerving Kosten eigen fondsenwerving Als % van de inkomsten eigen fondsenwerving 25% 24% 25% 26% Voor de norm Kosten eigen fondsenwerving geldt de definitie van het CBF: het totaal van de kosten van eigen fondsenwerving gedeeld door de baten uit eigen fondsenwerving. Het CBF stelt hiervoor een maximum van gemiddeld 25% over elke periode van drie opeenvolgende jaren. We streven ernaar om de beschikbare ruimte voor fondsenwerving steeds efficiënter en beter te benutten. Daarom is in het Strategisch Plan gesteld dat we die 25% volledig willen gebruiken. In 2012 zijn we uitgekomen op 24%. In 2011 en 2010 kwamen we uit op respectievelijk 26% en 22%. We blijven dus binnen de CBF-norm. De investeringen in eigen fondsenwerving in de afgelopen acht jaar hebben gezorgd voor een stijging van de inkomsten met meer dan 400%: van in 2004 naar in Gemiddeld hebben we in die jaren 23% van onze inkomsten in eigen fondsenwerving geïnvesteerd. Voor 2013 is voor deze norm opnieuw 25% begroot. 32

33 Norm Kosten beheer en administratie (in ) Begroting 2013 Werkelijk 2012 Begroting 2012 Werkelijk 2011 Totale uitgaven Kosten beheer en administratie Als % van de totale uitgaven 4,2% 4,7% 5,8% 5,4% De norm Kosten beheer en administratie definiëren we als volgt: de kosten voor beheer en administratie, gedeeld door de totale uitgaven. We streven naar een daling van 7% in 2009 naar 4% in Deze structurele daling bereiken we door goede budgetbeheersing en toerekening van kosten aan activiteiten. We letten er daarbij expliciet op dat onze overhead op termijn minder snel groeit dan onze totale inkomsten en uitgaven, door grotere efficiëntie. In 2012 was 5,8% begroot. Uiteindelijk werd 4,7% behaald, vooral door de onverwacht sterk groei van de inkomsten terwijl de kosten ruim binnen de begroting bleven. Voor 2013 is 4,2% begroot, een verdere daling in de richting van ons doel mede mogelijk gemaakt door de fondsenwervingssuccessen in Norm Bestedingen aan gezondheidsprogramma s in Afrika (in ) Begroting 2013 Werkelijk 2012 Begroting 2012 Werkelijk 2011 Totale inkomsten Gezondheidsprogramma s in Afrika Als % van de totale inkomsten 74% 67% 65% 64% We investeren in onze activiteiten in Nederland, zodat we steeds meer kunnen besteden aan de kern van ons werk: het financieren van gezondheidsprogramma s in Afrika. Daarvoor hanteren we een specifieke norm, de norm Bestedingen aan gezondheidsprogramma s in Afrika : de bestedingen aan gezondheidsprogramma s in Afrika, gedeeld door de totale inkomsten. We streven naar miminaal 67% in Vooruitlopend daarop accepteren we dat we soms daaronder blijven. Zolang we sterk blijven groeien en onze bestedingen in Afrika blijven stijgen, vinden we dat acceptabel. In 2012 was 65% begroot, en werd uiteindelijk 67% behaald vanwege de sterke stijging van de inkomsten en daardoor van de projectbestedingen in Afrika. Voor 2013 is 74% begroot. De groei in fondsenwerving in 2012 maakt dit mogelijk. Belangrijke hulpmiddelen om vast te stellen of we hierin ook daadwerkelijk slagen, zijn strategie- en programmaevaluaties, metingen van klantentevredenheid en het vaststellen van lessons learned. Strategie-evaluatie Ons Strategisch Plan geldt voor vijf jaar; tussentijds wordt er geëvalueerd en naar aanleiding van de uitkomsten eventueel bijgestuurd. Dat hebben we dit jaar gedaan in samenwerking met een aantal van onze belanghebbenden. Hun bevindingen, gecombineerd met onze eigen analyses, resulteerden in de verbetering en bijsturing van onze plannen voor de jaren (zie pagina 22). Programma-evaluaties Elk programma wordt aan het eind van de looptijd geëvalueerd. Bij grotere, meerjarenprogramma s gebeurt dat ook tussentijds, waarvoor externe deskundigen worden ingeschakeld. Na zo n review sturen we eventueel bij. Klantentevredenheid Wij willen graag weten hoe onze belanghebbenden over ons denken. Daarom meten we op verschillende manieren hun tevredenheid, onder meer via de Charibarometer (zie pagina 21), de klachtenprocedure (zie ook pagina 21) en ons PM&E-systeem (zie pagina 26). Elke drie jaar voeren we bovendien een onderzoek uit, 33

34 Ons werk in Nederland waarin we meten hoe tevreden onze belanghebbenden zijn over onze organisatie en communicatie(middelen), en hoe hoog onze naamsbekendheid en betrokkenheid is (zie pagina 21). De aanbevelingen worden uitgewerkt in onze jaarplannen. Lessons learned We formuleren lessons learned om na te gaan wat het effect is van onze activiteiten. Waar nodig passen we onze activiteiten aan. Als we nieuwe activiteiten (of programma s) ontwikkelen, gaan we na of er eerder relevante lessen zijn geleerd. Die gebruiken we dan als startpunt voor onze nieuwe plannen. Risicobeheersing De risico s van ons werk zijn in kaart gebracht in een overzicht. Hierin delen we de risico s in naar verschillende terreinen: bestuur en beleid, de strategische keuzes die we maken, de programma s in Afrika, onze eigen organisatie in Nederland en de specifieke financiële risico s. Voor elk risico maken we een inschatting van de kans dat het zich voordoet en de mogelijke financiële (en overige) impact. Ook beschrijven we preventieve en corrigerende maatregelen: die variëren van verdere diversificatie van inkomensstromen, beleidsbeïnvloeding en goede samenwerking en afstemming met al onze partners, tot kwaliteitscontroles, keurmerken en goede administratieve systemen met betrouwbare maandelijkse rapportages. Deze risicobeheersingsmatrix heeft betrekking op de doelstellingen in ons Strategisch Plan. Er is slechts één risico waarbij we zowel de kans dat het zich voordoet als de mogelijke impact hoog inschatten: wijzigingen in het Nederlandse overheidsbeleid. Vanaf 2014 gaat het kabinet substantieel bezuinigen op het budget voor ontwikkelingssamenwerking. Als besloten wordt tot een bezuiniging op het MFS-budget, betreft dat één van onze belangrijkste inkomensstromen. De maatregelen die hierbij horen, zijn flexibele inzet van personeel, verdere diversificatie van inkomstenbronnen, groei bij niet-overheidsinkomsten, het denken in scenario s en bijbehorende meerjarenbegrotingen, flexibele contractafspraken met AMREF in Afrika, en zorgen dat we goed en tijdig geïnformeerd zijn over te verwachten beleidswijzigingen en proberen 34

35 daar samen met andere MFS-ontvangers invloed op uit te oefenen. De risicobeheersingsmatrix wordt periodiek besproken door het Management Team, in elke vergadering van de Auditcommissie, en jaarlijks door de Raad van Toezicht. Waar nodig treffen we aanvullende maatregelen, zoals dat in 2012 bijvoorbeeld met het Reis- en veiligheidsbeleid is gebeurd. Financieel beleid Ons financiële beleid is continu in ontwikkeling uiteraard binnen de richtlijnen van CBF en VFI. Dit is een belangrijke randvoorwaarde voor de realisatie van ons Strategisch Plan , en om op allerlei vlakken fondsen te kunnen werven en partnerschappen aan te kunnen gaan. Ons financieel beleid maakt deel uit van ons Strategisch Plan en staat beschreven in diverse documenten in ons kwaliteitshandboek. Kosten en baten worden zoveel mogelijk direct toegerekend aan de juiste activiteiten, wat meteen een goed inzicht in de totale kosten oplevert. Als directe toerekening niet mogelijk is, vindt een verdeling van de kosten plaats volgens verdeelsleutels die jaarlijks opnieuw worden vastgesteld. De inkomsten die beschikbaar zijn voor de doelstelling worden zo snel en verantwoord mogelijk hieraan besteed. Programma s hebben een meerjarenfinanciering, zodat de duurzaamheid gewaarborgd wordt. Voor deze langdurige verplichtingen bekijken we per keer of we het gehele bedrag reserveren. Als een partner de financiering garandeert, als we op andere wijze voldoende zekerheid hebben of als we inschatten dat we voldoende fondsen kunnen werven, dan is reservering vooraf niet nodig. Ook werken we met een continuïteitsreserve, waarmee we de continuïteit aan onze medewerkers, AMREF in Afrika en derden kunnen waarborgen. Als basis voor de hoogte van deze reserve geldt de in 2011 aangescherpte definitie van de VFI. Daarnaast houden we rekening met de betrouwbaarheid van inkomstenstromen. Daardoor kunnen we een bovengrens vaststellen die binnen de grenzen van CBF en VFI blijft. Onze projectadministratie geeft altijd een actueel beeld van de beschikbare budgetten, de verplichtingen die we zijn aangegaan en de stand van de bestedingen. In 2012 hebben we ons georiënteerd op software voor projectmanagement. Gezien de daarmee gepaard gaande investeringen in geld en tijd hebben we besloten deze software nog niet aan te schaffen. In plaats daarvan werken we verder aan de verbetering van bestaande registraties en haken we zo veel mogelijk aan bij systemen die op dit moment door AMREF in Afrika ontwikkeld worden. Meerjarenbegroting In het Strategisch Plan is een meerjarenbegroting opgenomen. De uitgangspunten hiervan vormen de basis voor jaarplannen en begrotingen. De meerjarenbegroting voor de jaren is in 2012 aangepast op basis van de tussentijdse evaluatie van het Strategisch Plan. Tijdens het schrijven van het plan in 2009 gingen we ervan uit dat de economie zich in de jaren na 2011 zou herstellen, wat niet het geval blijkt te zijn. In onze strategie gaan we uit van Meerjarencijfers (x 1.000) Werkelijk Begroting Meerjarenbegroting Inkomsten Eigen fondsenwerving Overige inkomsten Totaal inkomsten Uitgaven Besteding aan de doelstelling Fondsenwerving Beheer en administratie Totaal uitgaven Resultaat

36 Ons werk in Nederland verdere investeringen en groei in met name eigen fondsenwerving, hoewel die groei minder groot zal zijn dan we in 2009 nog verwachtten. Dat wordt echter gecompenseerd door de in 2012 behaalde successen bij institutionele fondsenwerving. Daarom hebben we begin 2013 een nieuwe begroting vastgesteld. Door de aanscherping van ons beleid met betrekking tot de continuïteitsreserve is het mogelijk om een relatief lage continuïteitsreserve aan te houden. Het positieve resultaat in 2012 en de negatieve resultaten in worden grotendeels verklaard door de in 2012 en 2013 ontvangen eenmalige bijdragen van de Nationale Postcode Loterij, en door de creatie van de bestemmingsreserve organisatieontwikkeling in De komende jaren zullen we de negatieve resultaten uit deze reserve en uit het bestemmingsfonds Nationale Postcode Loterij onttrekken. Accountant KPMG heeft voor het achtste achtereenvolgende jaar de controle van de jaarrekening voor zijn rekening genomen. Periodiek wordt de samenwerking met de accountant geëvalueerd door de Auditcommissie, het meest recent in De evaluatie was positief en de samenwerking wordt dan ook voortgezet. Beleggingsbeleid Geld dat we niet op korte termijn nodig hebben voor de uitvoering van projecten, kunnen we uitzetten in deposito s of beleggingen (onder voorbehoud van de eisen van donoren). Het extra rendement besteden we aan onze doelstelling. Onze huisbankier beheert de beleggingsportefeuille en adviseert over mutaties. Het hoofd Financiën en Interne Zaken houdt de portefeuille bij op basis van informatie van de huisbankier, en beslist over kortlopende deposito s. In 2012 heeft een verschuiving plaats gevonden van obligaties naar deposito s, met name vanwege de koersontwikkeling bij obligaties. Daardoor hebben we een goed rendement gerealiseerd. Ons portefeuillemodel en onze risicohouding zijn geclassificeerd als zeer defensief. De beleggingen bestaan op dit moment vooral uit obligaties en duurzame fondsen (zie ook pagina 66). De Auditcommissie draagt bij aan de totstandkoming van het beleggingsbeleid en houdt toezicht op de uitvoering. De directeur legt omvangrijke veranderingen in de samenstelling van de portefeuille aan de commissie voor. We beleggen ethisch en maatschappelijk verantwoord. Ons duurzame beleggingsbeleid geeft daarvoor heldere criteria. Het beleggingsstatuut is vastgesteld in 2008 en voldoet aan de Handreiking Verantwoord Vermogensbeheer Fondsenwervende Instellingen en de Richtlijn Financieel Beheer Goede Doelen van de VFI. We hebben een aantal uitsluitingscriteria vastgesteld; beleggingen in instellingen en fondsen waarbij sprake is van schending van de mensenrechten, corruptie, discriminatie, overtreding van wet- en regelgeving, productie en handel in wapens, tabak, pornografie, kinderarbeid en gedwongen arbeid zijn uitgesloten. 36

