MOOC. Biobased Economy. Vak Innovatie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "MOOC. Biobased Economy. Vak Innovatie"

Transcriptie

1 MOOC { Biobased Economy Vak Innovatie

2 Go to course (klik op de link en log in via de blauwe login button in rechter bovenhoek van je scherm). Inloggen op blackboard

3 Wekelijks Video lessen Opdracht (individueel/ groep) Quiz Afsluiting van de periode Poster Fast track Aanvullingen op onze fast track De individuele opdracht doen wij als groepsopdracht Wij doen geen group assignment. Wij doen niet mee aan discussies forums Wij doen geen peer review.

4 Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 Groep 9 Joany Ricardo Bram Marina Ervin Lisa Amber Niels Sander T Jasmijn Tim Sander H Jordi Kim Esther Christiaan Jeffrey Simon Stefan K Dominiqu e Robin Werner Abel Andrea Cindy Ference Veerle Groepsindeling

5 Lees de leerdoelen van deze week thema. Bekijk video college 1 (introductie en instructie). Lees de definities die verschijnen in video 1 en middelen 1 (circulaire economie). Maak de individuele opdracht - deel 1. (groepje) Bekijk video les 2 (instructie). Maak de individuele opdracht - deel 2 (als groepje) Bekijk de bedrijfsvideo. Doe de quiz. Stappenplan Week 1

6 Je kunt een motivatie formuleren voor de biobased economy. Je kunt de begrippen biomassa, biobased energie / producten en de biobased economy toelichten Je kunt de positie van Trias Energetica / Ecologica en binnen de biobased economy toelichten Je bent in staat de relatie tussen de biobased economy en de circulaire economie te leggen. Je kunt tenminste twee verschillende voorbeelden ivan elke fase in de "verbindende thema's" (in videocollege 2) opnoemen Je kunt ten minste één voorbeeld van een biobased productieketen op te noemen Je kunt het verschil tussen gewijde gewassen en biomassa residuen te beschrijven. Je kunt uileggen dat biomassa wordt opgesplitst in meerdere producten en toepassingen, verwijzend naar een biobased productieketen op vrije keuze. Leerdoelen week 1

7 Deel 1 Veruit de belangrijkste non-food toepassingen van biomassa op wereldschaal zijn: Bio-ethanol voor transport en Het verbranden van hout (logs, chips, pellets) voor verwarming, energieopwekking of huishoudelijk gebruik. In literatuurbron 2, het verslag REN21 (2011) lees je meer over "biomass power" (hout), "biobrandstof" / "ethanol" / "biodiesel", bekijk vooral de plaatjes 4 en 11 en tabel R6 en de bijbehorende tekst. Gebruik literatuurbron 3, Biobased Economy Roadmap (in het Nederlands: Routekaart) om uit te vinden welke grondstoffen van toepassing zijn voor de productie van bio-ethanol zijn. Gebruik het volledige scherm versie door te klikken op de regtangular icoon rechts-boven hoek, naast dit pictogram kunt u ook wijzigen in het Engels. Beantwoord de volgende vragen: A. Welke grondstof wordt gebruikt in Brazilië? B. Hoe wordt zetmeel en / of suiker omgezet in ethanol? Beschrijf de belangrijkste stappen. Om deze opdracht te voltooien beantwoord je de bovenstaande vragen met je groepje, zet de antwoorden in een word document samen met deel 2 en plaats ze in de aangewezen map op de box. Opdrachtweek 1- deel 1

8 deel 2 In 2006, onder de naam " logen ", was Shell van plan om een fabriek te bouwen waar stro werd omgezet in bio - ethanol. Om technische redenen werd de fabriek ontworpen op een zeer grote schaal : het stro zou in heel Europa gewonnen worden voor deze één enkele fabriek. De fabriek is nooit gebouwd. Beantwoord de volgende vragen: C. Beschrijf de verschillen tussen primaire, secundaire residuen in logistieke termen als volume per bron en de waarde per ton. Verwerk ook in je antwoord : Welke gevolgen dit zal hebben voor het niveau van het vervoer in de optimale supply chain design In het geval van stro, zijn juist grootschalige centrale fabrieken nodig of een groter aantal kleinschalige fabrieken? D. Neem een voorbeeld van een biomassa residu dat je weet, en ontdek of en hoe het op dit moment wordt gebruikt.schrijf dat op.. Leg ook wat dit betekent voor de ontwikkeling van eventuele nieuwe, biobased toepassingen met dit residu als grondstof? Om deze opdracht te voltooien beantwoord je de bovenstaande vragen met je groepje, zet de antwoorden in een word document samen met deel 1 en plaats ze in de aangewezen map op de box. Opdracht week 1 deel 2

9 PCH01 Maak bioplastics van zetmeel Voorschrift bestaat uit 4 onderdelen A t/m D Start met onderdeel B en C en varieer/experimenteer Onderdeel D wordt een week later gedaan tijdens de AMD/praktijk Gebruik Onderdeel A voor het variëren / experimenteren. Wedstrijd element- Wie maakt het sterkste plastic? Praktijk

10 Doe de activiteiten van deze week in de volgende voorgestelde volgorde: 1. Lees de leerdoelen van het thema energie van deze week. 2. Bekijk de drie video lezingen van het thema Energie. 3. Lees de literatuurbronnen 1 en Bekijk de bedrijfsvideo. 5. Maak de individuele opdracht met je groepje. 6. Doe de quiz. 7. Verdiep je in de extra materialen die zijn aangeboden. Stappenplan week 2

11 De leerdoelen van deze week van het thema zijn : Je weet wat biobased energie is ( en wat niet). Je kunt de verschillende vormen van biomassa input voor biobased energie benoemen en de verschillen uitleggen tussen deze biomassa vormen. Je kunt de verschillende technieken uitleggen voor de verwerking van biomassa ( tot bruikbare energie) en kent de input, product (en ), de efficiëntie en de status ( labschaal, pilot-schaal, de toepassing ) van de technieken. Je kunt de voor- en nadelen noemen van de verschillende technieken voor de omzetting van biomassa in energie. Je kunt uitleggen wat de uitdagingen zijn van de omzetting van biomassa in energie. Je kunt de verschillende eenheden uitleggenvan energie ( J, cal, kwh) en vermogen ( kw, HP ). Leerdoelen week 2

12 De video lezingen van biobased energie geven een overzicht van de verschillende biomassa vormen die kunnen worden gebruikt voor ( biobased ) energieproductie en de technieken die hiervoor nodig en beschikbaar zijn. Beantwoord de volgende vragen : A. Wat is de grootte van de verschillende biomassa ( rest ) stromen in jouw land ( hoeveel is beschikbaar per jaar )? B. Van welke biomassa stroom ben je al bewust in de productie van biobased energie in ons land? C. Wat is de route voor de omzetting of gebruik op dit moment ( welke technologie wordt gebruikt )? D. Welke technologieën ( zoals vermeld in de video lezingen ) worden momenteel niet gebruikt in ons land die wel interessant kunnen zijn voor de energieproductie? Leg uit waarom en voor welk gebruik of soort biomassa stromen? Beschrijf je bevindingen in een word document in ongeveer 500 woorden Opdracht week 2 deel 1

13 Doe de activiteiten van deze week in de volgende voorgestelde volgorde: 1. Lees de leerdoelen van deze week thema. 2. Bekijk video les 1 ( inleiding). 3. Bekijk video les 2 ( instructie). 4. Bekijk video les 3 ( instructie). 5. Lees het artikel. 6. Bekijk de video bedrijf. 7. Doe de quiz. 8. De individuele opdracht wordt in de klas besproken. Week 3 - Stappenplan

