Meetresultaten Luchtkwaliteit Zaandam 2015

Transcriptie

1 Meetresultaten Luchtkwaliteit Zaandam 2015 In opdracht van: Gemeente Zaanstad P. Duijn Stadhuisplein MZ Zaandam Amsterdam, Auteur: D. de Jonge GGD Amsterdam LO team Luchtkwaliteit Postbus CE Amsterdam auteur D. de Jonge doc beoordeeld J.H. Visser projectnr blz incl 5 bijlagen goedgekeurd J. van der Laan

2 Aan de totstandkoming van deze rapportage werkten mee: Peter Wallast (opbouw en onderhoud op de meetstations) Jennes Meijdam (onderhoud Met-one BAM) Mariska Hoonhout (onderhoud en uitvoering referentiemethode PM) Peter Koopman (onderhoud en uitvoering referentiemethode PM) Jorrit van der Laan (kwaliteitscontrole) Harald Helmink (validatie) Dave de Jonge (projectleiding en rapportage) GGD, Amsterdam, Nederland. Alle rechten voorbehouden. GGD Amsterdam en/of de met haar gelieerde maatschappijen zijn niet aansprakelijk voor enige directe indirecte, bijkomstige of gevolgschade ontstaan door of bij het gebruik van de informatie of gegevens uit dit document, of door de onmogelijkheid die informatie of gegevens te gebruiken. De inhoud van dit rapport mag aan derden niet anders dan als één geheel worden ontsloten, voorzien van bovengenoemde aanduidingen met betrekking tot auteursrechten en aansprakelijkheid.

3 Inhoud Samenvatting 4 1 Inleiding Gerelateerde rapportages Meetstation Zaandam 6 2 Methoden Meetmethoden Validatie meetresultaten Grenswaarden 8 3 Resultaten Jaargemiddelde meetresultaten meetstation Zaandam (701) Jaargemiddelde NO 2 meetresultaten Palmesbuisjes Pollutierozen Meteorologie Conclusies 19 Bijlage 1: Meetresultaten automatische metingen Bijlage 2: Meetresultaten NO 2 Palmesbuisjes metingen Bijlage 3: Datacaptures Bijlage 4: De Accreditatie van de GGD Amsterdam geldig voor Bijlage 5: Meetmethoden 29 3

4 Samenvatting Samenvattend geldt voor het meetstation Zaandam dat in 2015 wordt voldaan aan de grenswaarden van NO 2, O 3, PM 10 en PM 2.5. De jaargemiddelde concentraties in 2015 van NO 2, PM 10 en PM 2.5 zijn gedaald en zijn de laagste sinds de start in 2006 op het meetstation Zaandam. De dalingen in 2015 ten opzichte van 2014 zijn in lijn met het landelijke beeld en hangen samen met de gunstige meteorologische omstandigheden in Het aantal dagen met een PM 10 concentratie van meer dan 50 µg/m 3 is in 2015 de op twee na laagste sinds De jaargemiddelde NO concentraties zijn de afgelopen 3 jaar ongeveer gelijk gebleven. De jaargemiddelde ozon (O 3 ) concentratie is dit jaar het hoogste sinds de metingen zijn gestart, het aantal keren dat de 8-uurgemiddelde ozonconcentratie boven de 120 μg/m 3 is voorgekomen (9 keer) is ten opzichte van de drie voorgaande jaren gestegen. Uit de vorm van de pollutierozen voor PM10 en PM 2.5 is af te leiden dat de fijnstof concentraties op die uit zuidelijk windrichtingen na, in 2015 duidelijk lager zijn dan in De metingen op het meetstation Zaandam zijn in 2015 zonder noemenswaardige technische problemen verlopen. De meetresultaten voldoen aan de eisen voor de data beschikbaarheid en zijn conform alle wettelijke meetvoorschriften tot stand gekomen. Uit de NO 2 Palmesbuisjesmetingen op 11 locaties in de Zaanstreek blijkt dat er op 1 locatie niet wordt voldaan aan de grenswaarde. Deze locatie is op zeer korte afstand vanuit de rand van de weg geplaatst, namelijk 3 meter. Alle in 2015 gemeten jaargemiddelde NO 2 concentraties zijn lager ten opzichte van