37 37

38 38 elearning instrument in strijd tegen braindrain

39 AMREF is leidend in elearning, en we zijn er trots op een partner van AMREF te zijn. AMREF loopt voorop in het gebruik van technologie, is vooruitstrevend waar andere partijen nog twijfelen. Door elearning kunnen studenten werken en leren tegelijk. Aan het woord is Mabel Nangami tijdens het afstuderen van de eerste lichting studenten aan de opleiding Community Health. Ze werkt bij de MOI University in Kenia. AMREF en deze universiteit werken sinds 2008 samen op het gebied van opleiding, onderzoek en dienstverlening. Mabel is, naast sr. docent Public Health & Policy, aangesteld als coördinator. Het gaat om twee opleidingen: de Master Public Health, die klassikaal gegeven wordt, en de elearning-cursus Community Health. AMREF is verplicht om samen te werken met een formeel instituut als de MOI University, zodat het diploma erkend wordt. Maar ook voor de universiteit zijn er voordelen verbonden aan de samenwerking. De MOI-faculteit Health Services biedt als enige probleemgestuurd onderwijs en een Community Health-programma. We kozen voor AMREF vanwege de unieke focus op de meest kwetsbaren en gemeenschappen en omdat het bereik van AMREF heel groot is. AMREF verbindt dienstverlening aan training en dat is heel belangrijk. Dit garandeert dat het niet alleen om het vergroten van het aantal zorgprofessionals gaat. via elearning gevolgd worden. We zijn aan het onderzoeken of dit in de toekomst mogelijk is. Jammer genoeg is de capaciteit van AMREF begrensd op 40 studenten per jaar, maar er zijn altijd veel meer aanvragen zo n 90 in totaal. Daarom zou een uitbreiding via elearning ideaal zijn. Nog meer partners Om het bereik van ons werk zo groot mogelijk te laten zijn, werken we veel samen. Behalve de MOI University zijn dat nog drie andere partijen: de Nursing Counsil, de Kenya Methodist University en de University of Nairobi. Op het gebied van e- en mlearning zijn het grote bedrijven als Safaricom, Vodafone en Accenture. Ook de komende jaren blijft samenwerking een speerpunt in ons beleid. Capaciteit verhogen Dat laatste klinkt wellicht tegenstrijdig. Mabel legt echter uit: Kenia wordt geconfronteerd met een enorm tekort aan gezondheidspersoneel. Dat heeft deels te maken met de braindrain. Opgeleide mensen vertrekken omdat de omstandigheden waarin ze werken zo zwaar zijn. Binnen onze opleiding besteden we aandacht aan het aanleren van vaardigheden om hiermee om te gaan. Dat verkleint de kans op vertrek. Ook op andere manieren probeert de universiteit de braindrain tegen te gaan. We hebben bijvoorbeeld met de Nursing Council een systeem opgezet, waarmee verpleegkundigen punten kunnen verdienen. Bij een bepaald aantal punten, volgt promotie. Ook dit helpt goed in de strijd tegen de braindrain, aldus de coödinator. Mabel ziet elearning als dé oplossing om in korte tijd meer studenten op te leiden. De Master Public Health kan nu niet 39

40 De context waarin we werken, is veranderd. De wereldwijde economische crisis heeft impact op onze inkomsten en mogelijkheden om fondsen te werven. Er is steeds minder draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking en de regering heeft budgetten omlaag geschroefd. Onze doelen voor 2013 zijn daarom aangepast, maar onverminderd ambitieus. Ons werk in 2013 Meer bereiken in Afrika PM&E (zie pagina 26) is met nagenoeg alles wat we doen, verbonden. We laten er onze resultaten en voortgang mee zien en tonen er onze kwaliteit mee aan. Daarom blijven we in 2013 investeren in PM&E. We hebben hiervoor een plan geschreven, dat we dit jaar uit zullen voeren. Ook dragen we bij aan het One M&E-systeem in het kader van One AMREF (zie pagina 7). In 2012 is de afdeling Programma Management nauw betrokken geweest bij fondsenwerving. In 2013 zullen Portfoliohouders zich weer meer met het managen van gezondheidsprogramma s, donorrelaties en collega s in Afrika bezighouden. Capaciteitsversterking is een belangrijke peiler in ons werk en een prioriteit in We zoeken naar een manier om dit verder te financieren, nu PSO geen optie meer is. We 40

41 hebben een plan voor organisatieontwikkeling opgesteld en fondsen gereserveerd. Als we minder uitgeven in Nederland, kunnen we meer besteden aan onze doelstelling. We blijven daarom onze uitgaven nauwlettend in de gaten houden. Zo zullen we nog meer letten op onze reiskosten. Het budget voor beleidsbeïnvloeding in Nederland is aangepast. We zetten meer en meer in op het verbeteren van de capaciteit en activiteiten van beleidsbeïnvloeding in programma s in Afrika. Meer groei in inkomsten Gezien de huidige economische situatie verwachten we een gelimiteerde groei in de opbrengsten uit eigen fondsenwerving. De inkomsten uit institiutionele fondsenwerving en van de Nationale Postcode Loterij zullen juist toenemen. We blijven investeren in fondsenwerving en resultaten strikt monitoren. Daarnaast zetten we in op innovatie, waarbij we verder kijken dan de sector alleen. Ook onze nieuwe website, die in het eerste kwartaal van 2013 operationeel zal zijn, biedt nieuwe mogelijkheden voor fondsenwerving. Al onze stakeholders, met hun netwerken, zijn van cruciaal belang voor de voortzetting van ons werk. Hen informeren en betrokken houden staat dan ook hoog op de agenda voor 2013, net als het aangaan van partnerschappen met bedrijven. We focussen tevens op het aangaan van PPP s (zie pagina 23) en zullen daar processen voor ontwikkelen, in samenwerking met andere organisaties binnen het AMREF-netwerk. Qua institutionele fondsenwerving zetten we in op de grotere instituties, zoals de EU. Aangezien de concurrentie toeneemt, houden we rekening met een beperkte groei. Communicatie zal hand in hand gaan met beleidsbeïnvloeding. Op veel manieren zullen we proberen om de naamsbekendheid te verhogen en bewustwording te creëren. De internationale AMREF-campagne Stand Up for African Mothers krijgt in 2013 ook in Nederland meer vorm. Effectiever samenwerken In 2011 en 2012 hebben we de organisatie voorbereid op de toekomst en de naar verwachting jaren van minder groei ( ). Een goede samenwerking onderling vinden we belangrijk en blijven we stimuleren omdat het zorgt voor efficiëntie op de werkvloer. Dit geldt ook voor samenwerking binnen de allianties, partnerschappen en het netwerk. Dit is ook een aandachtspunt binnen One AMREF. We concenteren ons het komende jaar op One PM&E en dragen bij aan een internationale fondsenwervingsstrategie. Werkdruk blijft onze aandacht houden. Bij alles wat we doen, vragen we ons af: wat is de essentie van onze organisatie, doen we het juiste en doen we dat op de juiste manier? Deze drie vragen staan centraal in Efficiënter werken Vanzelfsprekend willen we onze (operationele) kosten zo laag mogelijk houden. Ook al zijn omstandigheden veranderd, we willen vasthouden aan afspraken en doelen die we eerder in het Strategisch Plan hebben gemaakt. We werken aan verschillende scenario s voor het budget en de personeelsbezetting. Ook onderzoeken we nieuwe mogelijkheden voor huisvesting, omdat de huidige omstandigheden niet meer optimaal zijn. We steunen de AMREF-organisaties in Afrika, met name het hoofdkantoor in Nairobi om middelen te ontwikkelen voor het One AMREF-proces (zie pagina 7), zoals voor One Budget. Doorgaan een lerende organisatie te bouwen Zelfreflectie, het betrekken van onze belanghebbenden bij onze activiteiten, prioriteren, leren van gemaakte fouten en het aanpassen van prioriteiten en benaderingen behoren ook in 2013 tot de basisprincipes binnen onze organisatie. We beschikken over een goed en functioneel kwaliteitssysteem met instrumenten voor reflectie, evaluatie en kennisdeling. De afgelopen jaren hebben we flink geïnvesteerd in capaciteitsopbouw. Nu de financiering door PSO is geëindigd, zoeken we naar andere manieren om andere AMREF-organisaties structureel te blijven steunen. Door twee AMREF-organisaties binnen het netwerk is ons gevraagd om bij te dragen aan het schrijven van een strategie en we werken aan capaciteitsversterking voor beleidsbeïnvloeding en PM&E binnen het netwerk. Toelichting op de begroting In oktober 2012 is onze begroting voor 2013 door de Raad van Toezicht vastgesteld en goedgekeurd. We gingen toen uit van totale inkomsten van 9,5 miljoen. Sindsdien hebben wij zulke grote successen geboekt in fondsenwerving dat het noodzakelijk bleek om een geheel nieuwe begroting op te stellen. Dat is in februari 2013 gebeurd; de totale inkomsten zijn nu begroot op 16,3 miljoen. In deze begroting gaan wij uit van voorzichtige groei van de inkomsten uit eigen fondsenwerving. Particuliere donateurs zullen steeds meer merken van de gevolgen van de economische crisis en de bijbehorende bezuinigingen. 41

42 Ons werk in 2013 Ook bedrijven zijn voorzichtig in hun toezeggingen. Bij de overige inkomsten voorzien we zeer sterke groei. De Nationale Postcode Loterij heeft in februari 2013 een bedrag van 2,6 miljoen toegezegd. Daarnaast hebben we in december 2012 subsidietoezeggingen ontvangen van het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Europese Unie. De begroting is hier dan ook vrijwel geheel gebaseerd op reeds vastgelegde toezeggingen. De extra inkomsten leiden tot groei van de organisatie in Nederland. Het extra personeel en de extra organisatiekosten worden geheel gedekt uit de extra inkomsten. Gezien de beperkte termijn van de extra inkomsten veel van deze contracten lopen af in 2015 kiezen we voor een flexibele inrichting van de organisatie. Daardoor wordt het mogelijk om vanaf 2016, indien nodig, weer een stapje terug te doen qua kosten en organisatieomvang. Bij de eigen fondsenwerving gaan we onverminderd door met ons beleid van maximaal investeren, diversificatie, nieuwe partnerschappen en nieuwe evenementen. In 2013 zullen we gaan verhuizen. Ons huidige pand is te klein en we willen op zoek naar meer synergie met onze partners. Ook geeft een verhuizing ons de mogelijkheid om onze organisatie flexibeler in te richten. We gaan op zoek naar huisvesting waarbij we flexibel in kunnen spelen op groei en krimp in de komende jaren, wat in ons huidige pand niet mogelijk is. De eenmalige kosten van de verhuizing zijn in de begroting opgenomen. We beheersen onze inkomsten en uitgaven doordat onze doelmatigheidsindicatoren (zie pagina 32) het uitgangspunt zijn bij het opstellen van de begroting. Ook tijdens het jaar houden we die continu in de gaten, en we sturen bij waar nodig. De begroting sluit met een negatief saldo van Dit zal grotendeels onttrokken worden aan de bestemmingsreserve organisatieontwikkeling of het bestemmingsfonds Nationale Postcode Loterij. Daarnaast laat ook de continuïteitsreserve een onttrekking toe. Ter vergelijking zijn de werkelijke cijfers van 2012 toegevoegd. We zijn in staat om onze plannen, bijvoorbeeld met betrekking tot evenementen, aan te passen indien nodig. Ook in voorgaande jaren hebben we dat gedaan als daar aanleiding toe was. De snelle groei van de organisatie en de vele nieuwe activiteiten die op korte termijn opgestart worden, zullen veel eisen van de bestaande organisatie en onze medewerkers. Werving van nieuwe medewerkers is eind 2012 onmiddellijk gestart. Nieuwe medewerkers worden op flexibele basis of op een tijdelijk contract aangenomen, samenhangend met de termijn van de toegezegde financieringen. We zetten ook regelmatig tijdelijke krachten in, zowel in afwachting van de komst van nieuwe medewerkers als bij piekmomenten. Daarnaast biedt onze kwaliteitssysteem een belangrijke ondersteuning, zodat nieuwe medewerkers snel operationeel zijn. AMREF in Afrika is van voldoende omvang en heeft voldoende structuur om de extra financieringen snel te kunnen verwerken, en is begin januari 2013 meteen begonnen met de voorbereidingen van de nieuwe projecten. Risico s in 2013 Naast de meer structurele risico s (zie pagina 34), zien we een aantal specifieke risico s voor Deze hangen samen met de huidige economische situatie en de snelle groei van de organisatie. De gevolgen van de economische problemen in Nederland ondervangen we met name door een voorzichtige inschatting van de groei van inkomsten uit eigen fondsenwerving, diversificatie, en door flexibel in te spelen op kansen en risico s die wij door het jaar heen zien. 42

43 Begroting (in ) Begroting Werkelijk Begroting Werkelijk Baten Lasten Baten uit eigen fondsenwerving Gezondheidsprogramma s in Afrika Stichtingen Directe projectbijdragen Bedrijven Reis- en verblijfkosten buitenland Particulieren Kwaliteitsversterking Evenementen Kosten doelstelling Nalatenschappen Uitvoeringskosten Totaal baten eigen fondsenwerving Totaal programma s in Afrika Overige baten Bewustwording/Voorlichting Aandeel in acties van derden Bewustwording Nationale Postcode Loterij Voorlichting Subsidies institutionele donoren Uitvoeringskosten Resultaat beleggingen/spaartegoeden Totaal bewustwording/voorlichting Totaal overige baten Besteed aan doelstelling Kosten werving baten Wervingskosten eigen fondsenwerving Uitvoeringskosten Totaal kosten eigen fondsenwerving Kosten beleggingen Kosten werving overige baten Totaal kosten werving baten Kosten beheer en administratie Totaal baten Totaal lasten RESULTAAT

44 44 Wat we hier gezien hebben, geeft ons de hoop dat verandering echt mogelijk is