14 De leerdoelen van deze week het thema zijn : Student kan de bioraffinage definitie uitleggen. De student kan de verschillende bioraffinage producten herkennen: Platform, Producten, Grondstof, Processen : Student kan de bioraffinage indeling, geleerd in de lessen, toepassen met echte voorbeelden. Leerdoelen week 3

15 Het papier Cherubine et al. (2009) gaat over een bioraffinage classificatie. Een aanpak ontwikkeld binnen het Internationaal Energie Agentschap (IEA) Bioenergy Task 42. Deze classificatie benadering berust op vier hoofdlijnen: Platforms Producten Grondstof Processen De platforms zijn de belangrijkste eigenschap in deze classificatie benadering.zij zij n de sleutel tussenproducten tussen grondstoffen en eindproducten. Ze kunnen worden gebruikt om verschillende bioraffinageconcepten met elkaar teverbinden. De combinatie van deze vier hoofdlijnen vertegenwoordigen een ieder individueel bioraffinage systeem. Volgens de voorgestelde aanpak, wordt een bioraffinage beschreven door een standaard formaat als 'platform (s) - producten - en grondstof (s)'. Processen kunnen hieraan worden toegevoegd als verdere specificatie wordt gevraagd. In de tweede instructie video wordt een voorbeeld van een bioraffinage classificatie gegeven: One-platform (C6 suiker) bioraffinage voor bio-ethanol en diervoeder uit zetmeel gewassen. Opdracht week 3 inleiding

16 Er zijn twee bioraffinage gevallen: Geval A: Highmark Renewables (Canada) Geval B: Furanics (Nederland) Maak de vragen voor geval A of voor geval B: 1. Teken het bioraffinage systeem volgens de aanpak met de onderdelen (bioraffinage-platform, producten, grondstoffen, processen). Maak een legenda. Gebruik de aanwezige legenda in Cherubini et al. (2009), pagina 543. Bijvoorbeeld: een gele doos voor thermochemische processen. 2. Noem het bioraffinage-systeem met behulp van de standaard formaat (platform (s) - producten - en grondstof (s)) Opdracht week 3 - vragen

17 Doe de activiteiten van deze week in de volgende voorgestelde volgorde: 1. Lees de leerdoelen van het thema van deze week. 2. Bekijk video les Lees opdracht 1 en beantwoordt de vragen. Controleer vervolgens het antwoord met het antwoord model wat is aangeboden. 4. Bekijk de bedrijfsvideo 's. 5. Bekijk video les Lees opdracht 2 en de bijbehorende hoofdstukken van de gegeven literatuur. Beantwoord de vragen en corrigeer uw antwoord met het antwoordmodel wat is aangeboden. 7. Maak opdracht Doe de quiz. 9. Bekijk video les 3. Week 4 Stappen plan

18 De leerdoelen van het thema van deze week zijn : Je hebt basiskennis verworven over de concepten biopolymeren en biocomposieten. Je kunt de relatie uitleggen tussen het type biopolymeer en de Biobron ( grondstof / biomassa ). Je hebt kennis opgedaan welke eigenschappen belangrijk zijn voor de ontwikkeling van producten met biopolymeren. Je kunt het verschil uitleggen tussen biobased polymeren en olie gebaseerde polymere, afbreekbare en niet biologisch afbreekbare polymeren en dit te koppelen aan het concept van compostering. Je kunt het verschil tussen een biopolymeer en een Biocomposiet uitleggen. Leerdoelen week 4

19 In video college 1 (inleiding) zijn de concepten productontwikkeling en de wereld van biopolymeren geïntroduceerd. Deel A Lees/ bekijk de (literatuur) bronnen 1,2 en 3 (ong. 20 min.). Links worden aangeboden bij het volgende kopje 'Literatuur'. Deel B Gebruik de literatuur bronnen 1,2,3 om een samenvatting van de verstrekte informatie te maken. Doe dit aan de hand van de onderstaande vragen: Hoe wordt de tomaat plant zelf gebruikt in de verpakkingsindustrie? Waarom is het pakket duurzaam? Hoe worden de stam en de bladeren van de tomatenplant verfijnd? Hoe zijn de verschillende stappen in dit productieproces verantwoordelijk voor een meer gewaardeerd product. Deel C Zoals je nu weet, zijn de vezels van de tomatenplant ook opgebouwd uit biopolymeren (cellulose etc.). Dat wordt nu verwerkt tot papier en karton. Bespreek en overleg met je groep de volgende vragen: Waarom is het zo moeilijk om een echte bioplastic pakket van de tomatenplant zelf te maken? Waarom zou het belangrijk zijn om biomassa te gebruiken voor de productie van verpakkingsmaterialen? In de video die je misschien opgevallen dat in de tomaat industrie enorme ladingen van kunststof folies aan de grond waarop de tomatenplant groeit dekken. Die folies zijn voornamelijk gemaakt van bioplastics. Waarom? Opmerking: zoeken naar aanvullende informatie op internet. Deel D Controleer jullie ideeën met de gegeven antwoordmodel: Opdracht 1 - week 4

20 Deel A Je hebt net gekeken naar de tweede video les. lees hoofdstuk 3 'Hernieuwbare hulpbronnen' van Bioplastics (literatuurbron 4) In deze video heb je de grondbeginselen over polymeren en biopolymeren geleerd. Het is belangrijk te begrijpen dat biopolymeren hoofdzakelijk uit biomassa die is verfijnd en omgezet in eerste biobouw blokken na BBBB s (nu monomeren) vervolgens gepolymeriseerd tot polymeren. Het voorbeeld in de video is een alternatieve route om polymelkzuur maken. In het echte leven proberen we de meest handige manier om dergelijke bouwstenen te produceren en het voorgestelde idee was misschien niet de meest makkelijkste. Deel B Bespreek en overleg met je groep de volgende vragen: nadat je video les2 hebt bekeken en hoofdstuk 3 van Bioplastics hebt gelezen Wat is een monomeer en wat is een polymeer? Wat zijn de algemene eigenschappen van polymeren? Wat is de exacte glasovergangstemperatuur en hoe wordt deze gerelateerd aan de eigenschappen van een polymeer? (Je kan eventueel zoeken naar aanvullende informatie op het internet.) We nemen twee olie gebaseerde polymeren: polyethyleen en polystyreen. Dan nemen we twee biopolymeren: polymelkzuur en thermoplastisch zetmeel. Wat zijn de belangrijkste eigenschappen van deze polymeren en hoe worden ze gebruikt in hun branche? (Je kan eventueel zoeken naar aanvullende informatie op het internet). Extra: wat zijn de monomeren (repeterende eenheden) van die 4 polymeren. Wat is het verschil tussen biologische afbreekbaarheid en biobased? Waarom is het belangrijk om biocomposieten overwegen? Hoe kan Biocomposite worden gebruikt in de verpakking industrie? Waarom denk je dat Thermoharders zijn moeilijker te recyclen dan thermoplasten? (U kunt zoeken naar aanvullende informatie op het internet). Deel C Lees nu hoofdstuk 4 'Biobased plastics' van Bioplastics (Literatuurbron 4) Deel D Denk na over alle belangrijke soorten polymeren beschreven in hoofdstuk 4 en zoek op het internet hun belangrijkste eigenschappen. Bespreek en overleg met je groep of je die polymeren kunt gebruiken om een biopackage te maken voor de verpakkingsindustrie. Deel E Controleer jullie ideeën met het gegeven antwoordmodel: Opdracht 2 week 4

