Selectieve luierinzameling voor recyclage: het standpunt van de OVAM

Transcriptie

1 Selectieve luierinzameling voor recyclage: het standpunt van de OVAM

2 Documentbeschrijving 1. Titel publicatie Selectieve luierinzameling voor recyclage: het standpunt van de OVAM 2. Uitgever 3. Aantal blz. Openbare Afvalstoffenmaatschappij voor het Vlaamse Gewest Publicatienummer 5. Aantal tabellen en figuren D/2005/5024/70 VU: Herman Gobel 5 tabellen 6. Publicatiereeks 7. Datum publicatie 17 november Trefwoorden Selectieve inzameling luiers recyclage containerpark standpunt aanbevelingen 9. Samenvatting Dit rapport geeft het standpunt van de OVAM over de wenselijkheid en haalbaarheid van de selectieve inzameling van luierafval door en voor de gemeenten van het Vlaamse Gewest. In dit rapport heeft de OVAM ook enkele aanbevelingen opgenomen voor de praktische organisatie van de inzameling en de bepaling van de contantbelasting door de gemeenten die deze selectieve inzameling wensen te organiseren. Samengevat is de inzameling van luierafval containerpark praktisch en financieel haalbaar. 10. Begeleidingsgroep 11. Contactperso(o)n(en) Philippe Van de Velde, Danny Wille 12. Andere titels over dit onderwerp Gegevens uit dit document mag u overnemen mits duidelijke bronvermelding. De meeste OVAM-publicaties kan u raadplegen op de OVAM-website :

3 Selectieve luierinzameling voor recyclage: het standpunt van de OVAM Samenvatting Dit rapport geeft het standpunt van de OVAM over de wenselijkheid en haalbaarheid van de selectieve inzameling van luierafval door en voor de gemeenten van het Vlaamse Gewest. In dit rapport heeft de OVAM enkele aanbevelingen opgenomen voor de praktische organisatie van de inzameling en de bepaling van de contantbelasting door de gemeenten die deze selectieve inzameling wensen te organiseren. Samengevat is de inzameling van luierafval op het containerpark praktisch haalbaar. De OVAM heeft in samenwerking met de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) en met de Federatie van Milieubedrijven (FEBEM) de voorbije maanden een proefproject uitgevoerd om de ecologische, praktische en economische haalbaarheid van een selectieve luierinzameling in de gemeenten op te volgen. Uit het proefproject blijkt dat voor de selectieve inzameling en de recyclage van luiers verschillende argumenten voor of tegen bestaan. Voordat een gemeentebestuur of een intergemeentelijke vereniging met deze inzameling start, is het dan ook belangrijk om de verschillende aspecten van deze selectieve inzameling in overweging te nemen. Een nieuwe selectieve inzameling starten is geen modegril. Het is bijzonder moeilijk om een selectieve inzameling die is ingeburgerd geraakt opnieuw af te bouwen. Over de milieuwinst van de recyclage van luiers blijven onduidelijkheden bestaan. Bovendien hangt aan de selectieve luierinzameling een prijskaartje vast. Over de ecologische aspecten zijn nog onvoldoende gegevens beschikbaar om een definitieve uitspraak te doen. Dit aspect van de selectieve luierinzameling zal onderzocht worden met een model dat de impact van inzameling en verwerking van alle selectieve afvalstromen bepaalt. Gemeentebesturen die de selectieve inzameling van luiers overwegen, is het aan te raden om hier rekening mee te houden. Een afvalluierzak van 30 liter overbrengen vanop het containerpark en laten verwerken kost eind 2005 tussen 0,75 en 0,85 euro. De bijkomende operationele kosten schatten we op 0,17 euro per luierzak. Dit geeft een totale kostprijs voor de inzameling, het overbrengen en het verwerken van selectief ingezamelde luiers van 0,90 tot 1 euro per 30 liter. Het inzamelen huis-aan-huis en verwerken van een 30 liter zak met luierafval kost ongeveer 2,12 euro. De resultaten van het proefproject selectieve luierinzameling op de gemeentelijke containerparken leiden ons tot volgende voorlopige besluiten: - De selectieve inzameling van luierafval en gebruikt incontinentiemateriaal is praktisch, financieel en economisch haalbaar mits het instellen van een voldoende hoge contantbelasting; - Over de milieuwinst is onvoldoende zekerheid om hierover nu al uitspraken te kunnen doen; - De gemeenten of intergemeentelijke verenigingen kunnen vanaf 1 januari 2006 vrij beslissen om de selectieve luierinzameling te organiseren; van een veralgemeende verplichting is echter geen sprake; 1

4 - De selectieve luierinzameling speelt in op een vraag voor bijkomende dienstverlening van gezinnen met jongen kinderen, onthaalouders met luiers en van ouderen of zieken die incontinentiematerialen gebruiken; - Zowel een brengmethode via het containerpark, of huis-aan-huis zijn praktisch mogelijk; - De inzameling gebeurt om de kosten te beheersen best op het gemeentelijk containerpark. Een huis-aan-huis inzameling van afvalluiers is opvallend duurder; - De burger kan niet verplicht worden om afvalluiers selectief aan te bieden. De keuzevrijheid dient gewaarborgd te blijven ook door bepaalde ondersteunende en sociale maatregelen; - Voor de inzameling moeten de speciale luierafvalzakken gebruikt worden die de verwerker verplicht. De gemeente moet enkel deze aanbieden aan de inwoners; - De geuroverlast en milieuhinder van de aparte inzameling op het containerpark zijn beperkt en met kleine ingrepen op te lossen. Het vermijden van luierafval blijft de belangrijkste doelstelling van het afvalbeleid. De afvalpreventie door het stimuleren van herbruikbare luiers mag niet worden vergeten. De resultaten van het proefproject selectieve luierinzameling leiden ons tot volgende aanbevelingen: - De inzameling en het overbrengen van de ingezamelde luiers op het containerpark gebeuren het best in 1100 liter containers die wekelijks worden geledigd; - Kleine zakken met een inhoud van 30 liter zijn optimaal: handig, niet te zwaar, geraken opgevuld in een enkele week; - Om kostendekkend te werken dient voor de inzameling op het containerpark en de verwerking 0,75 euro per 30 liter als contantbelasting te worden gesteld; - De communicatie kan gericht worden gevoerd naar de gezinnen met jonge kinderen. Voor het bereiken van ouderen die incontinentiemateriaal gebruiken, is het best de diensten van het OCMW of de thuisverzorging in te schakelen om de aparte inzameling bekend te maken; - De keuze blijft altijd bij de gemeentebesturen. Zeker naar de gezinnen met jonge kinderen toe is het belangrijk om naast de wegwerpluiers de herbruikbare luiers aan te duiden als een alternatief. - Hoewel met een kleinere contantbelasting de gezinnen een financieel voordeel halen uit de selectieve luierinzameling, ligt de nadruk in de communicatie best bij de bijkomende dienstverlening voor gezinnen met kinderen en ouderen. Over de eventuele milieuwinst kan men nog geen definitieve uitspraken doen. - Zeker bij een groot verschil tussen de contantbelasting voor een huisvuilzak en een luierafvalzak moet gewaakt worden over de kwaliteit van het aangeboden luierafval. 2