5 1 Inleiding Dit rapport beschrijft de meetresultaten over het jaar 2015 van de buitenluchtmetingen op het vaste meetstation Zaandam naar de concentraties stikstofoxide (NO), stikstofdioxide (NO 2 ), ozon (O 3 ), fijn stof (PM 10 ) en ultra fijnstof (PM 2.5 ) te Zaanstad. De meetlocatie is gelegen nabij het Wagenschotpad, buiten de directe invloedsfeer van het verkeer. De meetlocatie is daarom getypeerd 1 als een stedelijke achtergrond. In deze rapportage zijn ook de resultaten van de 11 locaties met passieve (Palmes) NO 2 bepaling opgenomen. Deze metingen vallen niet onder de NEN EN ISO/IEC scope van de afdeling Luchtkwaliteit (zie certificaat L426). De details wat betreft de accreditatie is terug te vinden in bijlage 4. 1 Het type meetstation is vastgesteld in het RIVM rapport Evaluation of the presentativeness of the Dutch air quality monitoring stations : The National, Amsterdam, Noord-Holland, Rijnmond-area, Limburg and Noord- Brabant networks. Dutch_air_quality_monitoring_stations_The_National_Amsterdam_Noord_Holland_Rijnmond_area_Limburg_and_Noord_Brabant_ networks 5

6 1.1 Gerelateerde rapportages In de voorgaande jaren zijn eveneens (jaar)rapporten gemaakt over de luchtkwaliteit in Zaanstad. De meest recente versie is terug te vinden op de website van de gemeente Zaanstad met als zoekterm luchtkwaliteit. Daarnaast zijn er rapportages van de gemeente Amsterdam en de provincie Noord-Holland. Gemeente Amsterdam: Provincie Noord-Holland: Vanaf 2013 is de data, via een App met de naam Luchtkwaliteit, te raadplegen met behulp van een smartphone. In deze App is een aanvullende mogelijkheid om per meetstation per component een waarde in te geven, waarbij na overschrijding een alarmering op het scherm van de smartphone verschijnt. De data voor stikstofdioxide, ozon, fijn stof en ultra fijn stof worden door het RIVM opgenomen in een database. Het RIVM verzorgt dataverstrekking aan de Europese databank Airbase 2. Eveneens ontvangt het Planbureau voor de Leefomgeving de gegevens van het RIVM en ijkt met deze data de berekende Grootschalige Concentratiekaarten 3 (GCN). 1.2 Meetstation Zaandam In mei 2006 is, in opdracht van de gemeente Zaanstad, gestart met buitenluchtmetingen te Zaandam (bekend als meetstation nummer 701). De locatie is in samenwerking met de gemeente gekozen. De meetlocatie is getypeerd als stadsachtergrond, er zijn geen directe invloeden van verkeer. In de onderstaande tabel 5 is aangegeven welke componenten worden gemeten. De met Q aangeduide verrichtingen voldoen aan de criteria van de NEN EN ISO/IEC Tabel 5:gemeten componenten op station 701 Zaandam MEETSTATION PM 2.5 PM 10 O 3 NO x 701 Zaandam Q Q Q Q 2 Zie 3 Zie 4 De accreditatie is terug te vinden op ISO 17025, Nummer L426 6