21 Opmerking: Deze opdracht moet worden ingeleverd op de box. Nu heb je de wereld van biopolymeren verkend en heb je wat extra informatie over allerlei biopolymeren gelezen. Nu is het tijd om na te denken hoe je een product kan maken door een combinatie te maken met verschillende polymeren. De belangrijkste vraag is: hoe kunnen we gebruik maken van de hele tomatenplant om voedsel en het verpakkingsmateriaal zelf te produceren? De opdracht is om een manier te ontwikkelen (niet in het echte leven, maar als een idee) om de tomatenplant en misschien wat extra middelen te gebruiken om een biopolymeer pakket te maken voor de tomaten. Om de creativiteit te vergroten, zullen we een aantal beperkingen, toevoegen en tips geven Beperkingen: Het is niet toegestaan om polymelkzuur te gebruiken of polymelkzuur profiteren van de tomatenplant of extra middelen. Je moet nadenken over het hergebruik van het product: recycling, compostering, etc. het moet zo min mogelijk impact op het milieu hebben. De hele tomatenplant moet worden gebruikt. Tips: Probeer te denken over het gebruik van de tomatenplant voor andere doeleinden dan omzetten in een gesynthetiseerde biopolymeer andere doeleinden. Probeer letterlijk 'out of the box te denken. Proberen om meer polymeren te combineren in het product. Probeer na te denken over de eigenschappen zoals sterkte (thermoplasten, Thermoharders, elastomeren), glastemperatuur, flexibiliteit en kleur. Zoeken naar informatie over eigenschappen van de polymeren. Gebruik elk biopolymeer dat je kunt bedenken. U kunt alle informatie van de vorige thema svan deze MOOC gebruiken. Bijvoorbeeld de sectie raffinaderij. Probeer uit te vinden, met behulp van het internet, van wat de tomatenplant is gemaakt om extra informatie in te winnen over een van de gebruikte producten. Behulpzaam criteria: Als je een idee hebt, schrijf het neer op ong. ½ A4. Daarna leg je uit waar de polymeren of bronnen van zijn gemaakt en waarom dat belangrijk is voor je product. Schrijf op waarom je denkt dat dit een goed pakket voor u zijn. Verklaar ook waarom uw product weinig invloed heeft op het milieu wanneer het word blootgesteld. Nu kun je denken dat dit een heel moeilijke opdracht is. Begin dan met het bekijken van de video s 'Super kunststof' van Het Klokhuis en Poly producten.(youtube). Bekijk ook het discussieforum is. Opdracht 3 - week 4

22 Doe de activiteiten van deze week in de volgende voorgestelde volgorde: 1. Lees de leerdoelen van het thema van deze week. 2. Bekijk de video les van deze week. 3. Voltooi de individuele opdracht als groep 4. Bekijk de bedrijfsvideo 's. 5. Doe de quiz. Stappenplan week 5

23 De leerdoelen van deze week het thema zijn : De student kan de namen van de macro en microvoedingsstoffen voor landbouwgewassen opnoemen. Je kunt, in grote lijnen,de noodzaak om organische meststoffen te gebruiken in de landbouw uitleggen. Je kunt de voedselkringloop in de bodem, in natuurlijke ecosystemen en in agrarische ecosystemen uitleggen. Je kunt voorbeelden zoeken van technieken om voedingsstoffen uit rest stromen van landbouwproducten en levensmiddelen te herwinnen. Leerdoelen week 5

24 .Beantwoord de volgende vragen om de opdracht te voltooien. 1. Geef een definitie van "duurzame ontwikkeling" (Je kan het opzoeken op internet. noteer literatuurverwijzing: titel van het document, auteur, organisatie, website, publicatie jaar, land, datum van ophalen. 2. Leg in je eigen woorden uit wat bedoeld wordt met duurzame landbouw in het kader van duurzame ontwikkeling. Verwerk in je uitleg de woorden "micronutriënten", "macro voedingsstoffen", "kunstmest", "organische stof", "voedselkringloop", "bouwland", "oogst" en "de bodem levende organismen". Gebruik woorden. Voor meer informatie kijk op internet. 3. Lees literatuurbron 1, en beantwoord de volgende vragen: a) Noem ten minste vijf redenen om toezicht te houden op bodem macrofauna en waarom het een betrouwbaar beeld van de gezondheid van een bodem geeft. b) Noem ten minste vijf redenen waarom toezicht houden op bodem macrofauna niet leidt tot een betrouwbare conclusie over de gezondheid van een bodem. 4. Lees alleen de samenvatting en de inleiding van literatuur bron 2, en beantwoord de volgende vragen: a) Wat is digestaat? b) Waarom zouden we mest verteren in plaats van direct toe te passen op de bodem? c) Bij Co-digestie is het noodzakelijk andere substraten aan de mest toe te voegen om voldoende vertering te verkrijgen. Uitgangspunt is om het landbouw en voedsel afval te gebruiken voor dit doel (figuur 1). Als je veel mest nodig hebt, heb je ook veel cosubstraten nodig. Wat denk je dat de grenzen zijn van co-vergisting in de context van duurzame landbouw? Opdracht - week 5

25 Doe de activiteiten van deze week in de volgende voorgestelde volgorde: Lees de leerdoelen van het thema van deze week. Bekijk video les 1 ( instructie). Lees literatuurbron 1. Maak de individuele opdracht 1. Bekijk de bedrijfsvideo. Bekijk video les 2 ( instructie). Maak de individuele opdracht 2. Doe de quiz. Lees de aanbevolen literatuur ( extra materiaal ). Je kan dit materiaal gebruiken voor de individuele opdrachten. Stappenplan week 6

26 De leerdoelen van deze week het thema zijn : Je kunt het begrip stofwisseling uitleggen en het verschil tussen primaire en secundaire metabolisme toelichten. Noem de 4 belangrijkste bestandsdelen van het leven en hun rol / functie. Je kunt de metabole routes beschrijven en je hebt een globaal idee van wat de glycolyse en de citroenzuurcyclus zijn. Noem de 4 hoofd klassen, hun kenmerken, hun toepassingen en minstens 2 voorbeelden. Leerdoelen week 6

27 Na het lezen van literatuurbron 1 beantwoord de volgende vragen : a) Beschrijf in je eigen woorden wat ' biomassa ' is. b) Noteer wat de primaire componenten van een cel zijn en hun rol / functie is. c) Geef een beschrijving van de stofwisseling en beschrijf wat het verschil tussen primaire en secundaire metabolisme. Opdracht 1 week 6

28 Na het bekijken van de tweede video les beantwoord de volgende vragen: a) Beschrijf de 4 klassen, en hun subklassen, van natuurlijke verbindingen die besproken zijn in video les 2 ( instructie). Teken hun basisstructuur en beschrijf hun kenmerken, toepassingen en geef een voorbeeld van elk ( sub) klasse. Als er geen voorbeeld in de video genoemd wordt, zoek ze dan op het internet! b) Zoek op internet 2 extra voorbeelden van elke (sub) klasse van natuurlijke verbindingen die besproken zijn in de video en geef hun toepassingen. Als er geen directe toepassing te vinden is, probeer er één te bedenken! c) Bekijk het extra materiaal ( Literatuur ) voor achtergrondinformatie. Opdracht 2 - week 6

MOOC. Biobased Economy. Vak Innovatie

MOOC. Biobased Economy. Vak Innovatie MOOC { Biobased Economy Vak Innovatie Go to course (klik op de link en log in via de blauwe login button in rechter bovenhoek van je scherm). Inloggen op blackboard Wekelijks Video lessen Opdracht (individueel/

Nadere informatie

MOOC. Biobased Economy. Vak Innovatie

MOOC. Biobased Economy. Vak Innovatie MOOC { Biobased Economy Vak Innovatie Go to course (klik op de link en log in via de blauwe login button in rechter bovenhoek van je scherm). Inloggen op blackboard Wekelijks Video lessen Opdracht (individueel/

Nadere informatie

MOOC. Biobased Economy. Vak Innovatie

MOOC. Biobased Economy. Vak Innovatie MOOC { Biobased Economy Vak Innovatie Go to course (klik op de link en log in via de blauwe login button in rechter bovenhoek van je scherm). Inloggen op blackboard Wekelijks Video lessen Opdracht (individueel/

Nadere informatie

MOOC. Biobased Economy. Vak Innovatie

MOOC. Biobased Economy. Vak Innovatie MOOC { Biobased Economy Vak Innovatie Go to course (klik op de link en log in via de blauwe login button in rechter bovenhoek van je scherm). Inloggen op blackboard Wekelijks Video lessen Opdracht (individueel/

Nadere informatie

Materiaal keuzes. Globaal genomen zijn er 4 basis functies denkbaar waarom men het product wilt verpakken.