5 Selectieve luierinzameling voor recyclage: het standpunt van de OVAM Dit rapport geeft het standpunt van de OVAM over de wenselijkheid en haalbaarheid van de selectieve inzameling van luierafval door en voor de gemeenten van het Vlaamse Gewest. In dit rapport heeft de OVAM ook enkele aanbevelingen opgenomen voor de praktische organisatie van de inzameling en de bepaling van de contantbelasting door de gemeenten die deze selectieve inzameling wensen te organiseren. Samengevat is de inzameling van luierafval op het containerpark praktisch en financieel haalbaar. 1.1 Luiergebruik geeft luierafval Hergebruiken of wegwerpen? Wegwerpluiers en incontinentiemateriaal zorgen voor afval. De productie en de verwijdering ervan drukken op het milieu. Gezinnen met jonge kinderen, ouderen en zieken hebben een berg afvalluiers en gebruikt incontinentiemateriaal. Uit sorteeranalyses van de OVAM blijkt dat ruim 7% van de totale hoeveelheid huisvuil van de gezinnen bestaat uit luierafval. Dit betekent dat per jaar en per inwoner ongeveer 7,5 kilogram luierafval kan worden ingezameld. Een Nederlandse studie toont dat bij een gezin met twee jonge kinderen bijna een kwart van het huisvuil uit afvalluiers bestaat. In rust- en verzorgingstehuizen weegt het incontinentiemateriaal voor bijna de helft door op het ongesorteerde bedrijfsafval. Huisvuil of ongesorteerd bedrijfsafval zijn dure fracties. Voor een gezin of voor ouderen kan luierafval de afvalfactuur een stuk de hoogte in jagen Luiers en ladders Het Vlaamse afvalbeleid volgt ook voor het luierafval de Ladder van Lansink. Het vermijden van luierafval door afvalpreventie staat op het hoogste streefniveau. Het afval dat we vermijden, moeten we niet kwijt. Daarom ondersteunt de OVAM de lokale besturen om het gebruik van herbruikbare luiers aan te moedigen in gezinnen met jonge kinderen. Hiervoor zijn financiële tegemoetkomingen voorzien in het besluit van de Vlaamse regering van 23 januari 2004 betreffende de subsidiëring van bepaalde werken, leveringen en diensten die in het Vlaamse Gewest door of op initiatief van lagere besturen of ermee gelijkgestelde rechtspersonen worden uitgevoerd. Daarbij kunnen we niet om de vaststelling heen dat veel gezinnen verkiezen om wegwerpluiers te gebruiken. In onze moderne, snelle samenleving kan niet iedereen met de herbruikbare luiers aan de slag. Voor de ouderen en zieken, thuis of in een verzorgingsinstelling, zijn de herbruikbare alternatieven te duur of onvoldoende praktisch. Tot op heden was enkel het verbranden of het storten van de gebruikte wegwerpluiers een technisch haalbare oplossing voor de verwijdering van dit afval. Sinds kort kunnen ingezamelde luiers uit het Vlaamse gewest gerecycleerd worden met het Knowaste-proces. In de afvalhiërarchie heeft het terugwinnen van grondstoffen via recyclage voorrang op eindverwerking via verbranding met of zonder energierecuperatie. De keuze voor een selectieve luierinzameling lijkt dan snel gemaakt. Toch blijven er nog vragen over de haalbaarheid en de meerwaarde van het recycleren van luierafval. De milieuwinst van de gescheiden inzameling en de recyclage van luiers tegenover de klassieke verwerking samen met het huisvuil, is niet altijd even duidelijk. 1

6 Bovendien was onduidelijk of de inzameling van deze fractie praktisch haalbaar zou zijn en of mensen zouden bereid zijn mee te werken. Daarnaast verplicht het Uitvoeringsplan Huishoudelijke Afvalstoffen om nieuwe selectieve inzamelingen te onderzoeken op hun milieuwinst 1. Redenen genoeg om een proefproject op te zetten waarbij een antwoord gezocht werd op bovenvernoemde vragen. De inzameling en verwerking van luiers als deel van een GFT-plus afvalfractie zoals gebeurd in de gemeenten van het werkingsgebied van de intergemeentelijke vereniging IGEAN zijn niet opgenomen in deze studie. Zij vormen het onderwerp van een aparte evaluatie, zonder verband met dit onderzoek Luierafval, wat doen we ermee? Sinds een jaar halen twee privé-bedrijven (Van Gansewinkel en SITA) selectief ingezamelde luiers en incontinentiemateriaal op en brengen dit over naar de fabriek van Knowaste in Nederland. Deze diensten werden eerst aangeboden aan rust- en verzorgingsinstellingen. De selectieve inzameling in deze sector werd door de OVAM actief aangemoedigd als deel van het GISTI-project (gescheiden inzameling van bedrijfsafvalstoffen stimuleren). Nadien werden lokale besturen benaderd met het aanbod een dergelijke inzameling op de gemeentelijke containerparken of huis-aan-huis te organiseren Het recyclageproces van de afvalluiers Knowaste recycleert luier- en incontinentieafval in haar fabriek in Arnhem. De fabriek heeft een capaciteit van ton afval per jaar en verwerkt op dit moment afval uit zowel Nederland, Duitsland en België. De wegwerpluiers en het incontinentiemateriaal kunnen alleen gerecycleerd worden wanneer ze apart zijn ingezameld. Het is technisch niet mogelijk voor Knowaste om een voldoende zuiver fractie luierafval uit het huisvuil of ongesorteerd bedrijfsafval na te sorteren. Om een goede recyclage te verzekeren, mag het te verwerken materiaal niet ouder zijn dan drie weken (Knowaste, pers. comm.). Een wekelijkse ophaling van het ingezamelde materiaal is dan ook aan te raden. Het luier- en incontinentieafval wordt ingezameld in witte plastiek zakken van recycleerbaar LDPE plastic. In de fabriek worden de zakken met luierafval door een verkleiner geopend en verscheurd. Het verkleinde materiaal valt in een kuip die gevuld is met water. Stevige roerwerken houden het water in beweging. Door de beweging van het water komt de pulp vrij van het plastic. Daarbij komt het Super Absorberend Polymeer (SAP) vrij. Door een zout toe te voegen krijgt het SAP een korrelige structuur. Het kan bezinken en van de papierpulp worden gescheiden. In de kuip komt plastic boven drijven. Het plastic gaat door twee wastrommels. Vervolgens wordt het water uit het plastic geperst en wordt het plastic na drogen tot balen verwerkt. Het plastic dat wordt teruggewonnen bestaat voor ongeveer 60 % uit LDPE en 40 % PP (PolyPropyleen). Dit plastic wordt gebruikt in dikwandige plastic toepassingen zoals bouwmaterialen of meubilair uit kunststof en in plastic folie. 1 OVAM, Uitvoeringsplan Huishoudelijke Afvalstoffen Mechelen, 2002, 121 (actie 53) 2