45 Eind vorig jaar bracht toen nog Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Willem-Alexander een bezoek aan onze activiteiten in Kenia. Hij maakte er onder meer kennis met ons project tegen meisjesbesnijdenis en toonde zich onder de indruk. Hoewel meisjesbesnijdenis in vrijwel alle landen bij wet verboden is, is 96% van de Masaï-meisjes in Kenia besneden. Dit percentage ligt hoger op het Keniaanse platteland dan in de stedelijke gebieden. Het is een trend om meisjes op steeds jongere leeftijd te besnijden. Bij 45% van de besneden meisjes in de leeftijdscategorie jaar is dat gebeurd voordat ze 10 jaar oud waren tegen 14% in de leeftijdscategorie jaar. Dat besnijdenis veel pijn veroorzaakt mag duidelijk zijn. Daarnaast heeft het een aantal directe consequenties, zoals ernstige bloedingen, kans op tetanus en moeilijkheden met plassen. Op de lange termijn riskeren meisjes onvruchtbaarheid, infecties aan de urinewegen en cystes. Bevallingen zijn extreem pijnlijk en hebben soms een dodelijke afloop. Want nadat de meisjes zijn besneden, zijn ze volgens de traditie klaar om te trouwen. Dit leidt vaak tot schooluitval en tienerzwangerschappen. Hun ontwikkeling stopt. Onder de indruk Wie hier iets aan wil veranderen, moet een hele gemeenschap zien te overtuigen. Dat is dan ook gebeurd bij het project van AMREF Flying Doctors dat de Prins heeft bezocht. Het gesprek start bij de stamoudsten, de wijze mannen die de leiding hebben binnen de Masaigemeenschap. Ook de jonge mannen (morans) worden benaderd, om ze te laten inzien dat ze gewoon met een onbesneden vrouw kunnen trouwen. Vervolgens zijn de moeders en hun dochters aan de beurt. In plaats van de besnijdenis krijgen de meisjes nu drie dagen lang seksuele voorlichting en leren meer over hun rechten en zelfbewustzijn. Op de vierde dag volgt het alternatieve ritueel, waarin ook plaats is voor traditie. De meisjes kleden zich mooi aan en dragen zelfgemaakte sieraden. Vaders en dorpsoudsten maken een grote boog van stokken, waar de meisjes zingend en dansend onderdoor gaan. Inmiddels hebben meer dan 800 meisjes dit alternatieve ritueel in de Keniaanse districten Magadi en Loitokitok ondergaan. Prins Willem-Alexander toonde zich onder de indruk van de behaalde resultaten. Nadat hij zelf van Nairobi naar het dorpje Ol Donyo Nyoike in Magadi was gevlogen, sprak hij met de stamoudsten. Met name zij zijn degenen die zo dapper zijn om tegen die eeuwenoude traditie in te gaan. Meisjesbesnijdenis is een cultureel begrip hier in Afrika, maar deze [nieuwe] manier vinden zij een goed en acceptabel alternatief. Hierdoor zeggen de jongens [morans] dat de meisjes inderdaad geslachtsrijp zijn, maar zonder de besnijdenis. Dan heb je echt iets heel belangrijks bereikt, tegen de stroom in. Open communicatie Voor de onbesneden meisjes ziet de Prins veel voordelen. Je ziet dat de meisjes die niet besneden worden naar school mogen gaan, om te studeren, dat ze echt de kans krijgen om hun bestaan te verbeteren. Door het alternatieve ritueel krijgen vrouwen meer kansen. Ze hoeven niet meteen te trouwen, niet meteen kinderen te krijgen maar kunnen zich ontwikkelen. De beschermheer was aangenaam verrast over de vooruitgang die is geboekt ten opzichte van zijn eerdere bezoeken. Wat mij opvalt is dat de jongere generatie veel meer betrokken wordt bij het leren en begrijpen wáarom bepaalde dingen moeten veranderen. De manier van communiceren is volstrekt open, ook als het om moeilijke, culturele, seksuele zaken gaat. En de kinderen begrijpen ook waarom verandering nodig is en waarom het in hun voordeel is, vooral de jonge meisjes. Na afloop dankte de Prins de gemeenschap en zei: Het is ongelofelijk om te zien hoe het jullie gelukt is om de oeroude culturele traditie van meisjesbesnijdenis te veranderen. Dat jullie de positieve effecten van deze verandering zien en dat jullie tegen de stroom in durven te gaan om er iets tegen te doen. Ik hoop dat veel andere Masai hier en andere stammen in Kenia en andere delen van Afrika jullie voorbeeld zullen volgen. Wat we hier gezien hebben, geeft ons de hoop dat verandering echt mogelijk is. Met respect voor alle partijen heeft AMREF een goede manier weten te bedenken om traditie en vooruitgang samen te laten gaan. Een veelbelovend begin. Met dank aan de NOS en de RVD. 45

46 Namens de Raad van Toezicht kijkt voorzitter Marry de Gaay Fortman terug op de belangrijkste gebeurtenissen en activiteiten in Verslag van de Raad van Toezicht Waar houdt de Raad van Toezicht zich mee bezig? De Raad van Toezicht heeft een drieledige taak. Ten eerste controleert zij de gang van zaken binnen AMREF Flying Doctors. Daarnaast heeft zij een werkgeversrol jegens de directeur, en tenslotte heeft zij een adviserende rol. De belangrijkste aandachtspunten zijn daarbij financiën, communicatie en fondsenwerving, programmamanagement en personeel en organisatie. Voor de eerste drie onderwerpen kent de Raad aparte commissies. Het vierde thema, personeel en organisatie, wordt door de Remuneratiecommissie van de Raad als geheel gemonitord. Daarnaast is de relatie met de internationale AMREForganisatie een constante. Zo zijn leden intensief betrokken bij de ontwikkeling van het beleid van de internationale AMREF-organisatie, door deelname aan en lidmaatschap van internationale overlegstructuren. Als Raad kwamen wij in 2012 vier keer bij elkaar, en de afzonderlijke Commissies vergaderden elk verschillende 46

47 malen. De voorzitters van deze Commissies geven tijdens de plenaire vergaderingen advies over te nemen besluiten. Wat waren in 2012 belangrijke zaken? Op het gebied van de financiën keurde de Raad in maart in bijzijn van de accountant het jaarverslag en de jaarrekening over 2011 goed. De begroting voor 2012 was een terugkerend onderwerp: in alle vergaderingen toetsten we actuele cijfers en prognoses aan de begroting. Hierbij waren de indicatoren van het managementinformatiesysteem leidend. Op initiatief van de Auditcommissie is een Risk Assessment Framework ingesteld, waarbij mogelijke risico s op verschillende werkterreinen en de bijbehorende preventieve maatregelen in kaart worden gebracht. Ook is onder leiding van de Auditcommissie de midterm review van het Strategisch Plan uitgevoerd. De strategische prioriteiten blijven ongewijzigd, maar de groeicijfers zijn gezien de economische situatie aangepast. Op het gebied van programmamanagement was er vooral aandacht voor versterking van het management en evaluatie-proces binnen de internationale AMREForganisatie. Op het gebied van personeel en organisatie was een voortgaande investering in personele kwaliteit en kennisontwikkeling een belangrijk onderwerp voor de Raad. Maar er was ook aandacht voor het behouden van de balans in de personele draagkracht van de organisatie, juist in een jaar waarin er veel werd gevraagd van de medewerkers. Voor wat betreft fondsenwerving en communicatie zetten de leden van de Raad hun eigen brede netwerk in om nieuwe contacten te leggen en bestaande contacten te verstevigen, zowel in de zakelijke sector als bij de media. Ook waren de leden steeds vertegenwoordigd bij voor AMREF belangrijke evenementen, zoals de bijeenkomsten van de AMREF Business Club, internationale vergaderingen, het Goed Geld Gala van de Nationale Postcode Loterij en het Ondernemersgala in Den Haag. Ikzelf nam deel aan een reis naar Kenia met vertegenwoordigers van de Postcode Loterij. Het was bijzonder te horen hoezeer zij onder de indruk waren van de internationale scope van AMREF. Aansluitend mocht ik deelnemen aan het bezoek van de beschermheer, Prins Willem-Alexander, onder meer ter gelegenheid van de lancering van het mlearning-project. Hoe was de relatie met de internationale AMREF-organisatie? Er werden belangrijke stappen gezet in het One AMREFtraject [zie pagina 7] op het gebied van governance, die met name zichtbaar werden in de nieuwe organisatiestructuur van de International Board. Deze zal in de toekomst een meer evenwichtige samenstelling hebben en bestaat dan uit zes vertegenwoordigers van de Afrikaanse AMREF-kantoren en zes vertegenwoordigers van de AMREF-organisaties in Europa en Noord-Amerika, aangevuld met zes onafhankelijke leden. De Raad leverde een substantiële bijdrage aan de formulering van het nieuwe beleid inzake governance. Als voorzitter en als lid van de International Board ben ik hier zelf nauw bij betrokken, en ook andere leden van de Raad speelden een grote rol. Dat deze belangrijke bijdrage werd erkend, blijkt uit de benoeming van Jacques van Dijken tot Resourceperson (deskundige) voor de Audit and Financing Committee van de International Board en van Jaap Leeuwenburg tot Resourceperson voor de Fundraising and Communications Committee. Het thema van dit jaarverslag is resultaatgericht. Hoe komt dit terug in de hoogtepunten van 2012? De activiteiten van AMREF zijn altijd gericht op het resultaat, wat wil zeggen dat we efficiënt, duurzaam en met oog voor de lange termijn werken. Wat de Raad betreft, kent 2012 een reeks van hoogtepunten. Ik noem bijvoorbeeld de Business Club, een netwerk van vertegenwoordigers van grote bedrijven in Nederland die zich sterk maken voor AMREF. Een ander hoogtepunt in het jaar was de toekenning van een extra bijdrage van de Nationale Postcode Loterij, en de honorering van de bij de overheid ingediende publiek-private aanvragen voor projectfinanciering. En ook het bereiken van het prachtige aantal van ruim donateurs was een mijlpaal. Nog belangrijker waren de hoogtepunten in Afrika, waar een groot aantal vernieuwende en resultaatgerichte projecten werd gerealiseerd, met als doel de gezondheid van kwetsbare groepen structureel te verbeteren. Ik wil hierbij twee unieke projecten uitlichten: het project bij de nomadische Masai waarbij meisjesbesnijdenis wordt vervangen door een alternatieve, onschadelijke rite [zie pagina 18]. En het hiervoor al genoemde mlearning-project waarbij verlos- en verpleegkundigen de gelegenheid krijgen zich bij te scholen via een applicatie op hun mobiele telefoon [zie pagina 24]. Waren er punten van zorg? Ook in het afgelopen jaar werd AMREF net als andere ontwikkelingsorganisaties geconfronteerd met de veranderende blik op ontwikkelingssamenwerking. De visie van grote groepen in de maatschappij is buitengewoon kritisch 47

48 Verslag van de Raad van Toezicht te noemen, wat ook weerspiegeld wordt in de politiek. Vorig jaar trad de nieuwe minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking aan, die nu bezig is een nieuw beleid vorm te geven. Het is al duidelijk dat er opnieuw op de begroting gekort gaat worden. Een ander punt van zorg is uiteraard de economische crisis, die voortduurt en zijn sporen nalaat bij ngo s. Met tevredenheid kan ik echter constateren dat de inkomsten bij AMREF, in tegenstelling tot veel andere organisaties, vorig jaar allerminst zijn teruggelopen, en zelfs zijn gegroeid. blijk van zijn grote menselijke belangstelling en zijn vermogen om mensen te verbinden. Wij zijn er dan ook overtuigd dat hij op voortreffelijke wijze invulling zal geven aan het koningschap en dat hij van betekenis zal zijn voor zowel de nationale als mondiale samenleving. AMREF Flying Doctors feliciteert hem met zijn koningschap en wenst hem alle goeds. Hoe reageert AMREF Flying Doctors hierop? AMREF speelt in de ontwikkelingssector op het gebied van publiek-private partnerschappen een voortrekkersrol. In 2012 zijn hiertoe de eerste stappen gezet, die er veelbelovend uitzien. Deze ontwikkeling sluit naadloos aan bij het uitgangspunt van de minister dat ontwikkelingssamenwerking gecombineerd moet worden met handel, en bij de wens van bedrijven om hun maatschappelijke betrokkenheid te tonen. Deze bedrijven kunnen bovendien gebruikmaken van het uitgebreide Afrikaanse netwerk en de specifieke kennis over het continent die AMREF bezit. Vanuit hun maatschappelijke betrokkenheid willen zij stuk voor stuk bijdragen aan betere gezondheid in Afrika. Daarnaast beseffen zij dat een betere gezondheid voor de Afrikaanse bevolking de Afrikaanse maatschappij en economie versterkt, een gegeven waarvan zij ook zakelijk kunnen profiteren. Door deze en andere investeringen op het gebied van fondsenwerving en de kwaliteit van de organisatie hebben wij nu een stevige basis om de komende jaren onze projecten in Afrika en ons werk in Nederland verder uit te breiden. Wie hebben een bijdrage geleverd aan het werk van AMREF in 2012? Namens de gehele Raad van Toezicht wil ik mijn dank uitspreken aan iedereen die AMREF in 2012 en in eerdere jaren heeft gesteund en een bijdrage heeft geleverd aan een betere gezondheid voor mensen in Afrika: directeur Jacqueline Lampe, de medewerkers in Nederland en in Afrika, de vrijwilligers en stagiairs, en uiteraard ook de donateurs, donoren, zakelijke partners, institutionele partners en sponsoren. Onze grote dank gaat ook naar het ministerie van Buitenlandse Zaken, de Nationale Postcode Loterij, VvAA en Amsterdam RAI voor hun structurele en bijzondere steun. En tenslotte wil ik hier onze beschermheer speciaal bedanken voor zijn grote betrokkenheid. Tijdens zijn bezoek aan AMREF in Kenia vorig jaar gaf hij opnieuw 48