Materiaal keuzes. Globaal genomen zijn er 4 basis functies denkbaar waarom men het product wilt verpakken. Materiaal keuzes Waarom verpakken we het product? Dit is de eerste vraag die beantwoord moet worden. Immers als het niet nodig is om een product te verpakken, is een materiaal keuze ook niet nodig en ontstaat

Nadere informatie

Biobased Economy. Wageningen UR Food & Biobased Research. Windesheim 3 december, Ben van den Broek

Biobased Economy. Wageningen UR Food & Biobased Research. Windesheim 3 december, Ben van den Broek Biobased Economy Wageningen UR Food & Biobased Research Windesheim 3 december, Ben van den Broek Wageningen UR Food & Biobased Research Wageningen UR Universiteit Onderzoeksinstituten Wageningen UR Food

Nadere informatie

Duurzaamheid hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Duurzaamheid hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur VO-content Laatst gewijzigd 15 July 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/52459 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Toelichting op de Nederlandse Roadmap Bioraffinage

Toelichting op de Nederlandse Roadmap Bioraffinage Toelichting op de Nederlandse Roadmap Bioraffinage René van Ree & Bert Annevelink Informatiebijeenkomst Innovatieagenda Energie, 3 november 2009 Inhoud presentatie introductie begrip bioraffinage Nederlandse

Nadere informatie

RACEN met... WC-papier

RACEN met... WC-papier RACEN met... WC-papier 1 Fossiele Brandstoffen Nadelen 1) Voorraden zijn eindig. 2) Afhankelijkheid van oliestaten 3) Bij verbranding komen broeikasgassen vrij: CO2/NOx/CH4 1000 1500 2000 2 Fossiele Brandstoffen

Nadere informatie

ThreeC lessenserie verpakkingen. Leerlingenwerkboek

ThreeC lessenserie verpakkingen. Leerlingenwerkboek ThreeC lessenserie verpakkingen Leerlingenwerkboek 1 Inleiding Welkom bij het project ThreeC! ThreeC staat voor Creating Competencies for a Circular Economy. We gaan dus aan de slag met de circulaire economie.

Nadere informatie

I LOVE AFVAL SCHEIDEN! JIJ OOK?

I LOVE AFVAL SCHEIDEN! JIJ OOK? I LOVE AFVAL SCHEIDEN! JIJ OOK? Hoi, ik ben Maarten Milieu. Ik werk voor Cyclus en haal bij jou thuis het afval op. De ene dag leeg ik groene minicontainers met een zijlader. De andere dag zie je me zakken

Nadere informatie

1 VERPAKKEN IN EEN CIRCULAIRE Copyright 2017 ECONOMIE KIDV door de VNV en het KIDV

1 VERPAKKEN IN EEN CIRCULAIRE Copyright 2017 ECONOMIE KIDV door de VNV en het KIDV 1 VERPAKKEN IN EEN CIRCULAIRE Copyright 2017 ECONOMIE KIDV door de VNV en het KIDV 13 maart 2017 platform voor experts professionalisering van het verpakkingsvak profiel versterken binnen het bedrijfsleven

Nadere informatie

ThreeC - verpakkingen. Lessenserie

ThreeC - verpakkingen. Lessenserie ThreeC - verpakkingen Lessenserie Opzet van het project Lesblok1 Maandag 16 maart Lesblok 2 Donderdag 19 maart Lesblok 3 Vrijdag 20 maart Introduc>e op het onderwerp Uitwerken oplossing Posterpresenta>e

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Biobased economy keuzekaart

Praktische opdracht ANW Biobased economy keuzekaart Praktische opdracht ANW Biobased economy k Praktische-opdracht door een scholier 1807 woorden 26 juni 2011 4,7 3 keer beoordeeld Vak ANW Keuzeopdracht ANW Jan H. 4V SGL 09-06-2011 Biobased Economy Het

Nadere informatie

lesprogramma PO activerende lessen over respect voor het primair onderwijs

lesprogramma PO activerende lessen over respect voor het primair onderwijs lesprogramma PO activerende lessen over respect voor het primair onderwijs Wordle van respect Duur Materialen een computer met internetverbinding Introductie Op 8 november is het de Dag van Respect. Deze

Nadere informatie

Team 6: Zonnepanelen. Onderzoek naar het gebruik van zonnepanelen

Team 6: Zonnepanelen. Onderzoek naar het gebruik van zonnepanelen Zonnepanelen op school Team 6: Zonnepanelen Onderzoek naar het gebruik van zonnepanelen Jullie gaan onderzoeken welke producten er zijn op zonnecellen 1. SAMENWERKEN IN EEN TEAM Jullie gaan samenwerken

Nadere informatie

Sheet 2: Bekijk met de kinderen de tussenstand van Afval the Game op Instagram en/of Facebook. Hoe gaat het bij de kinderen met inzamelen?

Sheet 2: Bekijk met de kinderen de tussenstand van Afval the Game op Instagram en/of Facebook. Hoe gaat het bij de kinderen met inzamelen? Afval the Game Docentenhandleiding les 2 Duur Voor deze les hebt u ongeveer 80 minuten nodig. Leerdoelen De kinderen hebben in de vorige les geleerd dat het belangrijk is om plastic te scheiden, zodat

Nadere informatie

GRENZELOOS BIOBASED ONDERWIJS

GRENZELOOS BIOBASED ONDERWIJS GRENZELS BIBASED NDERWIJS Met onderwijs naar duurzame toekomst Inspiratiedag@HGENT 1 februari 2019 Ruben Guisson ruben.guisson@vito.be Project Manager Team Biobased Economy VIT NV Boeretang 200 2400 Mol

Nadere informatie

Identificatie van bio-kunststof

Identificatie van bio-kunststof Identificatie van bio-kunststof materialen - nunclonschaaltje - pipetjes producten - bioplastiek (draagtas en playmaïs) - PE-draagtas - polystyreen verpakkingschips - stukje brood - lugol - water veiligheid

Nadere informatie

Energiebesparing koffieverpakkingen

Energiebesparing koffieverpakkingen Op CE Delft CE lossingen Delft voor Oplossingen milieu, econom voor ie milieu, en technolog economie ie en technologie Oude Delft 180 Oude Delft 180 2611 HH Delft 2611 HH Delft tel: tel: 015 015 2 150

Nadere informatie

Les Biomassa. Werkblad

Les Biomassa. Werkblad LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Biomassa Werkblad Les Biomassa Werkblad Niet windenergie, niet zonne-energie maar biomassa is de belangrijkste bron van hernieuwbare energie in Nederland. Meer dan 50%

Nadere informatie

Biobased Economy als onderdeel van een duurzame samenleving

Biobased Economy als onderdeel van een duurzame samenleving Biobased Economy als onderdeel van een duurzame samenleving Dr. Hans Derksen Lector Biobased Economy Het petrochemisch tijdperk? een kort interval in de geschiedenis van de mensheid! De wereldoliereserves