7 De pulp en SAP s worden uit de kuip gepompt en gezeefd. Daarna wordt in cyclonen het SAP verwijderd. In dit proces wordt het polymeer gedeactiveerd. Dit is nodig om pulp te kunnen terugwinnen. Het vrije water wordt uit de pulp geperst en de pulp wordt tot balen verwerkt. De papierpulp die wordt teruggewonnen is vergelijkbaar met een ongebruikte pulp van hoge kwaliteit, niet met chloor gebleekt. De pulp kan worden toegepast in de productie van hoogwaardige papiersoorten Kwaliteit en afzet van het gerecycleerde papier en plastiek Het onderzoek van TNO 2 Papier en Karton, geciteerd in een OVAM studie 3 over de productie, inzameling en verwerking van incontinentieafval, besluit dat de schimmel- en bacteriënkiemen die in de papierpulp werden aangetroffen geen direct gevaar inhielden voor de menselijke gezondheid. Deze houtpulp mag niet gebruikt worden voor de verpakking van voeding of etenswaren. De microbiologische kwaliteit van de houtpulp is voldoende voor andere toepassingen. Een studie 4 van onderzoeks- en adviesbureau CE uit Nederland oordeelt echter dat de microbiologische kwaliteit van de papierpulp allesbehalve goed is. Deze studie stelt dat er te weinig garanties zijn dat het Knowaste-proces alle ziektekiemen doodt. Daardoor zou de afzet van deze pulp problematisch zijn. Voor de teruggewonnen kunststoffractie gelden dergelijke bedenkingen. Deze studie werd zonder medewerking van Knowaste opgesteld in Knowaste zelf stelt dat door het gebruik van perazijnzuur de pulp voldoende wordt ontsmet. Bovendien worden bij het granuleren van het teruggewonnen plastic in de nieuwe productielijn temperaturen bereikt die alle kiemen vernietigen. Volgens Knowaste, levert iedere 100 ton incontinentieafval die wordt gerecycleerd, ongeveer 25 ton papierpulp en 13 ton kunststoffen op. Verder wordt 53 m³ water gezuiverd. Maar volgens de OVAM-studie uit 2003 kan de huidige stroom luier- en incontinentiemateriaal maximaal 9 ton papierpulp en 13 ton kunststoffen opleveren 5 (zonder rekening te houden met procesverliezen). Uit cijfers van Knowaste blijkt dat de overblijvende afvalstroom nog 3 ton houtpulp, 4 ton urineen fecaliënresten en 2 ton Super Absorberend Polymeer bevat. Dit slib wordt door vergisting aangewend voor de productie van biogas door Orgaworld in Uden, Nederland. Er bestaan dus meerdere onduidelijkheden over de hoeveelheden papier en plastiek die werkelijk kunnen gerecycleerd worden. 2 TNO: Nederlandse organisatie voor toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek. 3 OVAM, Onderzoek naar de productie, selectieve inzameling en verwerking van incontinentiemateriaal in het Vlaamse Gewest, Mechelen, CE, Verkenning verwerkingsroutes van luier- en incontinentieafval, Delft, onuitgegeven 5 OVAM, Onderzoek naar incontinentieafval, 84. 3

8 De recyclage van wegwerpluiers en incontinentiemateriaal levert volgens de berekeningen van Knowaste een besparing per ton op van 200 kilogram papier, ongeveer 8000 liter water en het equivalent van 200 liter diesel. Deze gegevens komen uit de studie van Fraunhofer uit Duitsland van het Knowaste proces 6. Bovenvermelde studie van CE stelt echter dat de milieuwinst van het Knowasterecyclageproces te verwaarlozen is. Hoofdreden is het feit dat er voor het proces veel energie nodig is. De uitstoot van CO2 die dit energieverbruik teweegbrengt, doet de mogelijke milieuwinst van de recyclage haast teniet. De OVAM ontwikkelt in 2006 een toetsingskader dat de milieuwinst van de selectief ingezamelde afvalstromen moet berekenen. Tijdens deze studie zal ook de milieuwinst van de recyclage van luiers worden onderzocht. Om dit onderzoek voor het luierafval met succes af te ronden, zullen bijkomende en nauwkeurige gegevens van het bedrijf Knowaste noodzakelijk zijn. Tot de resultaten bekend zijn, blijft de milieuwinst van het Knowasteproces en dus van de gescheiden inzameling van luiers onduidelijk. 1.2 Het proefproject selectieve inzameling van luiers Vanuit het GISTI-project werd de selectieve inzameling op het terrein onderzocht. Uit sorteeranalyses van het ongesorteerde bedrijfsafval van rust- en verzorgingsinstellingen bleek dat ruim 40% van dit afval bestond uit incontinentiemateriaal. Enkele instellingen startten in 2003 met een aparte inzameling als proefproject. Daaruit kon men besluiten dat de inzameling praktisch gezien amper een probleem vormt. Steeds meer instellingen sorteren gebruikt incontinentiemateriaal en onderleggers in aparte containers. Elke week worden die door de overbrengers geledigd en overgebracht naar Knowaste. De OVAM was niet bij voorbaat gewonnen voor de start van een nieuwe selectieve inzameling bij de burgers. Zoals voorheen bij het dierlijk afval wou de OVAM eerst de haalbaarheid en wenselijkheid van een aparte inzameling onderzoeken. De OVAM heeft in samenwerking met de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) en met de Federatie van Milieubedrijven (FEBEM) de voorbije maanden een proefproject uitgevoerd om de ecologische, praktische en economische haalbaarheid van een selectieve luierinzameling in de gemeenten op te volgen. Op 1 mei 2005 startten 11 gemeenten (Aarschot, Bree, De Panne, De Pinte, Dendermonde, Knokke, Meeuwen-Gruitrode, Torhout, Turnhout, Veurne en Zwalm) met de aparte inzameling van luierafval op hun containerpark. In de studie werden ook de gegevens van drie IVAREM-gemeenten (Berlaar, Bonheiden en Duffel) opgenomen.op het containerpark konden gezinnen met jonge kinderen, ouderen, maar ook onthaalouders, terecht met een speciale zak voor de inzameling van gebruikte luiers of incontinentiemateriaal. De meeste gemeenten hadden tijdens de eerste weken slechts een enkele container van 1100 liter ter beschikking. Op sommige plaatsen werd deze container heel snel gevuld, zodat er in veel proefgemeenten ondertussen twee of drie luiercontainers staan. 6 Fraunhöfer-Institut für Materialfluss und Logistik IML, Ökologische Bilanz der Entsorgung von Inkontinenz-System-Abfall aus öffentlichen Einrichtungen. Düsseldorf,

