VVSG Raad van Bestuur van 6 mei 2015

Transcriptie

1 Inzameling van verpakkingsafval RVB 2015_32 Overzicht van een aantal recente evoluties Dit document werd goedgekeurd op Het betreft VVSG Raad van Bestuur van 6 mei 2015 een overzicht van heel wat evoluties inzake de inzameling van verpakkingsafval en de problematiek van de verpakkingen in het zwerfvuil Gewenste beslissing van de Raad van Bestuur Indien consensus over de wenselijkheid: uitspraak over de politieke visie van de lokale besturen aangaande de problematiek in zijn geheel Verantwoordelijke stafleden Andere relevante VVSGdocumenten die hiermee verband houden Bijkomende achtergrond Christof Delatter / 29 april /5

2 1 Veel maatschappelijke druk en tegelijk allerlei onderzoek gaande De selectieve inzameling van huishoudelijk verpakkingsafval is een thema dat voor beroering blijft zorgen, zowel bij de burger als bij lokale besturen. Zwerfvuil blijft één van de grote ergernissen bij heel wat mensen. Verpakkingen blijven een belangrijk deel uitmaken van het zwerfvuil. Uit een analyse in de gemeente Mol bleek dat lege drankverpakkingen goed zijn voor 20% van het gewicht en 40% van het volume van het zwerfvuil. De selectieve inzameling van verpakkingsafval die gebeurt in samenwerking met Fost plus kent structurele problemen. Omdat lokale besturen financieel mee opdraaien voor een te veel aan verkeerd afval in de blauwe zak, kunnen ze niet anders dan een streng toezicht te houden bij de inzameling er van. Zakken met te veel verkeerd afval krijgen een rode sticker opgekleefd en blijven staan. In veel gevallen neemt de betrokken burger de zak echter niet terug binnen, en moet de gemeente alsnog langs om het afval op te ruimen. De zakken sowieso meenemen ondanks de inhoud is ook geen oplossing, omdat men zo het verkeerd sorteren aanmoedigt. Gemeenten en intercommunales merken blijvende problemen om de sorteerboodschap voor de blauwe zak uitgelegd te krijgen bij de bevolking. Her en der nemen gemeenten en intercommunales zelf initiatieven om allerlei andere plastics dan diegene die in de blauwe zak mogen selectief in te zamelen. Denk aan de roze zak in het Mechelse, of allerlei aparte recipiënten voor folies op de containerparken. Daarvoor ontvangen gemeenten een forfaitaire vergoeding van Fost plus die de kost voor inzameling en verwerking niet dekt. Er zijn te weinig wettelijke prikkels om de producenten er toe aan te zetten meer recycleerbare verpakkingen op de markt te brengen of te zorgen voor extra selectieve inzameling. Al deze fenomenen hebben de Vlaamse overheid er toe gebracht diverse elementen van de huidige inzameling van verpakkingsafval grondig te laten onderzoeken. 2 Krijgen we wel uitgelegd waar die PMD nu eigenlijk voor staat? Onderzoeksbureau IPSOS voerde een onderzoek uit naar de communiceerbaarheid van de PMD-sorteerboodschap. Het onderzoek omvatte een analyse van alle bestaande communicatiemateriaal, een bevraging van een aantal focusgroepen en een analyse door een aantal experten-specialisten in (overheids)communicatie. Vooral de mening van de focusgroepen is essentieel. Wat blijkt? Mensen sorteren vanuit een zekere gewoonte, eerder dan op basis van kennis over de sorteerboodschap. Iemand die fouten maakt, blijft die meestal maken. Fouten ontstaan ook door het sorteren van nieuwe of eerder ongewone producten die men niet vaak in huis haalt. Het blijkt zeer moeilijk om via communicatie die gewoontes te doorbreken. De respondenten vonden de huidige PMD-sorteerboodschap moeilijk. Velen verstaan onder P plastiek en gaat er van uit dat er daar heel wat uitzonderingen op zijn. Bij 29 april /5