49 Samenstelling en nevenfuncties Raad van Toezicht-leden (per 25 maart 2013) Mr. M.T.H. (Marry) de Gaay Fortman (1965) Voorzitter Raad van Toezicht Lid Remuneratiecommissie q.q. Lid Communicatie en Fondsenwervingcommissie q.q. Lid International Board Advocaat en partner Houthoff Buruma Commissaris Royal Haskoning DHV Commissaris VGZ Commissaris ICCO coöperatie Lid Raad van Toezicht Nederlands Danstheater Lid Raad van Toezicht Stedelijk Museum Amsterdam Lid Dagelijks Bestuur De Nederlandse Bachvereniging Mr. J.P. (Jacques) van Dijken (1962) Voorzitter Auditcommissie Lid Programmamanagementcommissie Lid Audit and Finance Committee CEO VDH Lid Bestuur Stichting Vrienden van het WKZ Prof. dr. mr. D.M. (Désirée) van Gorp (1965) Voorzitter Communicatie en Fondsenwervingcommissie Nyenrode Business Universiteit: Associate Dean of Degree Programs Hoogleraar International Business Strategy Programmadirecteur International en Executive MBA Lid Raad van Advies ECP.NL Lid Raad van Toezicht Missing Chapter Foundation Lid Bestuur Stichting Cirion Lid Bestuur Wetenschappelijk Instituut Lid Bestuur Humanity House Ing. T.R.C. (Tjark) de Lange (1967) Vice-voorzitter Raad van Toezicht Lid Communicatie en Fondsenwervingcommissie Lid Remuneratiecommissie General Manager Kapp Nederland B.V. Vice voorzitter Raad van Advies d ONS (Stichting Duurzame Ontwikkeling Nederland Suriname) Lid Curatorium VNO NCW Lid (mede-oprichter) van het bestuur Lisbon Council Voorzitter Share People (ICCO) Commissaris Van Gelder Groep Voorzitter Nederlands Handbal Verbond Mr. J.W. (Jaap) Leeuwenburg (1949) Lid Communicatie en Fondsenwervingcommissie Lid Fundraising and Communications Committee Algemeen Secretaris van Hare Majesteit de Koningin S.A. (Steve) Sichtman MBA MPC (1972) Voorzitter Remuneratiecommissie Managing Partner Blue Carpet Voorzitter Instituut voor de Toekomst van Werk Lid Raad van Advies Young Global People Lid van het Curatorium van de Postdoctorale opleiding Verandermanagement aan de VU Dr. J. (Jelle) Stekelenburg (1966) Voorzitter Programmamanagementcommissie Lid Auditcommissie Specialist Verloskunde en Gynaecologie Medisch Centrum Leeuwarden Voorzitter Working Party on International Safe Motherhood and Reproductive Health Voorzitter Stichting Steun Internationale Verloskundige en Gynaecologische Zorg Gastdocent Koninklijk Instituut voor de Tropen 49

50 50 Werken en studeren tegelijkertijd

51 In veel Afrikaanse landen is een groot tekort aan goed opgeleid gezondheidspersoneel. Dat komt door een gebrek aan scholen en de lange afstanden die mensen moeten afleggen. Daarom zoekt AMREF naar andere opleidingsmogelijkheden. Enkele jaren geleden zijn we gestart met elearning en we gaan nu nóg verder met mlearning. Alle vormen blijven naast elkaar bestaan. Eind 2012 studeerden de eerste 30 studenten van de elearning-opleiding Community Health af. Eén van hen is Bias Sichamba. De voormalig verpleegkundige komt uit Zambia en werkt als medewerker Monitoring & Evaluation (M&E) voor de organisatie Save the Children. Voor hij zijn baan bij zijn huidige werkgever accepteerde, was hij in dienst als medewerker District Health Information bij de overheid. Een van de grootste uitdagingen is het gebrek aan gezondheidspersoneel, vooral in afgelegen gebieden. Nog steeds wordt 46% van de bevallingen gedaan door Traditional Birth Attendants. We moeten hen dus trainen in het herkennen van symptomen zodat ze door kunnen verwijzen naar de formele gezondheidszorg. Anders blijft de moedersterfte onverminderd hoog. Voordelen Wat hem zo aantrok in deze opleiding? Vooral het feit dat ik mijn kennis kon verbeteren terwijl ik werkte. Toen ik de modules bekeek, wist ik meteen dat ik deze cursus wilde volgen. De kwaliteit van de opleiding is heel hoog. De kennis die ik opdeed, kon ik meteen in praktijk brengen en delen met mijn collega s en zelfs met mijn manager. Dat is niet onopgemerkt gebleven; ik ben nu al twee keer tot medewerker van de maand gekozen. Bias kon de opleiding volgen dankzij financiële steun uit de Verenigde Staten. Afgezien hiervan waren er ook andere uitdagingen. Het was soms lastig dat de content alleen online beschikbaar is en bijvoorbeeld niet te downloaden valt. Je moet over een goede internetverbinding beschikken en daar ontbreekt het bij ons nog wel eens aan. Hierdoor laadden pagina s bijvoorbeeld niet goed. De voordelen wegen echter op tegen de nadelen, vindt Bias. Wat vooral verbeterde: het schrijven van rapporten, managementvaardigheden en zelfs zijn M&E-vaardigheden. Ik kan nu eenvoudig aan iedereen uitleggen wat een indicator is en hoe die eruit zou moeten zien. Ook gebruik ik de lesmaterialen van AMREF voor presentaties, zegt hij. Concluderend: Ik vond het een erg goede, zeer bruikbare cursus. Dankzij de Nationale Postcode Loterij Begin 2012 ontvingen we samen met Rutgers WPF 1,7 miljoen van de Nationale Postcode Loterij om verloskundigen en verpleegkundigen in Afrika op te leiden via de mobiele telefoon. Dankzij deze bijdrage kan gezondheidspersoneel in Kenia, Oeganda en Tanzania zich via hun mobiele telefoon professioneel ontwikkelen en hun medische kennis up-to-date houden. In 2003 kregen we een vliegtuig van de Nationale Postcode Loterij. We blijven uiteraard innoveren en daarom gebruiken we nu ook de mobiele telefoon om afstanden in Afrika te overbruggen, aldus Jacqueline Lampe. Het mlearning-programma is inmiddels, in aanwezigheid van onze beschermheer en de Nationale Postcode Loterij, officieel gestart. 51

52 Verantwoordingsverklaring Principe 1: Besturen en toezicht houden Stichting AMREF Nederland (hierna te noemen: AMREF) heeft sinds 2006 een Raad van Toezicht-model als onderdeel van de organisatiestructuur. Conform de aanbevelingen van de Commissie Wijffels, zijn hierin de rollen besturen door een statutaire directie en toezicht houden door een Raad van Toezicht (hierna te noemen: Raad) gescheiden. De Commissie Code Goed Bestuur voor Goede Doelen (Commissie Wijffels) heeft in 2005 het advies Code Goed Bestuur vastgesteld. Dit advies heeft o.m. betrekking op de relatie tussen het bestuur en toezicht en op de wijze van verantwoording over het gevoerde beleid. In 2008 is deze Code onderdeel geworden van het keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving. AMREF volgt het advies van de Commissie Wijffels en de richtlijnen van het CBF. Volgens de Statuten bestuurt de directie AMREF onder toezicht van de Raad. De directie stelt de beleidsplannen en begroting op en voert het inhoudelijk en financieel beleid uit. De Raad van Toezicht zorgt voor een goed functionerende directie en een goed functionerend intern toezicht. Daarnaast zorgt de Raad ook voor benoeming, beoordeling, schorsing en ontslag van de directie. Zij houdt integraal toezicht op het beleid van de directie en de algemene gang van zaken in de stichting. Ook houdt de Raad op hoofdlijnen toezicht op de voortgang van het strategisch plan, het jaarplan en de begroting. Zij beoordeelt de besluiten van de directie, en keurt ze goed (als dat nodig is). Dit gebeurt volgens de voorschriften die in de Statuten en het Reglement van AMREF staan. De Raad dient als klankbord en adviseert de directie. Bij iedere vergadering van de Raad staan de realisatie van de begroting en de financiële prognose op de agenda. Daarbij worden de bestedingen op hoofdlijnen besproken. De directie rapporteert over de voortgang. De notulen van de vergaderingen worden gedeeld met de leden van het Management Team, dat wordt gevormd door de directie, de hoofden van de afdelingen Financiën en Interne Zaken, Programma Management en Communicatie en Fondsenwerving en de HR-adviseur. De Raad en de directie komen minimaal een keer per jaar bijeen. In de praktijk komt dit neer op vier maal per jaar. Daarnaast vindt er ook regelmatig overleg plaats tussen de directie en voorzitter van de Raad, en de directie en de afzonderlijke leden en commissies. De Raad en de directie kunnen vergaderen wanneer zij dit nodig achten. Jaarlijks vindt ook een besloten vergadering plaats. Daarin worden het functioneren en de samenstelling van de Raad, de rolverdeling binnen de Raad, en de samenwerking met de directie geëvalueerd. De voorzitter spreekt leden aan als zij meerdere keren afwezig zijn geweest op vooraf geplande vergaderingen of in geval van disfunctioneren zoals beschreven in het reglement van de Raad van Toezicht. Daarnaast komt in deze vergadering het functioneren van de directie aan bod, ter voorbereiding op het jaarlijkse beoordelingsgesprek. Een keer per jaar houden de voorzitter van de Raad en de voorzitter van de Remuneratiecommissie een beoordelings- en functioneringsgesprek met de directie. Voor dit gesprek verzamelt de Raad informatie uit gesprekken met eigen leden, werknemers van AMREF en leden van het wereldwijde AMREFnetwerk. Als dat nodig is, wordt een wijziging in de bezoldiging van de directie aangebracht. Ook worden specifieke afspraken gemaakt voor persoonlijke en organisatiedoelstellingen voor het komende jaar. Auditcommissie De Auditcommissie bestaat uit twee leden van de Raad van Toezicht. Zij ondersteunt de Raad bij het uitvoeren van de verantwoordelijkheden op financieel terrein. De commissie beoordeelt het financiële verslaggevingproces en het 52

53 systeem van interne beheersing van financiële risico s. Daarnaast beoordeelt de commissie het controleproces en het proces waarmee de organisatie de naleving van wet- en regelgeving en de eigen gedragscodes bewaakt. De directie, het hoofd Financiën en Interne Zaken en de externe accountant kunnen op uitnodiging de vergadering bijwonen. Remuneratiecommissie De Remuneratiecommissie bestaat uit twee leden en de voorzitter van de Raad van Toezicht. Zij ondersteunt de Raad bij het zorgen voor een adequaat bezoldigingsbeleid van de directie en adequate werving, selectie en functioneren van de Raad en de directie. Ook houdt de Remuneratiecommissie toezicht op het personeelsbeleid door de directie. Onderwerpen van gesprek in vergaderingen zijn onder meer het functioneren van de Raad van Toezicht en de directie. Communicatie en Fondsenwervingcommissie De Communicatie en Fondsenwervingcommissie wordt gevormd wordt door drie leden van de Raad. De commissie ondersteunt de Raad bij het beleid op het gebied van communicatie en fondsenwerving. De commissie adviseert de directeur bij de vorming en implementatie van de plannen op het gebied van communicatie en fondsenwerving. Daarnaast beoordeelt de commissie of de plannen en de implementatie stroken met de in de Raad van Toezicht goedgekeurde meerjaren beleidsplannen, wet- en regelgeving en mogelijke gedragscodes. Tot slot is de commissie voor de directie en organisatie adviseur en aanspreekpunt ten behoeve van het mobiliseren en activeren van fondsenwervingactiviteiten door de leden van de Raad van Toezicht. Programmamanagementcommissie Vanuit de Raad van Toezicht nemen twee leden deel aan de in 2011 nieuw ingestelde Programmamanagementcommisie. Deze commissie ondersteunt de Raad van Toezicht bij het toezicht houden op het beleid, op het gebied van Programma Management en bestedingen aan de doelstelling. De commissie adviseert de directie bij de vorming en implementatie van de plannen op het gebied van Programma Management. Daarnaast beoordeelt de commissie of de plannen en de implementatie stroken met de in de Raad van Toezicht goedgekeurde meerjaren beleidsplannen, met de wet- en regelgeving, met mogelijke gedragscodes. Samenstelling directie en Raad van Toezicht De directie bestaat uit één persoon. De Raad van Toezicht bestaat uit minimaal vijf en maximaal zeven personen. Zij worden voor vier jaar benoemd door de Raad zelf. De directie en leden van de Raad van Toezicht worden zorgvuldig geselecteerd op basis van functieprofielen. Door het opgestelde rooster van aftreden wordt de continuïteit in de samenstelling van de Raad van Toezicht gewaarborgd. De leden kunnen maximaal eenmaal herbenoemd worden en krijgen geen bezoldiging. De leden zijn pleitbezorgers voor het werk van AMREF. Ze zijn strategisch, toekomstgericht en op afstand betrokken bij het realiseren van de doelstellingen van AMREF. Ze beschikken over inhoudelijke kennis en netwerken op het gebied van fondsenwerving, communicatie en financiën; Afrika en de thematische speerpunten en/of expertise op het gebied van gezondheid en gezondheidszorg. De leden zijn actief, werkzaam op hoog niveau en idealiter tussen de jaar oud. Er wordt gestreefd naar voldoende diversiteit en een optimale man-/ vrouwverhouding. De huidige samenstelling van de Raad van Toezicht staat op en in dit jaarverslag. Principe 2: Optimale besteding van middelen (beleid en doelstellingen) a. Strategisch Plan Het huidige Strategisch Plan van AMREF is in 2009 ontwikkeld en loopt van 2010 tot Dit plan is gebaseerd op een uitgebreide evaluatie van het Strategisch Plan In nauwe samenwerking met medewerkers, het Management Team, directie en Raad van Toezicht zijn de strategische richting, visie, missie, strategische prioriteiten en operationele doelstellingen afgestemd op de interne en externe ontwikkelingen. Zowel internationaal als in Nederland. Bovendien past ons plan binnen de internationale strategische richtlijnen, die zijn vastgesteld in het Business Plan Jaarlijks wordt dit Strategisch Plan herijkt. We beoordelen dan waar AMREF staat ten opzichte van de beoogde positie in Dat doen we in samenspraak met onze belanghebbenden. Op basis daarvan stellen we de plannen en activiteiten bij. Hoewel niet officieel deel uitmakend van het plan, is ook 2016 al in de meerjarenbegroting opgenomen. In 2015 zal immers de MFS II-financiering eindigen. De extrapolatie naar 2016 geeft dus een beeld van de financiële situatie van AMREF ná MFS, en zal het startpunt zijn voor ons volgende plan. In het Strategisch Plan staan vijf strategische prioriteiten beschreven met doelstellingen en een beoogde positie in Het is een voortschrijdend strategisch plan, waarbij de prioriteiten per jaar in een jaarplan worden vertaald naar SMART geformuleerde jaardoelen (jaarplannen ). 53