9 In enkele gemeenten van het werkingsgebied van de intergemeentelijke vereniging ILvA (Land van Aalst) en in Knokke-Heist kunnen de gezinnen een abonnement nemen op een wekelijkse huis-aan-huis inzameling van het luierafval. Daar is de respons vooral bij de gezinnen groot. In alle gemeenten gebruikt meer dan de helft van de gezinnen met kinderen jonger dan 2,5 jaar deze service. In de ILvAgemeenten, die reeds in 2004 startten, blijft de ingezamelde hoeveelheid luiers stijgen. De meeste andere gemeenten boden de inwoners de mogelijkheid om de luiers in speciale zakken apart aan te bieden op het containerpark. Kinderdagverblijven en rusthuizen werden aangemoedigd om zelf met de privé-bedrijven verbintenissen af te sluiten voor de inzameling van hun luierafval. Onthaalouders met slechts enkele jonge kinderen onder hun hoede mochten wel met de luierzak naar het containerpark komen, of die elke week op de stoep plaatsen. In één van de deelnemende gemeenten Aarschot bleef het proefproject beperkt tot de onthaalmoeders. 1.3 Analyse van de gegevens De gemeenten hielden op weekbasis het aantal containers bij die werden geledigd. Waar mogelijk werd de perswagen gewogen na de lediging van de containers. Zo kregen we inzicht in het gemiddeld gewicht van een volle container. Bij nauwkeurige registratie konden we het gemiddeld gewicht van een afvalluierzak preciezer bepalen. De gemeenten hielden ook een kleine enquête onder de gebruikers van de selectieve luierinzameling. Zo kennen we nu het profiel van de burgers die willen deelnemen aan deze selectieve inzameling. Dit helpt ons om een schatting te maken van het potentieel, maar ook van de kosten van de selectieve luierinzameling voor een gemeente Aantal ledigingen en grootte van de recipiënten De hoeveelheid luierafval die wekelijks op een containerpark wordt aangeboden, kan sterk verschillen. Dat bewijzen cijfers over de vulgraad die door medewerkers op drie containerparken van IVAREM (regio Mechelen) werden bijgehouden. De vulgraad van de containers is niet constant en vertoont pieken. Dit maakt het inschatten van de nodige containers eerder moeilijk. Wanneer er te weinig containers staan opgesteld moeten misschien luierzakken geweigerd worden of komen afvalluierzakken naast de container terecht. Wanneer er te veel containers staan, dan veroorzaken die nodeloze kosten. Toch is het niet aan te raden om de capaciteit te beperken. Toch is er maar een beperkt stijgende trend bij de inzameling. Voor de gemeente Berlaar bijvoorbeeld, betekent dit dat het aantal luiers op twaalf weken tijd minimum twee en maximum drie containers vult. Dit was reeds zo in de eerste weken en wijzigde niet meer. Gemeente/Week Berlaar 2, Bonheiden Duffel Tabel 1: Aantal geledigde 1100 liter containers op weekbasis 5

10 Voor de inzameling beveelt de OVAM rolcontainers aan, met een maximale inhoud van 1100 liter. Uit de tellingen blijkt dat er gemiddeld 35 tot 40 zakken in één container gaan. De containers zijn flexibel inzetbaar en kunnen gemakkelijk tot op de meest geschikte plaats op het containerpark worden gereden. Het plaatsen van zeer grote containers is niet bevorderlijk voor een goede recyclage van het luierafval. Voor grote containers (met een inhoud groter dan 2,5 m³) wordt vaak gewerkt op afroep. Dit betekent dat het luierafval daarom soms maar elke twee of meer weken wordt opgehaald. Dit is niet alleen nadelig voor het recyclageproces. Op de duur kan ook ernstige geuroverlast ontstaan op het containerpark. De huurprijs van deze relatief kleine containers is normaal gezien lager dan die voor grotere containers. Het is aan te raden om niet te kiezen voor een vast abonnementstarief dat een aantal lediging per eenheid per maand vastlegt. Met de ophalers van het luierafval kunnen afspraken worden gemaakt om te betalen voor elke effectieve lediging en verwerking. Het is misschien ook interessanter om de kostprijs voor huur en plaatsing van de container los te koppelen van de verbintenis tot lediging. Een gemeente of een intergemeentelijke vereniging die zelf over recipiënten beschikt, kan deze dan zelf inzetten. Dan is een contract voor het overbrengen en verwerken van het luierafval voldoende Resultaten van de wegingen Uit de analyse van de wegingen van de geledigde containers blijkt een groot verschil tussen het luierafval van rust- en verzorgingstehuizen en de fractie die werd ingezameld op de gemeentelijke containerparken. Bij de rusthuizen wordt het incontinentiemateriaal reeds een geruime tijd apart ingezameld. Volgens de overbrengers weegt een 1100 liter container bij de wekelijkse lediging ongeveer 190 kilogram. Dit betekent een vulgewicht van 172 kg/m³. Wegingen van geledigde containers op de containerparken van de intergemeentelijke vereniging IVAREM en van de stad Veurne leveren opmerkelijk hogere waarden. Een volle 1100 liter container bevat volgens onze berekeningen bijna 265 kilogram luierafval. Dit betekent bijna 240 kg/m³, dus ruim 60 kilogram of een kwart meer dan in de containers van de rust- en verzorgingsinstellingen. Dit is een nieuw gegeven voor zowel de overheid, als voor de privé-overbrengers. Voor dit opvallend verschil ligt de verklaring in het verschil in samenstelling van het aangeboden luierafval. Incontinentiemateriaal wordt in de rusthuizen op dagelijkse basis ingezameld en is volumineuzer. Wellicht bestaat dit materiaal niet alleen uit luiers, maar ook uit onderleggers. De luiers van baby s zijn compact en worden meestal opgerold en samengeperst voor ze in de aparte luierzak verdwijnen. Dit verhoogt de pakkingdichtheid en daarom het gewicht per geledigde container. De wekelijkse wegingen van de opgehaalde containers in Veurne toonden eveneens grote schommelingen bij de hoeveelheid aangeboden luierafval. Opnieuw blijkt dat het bepalen van het meest geschikte aantal containers niet eenvoudig is. Het gebruik van grote containers tegen een vaste prijs per lediging of vaste maandelijkse huur kan daarom nadelig zijn voor de gemeenten. 6