7 2 Methoden 2.1 Meetmethoden Alle metingen op het meetstation 701 zijn conform of gelijkwaardig aan de EU referentie meetmethoden uitgevoerd. Vanaf 2010 zijn de metingen van stofdeeltjes (PM 10 en PM 2.5 ) met een automatische meetmethode uitgevoerd. Deze methode, met een zogenaamde Beta attenuation monitor (BAM) van Met-One, is met een correctie- equivalent aan de referentie methode. De kalibratiefactor is landelijk vastgesteld in samenwerking met het RIVM. Hiertoe is de data van alle vergelijkende metingen van de BAM van alle vaste (publieke) meetstations in Nederland met de referentiemethode geanalyseerd. Voor 2015 is een kalibratiefactor van 0,96 voor PM 2.5 en 0,97*BAM-1,9 voor PM 10 vastgesteld. 5 Gasvormig De metingen van NO x en O 3 worden uitgevoerd gelijkwaardig aan de EU standaardmethode. Automatische PM 10 en PM 2.5 metingen Op basis van vergelijkende metingen met de referentiemethode in heel Nederland voor fijnstofmetingen zijn de meetresultaten PM 10 dit rapportagejaar gecorrigeerd met een formule 0,97*BAM-1,9. De PM 2.5 meetresultaten zijn gecorrigeerd met 0,96. Daarmee zijn de automatische PM metingen equivalent aan de Europese referentiemethode conform NEN-EN 12341:2014 en NTA 8019:2015. De correctiefactoren zijn nader toegelicht in het GGD Amsterdam rapport Bam correctiefactoren PM 10 en PM Referentiemetingen PM 10 en PM 2.5 De referentiemetingen PM 10, ten behoeve van de controle van de equivalentie van de BAM, worden uitgevoerd met een zogenaamde LVS Kleinfiltergerät filterwisselaar (met gekoelde opslag na bemonstering) van het merk Derenda. Er wordt gebruik gemaakt van een 47mm kwartsvezelfilter van Whatman type QMA. De meetmethoden van PM 10 en PM 2.5 is conform NEN EN 12341:2014, en de NTA 8019:2015. Deze NTA beschrijft onder meer een procedure van voorbehandeling van het kwartsvezelfilter waardoor gewichtstoename van de veldblanco wordt beperkt. 2.2 Validatie meetresultaten Alle meetresultaten zijn gevalideerd volgens vaststaande criteria zoals vastgelegd in de kwaliteitsdocumentatie. Indien hieraan niet is voldaan volgt onmiddellijke afkeuring van het analyseresultaat. Uiteindelijk kan dit leiden tot afkeur van een berekend uur-, dag- of jaargemiddelde. In de bijlage 3 zijn het aantal goedgekeurde waarnemingen waarop het gemiddelde is gebaseerd weergegeven onder aantal uren en aantal dagen. Om te voldoen aan de criteria uit de Europese regelgeving moet voor de meeste componenten 90% van de tijd, waarop een gemiddelde is gebaseerd, ook daadwerkelijk zijn gemeten. 5 Landelijk vastgesteld in de Bam werkgroep op 15 december 2015 te Bilthoven (RIVM). 7

8 2.3 Grenswaarden De ministeriële Regeling beoordeling luchtkwaliteit 2007 is op 15 november 2007 in werking getreden en bevat voorschriften over metingen en berekeningen om de concentratie en depositie van luchtverontreinigende stoffen vast te stellen. Verder schrijft de regeling rapportage voor van de uitkomsten van metingen en berekeningen. De regeling vereist ook een plan met maatregelen om een goede luchtkwaliteit te bewerkstelligen in geval van overschrijding. Alle grens- en richtwaarden zijn wettelijk vastgelegd in Bijlage 2 van de Wet milieubeheer. Voor wat betreft deze wettelijke grenswaarden wordt nog opgemerkt dat op 7 april 2009 door de Europese Commissie aan Nederland uitstel is verleend om te voldoen aan de luchtkwaliteitsnormen (derogatie EC). Dit uitstel is verleend op basis van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). Voor fijnstof (PM 10 ) moet Nederland voldoen aan de Europese grenswaarden vanaf 11 juni 2011, voor stikstofdioxide geldt de grenswaarde vanaf 1 januari Meetmethode van NO 2 met diffuse meetmethode (Palmesbuisjes) Vanaf 2006 worden er in de regio Zaanstad op 11 locaties met zogenaamde Palmesbuisjes de NO 2 concentraties bepaald. Ter verankering worden ook op het meetstation (701) Zaandam Palmesbuizen geplaatst. De Palmesbuislocaties zijn weergegeven in onderstaande afbeelding 1. De codering en coördinaten zijn vermeld in tabel 1. Afbeelding 1: kaart met de meetlocaties 8