54 Verantwoordingsverklaring De evaluatie van die jaardoelen leidt, indien nodig, tot aanpassing van de strategische prioriteiten (jaarverslagen ). Hetzelfde geldt voor de tussentijdse evaluatie van het Stragisch Plan die in 2012 is uitgevoerd. Naar aanleiding daarvan zijn zeven aanvullende accenten geïdentificeerd. De vijf strategische prioriteiten op hoofdlijnen zijn: 1. Meer bereiken in Afrika 2. Meer groei in inkomsten 3. Effectiever samenwerken 4. Efficiënter werken 5. Doorgaan een lerende organisatie te bouwen b. Monitoring en evaluatie van fondsenwerving De basis voor het fondsenwervingsbeleid is het Communicatie- en Fondsenwervingsplan en de daarvan afgeleide jaarplannen. Voor de fondsenwerving zijn prestatie-indicatoren gedefinieerd. Vier maal per jaar rapporteert het afdelingshoofd aan de directie en het Management Team over de inhoudelijke en financiële voortgang van de fondsenwerving. Het hoofd geeft daarbij ook een prognose ten opzichte van de begroting. In deze tussentijdse rapportage staan ook de resultaten en kosten van fondsenwerving ten opzichte van het totaal baten eigen fondsenwerving. Hierbij wordt ook het percentage kosten fondsenwerving nauwkeurig gevolgd. Op basis van deze rapportage wordt bijgestuurd, als dat nodig is. Regelmatig wordt in het overleg van de afdeling Communicatie en Fondsenwerving expliciet aandacht besteed aan de lessons learned in de communicatie- en fondsenwervingsactiviteiten. Deze worden gedeeld met de rest van de organisatie. c. Monitoring en evaluatie van programma s en projecten AMREF heeft vanuit Nederland een klein aantal meerjarige gezondheidsprogramma s lopen en daarnaast een groter aantal kortlopende projecten. We streven naar een zo groot mogelijke samenhang tussen de kleinschalige projecten onderling en binnen de geïntegreerde gezondheidsprogramma s. Onze programma s en projecten worden systematisch gecontroleerd en geëvalueerd, op basis van financiële en inhoudelijke voortgangsrapportages. De medewerkers van de afdeling Programma Management bezoeken regelmatig de programma s in Afrika die AMREF vanuit Nederland ondersteunt. Zo blijven ze op de hoogte van de ontwikkelingen. Hun ervaringen worden teruggekoppeld en de afspraken worden vastgelegd. De kwaliteit van programma s meten we door tussentijdse en eindevaluaties uit te voeren. Waar nodig wordt een programma aangepast. Door middel van en telefoon onderhouden we regelmatig contact. Het succes van onze activiteiten voor de programma s meten we aan de hand van een aantal indicatoren. De indicatoren worden periodiek gemeten op basis van kwalitatieve en kwantitatieve onderzoeken, interviews en enquêtes. Minimaal twee keer per jaar rapporteert het afdelingshoofd over de inhoudelijke en financiële voortgang van de programma s en projecten aan de directie en het Management Team. Planning, monitoring en evaluatie (PM&E) neemt een belangrijke plaats in binnen ons werk, het wordt in vrijwel alle disciplines gebruikt. Daarom krijgt PM&E veel aandacht, zowel in 2012 als de komende jaren. d. Monitoring en evaluatie van kwaliteit Sinds 2009 is AMREF ISO-9001-gecertificeerd en voldoen we aan de nieuwe norm Partos De administratieve organisatie is vastgelegd in een kwaliteitshandboek. Het functioneren van het kwaliteitsproces in de dagelijkse praktijk wordt jaarlijks intern door de directie geëvalueerd. En om de naleving van de procedures in het handboek te controleren, worden jaarlijks interne kwaliteitsaudits uitgevoerd. Daarnaast vinden sinds 2009 externe audits plaats in het kader van de ISO- en CBF-richtlijnen. Ook is AMREF aangesloten bij Partos en VFI regelgevende en controlerende instanties die nauw toezien op de naleving van de richtlijnen en regelgeving door en op de kwaliteit van hun leden. e. Evaluatie algemeen Het eindresultaat van AMREF wordt op verschillende niveaus beoordeeld. Door de medewerkers van de verschillende afdelingen wordt een gedetailleerde jaarevaluatie voorbereid. Deze jaarevaluatie wordt op hoofdlijnen beschreven in het jaarverslag. Daarnaast wordt de jaarrekening opgesteld. Een onafhankelijke externe accountant (KPMG) controleert het jaarverslag en de jaarrekening. Vervolgens stelt de Raad van Toezicht, na beoordeling door de Auditcommissie, het jaarverslag en de jaarrekening vast. f. Bijsturing na evaluaties De vijfde strategische prioriteit is leren. Het leren vormt binnen de organisatie een integraal onderdeel van het beleid. AMREF zoekt binnen alle activiteiten actief naar lessons learned en best practices om zo de effectiviteit en efficiëntie van de organisatie te vergroten. Dat geldt voor het leren van de activiteiten in Nederland en voor het leren binnen het werk in Afrika. Monitoren, evalueren en leren zijn vaste onderdelen in 54

55 de plannen en verslagen om successen in te bedden in de dagelijkse praktijk. En om herhaling van ongewenste resultaten te voorkomen (Strategisch Plan , jaarplannen, jaarverslagen, afdelingsverslagen). Door de lessen internationaal te delen, ook binnen het internationale AMREF-netwerk, streven we naar kwaliteit en meer impact. AMREF werkt continu aan een optimale besteding van de middelen, zodat de doelstellingen gerealiseerd kunnen worden. Drie voorbeelden van de manier waarop onze strategie in 2012 in de praktijk heeft gewerkt: 1. Samen met onze belanghebbenden hebben we ons Strategisch Plan tussentijds geëvalueerd. Deze midterm-review gaf ons inzicht in de veranderde context en welke invloed dit mogelijkerwijs kan hebben op de doelen die we willen behalen. We hebben geconstateerd dat de vijf strategische prioriteiten nog steeds leidend zijn. Daarnaast hebben we zeven accenten voor de resterende jaren geformuleerd. Hier zijn we intern mee aan de slag gegaan. Medewerkers gebruikten bovenstaande en andere input voor het schrijven van hun jaarplan, waarna afdelingsplannen en magementplannen zijn geformuleerd. Die tezamen vormen de gestructureerde basis van onze werkzaamheden. 2. De economische crisis en het afnemende vertrouwen van het Nederlandse publiek in ontwikkelingssamenwerking noopt ons tot het zoeken naar nieuwe, andere manieren van fondsenwerving. De Nederlandse overheid wil dat de private sector een rol speelt in ontwikkelingssamenwerking. Hiervoor zijn verschillende financieringsinstrumenten ontwikkeld. Om in te spelen op het nieuwe politieke klimaat hebben we ervoor gekozen om tijd te investeren in deze nieuwe vorm van samenwerking. Dit heeft geresulteerd in drie aanvragen, waarvan de beslissing begin dit jaar wordt verwacht. 3. Eind 2011 is wederom een werkbelevingsonderzoek onder de medewerkers gehouden. In 2012 zijn de resultaten intern besproken. In het algemeen is men tevreden en gemotiveerd om bij AMREF te werken. Aandachtspunten betreffen de werkdruk, de vraag naar thuiswerken, interne communicatie en het binnenklimaat. Intussen is een plan van aanpak gemaakt voor de verbeterpunten, dat al grotendeels in gebruik is genomen. Principe 3: Optimale relaties met belanghebbenden AMREF in Nederland streeft naar een optimale relatie met haar belanghebbenden. De belanghebbenden van AMREF zijn divers: het Nederlandse publiek in het algemeen, onze beschermheer de Prins van Oranje, het ministerie van Buitenlandse Zaken, de Nationale Postcode Loterij, internationale, nationale en regionale media, bezoekers van al dan niet door AMREF georganiseerde evenementen, stichtingen, institutionele donoren, bedrijven, toeleveranciers en politici en beleidsmakers. En daarnaast ook interne doelgroepen zoals de medewerkers van AMREF en overige leden van het internationale AMREF-netwerk, voormalig medewerkers, stagiairs en vrijwilligers, huidige en voormalige leden van de Raad van Toezicht en het Comité van Aanbeveling. Om alle belanghebbenden zo goed mogelijk te informeren en te betrekken bij ons werk, biedt AMREF informatie in verschillende vormen aan: nieuwsbrieven, nieuwsbrieven, jaarverslag, websites (Nederland en internationaal), de inzet van social media als Twitter en Facebook, bijdragen aan websites en nieuwsbrieven van derden, rapportages op maat, televisie-uitzendingen, brochures, persberichten, artikelen, (gratis) advertenties en presentaties en workshops. In 2012 zijn we gestart met een persoonlijke ing voor een deel van onze belanghebbenden om hen nog meer te betrekken bij onze organisatie. Hierop zijn positieve reacties gekomen. Interne belanghebbenden informeren we bovendien door middel van vergaderingen, reguliere bijeenkomsten, interne presentaties, specifieke schriftelijke communicatie en documentatie, verslagen van overleggen en overige middelen. Veel informatie (zoals dit jaarverslag) is volgens de Open Information Policy terug te vinden op nl. Daarnaast verstrekt AMREF informatie op aanvraag en vragen we onze belanghebbenden iedere drie jaar om input in ons stakeholderstevredenheidsonderzoek. Met de kwetsbare groepen in Afrika voor wie we werken, hebben we een indirecte relatie. Net zoals met gezondheidswerkers, lokale, nationale en internationale organisaties, instituten en overheden met wie we samenwerken aan betere gezondheid in Afrika. AMREF in Nederland ziet er op toe dat de organisatie in Afrika met al deze belanghebbenden een optimale relatie onderhoudt. En dat zij snel en proactief betrokken worden bij het werk van AMREF in Afrika. Dus bij het ontwikkelen en uitvoeren van de gezondheidsprogramma s, het bepalen van urgentie en prioriteiten, en het beïnvloeden van het beleid en de uitvoering daarvan in de praktijk. Communicatiedoelstellingen De communicatie is opgezet in lijn met de doelstellingen in het strategisch plan en het jaarplan. Deze doelstellingen, 55

56 Verantwoordingsverklaring staan ook beschreven in het jaarverslag. Waar mogelijk zijn de communicatiedoelstellingen vastgesteld op basis van kernindicatoren met SMART streefwaarden. Om goed in te kunnen spelen op de informatiebehoeften van de belanghebbenden en tegelijkertijd consistentie in alle uitingen te bereiken, is er beleid op de diverse onderdelen geformuleerd. Aan de hand van gesprekken en online onderzoeken gaan we na of de diverse communicatieuitingen relevant en toegankelijk zijn en aan de behoeften van de belanghebbenden voldoen. Daarnaast draagt elke medewerker van AMREF op individuele basis bij aan communicatie met de belanghebbenden, ieder vanuit zijn eigen expertise en werkzaamheden voor de organisatie. AMREF is zich ervan bewust dat, voor een ontwikkelingsorganisatie die afhankelijk is van donaties, vertrouwen en de daarmee samenhangende verantwoording van het grootste belang is. De Raad van Toezicht, directie en medewerkers spannen zich ieder jaar weer in om dit vertrouwen te verdienen. Leiden, 25 maart 2013 Namens de Raad van Toezicht Mr. Marry T.H. de Gaay Fortman (voorzitter) Transparantie In al onze communicatie met belanghebbenden staat transparantie voorop. Dit is terecht een terugkerend onderwerp in de publieke discussie over ontwikkelingssamenwerking. Wij zijn ons er dan ook scherp van bewust dat wij de besteding van fondsen van donateurs, instellingen, organisaties, overheid en bedrijven altijd op een heldere en onderbouwde manier moeten kunnen verantwoorden. Ook voor wat betreft de vaststelling en uitvoering van ons beleid, inclusief de gemaakte keuzes, wil AMREF steeds inzicht kunnen geven. Gevraagd en ongevraagd geven wij daarom relevante, op de doelgroep gerichte informatie. Ook dit jaarverslag is zo gestructureerd dat wij zo optimaal mogelijk aan de eisen van transparantie voldoen. In dit geval nemen wij de criteria van de jury van de Transparantprijs als uitgangspunt. Omgaan met ideeën, opmerkingen, wensen en klachten van belanghebbenden Belanghebbenden kunnen bij AMREF aangeven hoeveel en welke informatie ze jaarlijks willen ontvangen. Ook kunnen ze aangeven of ze al dan niet per telefoon en benaderd willen worden en of hun adresgegevens verhuurd mogen worden. Tot slot kunnen ze ideeën, opmerkingen, wensen en klachten melden. Dat kan telefonisch, via de website, per fax, social media, en brief. Ideeën, opmerkingen en wensen worden op basis van het onderwerp doorgespeeld aan de specifieke medewerker. Binnen twee weken krijgt de belanghebbende bericht over het verloop van zijn suggestie of vraag. Klachten worden conform ISO-richtlijnen genoteerd en zo mogelijk binnen een week afgehandeld via de in 2012 aangescherpte Klachtenprocedure die op de website te vinden is. 56