11 Onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal ledigingen en hun gewicht gedurende drie maanden. totaal gewicht (in kg) Aantal containers Gewicht per container (in kg) Juni 100 0,3 333 Juni Juni 360 1,2 300 Juni Juli Juli Juli Juli Augustus Augustus Augustus Augustus ,5 250,3 Gemiddeld gewicht 264 Tabel 2: Overzicht weging van wekelijkse lediging van 1100 liter containers van het containerpark Veurne De vaststelling uit het proefproject dat de luiercontainers op de containerparken zwaarder wegen heeft een invloed op de prijszetting in de toekomst. De OVAM meent dat op basis van de huidige gegevens de aparte inzameling van luiers voor recyclage zeker niet goedkoper wordt. De prijzen die nu door de overbrengers worden aangeboden zullen in de nabije toekomst niet verder dalen. En een stijging van de prijs voor de inzameling en verwerking van de luiers is mogelijk. Gemeentebesturen die erover denken om met deze nieuwe inzameling te starten, moeten dit element dus zeker meenemen in hun overweging. Voor wie al beslist heeft om luiers apart in te zamelen, is het belangrijk om met het prijzenaspect rekening te houden bij het bepalen van de kostprijs van de luierafvalzak Hoeveel procent van het beschikbare luierafval werd ingezameld? Op basis van de weging van de overgebrachte containers met het ingezamelde luierafval kan een schatting worden gemaakt van de totale hoeveelheid luierafval die in een jaar kan worden ingezameld op een gemeentelijk containerpark. Deze berekeningen werden uitgevoerd door IVAREM voor de drie gemeenten uit haar werkingsgebied die aan het proefproject hebben deelgenomen. De resultaten zijn opgenomen in de onderstaande tabel. 7

12 Raming totaal op jaarbasis (in kg) Kg/inwoner Berlaar ,01 Bonheiden ,00 Duffel ,74 Tabel 3: Overzicht van de geraamde hoeveelheden ingezameld luierafval in de IVAREM gemeenten die deelnemen aan het proefproject Volgens extrapolatie zouden de gezinnen en de ouderen bij de drie IVAREMgemeenten op een jaar gemiddeld 2,55 kg luierafval per inwoner selectief kunnen inzamelen op de gemeentelijke containerparken. Volgens de cijfers van de OVAM bestaat ongeveer 7% van het huisvuil uit luierafval (zie eerder). In Berlaar, Bonheiden en Duffel werd in 2004 ongeveer 120 kilogram huisvuil per inwoner ingezameld (cijfers OVAM 2004). Potentieel kan men dus 7,5 kilogram luiers per inwoner inzamelen. Op basis van de gegevens na drie maanden proefproject hebben de diftargemeenten Berlaar, Bonheiden en Duffel dus meer dan een derde (33%) van de beschikbare luierberg op jaarbasis in hun gemeenten ingezameld Wie maakt gebruikt van de selectieve luierinzameling? Op de containerparken van Meeuwen-Gruitrode, Veurne en Torhout werden het aantal bezoekers met luierafval geregistreerd. Zij werden ingedeeld in drie groepen: gezinnen met jonge kinderen, ouderen en onthaalgezinnen. Uit de metingen blijkt dat de overgrote meerderheid van de bezoekers met luierafval ouders met jonge kinderen waren. Deze tabel geeft de indeling volgens de drie doelgroepen van de bezoekers met luierafval van het containerpark. Meeuwen Torhout Veurne Gezinnen met jonge kinderen: 63% 75% 75% Ouderen: 17% 15% 15% Onthaalouders: 20% 10% 10% Tabel 4: Overzicht deelname selectieve luierinzameling op containerpark Voor zover bekend, maken in geen enkele gemeente thuisverplegenden gebruik van het containerpark voor luierafval. Het lijkt ook niet handig, noch hygiënisch dat zij gebruikt incontinentiemateriaal van hun patiënten zouden meenemen. Zij kunnen wel hun klanten inlichtingen verstrekken over de selectieve luierinzameling. Ook artsen, bejaardenhelpsters kunnen een luierinzameling bekend maken bij ouderen en zieken die incontinentiemateriaal thuis gebruiken Wat vinden de gebruikers ervan? Uit gesprekken met de parkwachters bleek een groot enthousiasme bij de ouders met jonge kinderen, maar ook bij de ouderen. Voor de mensen die het proefproject bereikt, lijkt deze nieuwe selectieve inzameling te voldoen aan een werkelijke behoefte. Het gaat natuurlijk over mensen die al gewonnen zijn voor de luierinzameling. Inschattingen bij de deelnemende gemeenten uit de IVAREMregio, geven aan dat het project ongeveer één derde van de doelgroep heeft bereikt. 8