9 Tabel 1: coördinaten Palmesbuis locaties X Y Benaming Code 52,47 4,75 Dorpsstraat 505, Assendelft z1 52,50 4,76 Popelstraat, Provincialeweg N203, Krommenie z2 52,50 4,78 Kerkstraat 331, Wormerveer z3 52,49 4,80 Wandelweg/Javastraat, Wormerveer z4 52,47 4,81 Pellekaanstraat/Leeghwaterstraat Koog ad Zaan z5 52,46 4,82 Jufferstraat/Dr scholtestraat, Zaandam z6 52,43 4,82 Houthavenkade, Provincialeweg N203, Zaandam z7 52,44 4,81 Houtveldweg, Zaandam z8 52,44 4,84 Kepplerstraat 31, Zaandam z9 52,44 4,81 Provincialeweg 168 N203, zaandam z10 52,43 4,84 Den Uylweg, Zaandam * z11 Deze methode is in 1976 voor het eerst in de literatuur beschreven (Palmes, 1976) en wordt sindsdien op grote schaal toegepast. Palmes diffusiebuisjes worden gedurende langere tijd in de buitenlucht opgehangen, waarbij de monstername plaatsvindt door middel van diffusie van het in de lucht aanwezige stikstofdioxide (NO 2 ) naar het adsorbens in het Palmesbuisje. Deze methode is relatief goedkoop en eenvoudig toepasbaar, omdat er geen infrastructurele voorzieningen nodig zijn. De buisjes vallen nauwelijks op en kunnen nagenoeg overal worden opgehangen, waardoor het mogelijk is een goed inzicht te krijgen in de ruimtelijke variatie in concentratie. Nadeel van de methode is de langere middelingstijd waarover de concentratie wordt gemeten. Dit is echter geen probleem wanneer het gaat om het bepalen van langdurige gemiddelden, zoals de jaargemiddelde concentratie stikstofdioxide (NO 2 ). 9

10 3 Resultaten 3.1 Jaargemiddelde meetresultaten meetstation Zaandam (701) Tabel 2: Gemeten concentraties meetstation Zaandam in µg/m 3. Stof Eenheid Norm NO 2 Gem.[jaar] Max.[uur] *> *> *>200 NO Gem.[jaar] O 3 Gem.[jaar] O 3 N [8 uren] 3 120; n< PM 10 Gem. [jaar] 5, , PM 10 n<35 [24-uur] 6, PM 2.5 Gem.[jaar] ) norm vanaf ) mag maximaal 18 maal per jaar overschreden worden. 3) richtwaarde voor de lange termijn voor de bescherming van de gezondheid van de mens: 120 microgram per m3 als hoogste acht-uurgemiddelde concentratie van een dag, gedurende een kalenderjaar. 4) norm geldig voor stedelijke achtergrond in 2015, Daarnaast geldt er een reductieverplichting in 2020 van 15%. Hierbij hanteert het RIVM een periode van 2009 t/m 2011 ten opzichte van 2018 t/m 2020 waarin de reducties moeten worden bereikt (voorschriften 4.4 tot 4.7 in Bijlage 2 in de wet milieubeheer). 5) norm vanaf ) mag maximaal 35 keer per jaar overschreden worden 7) meetperiode van mei 2006 t/m december ) De ruwe Met-One BAM PM 10 data zijn voor 2010, 2012, 2013 en 2014 gecorrigeerd met 0,92. 9) De ruwe Met-One BAM PM 10 data zijn voor 2011 gecorrigeerd met 0,90. 10) De ruwe Met-One BAM PM 2.5 data zijn voor 2011, 2012, 2013, 2014 en 2015 gecorrigeerd met 0,96. 11) In 2012 zijn er nabij het meetstation langdurig werkzaamheden geweest die de meetresultaten mogelijk negatief hebben beïnvloed. 12) Op basis van uurgemiddelden. Het jaargemiddelde op basis van daggemiddelde is afgerond 23 µg/m 3. 13) De Met-One BAM PM 10 data zijn voor 2015 gecorrigeerd met 0,97*BAM-1,9 14) Alle PM 10 data is weergegeven exclusief (mogelijke) zeezout aftrek. 10