57 57

58 58 Jaarrekening

59 Balans per 31 december (in ) (na resultaatbestemming) ACTIVA Materiële vaste activa Bedrijfsmiddelen Vorderingen Overlopende activa en overige vorderingen Beleggingen Liquide middelen PASSIVA Reserves Stichtingskapitaal Continuïteitsreserve Bestemmingsreserve activa bedrijfsvoering Bestemmingsreserve organisatieontwikkeling Fondsen Bestemmingsfonds Nationale Postcode Loterij Bestemmingsfonds MFS Schulden op lange termijn Toegekende projectbijdragen Schulden op korte termijn Toegekende projectbijdragen Crediteuren Nog te betalen bedragen/overlopende passiva

60 Jaarrekening Staat van baten en lasten (in ) Begroting 2013 Werkelijk 2012 Begroting 2012 Werkelijk 2011 BATEN Baten uit eigen fondsenwerving Stichtingen Bedrijven Particulieren Evenementen Nalatenschappen Totaal baten eigen fondsenwerving Overige baten Aandeel in acties van derden Nationale Postcode Loterij Subsidies institutionele donoren Resultaat beleggingen/spaartegoeden Totaal overige baten Totaal baten

61 Staat van baten en lasten (in ) LASTEN Gezondheidsprogramma s in Afrika Directe projectbijdragen 16 Begroting Werkelijk Begroting Werkelijk Reis- en verblijfkosten buitenland Kwaliteitsversterking Kosten doelstelling Uitvoeringskosten Totaal gezondheidsprogramma s in Afrika Bewustwording/voorlichting Bewustwording Voorlichting Uitvoeringskosten Totaal bewustwording/voorlichting Besteed aan doelstelling Kosten werving baten Wervingskosten eigen fondsenwerving Uitvoeringskosten Totaal kosten eigen fondsenwerving Kosten beleggingen Kosten acties derden Kosten verkrijging subsidies overheden Totaal overige wervingskosten Totaal kosten werving baten Kosten beheer en administratie Totaal lasten RESULTAAT Resultaatbestemming Onttrekking bestemmingsreserve activa bedrijfsvoering Toevoeging bestemmingsreserve organisatieontwikkeling Toevoeging bestemmingsfonds Nationale Postcode Loterij Toevoeging bestemmingsfonds MFS Toevoeging continuïteitsreserve Onttrekking continuïteitsreserve

62 Jaarrekening Kasstroomoverzicht (in ) Ontvangsten Eigen fondsenwerving Aandeel in acties van derden Subsidies institutionele donoren Beleggingen Uitgaven Gezondheidsprogramma s in Afrika Overige betalingen Kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen Desinvesteringen Kasstroom uit financieringsactiviteiten Aankoop beleggingen Verkoop beleggingen Totale kasstroom Mutatie liquide middelen Liquide middelen per 1 januari Liquide middelen per 31 december De liquide middelen nemen ten opzichte van 2011 met toe tot Dat komt doordat we het grootste deel van de extra inkomsten van de Nationale Postcode Loterij pas in 2013 en 2014 zullen besteden. Het komt ook doordat we in december voorschotten van het ministerie van Buitenlandse Zaken hebben ontvangen voor programma s op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten die we in zullen uitvoeren. De projectbijdragen die voor 2013 zijn toegezegd, zullen gespreid over het jaar worden uitbetaald. Tezamen met het saldo van de beleggingen van en de te verwachten inkomstenstromen in 2013 kunnen we ruimschoots voldoen aan onze korte verplichtingen van per balansdatum. 62

63 Grondslagen voor de jaarrekening Stichting AMREF Nederland (AMREF Flying Doctors) is gevestigd in Leiden. Richtlijnen voor de verslaggeving De jaarrekening 2012 is opgesteld volgens de in 2011 aangepaste Richtlijn 650 Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen. In het model van de staat van baten en lasten is een afzonderlijke post opgenomen voor de kosten van beheer en administratie. We zijn vrij om te bepalen welke kosten daaraan worden toegerekend, zolang we een consistente methodiek hanteren. De Vereniging van Fondsenwervende Instellingen (VFI) heeft aanbevelingen gedaan over de toepassing van de richtlijn, om transparantie en vergelijkbaarheid in onze sector te waarborgen. We volgen deze aanbevelingen sinds Daarnaast is in 2011 de Richtlijn Financieel Beheer Goede Doelen van de VFI vastgesteld. Hierin worden aanwijzingen gegeven met betrekking tot reserves en fondsen en het verantwoord beheer daarvan. Specifiek betreft het richtlijnen met betrekking tot beleggingsbeleid en beheer, de hoogte van de continuïteitsreserve en de presentatie van beleggingsresultaten. Leden van de VFI zijn vrij om af te wijken van de richtlijn, mits zij dat toelichten en verantwoorden. Wij kiezen ervoor om de richtlijn in zijn geheel toe te passen. Dit is onder meer vastgelegd in het beleggingsbeleid en het beleid met betrekking tot de continuïteitsreserve. De uitkomsten worden gepresenteerd in dit jaarverslag. Continuïteit Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling. Gebruik van schattingen De opstelling van de jaarrekening vereist dat ons Management Team oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van de grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. We beoordelen de schattingen en onderliggende veronderstellingen voortdurend. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft. Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Materiële vaste activa Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de verkrijgingprijs, verminderd met de lineair berekende afschrijvingen, gebaseerd op de economische levensduur. We hanteren de volgende afschrijvingstermijnen: Computerapparatuur enzovoorts: 3 jaar Kantoorinventaris: 5 jaar Bijzondere waardeverminderingen Vaste activa met een lange levensduur dienen te worden beoordeeld op bijzondere waardeverminderingen wanneer wijzigingen of omstandigheden zich voordoen die doen vermoeden dat de boekwaarde van een actief niet terugverdiend zal worden. De terugverdienmogelijkheid van activa die in gebruik zijn, wordt bepaald door de boekwaarde van een actief te vergelijken met de geschatte contante waarde van de toekomstige netto kasstromen die het actief naar verwachting zal genereren. Wanneer de boekwaarde van een actief hoger is dan de geschatte contante waarde van de toekomstige kasstromen, worden bijzondere waardeverminderingen verantwoord voor het verschil tussen de boekwaarde en de realiseerbare waarde. Financiële instrumenten Financiële instrumenten omvatten hypotheken u/g, handels- en overige vorderingen, geldmiddelen, leningen en overige financieringsverplichtingen, handelsschulden en overige te betalen posten. Financiële instrumenten worden bij de eerste opname verwerkt voor de reële waarde. Na de eerste opname worden financiële instrumenten gewaardeerd voor de geamortiseerde kostprijs op basis van de effectieverentemethode. Beleggingen zijn, tegen de marktwaarde, per 31 december opgenomen. Nog niet gerealiseerde koerswinsten en verliezen worden in de staat van baten en lasten verantwoord. Eventuele verliezen zijn voor een deel slechts een papieren verlies, omdat we niet de intentie hebben om obligaties voor de vervaldatum te verkopen. Continuïteitsreserve De continuïteitsreserve is bedoeld om in voorkomende gevallen de verplichtingen aan derden en eigen medewerkers te kunnen nakomen. De continuïteitsreserve dient ook als buffer bij tegenvallende inkomsten of onverwachte calamiteiten, om zo het activiteitenniveau gedurende enige tijd te kunnen handhaven. In 2011 heeft de VFI de Richtlijn Financieel Beheer Goede Doelen vastgesteld waarin onder meer is bepaald wat de maximale omvang van de continuïteitsreserve mag zijn: 1,5 maal de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie, waarbij eenduidig is gedefinieerd wat tot de kosten van de werkorganisatie moet worden gerekend. Dat betekent voor ons dat daaronder vallen: het totaal aan uitvoeringskosten 63

64 Jaarrekening van de eigen organisatie inclusief de uitvoeringskosten van fondsenwerving, gezondheidsprogramma s in Afrika en bewustwording/voorlichting plus alle overige kosten voor eigen fondsenwerving en werving van overige baten. De directe bestedingen aan gezondheidsprogramma s in Afrika en aan bewustwording/voorlichting worden niet tot de werkkosten gerekend. Sinds 2011 hebben we een aangescherpt beleid met betrekking tot de gewenste omvang van onze continuïteitsreserve. We sluiten aan bij de VFI-richtlijn en gebruiken de berekening van de kosten van de werkorganisatie als basis voor onze eigen berekening. Vervolgens worden daar twee aanpassingen op gedaan zodat rekening wordt gehouden met de betrouwbaarheid van inkomensstromen. Tot slot is een duidelijke onder- en bovengrens vastgesteld. De omvang van de continuïteitsreserve dient in het vervolg minimaal 50% en maximaal 100% van de grondslag te bedragen, die gevormd wordt door de begrote kosten van de werkorganisatie van het volgende boekjaar minus 50% van de inkomsten uit particuliere fondsenwerving van het lopende boekjaar en 10% van de overige inkomsten voor het volgende boekjaar die al in contracten zijn toegezegd. Daarmee valt de reserve ruimschoots binnen de maximaal toegestane norm volgens de richtlijnen van het CBF en de VFI. We zijn van mening dat onze continuïteit hiermee voldoende gewaarborgd is, zonder dat tot onnodige reservevorming wordt overgegaan. We kennen al jaren groei en diversificatie in inkomsten en verwachten dat die doorzetten. Onze particuliere donateurs zorgen voor een stabiele financiële basis. Daarnaast wordt een aantal van de overige inkomstenbronnen, zoals de bijdragen van het ministerie van Buitenlandse Zaken, de Europese Unie, de Nationale Postcode Loterij en Aktes van Schenkingen, telkens voor een aantal jaren zeker gesteld. Bestemmingsreserves Bestemmingsreserves worden gevormd om tot uitdrukking te brengen welk deel van het besteedbaar vermogen bestemd is voor bijzondere bestedingsdoeleinden. De omvang en de specifieke bestedingsdoeleinden worden elk jaar door de Raad van Toezicht goedgekeurd. Eind 2012 hebben we de reeds bestaande bestemmingsreserve activa bedrijfsvoering, die aangeeft welk deel van het vermogen in materiële vaste activa is vastgelegd. Daarnaast hebben we de bestemmingsreserve organisatieontwikkeling gevormd. Deze dient voor de financiering van eenmalige activiteiten ter verdere ontwikkeling en versterking van de organisatie, zowel in Nederland als in Afrika. Bestemmingsfondsen Bestemmingsfondsen worden gevormd als door een derde een specifieke bestemming is gegeven aan middelen die nog niet besteed zijn. Eind 2012 hebben we twee nieuwe bestemmingsfondsen gevormd. Het bestemmingsfonds Nationale Postcode Loterij betreft de in 2012 ontvangen extra inkomsten uit de dertiende trekking, die in 2013 en 2014 zullen worden besteed. Het bestemmingsfonds MFS betreft de renteopbrengsten die toe te rekenen zijn aan de in 2011 en 2012 ontvangen subsidies, die in de jaren binnen het MFS-programma zullen worden besteed. Schulden Verplichtingen die betrekking hebben op jaren ná 2013, zijn verwerkt onder de langlopende schulden. Pensioenen We kennen een toegezegde bijdrageregeling. Uitgangspunt is dat de in de verslagperiode te verwerken pensioen last gelijk is aan de over die periode aan het pensioenfonds verschuldigde pensioenpremies. Voor zover de verschuldigde premies op balansdatum nog niet zijn voldaan, wordt hiervoor een verplichting opgenomen. Als de op balansdatum reeds betaalde premies de verschuldigde premies overtreffen, wordt een overlopende actiefpost opgenomen voor zover sprake zal zijn van terugbetaling door het fonds of van verrekening met in de toekomst verschuldigde premies. Er is geen sprake van additionele verplichtingen. Grondslagen voor de bepaling van het resultaat Algemeen De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop deze betrekking hebben. Baten Baten uit fondsenwerving worden bruto verantwoord (voor het ontvangen bedrag). Nalatenschappen worden verantwoord in het jaar waarin de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Ontvangen voorschotten verantwoorden we in het jaar van ontvangst. Onder acties van derden vallen uitsluitend acties waarvoor we geen risico dragen. Directe projectbijdragen Toekenningen van projectbijdragen worden ten laste gebracht van het boekjaar waarin het besluit tot toekenning schriftelijk aan de ontvanger wordt meegedeeld. Bij toekenning van een meerjarige projectbijdrage waarbij een voorbehoud wordt gemaakt voor de financiële ontwikkelingen binnen onze organisatie, wordt de bijdrage per jaar toegekend en als besteding verantwoord. 64