13 De stad Veurne en de stad Torhout vroegen gedurende twee maanden alle bezoekers met luierafval om een formuliertje met vragen in te vullen. Bijna 2 op 3 van de bezoekers deed dat ook. 75% is lovend over deze nieuwe dienstverlening. Sommige burgers vinden dat de luiers gratis huis-aan-huis dienen ingezameld te worden. Toch vinden de meeste burgers de gevraagde contantbelasting (0,25 euro per 30 liter zak) aanvaardbaar. De bereidheid om de gestelde contantbelasting te betalen is niet verschillend in de drie IVAREM gemeenten waar de prijs voor een luierzak met dezelfde inhoud drie maal hoger ligt (0,75 euro). Vooral de gezinnen met jonge kinderen waarderen de luierinzameling op het containerpark omdat ze op die manier sneller van hun poepluiers afgeraken. Dit is vooral zo in gemeenten met een tweewekelijkse inzameling van het huisvuil. In de ILvA-regio worden de zakken aan huis opgehaald. Met dit initiatief bereikt men meer dan de helft van de gezinnen met kinderen jonger dan 2,5 jaar. Bij ouderen lijkt de respons niet zo hoog, maar precieze cijfers ontbreken om het aandeel van de potentiële gebruikers te bepalen. In Knokke-Heist kregen de inwoners de keuze tussen het containerpark en de huis-aan-huis inzameling. Beide mogelijkheden werden aangeboden voor dezelfde prijs (60 eurocent per zak). De resultaten van de inzameling daar tonen aan dat burgers, indien de keuze wordt aangeboden voor dezelfde prijs, een huis-aan-huis inzameling verkiezen. Mensen geven duidelijk voorrang aan comfort als ze de vrije keuze krijgen. Het organiseren van een huis-aan-huis inzameling van luierafval is echter veel duurder dan de inzameling met een brengmethode naar het containerpark. De gemiddelde kost per zak ligt volgens de berekeningen van Horizon.net (concessiehouder voor het inzamelen en overbrengen van huishoudelijk afval in Knokke-Heist) dubbel zo hoog bij een huis-aan-huis inzameling van luierafval als bij de inzameling op het containerpark. Over de tevredenheid van de gezinnen waar het luierafval huis-aanhuis wordt ingezameld werd geen onderzoek gehouden. Uit de gegevens van de IlvA-regio blijkt dat slechts een zeer klein deel van de gebruikers afhaakt. Vaak gaat het om ouderen die verhuizen naar een verzorgingsinstelling. Tijdens de korte duur van het project kon het effect op het aanwenden van herbruikbare luiers of een invloed op het gebruik van wegwerpluiers niet worden gemeten. Dit is zeker een aandachtspunt voor de beleidsmakers Twee verschillende recipiënten De afvalverwerker en de overbrengers bieden luierafvalzakken met twee verschillende inhouden aan: een kleine van 30 liter en een grote van 60 liter. Het groter formaat biedt een marginaal kostvoordeel voor de burger en voor de gemeente bij de aankoop van de zakken. Die prijsvergelijking is weinig relevant omdat de aangeboden hoeveelheden vrij beperkt zijn. De OVAM meent dat voor de huishoudelijke afvalstoffen de kleine luierzak van 30 liter het best geschikt is. Proeven in Nederland door Knowaste tonen aan dat een jong kind gemiddeld een volle 30 liter zak luiers gebruikt tijdens een week. Gemiddeld weegt een 30 liter zak met luierafval 7,5 kilogram. Wanneer de luiers opgerold werden, dan kan het gewicht oplopen tot 10 kilogram. De 60 liter zak weegt dus gemakkelijk meer dan 15 kilogram en kan daardoor gaan scheuren. Bovendien is een volle grote zak vrij zwaar. Dit maakt het tillen om in de containerbakken te gooien vaak lastig. In de rusthuizen, de kinderdagverblijven of bij onthaalouders, waar een veel groter aandeel van het huisvuil uit luiers bestaat, kan de 60 liter zak wel zijn nut bewijzen. 9

14 1.3.7 Kostprijs van de inzameling en verwerking Huis-aan-huis Het inzamelen huis-aan-huis en verwerken van een 30 liter zak met luierafval kost volgens de berekeningen van de concessiehouder Horizon.net in Knokke-Heist gemiddeld ongeveer 2,12 euro. Deze prijs omvat kosten voor de inzameling aan huis (1,10 euro per zak) en 1,02 euro voor het overbrengen en de verwerking van het luierafval. Bij een huis-aan-huis inzameling bepaalt vooral de dichtheid van de inzamelpunten de logistieke kosten. Volgens de intergemeentelijk vereniging ILvA is de huis-aan-huis inzameling en recyclage van luierafval 60 euro per ton duurder dan het verbranden met het huisvuil van deze fractie. Een groter aantal deelnemers aan de inzameling kan de prijs iets doen dalen. Toch zal bij een huisaan-huis inzameling van afvalluiers de kostprijs altijd hoger liggen dan voor de inzameling op het containerpark. Het aantal aanbieders van luierafval blijft altijd beperkt waardoor de dichtheid van inzamelpunten veel lager blijft dan voor de inzameling van huisvuil Op het containerpark Om een afvalluierzak van 30 liter over te brengen vanop het containerpark en te laten verwerken ligt volgens de berekeningen van IVAREM en de OVAM de kostprijs tussen 0,75 en 0,85 euro. Uit de berekeningen leidt de OVAM af dat het overbrengen en verwerken van luierafval ongeveer 130 euro per ton kost. Het overleg met de beide overbrengers (Van Gansewinkel en SITA) bevestigt in grote mate deze inschatting van de omvang van de kosten voor de luierinzameling. Het organiseren van een selectieve inzameling van luierafval op het containerpark brengt bijkomende operationele kosten met zich mee. Naast de ophaal- en verwerkingskosten van de luiers, moeten deze kosten dus mee in beschouwing genomen worden. De studie Kostprijsberekening van het containerpark 7, gemaakt in opdracht van INTERAFVAL, geeft een goed idee van de vaste kosten van een containerpark. Volgens deze studie kost één vierkante meter nuttige oppervlakte op het containerpark jaarlijks 348,9 euro aan exploitatiekosten. Personeelskosten zijn hier inbegrepen. Eén vierkante meter is de plaats die één luiercontainer van 1100-liter ongeveer in neemt. Een container bevat gemiddeld 40 luierzakken met 30 liter inhoud. De exploitatiekost kan dus verdeeld worden over 2080 zakken op jaarbasis, of 0,17 euro per afvalluierzak van 30 liter. Dit brengt de totale kostprijs voor de inzameling, het overbrengen en het verwerken van selectief ingezamelde luiers op 0,90 tot 1 euro per 30 liter zak. Om de kosten te beheersen is het best om met de overbrenger een vaste prijs per lediging van een container van 1100 liter vast te leggen. Hierdoor kan de beheerder vrij soepel inspelen op verandering in de aangeboden hoeveelheid luierafval. Die is erg aan schommelingen onderhevig, zoals blijkt uit de gegevens verzameld tijdens het proefproject