Nadere informatie

zonweringsdoeken gemaakt van planten THE FIRST SUNSCREEN FABRIC IN THE WORLD WITH CRADLE TO CRADLE CERTIFIED GOLD

zonweringsdoeken gemaakt van planten THE FIRST SUNSCREEN FABRIC IN THE WORLD WITH CRADLE TO CRADLE CERTIFIED GOLD zonweringsdoeken gemaakt van planten THE FIRST SUNSCREEN FABRIC IN THE WORLD WITH CRADLE TO CRADLE CERTIFIED GOLD M + N PROJECTEN ONTWIKKELDE EEN NIEUWE GENERATIE ZONWERINGSDOEKEN, DIE DE HUIDIGE MATERIALEN

Nadere informatie

Een nieuwe kijk op kunststof en rubber. Feiten & cijfers

Een nieuwe kijk op kunststof en rubber. Feiten & cijfers Een nieuwe kijk op kunststof en rubber Feiten & cijfers PRODUCTIE & PROCES -40% Economie NL 2016 bedrijven werknemers jaaromzet Innovaties en optimalisaties van de productieprocessen, hebben er in de afgelopen

Nadere informatie

Toekomstige Biobased Materialen. Dr Harriëtte Bos Wageningen UR, Biobased Products

Toekomstige Biobased Materialen. Dr Harriëtte Bos Wageningen UR, Biobased Products Toekomstige Biobased Materialen Dr Harriëtte Bos Wageningen UR, Biobased Products Geld verdienen met biomaterialen 23 november 2011 Groene grondstoffen in non-food toepassingen Zo oud als de mensheid!

Nadere informatie

Trend: Toename van biobased in verpakken. Karen van de Stadt

Trend: Toename van biobased in verpakken. Karen van de Stadt Trend: Toename van biobased in verpakken Karen van de Stadt Waarom biobased in verpakken? Altijd instroom nodig Hernieuwbare materialen Innovatie Heilige graal? 2 Copyright 2017 KIDV 3 Copyright 2017 KIDV

Nadere informatie

De ideale duurzame stad! 10-14

De ideale duurzame stad! 10-14 De ideale duurzame stad! 10-14 Inhoud Inleiding... 1 Stap 1: De stad verkennen... 2 Stap 2: Jullie ideale stad maken!... 6 Stap 3: Het vormen van groepjes... 8 Stap 4: Help, wat is duurzaam?... 9 Stap

Nadere informatie

Onderzoek naar duurzame ontwikkeling in de groene sector (mbo) Leerlijn mbo

Onderzoek naar duurzame ontwikkeling in de groene sector (mbo) Leerlijn mbo Onderzoek naar duurzame ontwikkeling in de groene sector (mbo) Leerlijn mbo 1 Kaart 1 Duurzame ontwikkeling in de groene sector MBO 1.1 Inleiding Tijdens deze lessen ga je je verdiepen in een aantal duurzaamheidsthema

Nadere informatie

Hoe kunnen we bioplastics recycleren?

Hoe kunnen we bioplastics recycleren? is materiaalbewust Hoe kunnen we bioplastics recycleren? SAMEN MAKEN WE MORGEN MOOIER OVAM WWW.OVAM.BE 1 Zijn 100% biogebaseerde flessen biologisch afbreekbaar? Mogen die samen met andere PET-flessen bij

Nadere informatie

Ontdek beleef. het nieuwe INTRANET

Ontdek beleef. het nieuwe INTRANET & Ontdek beleef het nieuwe INTRANET Waarom? WE HEBBEN EEN NIEUW INTRANET WAAROM? Omdat we vinden dat jij centraal mag staan! Net als je collega s beschik je over een hoop kennis, ervaring en ideeën. Daar

Nadere informatie

Wereldgodsdiensten. Project Levensbeschouwing 2 e klas St. Nicolaaslyceum. Naam:

Wereldgodsdiensten. Project Levensbeschouwing 2 e klas St. Nicolaaslyceum. Naam: Wereldgodsdiensten Project Levensbeschouwing 2 e klas St. Nicolaaslyceum Naam: Inhoudsopgave Inleiding Schema Beoordeling Deel 1 Test jezelf! Deel 2 Kies je onderwerp en aan de slag! Deel 3 Het ervaren

Nadere informatie

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. Alternatieve brandstoffen

Afsluitende les. Leerlingenhandleiding. Alternatieve brandstoffen Afsluitende les Leerlingenhandleiding Alternatieve brandstoffen Inleiding Deze chemie-verdiepingsmodule over alternatieve brandstoffen sluit aan op het Reizende DNA-lab Racen met wc-papier. Doel Het Reizende

Nadere informatie

Introductie Biobased Economy

Introductie Biobased Economy Introductie Biobased Economy Ontwikkelcentrum, Ede 3 Maart 2014 Ben van den Broek Wageningen UR Food & Biobased Research Wageningen UR Universiteit Onderzoeksinstituten Wageningen UR Food & Biobased Research

Nadere informatie

Presentaties: presenteer jezelf met PowerPoint

Presentaties: presenteer jezelf met PowerPoint Werkblad 13C Presentaties: presenteer jezelf met PowerPoint Leerjaar 1 Presentaties maken Presentaties algemeen Stappenplan: wat gaan we deze week doen? Praten over presentaties en presenteren Een PowerPoint-presentatie

Nadere informatie

Innovatie in de Hoeksche Waard. Projectleider Biobased Economy Hoeksche Waard Henk Groeneveld

Innovatie in de Hoeksche Waard. Projectleider Biobased Economy Hoeksche Waard Henk Groeneveld Projectleider Biobased Economy Hoeksche Waard Henk Groeneveld Biobased Economy: De overgang van een economie die draait op fossiele grondstoffen naar een economie die draait op biomassa als grondstof In

Nadere informatie

Klas 4m2 Economie Leerling instructie Koehandel

Klas 4m2 Economie Leerling instructie Koehandel Klas 4m2 Economie Leerling instructie Koehandel Mollers Inleiding spel koehandel De komende 5 lessen gaan we aan de slag met het spel koehandel. Dit spel speel je met maximaal 5 personen. Met deze vijf

Nadere informatie

ZeefGOUD Van Afvalstoffenverwerker naar Energiefabriek en Grondstoffenfabriek. Marco Kwak Projectontwikkeling

ZeefGOUD Van Afvalstoffenverwerker naar Energiefabriek en Grondstoffenfabriek. Marco Kwak Projectontwikkeling ZeefGOUD Van Afvalstoffenverwerker naar Energiefabriek en Grondstoffenfabriek Marco Kwak Projectontwikkeling Waterschappen en Attero: Gemeenschappelijk doel Grondstoffen en Nutriënten Energie GrondstoffenFabriek

Nadere informatie

Dicht bij huis meer rendement halen uit gras, maïs en andere eiwitbronnen

Dicht bij huis meer rendement halen uit gras, maïs en andere eiwitbronnen Dicht bij huis meer rendement halen uit gras, maïs en andere eiwitbronnen Heusden, 11 en 12 september 2014 Prof. Dr. J.P.M. (Johan) Sanders Biobased Commodity Chemicals (BCH) De nieuwe uitdaging voor biomassa

Nadere informatie

De rol van biomassa in de energietransitie Inleiding Debat 22 nov 2017

De rol van biomassa in de energietransitie Inleiding Debat 22 nov 2017 Jan Peter Nap Hanze Research Energy De rol van biomassa in de energietransitie Inleiding Debat 22 nov 2017 Energietransitie 2 Er staat veel op het spel Klimaatverandering - CO 2, opwarming, milieu, afspraken