65 Kostentoerekening Kosten worden toegerekend aan de activiteit waarop zij betrekking hebben. We onderscheiden daarbij vier hoofdactiviteiten: gezondheidsprogramma s in Afrika, bewustwording/voorlichting, fondsenwerving, en beheer en administratie. Onder beheer en administratie verantwoorden we de algemene overheadkosten van onze organisatie. Sinds 2009 vindt zo veel mogelijk directe toerekening van kosten plaats. Een deel van de kosten wordt volgens vaste verdeelsleutels over de hoofdactiviteiten verdeeld, naar rato van de tijdsbesteding of de kosten van de medewerkers. Deze verdeelsleutels worden op basis van actuele gegevens jaarlijks opnieuw vastgesteld. Het toerekeningspercentage voor wervingskosten en voorlichting is voor 2012 vastgesteld op respectievelijk 45% en 55% van het totaalbudget voor fondsenwerving en voorlichting. Gezien de groeiende nadruk op eigen fondsenwerving verschuift deze verhouding tijdens de periode van het Strategisch Plan naar respectievelijk 60% en 40% in Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld op basis van de directe methode. Toelichting op de balans 1 Materiële activa (in ) Boekwaarde per 1 januari Desinvesteringen Investeringen Afschrijvingen Boekwaarde per 31 december In 2012 hebben we computers vervangen en nieuwe aangeschaft. Daarnaast hebben we geïnvesteerd in de ondersteuning van thuiswerken, en hebben we een nieuwe frankeermachine gekocht. Een deel van onze computers is inmiddels volledig afgeschreven, maar nog niet vervangen. Hierdoor daalt de totale boekwaarde. Er is geen sprake van bijzondere waardeverminderingen. 2 Overlopende activa en overige vorderingen (in ) Interest Vooruitbetaalde bedragen Debiteuren Te ontvangen projectbijdragen Nog te ontvangen van het AMREF-hoofdkantoor Overige nog te ontvangen bedragen De te ontvangen projectbijdragen betreffen subsidiebedragen die wij nog dienen te ontvangen en toezeggingen van bedrijfspartners voor specifieke projecten. In alle gevallen zijn de bijbehorende toezeggingen voor projectbijdragen opgenomen in de toegekende projectbijdragen. We hebben een rekening-courantverhouding met het AMREF-hoofdkantoor in Kenia. Het nog te ontvangen bedrag betreft met name betalingen die door onze organisatie namens het AMREF-hoofdkantoor zijn gedaan in Europa. 65

66 Jaarrekening 3 Beleggingen (in ) Stand per 1 januari Aankoop Verkoop Waardevermeerdering/-vermindering Stand per 31 december Specificatie beleggingen Beurswaarde per Beurswaarde per Obligaties Obligatiefondsen We hanteren een zeer defensief beleggingsbeleid dat in lijn is met de Handreiking Verantwoord Vermogensbeheer Fondsenwerving Instellingen (uit 2009) en de Richtlijn Financieel Beheer Goede Doelen (uit 2011). De dakpanconstructie in onze beleggingsportefeuille zorgt ervoor dat er een goede spreiding van vrijvallende fondsen is. Daarnaast hebben we in 2012 enkele fondsen vervroegd verkocht vanwege de gerealiseerde koersstijging en het verwachte lage rendement voor de resterende periode. Herbelegging heeft in 2012 alleen plaatsgevonden vanuit de dividendopbrengsten bij één van onze fondsen. 4 Liquide middelen (in ) Lopende rekeningen Kortlopende spaardeposito s Het saldo liquide middelen is ten opzichte van 2011 sterk toegenomen. Dit wordt veroorzaakt door de extra bijdrage van de Nationale Postcode Loterij die we grotendeels in 2013 en 2014 zullen besteden, en door vooruitontvangen subsidies van het ministerie van Buitenlandse Zaken voor programma s die we in uitvoeren. Gezien de lage rentestand is in 2012 alleen gebruikgemaakt van vrij opneembare spaarrekeningen en korte termijn spaardeposito s. 66

67 6 Continuïteitsreserve (in ) Stand per 1 januari Toevoeging/onttrekking Stand per 31 december Berekening grondslag Uitvoeringskosten volgend boekjaar Overige kosten werving baten volgend boekjaar /- 50% particuliere fondsenwerving huidig boekjaar /- 10% contractueel toegezegd volgend boekjaar Grondslag Hoogte continuïteitsreserve ten opzichte van de grondslag 109% 96% Maximaal toegestaan volgens CBF en VFI De continuïteitsreserve van staat aan het eind van 2012 op 109% van de grondslag, boven de in 2011 vastgelegde bovengrens van 100%. Dat wordt veroorzaakt door onverwachte successen bij institutionele fondsenwerving eind 2012 en de snelle groei van inkomsten uit particuliere fondsenwerving. In 2013 zal in overleg met de Auditcommissie van de Raad van Toezicht worden besloten welke gevolgen dit dient te hebben voor de gewenste grootte van de continuïteitsreserve per 31 december Volgens de norm van het CBF en de VFI zou de continuïteitsreserve maximaal mogen zijn, op basis van de begroting van Daar blijven we dus ruim onder. 7 Bestemmingsreserve activa bedrijfsvoering (in ) Stand per 1 januari Toevoeging/onttrekking Stand per 31 december De bestemmingsreserve activa bedrijfsvoering is dat deel van het eigen vermogen dat vastligt in vaste activa. Het saldo is dan ook gelijk aan de waarde van de activa per 31 december. 8 Bestemmingsreserve organisatieontwikkeling (in ) Stand per 1 januari Toevoeging/onttrekking Stand per 31 december De bestemmingsreserve organisatieontwikkeling is in 2012 gevormd, en dient voor de financiering van eenmalige activiteiten ter verdere ontwikkeling en versterking van de AMREF-organisatie, zowel in Nederland als in Afrika. 67

68 9 Bestemmingsfonds Nationale Postcode Loterij (in ) Stand per 1 januari Toevoeging/onttrekking Stand per 31 december Jaarrekening Het bestemmingsfonds Nationale Postcode Loterij is in 2012 gevormd uit de extra bijdrage die we ontvingen uit de dertiende trekking van de Nationale Postcode Loterij, bestemd voor het mlearning-programma (zie ook pagina 24). Een deel van de bijdrage dient ter dekking van kosten die we in 2013 en 2014 in Nederland zullen maken voor communicatie, programmamanagement en andere ondersteunende activiteiten. 10 Bestemmingsfonds MFS (in ) Stand per 1 januari Toevoeging/onttrekking Stand per 31 december In het bestemmingsfonds MFS zijn de rente-opbrengsten die in 2011 en 2012 zijn gerealiseerd op de in die jaren ontvangen MFS-subsidies opgenomen. Deze opbrengsten zullen in de jaren binnen de MFS-programma s worden besteed. 11 Toegekende projectbijdragen (in ) Toegekende projectbijdragen Toegekende projectbijdragen Stand per 31 december Het saldo aan toegekende projectbijdragen zal grotendeels in 2013 besteed worden. De stijging ten opzichte van 2011 wordt vooral verklaard door de in 2012 ontvangen extra bijdrage van de Nationale Postcode Loterij die we in 2013 en 2014 in het mlearning-programma zullen besteden. 68

69 12 Nog te betalen bedragen/overlopende passiva (in ) Loonbelasting Vooruitontvangen subsidies Crediteuren Accountantskosten Nog te betalen kosten MFS Vakantiegeld medewerkers Overige nog te betalen bedragen De vooruitontvangen subsidies zullen we in 2013 besteden. Niet uit de balans blijkende vorderingen en verplichtingen We hebben bij de Belastingdienst bezwaar aangetekend tegen de aangifte omzetbelasting 2012 en gevraagd om ambtshalve herziening van de aanslagen omzetbelasting over de jaren Dit omdat op MFS-gefinancierde en andere activiteiten het 0%-tarief van toepassing is, waardoor betaalde BTW terugvorderbaar is. Gezien de omvang van de bedragen en onduidelijkheid over de te verwachten uitspraak van de Belastingdienst, zijn in dit kader geen vorderingen op de Belastingdienst op de balans opgenomen. Er is een huurcontract van per jaar afgesloten voor de huisvesting aan de Haagse Schouwweg 6G te Leiden, met een looptijd tot en met 30 november Het huurcontract is opgezegd. Voor de huur is een bankgarantie van afgegeven. Daarnaast is er een leasecontract voor de multifunctionele printer van per jaar afgesloten, met een looptijd tot en met 22 augustus En er is een leasecontract voor een Fiat Panda afgesloten van per jaar, met een looptijd tot en met 31 oktober Onze bedrijfspartner VvAA sponsort hiervan ca per jaar. Per 31 december zijn er voorwaardelijke projectverplichtingen voor de jaren van 25,5 miljoen. Toelichting op de staat van baten en lasten Baten Totale inkomsten (in ) Begroting 2013 Werkelijk 2012 Begroting 2012 Werkelijk 2011 Inkomsten uit eigen fondsenwerving Overige inkomsten De totale inkomsten stegen van in 2011 naar in 2012, een stijging van 33%. In de begroting gingen we nog uit van De stijging komt vooral door de succesvolle groei van de eigen fondsenwerving en de extra bijdrage van de Nationale Postcode Loterij. 69

70 Jaarrekening 13 Eigen fondsenwerving (in ) Begroting 2013 Werkelijk 2012 Begroting 2012 Werkelijk 2011 Stichtingen Bedrijven Particulieren Evenementen Nalatenschappen De inkomsten uit eigen fondsenwerving stegen met , van in 2011 naar vrijwel precies het begrote bedrag van een stijging van 21%. De inkomsten van stichtingen zijn iets lager dan de begroting. Bij kleinere familiestichtingen zagen wij wel groei, bij de grotere stichtingen niet. De inkomsten uit bedrijven verdubbelden. Bestaande relaties werden voortgezet en diverse nieuwe relaties kwamen tot stand. Ook de nieuw opgerichte AMREF Business Club leverde een bijdrage. De inkomsten van particulieren namen toe met : van in 2011 tot in 2012 een stijging van 33%. Ook de begroting werd met 16% overtroffen. Eind 2012 hadden we ruim gevers. De gemiddelde gift per donateur was met 43,46 iets hoger dan de 42,89 in Een relatief groot deel van de inkomsten betrof eenmalige giften. De inkomsten uit evenementen daalden: van in 2011 naar in We rekenden op een stijging naar Vanwege de economische crisis hebben we een aantal evenementen geschrapt. Ook de inkomsten uit de Kenya Classic waren niet zo hoog als begroot. In 2012 ontvingen we uit 8 nalatenschappen (in uit 11 nalatenschappen). Deze inkomstenbron fluctueert door de jaren heen. Op termijn verwachten we meer opbrengsten, ook gezien de groei van het aantal particuliere donateurs. Vanwege de aard van deze inkomensstroom is het echter niet mogelijk om resultaten nauwkeurig in te schatten. Bij onze fondsenwervende activiteiten werven we vaak met specifieke thema s als malaria en medische zorg en training in afgelegen gebieden. Uit ervaring weten we dat themagericht werven tot hogere opbrengsten leidt. Onze programma s in Afrika zijn echter altijd geïntegreerde programma s, waarin zoveel mogelijk van deze specifieke thema s aan bod komen. De fondsen die worden geworven met de thematische campagnes worden daarom niet alleen aan het specifieke onderwerp besteed, maar aan onze geïntegreerde programma s. Dit melden wij overigens altijd in onze mailings en andere fondsenwervende activiteiten. 14 Institutionele inkomsten en acties van derden (in ) Begroting 2013 Werkelijk 2012 Begroting 2012 Werkelijk 2011 Nationale Postcode Loterij Subsidies institutionele donoren De inkomsten zijn aanzienlijk hoger dan begroot. Naast de jaarlijkse bijdrage van gaf de Nationale Postcode Loterij ons een eenmalige bijdrage van uit de 13e trekking voor het mlearning-programma. In de jaren ontvangen we financiering van het ministerie in het kader van het MFS II-programma. Er is een bedrag van toegezegd, onder voorbehoud van jaarlijkse begrotingsgoedkeuring door het parlement. Hiervan is in ontvangen. Daarnaast ontvingen we van de Europese Unie, van Aqua4All en van PSO. 70

71 15 Rente en beleggingen (in ) Begroting 2013 Werkelijk 2012 Begroting 2012 Werkelijk 2011 Bruto beleggingsresultaat Rente De inkomsten uit rente en beleggingen verdubbelden ruimschoots ten opzichte van Door de onzekerheden op de financiële markten realiseerden onze obligaties een sterke koersstijging. Daarnaast namen onze liquide middelen sterk toe, waardoor we enkele korte termijn deposito s konden aangaan. Een opbrengst van aan rentebaten over subsidies van het ministerie van Buitenlandse Zaken was in 2011 buiten de rentebaten gehouden, en is in 2012 alsnog verantwoord. Bij de resultaatbestemming zal dit bedrag, tezamen met de rentebaten over MFS-geld in 2012, worden toegevoegd aan het bestemmingsfonds MFS. In de begroting wordt geen onderscheid gemaakt tussen de verschillende vormen van resultaat uit beleggingen en spaartegoeden. De resultaten worden wel gespecificeerd weergegeven. De Richtlijn Financieel Beheer Goede Doelen van de VFI bepaalt daarnaast dat een vijfjarenoverzicht van de beleggingsopbrengsten moet worden gepresenteerd, op onderstaande manier. Hierin zijn ook de kosten van beleggingen opgenomen, die conform Richtlijn 650 in de staat van baten en lasten onder de lasten zijn vermeld. Beleggingen (in ) (vijfjarenoverzicht) Werkelijk 2012 Werkelijk 2011 Werkelijk 2010 Werkelijk 2009 Werkelijk 2008 Obligatierente Dividenden Gerealiseerde koersresultaten Ongerealiseerde koersresultaten Bruto beleggingsresultaat Af: kosten beleggingen Netto beleggingsresultaat Rendement beleggingen 8,86% 3,98% 2,11% 8,49% 2,64% Gemiddeld rendement : 5,22% ( ) Specificatie directe projectbijdragen Op de volgende pagina vindt u een uitgebreide specificatie van de projectbijdragen, verdeeld over onze focusgebieden: seksuele en reproductieve gezondheid en rechten, gezondheid en milieu, en capaciteitsversterking e.o. 71