15 1.4 Aandachtspunten en aanbevelingen Weeg alle voor- en nadelen goed af op voorhand Uit het proefproject blijkt dat er bij de selectieve inzameling van luiers voor recyclage verschillende argumenten voor en tegen bestaan. Voordat een gemeentebestuur of een intergemeentelijke vereniging met deze inzameling start, is het dan ook belangrijk om de verschillende aspecten van deze selectieve inzameling in overweging te nemen. Een nieuwe selectieve inzameling starten is geen modegril. Het is bijzonder moeilijk om een selectieve inzameling die is ingeburgerd geraakt opnieuw af te bouwen. Over de milieuwinst van de recyclage van luiers blijven onduidelijkheden bestaan. Bovendien hangt aan de selectieve luierinzameling een prijskaartje vast Administratieve verplichtingen Het invoeren van een nieuwe selectieve inzameling vereist een aanpassing van de milieuvergunning voor het containerpark waar deze zal plaats vinden. Daarvoor volstaat een melding van kleine wijziging niet. De aanpassing die de inzameling van luiers toelaat geldt voor de duurtijd van de lopende milieuvergunning voor het containerpark. De gemeenten die een selectieve inzameling van luiers of incontinentiemateriaal organiseren, dienen hun politiereglement en reglement op de contantbelasting voor de afvalinzameling aan te passen Communicatie De communicatie over de selectieve luierinzameling kan best gericht worden gevoerd. De gemeente beschikt over voldoende informatie zoals het geboorte- of het bevolkingsregister om de ouders van kinderen jonger dan drie jaar te vinden en op de hoogte te brengen van de luierinzameling. Het is wel belangrijk om de doelgroep tegelijkertijd te informeren over de mogelijkheden van de herbruikbare luiers. Het stimuleren van een selectieve inzameling van wegwerpluiers mag het aanmoedigen van herbruikbare luiers niet in de weg staan. De communicatie van de gemeenten moet dus de uitgangspunten van het Vlaamse afvalbeleid (de ladder van Lansink) volgen. Dit betekent dat ook in de communicatie rond de selectieve luierinzameling in de eerste plaats en in voldoende mate aandacht moet gaan naar afvalpreventie en het hergebruik van luiers. Luiers apart inzamelen doen burgers, jong en oud op vrijwillige basis. Het is niet de bedoeling van de OVAM om gemeenten of burgers van het Vlaamse gewest te verplichten om luiers te sorteren aan de bron. Gezinnen en ouderen kunnen zelfstandig beslissen om al dan niet gebruik te maken van deze nieuwe dienstverlening. Bij de communicatie schuift het lokale bestuur best het element dienstverlening naar voren. De aparte inzameling van de luiers vermijdt geurhinder omdat de afvalzak niet moet blijven staan tot het huisvuil opgehaald wordt. Met een volle luierzak kan je meteen naar het containerpark. Hoewel de recyclage van luiers volgens Knowaste een duidelijke milieuwinst betekent, zijn er andere studies die dit ontkennen. De toekomstige OVAM-studie die de eco-efficiëntie van selectieve inzamelingen in kaart moet brengen, zal uitwijzen of het milieu gebaat is bij deze inzameling of niet. In de communicatie naar de burger toe zou het dus niet correct zijn om enkel de mogelijke milieuvoordelen aan te halen. 11

16 1.4.4 Sociaal beleid Alle inwoners van een gemeente moeten in principe maximaal deelnemen aan een optimaal afvalbeleid dat zeker voor de vermijdbare afvalfracties gebaseerd dient te zijn op het principe de vervuiler betaalt. De gemeenten kunnen echter sociale correcties op de contantbelasting voor de inzameling van huishoudelijk afval toepassen. Deze aanpassingen moeten wel helder en duidelijk zijn, zodat alle betrokkenen er in gelijke mate van kunnen gebruik maken. In bepaalde gemeenten genieten jonge gezinnen of ouderen van sociale correcties. Sommige besturen bieden bijvoorbeeld gratis vuilniszakken aan voor de inzameling en verwerking van het huisvuil. Dit gebeurt om de extra kosten voor het toegenomen huisvuil afkomstig van luiers of incontinentiemateriaal op te vangen. Het aanbieden van aparte zakken voor luiers, die iets goedkoper zijn dan de zakken voor huisvuil, kan een alternatief zijn voor de gratis vuilniszakken. Dan gaat de steun van de gemeente naar de inzameling van de fractie die verantwoordelijk is voor de toename van het huisvuil in het gezin. Bij de ouderen is een vergelijkbare benadering mogelijk. Voor deze groep is het misschien minder vanzelfsprekend om naar het containerpark te komen, maar net zoals dat gebeurt voor andere afvalfracties kunnen kennissen of familieleden hier een handje helpen. De selectieve inzameling van luiers is geen verplichting, dus de vrije keuze mag door de aangeboden sociale ondersteuning niet in het gedrang worden gebracht Contantbelasting Het is aan te raden om het prijsverschil (de contantbelasting) tussen een huisvuilzak en een afvalzak voor luiers niet te groot te maken. Bij een groot verschil worden de kansen op misbruik veel groter. Het is immers heel belangrijk voor het recyclageproces dat de kwaliteit van de ingezamelde stroom zuiver is. Dit prijsniveau voorkomt dat de afvalluierzak op grote schaal zou gebruikt worden om de hogere contantbelasting voor huisvuil te ontlopen. De OVAM beveelt daarom aan om de volgende contantbelasting te hanteren voor de selectieve inzameling van luiers. De prijzen zijn uitgedrukt in euro per zak en bouwen verder op de veronderstelling dat gemeentebesturen eveneens de prijzen voor huisvuil hanteren die de OVAM aanraadt in het modelreglement 8. De contantbelasting voor de selectieve inzameling van luiers die de OVAM voorstelt, vergoedt bijna volledig de kosten tegen de financiële voorwaarden zoals die door de overbrengers en de verwerkers in het najaar van 2005 werden aangeboden. Zoals hoger vermeld verwacht de OVAM in de prijszetting van de privé-bedrijven geen neerwaartse beweging in de nabije toekomst. Prijsstijgingen zijn zeker mogelijk. Inhoud Brengen naar Containerpark Huis-aan-huis 30 l 0,75 1,25 Tabel 5: aanbevolen contantbelasting voor een 30 liter afvalluierzak 8 Contantbelasting op de inzameling, het hergebruik, de recyclage, de nuttige toepassing en de verwijdering van huishoudelijke afvalstoffen (en vergelijkbare bedrijfsafvalstoffen) 12