Nadere informatie

Duurzame Industrie. De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt

Duurzame Industrie. De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt Duurzame Industrie De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De ombouw van energie-intensief naar energie-efficiënt De verduurzaming van Nederland en van de industrie vraagt onder andere

Nadere informatie

Lesbrief: Beroepenmagazine Thema: Mens & Dienstverlenen aan het werk

Lesbrief: Beroepenmagazine Thema: Mens & Dienstverlenen aan het werk Lesbrief: Beroepenmagazine Thema: Mens & Dienstverlenen aan het werk Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding In de lesbrieven van het thema Aan het werk hebben jullie

Nadere informatie

KRINGLOOPSPEL Afval=Grondstof

KRINGLOOPSPEL Afval=Grondstof KRINGLOOPSPEL Afval=Grondstof Colofon: Het Kringloopspel is ontwikkeld in opdracht van MARN, ARN, Dar, Gemeente Ede en ACV jan 2014 Het Kringloopspel is ontwikkeld door MEC Nijmegen en Het Dijkmagazijn

Nadere informatie

Biobased producten uit resthout

Biobased producten uit resthout Biobased producten uit resthout Tijs Lammens, Bio-energiedag Overijssel Your partner in the bioeconomy Inhoud Verschillende perspectieven van hout Over biobased producten: materialen vs. chemicaliën Biomassa

Nadere informatie

Duurzame laminaten. Maart 2015. Patrick Gerritsen/ Maurice Geerlings

Duurzame laminaten. Maart 2015. Patrick Gerritsen/ Maurice Geerlings Maart 2015 Patrick Gerritsen/ Maurice Geerlings 1 Inhoud: Bio4Pack BV en PG Kaas? Hoe werken we? Wat zijn composteerbare verpakkingen en hoe herken je ze? Wat zijn hernieuwbare verpakkingen en hoe herken

Nadere informatie

Ontwikkelingen rond de opwerking van organische reststromen en biomassa. Arjen Brinkmann Branche Vereniging Organische Reststoffen

Ontwikkelingen rond de opwerking van organische reststromen en biomassa. Arjen Brinkmann Branche Vereniging Organische Reststoffen Ontwikkelingen rond de opwerking van organische reststromen en biomassa Arjen Brinkmann Branche Vereniging Organische Reststoffen 1 Inhoud Over de BVOR Over organische reststromen & biomassa: Waar hebben

Nadere informatie

Factsheet: biologisch afbreekbare kunststof verpakkingen

Factsheet: biologisch afbreekbare kunststof verpakkingen Factsheet: biologisch afbreekbare kunststof verpakkingen Kennisinstituut Duurzaam Verpakken Factsheet, augustus 2018 1 Introductie In de afgelopen periode is een brede discussie ontstaan over de vraag

Nadere informatie

GROEP 7 EN 8 AFVALSCHEIDEN!

GROEP 7 EN 8 AFVALSCHEIDEN! GROEP 7 EN 8 AFVALSCHEIDEN! Hoe en waarom? DIA 1 Doelen van deze les: Je leert welke soorten afval er zijn en waar je deze moet weggooien. Je leert waarom afvalscheiding belangrijk is. Je leert wat grondstoffen

Nadere informatie

Bouw je eigen fabriek. procestechniek. Praktijkopdrachten voor vmbo, leerjaar: 2/en 3. Vul hier je gegevens in Naam Klas Datum

Bouw je eigen fabriek. procestechniek. Praktijkopdrachten voor vmbo, leerjaar: 2/en 3. Vul hier je gegevens in Naam Klas Datum Bouw je eigen fabriek procestechniek Praktijkopdrachten voor vmbo, leerjaar: 2/en 3 Vul hier je gegevens in Naam Klas Datum I. Inleiding In een fabriek vinden meestal verschillende bewerkingen plaats voordat

Nadere informatie

Halo Green CupS DOING GOOD IS EASY

Halo Green CupS DOING GOOD IS EASY DOING GOOD IS EASY Halo Green CupS DOING GOOD IS EASY Doe het goed. Doe het duurzaam. Wij streven ernaar om zo duurzaam mogelijk te produceren. Wij geloven in een productieketen die rond is. In de zogenaamde

Nadere informatie

LESPROGRAMMA LES 1. INTRODUCTIELES

LESPROGRAMMA LES 1. INTRODUCTIELES LESPROGRAMMA LES 1. INTRODUCTIELES Inhoud In de introductieles gaat u met de leerlingen aan de slag met het thema duurzaam en eerlijk eten. Samen met de leerlingen bekijkt u drie filmpjes die uitleggen

Nadere informatie

Voorbeelden circulaire economie - Projectresultaten in de praktijk

Voorbeelden circulaire economie - Projectresultaten in de praktijk Voorbeelden circulaire economie - Projectresultaten in de praktijk Wageningen Food & Biobased Research WU-Operations Research & Logistics 01-02-2017, Jim Groot Drie voorbeelden PPS Eindeloos Groenten -

Nadere informatie

Een nieuwe kijk op kunststof en rubber. Feiten & cijfers

Een nieuwe kijk op kunststof en rubber. Feiten & cijfers Een nieuwe kijk op kunststof en rubber Feiten & cijfers PRODUCTIE & PROCES -40% Economie NL 2014 bedrijven werknemers jaaromzet Innovaties en optimalisaties van de productieprocessen, hebben er in de afgelopen

Nadere informatie

Verpakking en voedselverspilling

Verpakking en voedselverspilling Verpakking en voedselverspilling Presentatie NVVL Hester Klein Lankhorst, directeur In deze presentatie Een korte introductie: Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV). Welke kennis vraagt optimaliseren

Nadere informatie

Reactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030

Reactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030 Reactie visiedocument: Duurzame bio-economie 2030 Prof. dr. M.B. Katan, Prof. dr ir R. Rabbinge & Prof. dr. L.E.M. Vet Bijeenkomst Commissie Corbey / Utrecht, 16 januari 2015 1 Light use efficiency: terrestrial

Nadere informatie

Dag van Respect & PABO. DOE MEE met de Dag van Respect 8 November 2012

Dag van Respect & PABO. DOE MEE met de Dag van Respect 8 November 2012 Dag van Respect & PABO DOE MEE met de Dag van Respect 8 November 2012 Beste Pabo-studenten, Elk jaar ontwikkelt Stichting Dag van Respect nieuw lesmateriaal over respect. Respect voor jezelf, Respect voor

Nadere informatie

Afhankelijk van de natuur vmbo-b12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62385

Afhankelijk van de natuur vmbo-b12. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62385 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 06 June 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62385 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein. Wikiwijsleermiddelenplein

Nadere informatie

Groentenvezels als basis voor biobased verpakkingen

Groentenvezels als basis voor biobased verpakkingen Groentenvezels als basis voor biobased verpakkingen Recent was het Natuurvezel Applicatie Centrum-NAC in Raamsdonkveer gastheer voor de inspiratiemeeting over Duurzame Verpakkingen. Leon Joore, directeur

Nadere informatie

van afvalinzamelaar naar grondstoffenleverancier 2 I

van afvalinzamelaar naar grondstoffenleverancier 2 I LUIER RECYCLING in NEDERLAND NVRD meeting, Utrecht 7 september 2016 van afvalinzamelaar naar grondstoffenleverancier 2 I 1. SUEZ in Nederland In Nederland bedienen wij meer dan 80.000 bedrijven en 545.000

Nadere informatie

Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag

Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag Instructieblad Gebruik het vragenmachientje en bedenk een onderzoeksvraag Onderzoeken is leuk omdat je wat over jezelf leert: wat je kunt en hoe creatief je bent. Ook leer je over je omgeving en de wereld.