72 Jaarrekening 16 Specificatie directe projectbijdragen (in ) Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten Bijdragen in 2012 Bijdragen in 2011 Begroting Betalingen Toezeggingen Totaal Betalingen Toezeggingen Totaal Medische zorg en training in afgelegen gebieden in Oost-Afrika (REG) Mannen werken aan het terugdringen van geweld tegen vrouwen (ZA) Health Extension Workers in Afar voor betere gezondheid nomadische jongeren (ET) Unite for Body Rights Gezonde nomadische jongeren (REG) Expertise op het gebied van reproductieve gezondheid binnen AMREF (REG) Veilig bevallen voor Masai-vrouwen in Magadi (KE) Afrikaanse moeders, baby s en kinderen eerst! (REG) Gezonde moeders en kinderen in Afar (ET) Seksuele voorlichting voor en door jongeren in Oeganda (OEG) mlearning voor een gezond Afrika (REG) Alternatieve rituelen voor meisjesbesnijdenis (REG) The World Starts With Me (ET) Access, Services and Knowledge: what young people want, what young people need (REG) Zorgen voor moeders in Kenia, Malawi en Oeganda (REG) Een gezonde start voor moeders en kinderen in Samburu (KE) Gezondheid en milieu Water voor de Masai (KE) Expertise binnen gezondheids- en milieuprogramma s (KE) Betere gezondheid en leefomstandigheden Masai in Kajiado (KE) Schoon water, gezonde Masai in Kaijado (KE) Water voor gezond leven in Mtwara (TZ) Hygiëne, sanitatie en gezondheid (REG) Gezond leven in de sloppenwijk van Addis Abeba (ET) Sanitatie is de basis in Oeganda (OEG) Spelend leren over hygiëne in Kibera (KE) Capaciteitsversterking e.o Versterking team AMREF in Ethiopië (ET) Versterkte gezondheidszorg in Afar (ET) AMREF-kennismanagement (REG) Bouwen aan het gezondheidsnetwerk (KE) Verder bouwen aan het gezondheidsnetwerk (KE) Training in gezondheidszorg voor de gemeenschap (REG) Huisvesting gezondheidspersoneel in Kilindi (TZ) Schoolkosten voor kinderen in Luwero en Kiboga (OEG) Steunen van de unit die capaciteitsversterkingstrainingen organiseert (ZA) Participatief gebruik van video bij monitoren en evalueren (KE) PSO Leerwerktraject op organisatie-ontwikkeling (REG) Bijdrage aan One AMREF-organisatiewijzigingen Meer dokters in Zuid-Soedan (ZS) VvAA: fietsen voor het gezondheidsnetwerk Analyseren van monsters in het AMREF-laboratorium Aanstelling van een Health programmes director Bijdrage aan het One Brand-proces Trainen en opleiden voor betere gezondheidszorg (HQ) Vervolg trainen en opleiden voor betere gezondheidszorg (HQ) Stand up for African Mothers Saldo Totaal

73 Lasten 17 Besteed aan doelstelling (in ) Begroting 2013 Werkelijk 2012 Begroting 2012 Werkelijk 2011 Gezondheidsprogramma s in Afrika Bewustwording en voorlichting Totaal besteed aan de doelstelling De bestedingen voor de doelstelling worden uitgesplitst naar gezondheidsprogramma s in Afrika en bewustwording/ voorlichting. Zij zijn gestegen van in 2011 naar , een stijging van 30%. De bestedingen zijn ook hoger dan de begroting van , vooral door de extra bijdrage van de Nationale Postcode Loterij. De bestedingen aan de doelstelling bedragen 82% van de inkomsten en 84% van de uitgaven. 18 Kosten eigen fondsenwerving (in ) Begroting 2013 Werkelijk 2012 Begroting 2012 Werkelijk 2011 Kosten eigen fondsenwerving Hieronder worden alle voorlichtings- en wervingsmiddelen opgenomen en verantwoord. Bestedingen worden continu geëvalueerd op effectiviteit en een juiste inzet van middelen. De kosten van eigen fondsenwerving zijn toegenomen van in 2011 tot in 2012 iets lager dan begroot. Het begrote CBF-percentage van 25% is daardoor niet behaald; we kwamen uit op 24%. Ook het gemiddelde over de afgelopen drie jaar blijft met 24% net onder het CBF- maximum. Het blijft ons streven om dit maximum van 25% optimaal te benutten, zodat we verder kunnen groeien. De verdeling van de uitgaven over wervingskosten en voorlichting verschuift tijdens het Strategisch Plan van naar Hierdoor wordt het groeiende belang zichtbaar gemaakt van onze eigen fondsenwerving, die het mogelijk maakt dat we elk jaar meer aan onze doelstelling kunnen besteden. 19 Overige wervingskosten (in ) Begroting 2013 Werkelijk 2012 Begroting 2012 Werkelijk 2011 Kosten beleggingen Kosten werving overige baten Totaal overige wervingskosten Onder de overige wervingskosten vallen een aantal campagnes die we samen met de Nationale Postcode Loterij hebben gedaan en voorbereidingskosten van subsidie-aanvragen. 73

74 Jaarrekening Staat van lasten per afdeling (in ) Doelbesteding Werving baten Verdeling kosten naar bestemming Programma s in Afrika Bewustwording/ voorlichting Eigen fondsenwerving Overige subsidies Kosten beleggingen Beheer en administratie Totaal werkelijk 2012 Begroot 2012 Werkelijk 2011 Subsidies en bijdragen Overige programmabestedingen Voorlichting en werving Personeelskosten Huisvestingskosten Kantoor en algemene kosten Afschrijving en rente Totaal Uitvoeringskosten (in ) Begroting 2013 Werkelijk 2012 Begroting 2012 Werkelijk 2011 Kosten beheer en administratie Overige uitvoeringskosten Gezondheidsprogramma s in Afrika Bewustwording en voorlichting Eigen fondsenwerving Totaal uitvoeringskosten De uitvoeringskosten van de eigen organisatie stegen met van in 2011 naar , een stijging van slechts 2%. We bleven daarmee onder de begroting van Gezien de grote inkomstenstijging duidt dit op groeiende efficiëntie. Personeelskosten (in ) Begroting 2013 Werkelijk 2012 Begroting 2012 Werkelijk 2011 Bruto lonen Sociale lasten Pensioenlasten Overige personeelskosten De grotere efficiëntie wordt vooral zichtbaar bij de personele kosten, die weliswaar stegen, maar ruim binnen de begroting bleven. Gemiddeld hadden we 29 medewerkers in 2012 (in 2011: 21,5)(zie ook pagina 28). 74

75 Bezoldiging directie Naam Functie Jacqueline Lampe directeur Dienstverband Aard (looptijd) onbepaald Uren per week 37,5 Part-time percentage 100 Periode t/m Bezoldiging (in ) Bruto loon/salaris Vakantiegeld Eindejaarsuitkering Variabel jaarinkomen Totaal jaarinkomen SV lasten (werkgeversdeel) Belastbare vergoedingen/bijtellingen Pensioenlasten (werkgeversdeel) Overige beloningen op termijn Uitkeringen beëindiging dienstverband - Totaal overige lasten en vergoedingen Totaal Totaal Bezoldiging leden Raad van Toezicht, directeur en medewerkers De leden van de Raad van Toezicht ontvangen geen bezoldiging of andere vergoedingen voor hun werkzaamheden. Reizen die zij voor hun werkzaamheden voor AMREF Flying Doctors maken, betalen ze zelf tenzij ze deze reis maken vanuit een specifieke opdracht en/of functie binnen het internationale AMREF-netwerk. Dit gebeurt maximaal twee keer per jaar bij maximaal twee leden van de Raad en dit wordt vooraf door de Raad goedgekeurd. Slechts werkelijk gemaakte kosten worden in zo n geval aan hen vergoed, tegen overlegging van betalingsbewijzen. In 2012 is aan dergelijke vergoedingen niets uitbetaald. In VFI-verband is afgesproken dat alle leden op dezelfde wijze de bezoldigingsgegevens van hun directie in het jaarverslag vermelden door middel van bijgaande presentatie. Het jaarinkomen van de directeur (in loondienst) blijft binnen het maximum van volgens de VFI Beloningsregeling. Voor een toelichting op het beleid en de uitgangspunten voor de directiebezoldiging verwijzen we naar pagina van het jaarverslag. De rubriek Belastbare vergoedingen/bijtellingen betreft de bijtelling wegens privé-gebruik van de Fiat Panda, die deels uit sponsorbijdragen wordt betaald. De pensioenlast betreft het werkgeversdeel van de premie die aan onze collectieve pensioenverzekering verschuldigd is. Noch aan de directeur, noch aan leden van de Raad van Toezicht zijn leningen, voorschotten of garanties verstrekt. De overige medewerkers die bij onze organisatie in dienst zijn, worden beloond conform het AMREF-arbeidsvoorwaardenreglement en de daarin opgenomen salarisschalen. Allen verdienen minder dan de directeur. Jaarlijks worden de salarissen geïndexeerd volgens de CBS-index voor de CAO-lonen in de sector Overige dienstverlening waaronder charitatieve instellingen vallen. Periodiek vindt een benchmark van het salarisgebouw en de belangrijkste arbeidsvoorwaarden plaats. Dat houdt in dat onze arbeidsvoorwaarden worden vergeleken met die van vergelijkbare organisaties in de sector. Uitgangspunt is dat onze arbeidsvoorwaarden van gelijk niveau zijn. In 2010 heeft deze benchmark voor het laatst plaatsgevonden. De Remuneratiecommissie van de Raad van Toezicht ziet toe op een correcte uitvoering van het bezoldigingsbeleid en evalueert dit jaarlijks. Leiden, 25 maart 2013 Namens de Raad van Toezicht Mr. Marry T.H. de Gaay Fortman (voorzitter) Namens de directie Drs. Jacqueline G.A.M. Lampe 75

76 Overige gegevens Resultaat (in ) Het positieve resultaat over 2012 van wordt volgens onderstaande tabel bestemd: Ontrekking aan bestemmingsreserve activa bedrijfsvoering Toevoeging aan bestemmingsreserve organisatieontwikkeling Toevoeging aan bestemmingsfonds Nationale Postcode Loterij Toevoeging aan bestemmingsfonds MFS Toevoeging aan continuïteitsreserve Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Raad van Toezicht van Stichting African Medical Research Foundation Nederland Wij hebben de jaarrekening 2012 van Stichting African Medical Research Foundation Nederland te Leiden gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2012 en de staat van baten en lasten over 2012 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van de directie De directie van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het directieverslag, beide in overeenstemming met Richtlijn voor de jaarverslaggeving 650 Fondswervende instellingen. De directie is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor 76

77 het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de directie van de stichting gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controleinformatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel Naar ons oordeel geeft de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Stichting African Medical Research Foundation Nederland per 31 december 2012 en van het resultaat over 2012 in overeenstemming met Richtlijn voor de jaarverslaggeving 650 Fondswervende instellingen. Verklaring betreffende het directieverslag Wij vermelden dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Richtlijn voor de jaarverslaggeving 650 Fondswervende instellingen is opgesteld. Tevens vermelden wij dat het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Den Haag, 25 maart 2013 KPMG Accountants N.V. J.A.A.M. Vermeeren RA 77

78 Colofon Dit is een uitgave van Stichting AMREF Nederland Haagse Schouwweg 6G 2332 KG Leiden T F E info@amref.nl I F ING 8829 IBAN NL98INGB BIC INGBNL2A ABN AMRO IBAN NL68ABNA BIC ABNANL2A KvK Tekst en samenstelling AMREF Flying Doctors, Annette Zeelenberg Beeld AMREF Flying Doctors, Dirkje Jansen, Eelco Hofstra, Anja Ligtenberg, Jeroen van Loon, Robin Utrecht (ANP), Marieke van der Velden Vormgeving Annemarike Pieterse Dit jaarverslag kunt u tevens via de website gratis downloaden. Het Afrikaanse jaarverslag, waarvoor eveneens een goedkeurende controleverklaring is afgegeven, kan tegen verzendkosten worden opgevraagd via info@amref.nl. Het kan ook worden gedownload via Maart 2013 Stichting AMREF Nederland 78

79 Dankzij diverse personen en bedrijven blijven de kosten van de organisatie van AMREF in Nederland laag en kunnen we de fondsen die we werven zo veel mogelijk in Afrika besteden. In 2012 hebben we veel baat gehad bij de diensten, producten en faciliteiten van onderstaande bedrijven. Daarnaast danken we onze vormgever, Annemarike Pieterse, voor haar bijdrage aan dit jaarverslag. Met dank aan VAN ECK & OOSTERINK communicatieregisseurs 79