17 Tijdens de proefperiode lag de contantbelasting in de deelnemende gemeenten tussen 0,0 (gratis) en 0.75 euro. Gemiddeld ligt de contantbelasting op 0,25 euro voor een luierzak met 30 liter inhoud. Uit de bovenstaande berekeningen blijkt dat voor de brengmethode de inzameling, het transport en de verwerking ongeveer 0,90 euro tot 1 euro per 30 liter luierzak kost. Een contantbelasting van 0,25 euro per 30 liter zak levert daarom een exploitatietekort van 0,75 euro per ingezamelde luierzak. Per opgestelde luiercontainer van 1100 liter kunnen gemiddeld 35 tot 40 zakken van 30 liter worden ingezameld. Dit betekent bij elke lediging opgestelde container een exploitatieverlies van bijna 30 euro. Op jaarbasis zal een contantbelasting van 0,25 euro voor luierafval in een 30 liter zak af te geven op het containerpark een bijdrage van ongeveer 1500 euro per container uit de gemeentelijke middelen vergen. De huis-aan-huis inzameling is veel duurder. Als we ervan uitgaan dat de huis-aanhuis inzameling per zak 2,10 euro kost, zoals blijkt uit de berekeningen van Horizon.net voor de stad Knokke-Heist, dan zou een contantbelasting van 0,25 euro per 30 liter zak een bijkomende kost voor de gemeente van 1,85 euro per zak veroorzaken. 13

18 1.5 Conclusies volgend uit het proefproject Over de ecologische aspecten zijn nog onvoldoende gegevens beschikbaar om een definitieve uitspraak te doen. Dit aspect van de selectieve luierinzameling zal onderzocht worden met een model dat de impact van inzameling en verwerking van alle selectieve afvalstromen bepaalt. Tot dan kan de OVAM enkel besluiten dat er nog veel vraagtekens zijn bij de ecologische meerwaarde van deze luierinzameling. Gemeentebesturen die de selectieve inzameling van luiers overwegen, is het aan te raden om hier rekening mee te houden. Naast de onduidelijkheden over de milieuwinst, kan de OVAM over de evolutie van de prijzen en voorwaarden voor de gemeenten bij deze inzameling nog geen definitieve vooruitzichten naar voren brengen. De prijzen voor inzameling en verwerking zullen echter niet meer dalen. De resultaten van het proefproject selectieve luierinzameling op de gemeentelijke containerparken leiden tot volgende voorlopige besluiten: - De selectieve inzameling van luierafval en gebruikt incontinentiemateriaal is praktisch, financieel en economisch haalbaar mits het instellen van een voldoende hoge contantbelasting; - Over de milieuwinst is onvoldoende zekerheid om hierover nu al uitspraken te kunnen doen; - De gemeenten of intergemeentelijke verenigingen kunnen vanaf 1 januari 2006 vrij beslissen om de selectieve luierinzameling te organiseren; van een veralgemeende verplichting is echter geen sprake; - De selectieve luierinzameling speelt in op een vraag voor bijkomende dienstverlening aan gezinnen met jonge kinderen, onthaalouders met luierafval en van ouderen of zieken die incontinentiematerialen gebruiken; - Zowel een brengmethode via het containerpark, of huis-aan-huis zijn praktisch mogelijk; - De inzameling gebeurt om de kosten te beheersen best op het gemeentelijk containerpark. Een huis-aan-huis inzameling van afvalluiers is opvallend duurder; - De burger kan niet verplicht worden om afvalluiers selectief aan te bieden. De keuzevrijheid dient gewaarborgd te blijven ook door bepaalde ondersteunende en sociale maatregelen; - Voor de inzameling moeten de speciale luierafvalzakken gebruikt worden die de verwerker (Knowaste) verplicht. De gemeente moet enkel deze aanbieden aan de inwoners; - De geuroverlast en milieuhinder van de aparte inzameling op het containerpark zijn beperkt en met relatief kleine ingrepen op te lossen. Het vermijden van luierafval blijft de belangrijkste doelstelling van het afvalbeleid. De afvalpreventie door het stimuleren van herbruikbare luiers mag niet worden vergeten. 14

19 Het verder onderzoek door de OVAM naar de ecologische en economische aspecten van de selectieve luierinzameling zal gebeuren in overleg met de FEBEM en de VVSG. Bij het verder evalueren van de eco-efficiëntie van de selectieve inzameling en de recyclage van luierafval verwacht de OVAM een actieve en volledige openheid van het bedrijf Knowaste om alle nodige gegevens te verstrekken die nodig zijn in het berekeningsmodel. 1.6 Aanbevelingen voor de luierinzameling De resultaten van het proefproject selectieve luierinzameling leiden ons tot volgende aanbevelingen: - De inzameling en het overbrengen van de ingezamelde luiers op het containerpark gebeuren het best in 1100 liter containers die wekelijks worden geledigd; - Kleine zakken met een inhoud van 30 liter zijn optimaal: handig, niet te zwaar, geraken opgevuld in een enkele week; - Om kostendekkend te werken dient voor de inzameling op het containerpark en de verwerking 0,75 euro per 30 liter als contantbelasting te worden gesteld; - De communicatie kan gericht worden gevoerd naar de gezinnen met jonge kinderen. Voor het bereiken van ouderen die incontinentiemateriaal gebruiken, is het best de diensten van het OCMW of de thuisverzorging in te schakelen om de aparte inzameling bekend te maken; - De keuze blijft altijd bij de gemeentebesturen. Zeker naar de gezinnen met jonge kinderen toe is het belangrijk om naast de wegwerpluiers de herbruikbare luiers aan te duiden als een alternatief. - Hoewel met een kleinere contantbelasting de gezinnen een financieel voordeel halen uit de selectieve luierinzameling, ligt de nadruk in de communicatie best op de bijkomende dienstverlening voor gezinnen met kinderen en ouderen. Over de eventuele milieuwinst kan men nog geen definitieve uitspraken doen. - Zeker bij een groot verschil tussen contantbelasting op de huisvuilzak en de afvalluierzak moet gewaakt worden over de kwaliteit van het aangeboden luierafval. 15