Nadere informatie

SummerLabb: een leerzame combinatie van bijzondere verhalen, proefjes en interactieve experimenten. Opdracht voor in de klas: Poep is Goud

SummerLabb: een leerzame combinatie van bijzondere verhalen, proefjes en interactieve experimenten. Opdracht voor in de klas: Poep is Goud SummerLabb: een leerzame combinatie van bijzondere verhalen, proefjes en interactieve experimenten SummerLabb is een rondreizende stad van de toekomst waar thema s als duurzaamheid en innovatie worden

Nadere informatie

Integraal GFT of tuin- en keukenafval apart? NVRD - 31 maart 2016 Tim Brethouwer

Integraal GFT of tuin- en keukenafval apart? NVRD - 31 maart 2016 Tim Brethouwer Integraal GFT of tuin- en keukenafval apart? NVRD - 31 maart 2016 Tim Brethouwer Inhoud Beleid Aandeel GF in GFT. Waar praten we over? Ontwikkelingen in de markt Heeft GF en T apart meerwaarde? Kwaliteit

Nadere informatie

Rode Draad: Wat is Maatschappijleer?

Rode Draad: Wat is Maatschappijleer? Rode Draad: Wat is Maatschappijleer? MVE Fioretti College Inhoudsopgave... 0 Inleiding... 2 Planning en toetsing... 2 Hoe maak ik de rode draad-opdracht?... 2 Beoordeling... 3 Keuze-opdrachten... 3 Eisen

Nadere informatie

Verwaarding van zeefgoed:

Verwaarding van zeefgoed: Verwaarding van zeefgoed: Subtitel Verkenning van afzetmogelijkheden Rik Winters, Amersfoort, 13 maart 2012. Inleiding Bioclear/KNN Zeefgoed Toepassingsmogelijkheden Belemmeringen Conclusies Vervolg Bioclear

Nadere informatie

BIORAFFINAGE ALGEN/ BIOBRANDSTOFFEN. Johan van Groenestijn

BIORAFFINAGE ALGEN/ BIOBRANDSTOFFEN. Johan van Groenestijn BIORAFFINAGE ALGEN/ BIOBRANDSTOFFEN Johan van Groenestijn johan.vangroenestijn@tno.nl Biobased Economy In de Biobased Economy wordt biomassa gebruikt voor de productie van energie, transportbrandstoffen,

Nadere informatie

lesprogramma Duurzaamheid les 1: maken Cradle to Cradle uitgelegd voor kinderen

lesprogramma Duurzaamheid les 1: maken Cradle to Cradle uitgelegd voor kinderen lesprogramma les 1: maken lesprogramma 4 lessen over duurzaamheid: Les 1: Maken Les 2: Gebruiken Les 3: Hergebruiken Les 4: Eindopdracht lesprogramma lesprogramma Les 1: Maken Hoe word ik een flesje water?

Nadere informatie

Duur van de les Introductie (woordweb) Praatplaat, video en werkblad: Afsluiting (bespreking)

Duur van de les Introductie (woordweb) Praatplaat, video en werkblad: Afsluiting (bespreking) Groen & Geld Groep 7 en 8 Thema: Handel Les 2 Groene energie Organisatie Dit heeft u nodig Woordweb Praatplaat Video Digitaal schoolbord of computers Werkbladen Duurzaamheid Pen of potlood Internet Duur

Nadere informatie

Leerpaden maken. 1. Account en wachtwoord. 2. Maak een nieuw leerpad aan. 3. Inhoud aan een leerpad toe voegen. 4. Structuur aanbrengen op een pagina.

Leerpaden maken. 1. Account en wachtwoord. 2. Maak een nieuw leerpad aan. 3. Inhoud aan een leerpad toe voegen. 4. Structuur aanbrengen op een pagina. Leerpaden maken 1. Account en wachtwoord 2. Maak een nieuw leerpad aan. 3. Inhoud aan een leerpad toe voegen. 4. Structuur aanbrengen op een pagina. 5. Structuur aanbrengen met stappen 6. Structuur aanbrengen

Nadere informatie

Handleiding SEO controle & Publiceren blog-artikelen Wageningen UR blog. Oktober 2015

Handleiding SEO controle & Publiceren blog-artikelen Wageningen UR blog. Oktober 2015 Handleiding SEO controle & Publiceren blog-artikelen Wageningen UR blog. Oktober 2015 Voorwoord SEO of Search Engine Optimizing is een belangrijk onderdeel van het schrijven van een blog artikel. In deze

Nadere informatie

Leerstofoverzicht Lezen in beeld

Leerstofoverzicht Lezen in beeld Vaardigheden die bij één passen, worden in Lezen in beeld steeds bij elkaar, in één blok aangeboden. Voor Lezen in beeld a geldt het linker. Voor Lezen in beeld b t/m e geldt het rechter. In jaargroep

Nadere informatie

Energie uit bintjes en bieten 1981 een doodlopende weg

Energie uit bintjes en bieten 1981 een doodlopende weg Energie uit bintjes en bieten 1981 een doodlopende weg Prof. dr ir R. Rabbinge Prov. Gelderland / Arnhem, 19 oktober 2015 1 Bio-fuel in historisch perspectief ethanol Energie uit Bieten en Bintjes, Chemisch

Nadere informatie

De Energiezuinige Wijk - De opdracht

De Energiezuinige Wijk - De opdracht De Energiezuinige Wijk De Energiezuinige Wijk De opdracht In deze opdracht ga je van alles leren over energie en energiegebruik in de wijk. Je gaat nadenken over hoe jouw wijk of een wijk er uit kan zien

Nadere informatie

Agri Investment Fund. Studienamiddag Bio Economie 9 November 2015. Marc Rosiers Nicolas De Lange

Agri Investment Fund. Studienamiddag Bio Economie 9 November 2015. Marc Rosiers Nicolas De Lange Agri Investment Fund Studienamiddag Bio Economie 9 November 2015 Marc Rosiers Nicolas De Lange Inhoudstafel 1. Agri Investment Fund 2. Actiedomeinen FromFarm tofood Smart Farming Sustainable Farming Biobased

Nadere informatie

Verpakken in de circulaire economie. Hester Klein Lankhorst Empack, 5 april 2017

Verpakken in de circulaire economie. Hester Klein Lankhorst Empack, 5 april 2017 Verpakken in de circulaire economie Hester Klein Lankhorst Empack, 5 april 2017 2 Copyright 2016 KIDV 8 november 2016 3 Copyright 2017 KIDV 12-4-2017 Verpakkingen In Europa openen we ongeveer 7 verpakkingen

Nadere informatie

Onderzoek naar duurzame ontwikkeling in de sector Mobiliteit en Transport. Leerlijn vmbo

Onderzoek naar duurzame ontwikkeling in de sector Mobiliteit en Transport. Leerlijn vmbo Onderzoek naar duurzame ontwikkeling in de sector Mobiliteit en Transport Leerlijn vmbo 1 Kaart 1 Duurzame ontwikkeling in de sector Mobiliteit en Transport 1.1 Inleiding Tijdens deze lessen ga je je verdiepen

Nadere informatie

De kritische consument

De kritische consument De kritische consument Inleiding Om producten te kunnen maken heb je grondstoffen nodig. Mensen werken met deze grondstoffen en maken er producten van die we consumeren. Een ondernemer is tevreden als

Nadere informatie

kunststofindustrie naar Geert Scheys

kunststofindustrie naar Geert Scheys Transitie van de kunststofindustrie naar duurzame ontwikkeling Geert Scheys FEDERPLAST.BE Producenten van kunststof- en rubberartikelen LEDEN Agoria & Essenscia 236 effectieve leden (producenten) 18 aangesloten