3 twijfel gaan mensen niet op zoek naar extra informatie, maar vertonen velen een foertgedrag. Velen hebben het gevoel juist te sorteren terwijl dat vaak niet het geval is. Maar omdat ze dat denken, lezen ze de communicatie over de sorteerboodschap niet. Als er dan plots een rode sticker op een geweigerde zak verschijnt, zorgt dat voor veel frustratie. De bevolking blijkt het proces na de inzameling (sortering en verwerking) niet te kennen en heeft daar vragen over. Kortom, de huidige sorteerboodschap is moeilijk te begrijpen, en dit leidt tot frustraties en aversie. 3 Waarom laten we niet meer plastiek toe in de blauwe zak? Fost plus kiest voor de huidige sorteerboodschap omdat ze daarmee voldoende plastics inzamelen om de hun wettelijk opgelegde doelstellingen te halen. Daarenboven mikken ze zo op de plastics met de meest interessante opbrengst op de recyclagemarkt, wat Fost plus helpt om de totale inzamelkosten te optimaliseren. De gewesten willen echter meer recyclage, en verplichtten Fost plus in zijn erkenning om tegen 2018 een aantal proefprojecten op te zetten. Daarbij wil men onderzoeken of via de blauwe zak niet nog meer plastics ingezameld en gerecycleerd kunnen worden en of dat te communiceren is naar de bevolking. Voor de uitvoering van deze projecten vond recent een overleg plaats. In totaal zijn 8 voorstellen van proeven ingediend (vier uit Vlaanderen, vier uit Wallonië). De besprekingen hierover vorderen echter uitermate langzaam en er rijzen vragen over de financiering van deze proefprojecten. De discussie neigt momenteel naar twee uit te testen scenario s: - Alle plastic verpakkingen in de blauwe zak; - Alle harde plastic verpakkingen toevoegen aan de blauwe zak. De concrete timing is echter nog niet vastgelegd, en het is twijfelachtig dat een test al zal kunnen gebeuren in Fost plus talmt ook op andere vlakken De meest recente erkenning van Fost plus laat voortaan de inzameling van papier en karton in containers toe, waarbij Fost plus de volledige kosten moet dekken hiervan weliswaar met een plafond voor maximum 10% van de bevolking. De kosten voor aanschaf van de containers blijven daarbij ten laste van de intercommunales. Het systeem om te werken met een specifiek recipiënt voor PMD bij hoogbouw kan in alle gemeenten ingang vinden indien noodzakelijk. Tegen eind 2018 moeten er minstens 600 ondergrondse glasbollen bijkomen in vergelijking met nu. De investeringskosten hiervoor zullen gelijk verdeeld worden tussen Fost plus en de intercommunales, al kunnen deze laatsten hiervoor wel de forfaitaire vergoeding van 0,11 euro/inwoner gebruiken die ze sowieso krijgen van Fost plus voor glasinzameling. Fost plus talmt met de uitvoering van deze elementen uit hun nieuwe erkenning. 29 april /5