Nadere informatie

Sleutel 5. Make it stick

Sleutel 5. Make it stick Sleutel 5. Make it stick Na een inspirerende, creatieve sessie is niets zo frustrerend als stagnatie. Als de flappen met post-its worden opgerold en in een hoekje verdwijnen. Als niemand zich geroepen

Nadere informatie

VEZELVERSTERKTE KUNSTSTOFFEN: LICHT, DUURZAAM, STERK maar hoe circulair? ing. Jan Schrama

VEZELVERSTERKTE KUNSTSTOFFEN: LICHT, DUURZAAM, STERK maar hoe circulair? ing. Jan Schrama VEZELVERSTERKTE KUNSTSTOFFEN: LICHT, DUURZAAM, STERK maar hoe circulair? ing. Jan Schrama Sinds 1969 Maatwerk in composieten 30 vaste medewerkers 6 productiehallen 5.000 m² Binnen- en buitendienst VCA*

Nadere informatie

Dag van Respect & Twinning

Dag van Respect & Twinning Dag van Respect & Twinning In contact met een klas aan de andere kant van de wereld De Dag van Respect heeft in samenwerking met Cordaid Kinderstem, een lesprogramma ontwikkeld om vorm en inhoud te geven

Nadere informatie

Van onderzoek bij Wageningen Food & Biobased Research naar onderwijs

Van onderzoek bij Wageningen Food & Biobased Research naar onderwijs Van onderzoek bij Wageningen Food & Biobased Research naar onderwijs CBBE-docentendag 13 September 2016, Ben van den Broek Wageningen University & Research Universiteit Onderzoekinstelling 2 Wageningen

Nadere informatie

De wereld op zijn kop

De wereld op zijn kop Wonen graad 3 Lesvoorbereiding De wereld op zijn kop Print de boodschap van algemeen nut één maal en steek hem in een envelop. Print de boomkaarten en de huiskaarten zoveel keer als nodig (zie verder)

Nadere informatie

Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel

Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Uitleg Start De workshop start met een echte, herkenbare en uitdagende situatie. (v.b. het is een probleem, een prestatie, het heeft

Nadere informatie

ONTWERP JE EIGEN FORMATIEVE WERKVORM

ONTWERP JE EIGEN FORMATIEVE WERKVORM ONTWERP JE EIGEN FORMATIEVE WERKVORM BESCHRIJVING OPDRACHT In deze opdracht ga je aan de slag met het ontwikkelen van en die je meteen de volgende dag in kunt zetten. Aan de hand van concrete voorbeelden

Nadere informatie

Test je kennis! De heelalquiz

Test je kennis! De heelalquiz Test je kennis! heelalquiz Introductie les 3 Planeten, sterren, manen, de oerknal. Het zijn termen die leerlingen vast wel eens voorbij hebben horen komen. Maar wat weten de leerlingen eigenlijk al van

Nadere informatie

Mest, mestverwerking en wetgeving

Mest, mestverwerking en wetgeving Mest, mestverwerking en wetgeving Harm Smit Beleidsmedewerker Economische Zaken, DG AGRO Inhoud Feiten en cijfers. Huidig instrumentarium. Visie op mestverwerking en hoogwaardige meststoffen Toekomstig

Nadere informatie

Workshop Biobased Economy. Docent Event

Workshop Biobased Economy. Docent Event Workshop Biobased Economy Docent Event Ketens en Agrologistiek Maandag, 2 april 2012 Erik Jan Rodenhuis Oene Schriemer Onno de Vegt Programma Introductie Biobased Economy: Wat en waarom? Casevoorbeeld

Nadere informatie

Elementen Thema 1 MAterialen. de kringloop tussen mens / dier en plant uiteggen mbv CO2 en O2

Elementen Thema 1 MAterialen. de kringloop tussen mens / dier en plant uiteggen mbv CO2 en O2 Toetstermen Hout (H1) Stofeigenschappen 5 soorten hout onderscheiden in kleur, structuur en toepasbaarheid 5 verschillende houtsoorten herkennen 5 verschillende houtsoorten - wisselw. mens, dier Gebruik

Nadere informatie

Uitleg CMS Utrecht Your Way Button 1. Inloggen

Uitleg CMS Utrecht Your Way Button 1. Inloggen Uitleg CMS Utrecht Your Way Button 1. Inloggen Met jouw login gegevens kun je inloggen via http://button.utrechtyourway.nl/cms 2. Dashboard Na inloggen wordt het dashboard van het CMS zichtbaar. Of te

Nadere informatie

Handleiding SEO controle & Publiceren blog-artikelen Wageningen UR blog. Oktober 2015

Handleiding SEO controle & Publiceren blog-artikelen Wageningen UR blog. Oktober 2015 Handleiding SEO controle & Publiceren blog-artikelen Wageningen UR blog. Oktober 2015 Voorwoord SEO of Search Engine Optimizing is een belangrijk onderdeel van het schrijven van een blog artikel. In deze

Nadere informatie

Aardoliealarm in het bos

Aardoliealarm in het bos Landbouw graad 3 Aardoliealarm in het bos Lesvoorbereiding Print de stickers zoveel keer uit als je groepjes van 4 kunt maken. Aanwijzingen voor de indeling van de groepjes: zie verder. Als je niet over

Nadere informatie

Spreken - Presenteren HV 1. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/52520

Spreken - Presenteren HV 1. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/52520 Spreken - Presenteren HV 1 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 21 July 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/52520 Dit lesmateriaal is gemaakt

Nadere informatie

Door : Merel Vermijs. Het platform voor de Nederlandse vouwkartonnageindustrie. Presentatie Packaging Innovations Fair 27 november 2013

Door : Merel Vermijs. Het platform voor de Nederlandse vouwkartonnageindustrie. Presentatie Packaging Innovations Fair 27 november 2013 Het platform voor de Nederlandse vouwkartonnageindustrie Presentatie Packaging Innovations Fair 27 november 2013 Door : Merel Vermijs Packaging Innovations 2014 1 Vouwkarton Platform Nederland Hét platform

Nadere informatie

Stuiteren van vallende ballen

Stuiteren van vallende ballen Stuiteren van vallende ballen Titel: Vak: Domein: Sector: 3D aspecten: 1. Introductie Stuiteren van vallende ballen Natuurkunde Energie Vmbo vmbo k/g/t Werkwijze: Onderzoeken en redeneren Denkwijzen: Structuur

Nadere informatie

INHOUD LET OP: STOP? GO!

INHOUD LET OP: STOP? GO! Naam: mul 09 INHOUD Maak samen een mindmap 4 Formuleer hoofdvraag en deelvragen 6 Overleg met je begeleider 7 Buitenschoolse activiteit 8 Maak een planning 10 Controleer 12 Schriftelijk verslag van je

Nadere informatie

McCaesar Plusopdracht brugklas

McCaesar Plusopdracht brugklas McCaesar Plusopdracht brugklas Algemene gegevens Titel: McCaesar Thema: Oudheid. Niveau: VWO 1. Aantal lessen: 28 (maximaal). Ontworpen door: H. Koffijberg, 2013 Leerinhoud en hoofdopdracht Je bent één

Nadere informatie

Takenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie. Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk?

Takenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie. Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk? Takenblad Plusklas Ontdekken Periode 2 : Herfstvakantie tot kerstvakantie Naam : Wat is de bedoeling? Opdracht: Spoorzoekers Van wie is die vingerafdruk? Er is een misdaad gepleegd! Een dief heeft de computer

Nadere informatie

De toekomst is dichterbij dan je denkt

De toekomst is dichterbij dan je denkt Duurzaamheid begint bij jezelf Wij stellen ambitieuze doelen voor een duurzame toekomst. Wij streven ernaar om een zo duurzaam mogelijk assortiment aan te kunnen bieden. Wij geloven in een productieketen

Nadere informatie