4 5 Verpakkingen prominent zichtbaar in het straatbeeld Het onderzoeksbureau KplusV deed in opdracht van de Vlaamse stuurgroep zwerfvuil een onderzoek naar de hoeveelheid opgeruimd zwerfvuil en de kostprijs daarvan. Er blijkt in Vlaanderen gemiddeld jaarlijks 3,9 kg zwerfvuil per inwoner opgeruimd te worden. 2,7 kg daarvan ligt op de grond, 1,2 kg komt uit de vuilnisbakjes. In centrumsteden ligt de hoeveelheid hoger (tot 6,7 kg per inwoner per jaar). In middelgrote gemeenten bedraagt de hoeveelheid 3,6 kg en in kleine en landelijke gemeenten 1,9 kg. De opruim- en verwerkingskosten bedroegen 61,5 miljoen euro in 2013 of 9,60 euro per inwoner (inclusief straatvuilnisbakken). Zonder straatvuilnisbakken bedraagt de kost 7,70 euro per inwoner per jaar. Die kost ligt voor 90% bij de lokale besturen. Ter vergelijking: alle Belgen samen betalen jaarlijks 50 miljoen euro aan Fost plus via het groene punt. Uit een analyse van de gemeente Mol bleek dat 20 gewichtspercent van hun zwerfvuil uit drankverpakkingen bestaat. Deze maken 40% van het volume uit van het zwerfvuil. 6 Retour naar statiegeld? In uitvoering van het Vlaams regeerakkoord loopt momenteel een studie naar de mogelijke impacts van de invoering van statiegeld op drankverpakkingen. Het bedrijf TECHNUM heeft een eerste ontwerp van rapport voorgelegd, waarin ze een inschatting maken van de mogelijke impacts van de invoering van statiegeld. Alle belanghebbenden mochten in april commentaar leveren op de analyse en het rapport. Vooral de distributie, Fost plus en de voedingsindustrie hebben nog heel wat bedenkingen bij de eerste conclusies van de onderzoekers. Maar deze komen op dit ogenblik tot de volgende vaststellingen: Een statiegeldsysteem op drankverpakkingen blijkt heel wat duurder te zijn tot drie maal zelfs dan de huidige methodiek van inzameling via de blauwe PMD-zak. De onderzoekers stellen wel vast dat een statiegeldsysteem zelf bedruipend is: men kan de totale kost er van financieren door middel van de opbrengsten op de ingezamelde materialen en de niet terugbetaalde statiegelden (mensen die de verpakking, ondanks statiegeld, niet terug inleveren). In tegenstelling met het huidige systeem, neigt een statiegeldsysteem meer naar een correcte toepassing van het principe de vervuiler betaalt. In het huidige Fost plus systeem betalen we met z n allen als consumenten een bijdrage via het groene punt. Met die middelen organiseren we de selectieve inzameling, maar financieren we ook een deeltje van het zwerfvuilbeleid. Het gros van de kosten voor dat laatste betalen we met z n allen als belastingbetaler. Samengevat: of ik nu goed sorteer of niet, of ik nu verpakkingen op straat gooi of niet, ik betaal sowieso mee voor de opruiming van zwerfvuil, want die kost is gesolidariseerd. We betalen hem met z n allen, ongeacht ons goed gedrag. Bij een statiegeldsysteem ligt dat anders. De consument die zich correct gedraagt, niets op straat gooit en de lege verpakkingen netjes terug inlevert, krijgt z n geld terug. Het hele systeem wordt gefinancierd door die consumenten die niet sorteren of hun lege verpakkingen zomaar weg gooien. Hier krijg je een 29 april /5

5 desolidarisering van de vervuilingskost en een directe toepassing van het principe de vervuiler betaalt. De retourneringsgraad in bestaande statiegeldsystemen blijkt zeer groot te zijn. De ingezamelde stromen hebben een hoge zuiverheid en kwaliteit. Dat laat vermoeden dat een statiegeldsysteem wellicht nog betere recyclageresultaten in de hand zou kunnen werken. Men vermoedt een mogelijke daling van het zwerfvuil met 40% door de invoering van statiegeld op alle drankverpakkingen. Als een consument al een verpakking alsnog op straat zou gooien, is de kans groot dat andere personen de lege drankverpakking zullen oprapen om zo het statiegeldbedrag te innen, zonder het eerst betaald te hebben. Collega s in Scandinavië bevestigen dat ze verpakkingen, waarop statiegeld van toepassing is, zelden of nooit aantreffen in het zwerfvuil. Al blijft natuurlijk wel de vaststelling dat men met statiegeld op een deel van de verpakkingen het zwerfvuilprobleem niet zal oplossen. Alle belanghebbenden konden hun opmerkingen op het ontwerprapport aan de OVAM bezorgen. Het finale rapport zou eind april bij de minister moeten liggen. Het kabinet wil tegen eind mei beslissen of verder onderzoek nodig is naar de invoering van een statiegeldsysteem op drankverpakkingen einde april /5