11 3.2 Jaargemiddelde NO 2 meetresultaten Palmesbuisjes Tabel 3: Gemeten concentraties NO 2 met palmesbuisjes in µg/m 3. X Y Benaming Code ,47 4,75 Dorpsstraat 505, Assendelft z1 26,1 27,5 26,1 26,9 24,8 22,6 22,5 22,3 23,6 21,7 Popelstraat, Provincialeweg N203, z2 34,1 34,7 35,2 38,2 32,9 31,3 31,4 26,6 30,2 27,4 52,50 4,76 Krommenie 52,50 4,78 Kerkstraat 331, Wormerveer z3 31,9 30,6 30,2 30,5 28,9 29,5 31,9 25,6 26,9 23,7 52,49 4,80 Wandelweg/Javastraat, Wormerveer z4 35,6 33,2 32,7 33,1 29,9 27,3 28,4 25,1 25,6 22,8 Pellekaanstraat/Leeghwaterstraat z5 34,8 34,4 33,5 33,5 30,5 30,0 30,2 27,3 28,1 25,9 52,47 4,81 Koog ad Zaan 52,46 4,82 Jufferstraat/Dr scholtestraat, Zaandam z6 31,9 30,7 33,6 34,6 30,6 29,0 27,1 24,9 26,6 25,2 Houthavenkade, Provincialeweg N203, z7 47,7 46,6 50,6 46,1 37,6 39,4 37,4 31,7 32,9 31,7 52,43 4,82 Zaandam 52,44 4,81 Houtveldweg, Zaandam z8 32,5 32,4 34,5 35,1 28,7 28,6 29,8 27,3 28,4 24,9 52,44 4,84 Kepplerstraat 31, Zaandam z9 35,3 33,4 33,5 38,8 31,1 29,5 31,8 30,4 33,0 30,3 52,44 4,81 Provincialeweg 168 N203, zaandam z10 31,4 31,7 29,9 33,0 30,2 28,3 28,2 27,2 28,6 25,6 52,43 4,84 Den Uylweg, Zaandam * z11 45,0 45,4 56,2 53,6 46,8 45,2 41,0 44,1 51,6 46,8 * zie opmerking over deze locatie op de volgende pagina. Alle meetresultaten zijn per component en per meetlocatie weergegeven in bijlage 1 en 2. Afbeelding 2: Jaargemiddelde NO 2 concentraties gemeten met Palmesbuisjes Uit de tabel 3 en afbeelding 2 valt af te leiden dat alle concentraties in 2015 zijn afgenomen ten opzichte van Daarnaast is te zien dat er in de regio Zaanstad een NO 2 Palmesbuisje meetlocatie is waar de concentratie met 46,8 µg/m 3 in 2015 (wederom) boven de grenswaarde voor 2015 ligt. Deze locatie (z11) ligt aan de Den Uylweg te Zaandam. In afbeelding 3 is een foto opgenomen van deze meetlocatie. De oorzaak van de stijging in 2013 en 2014 bij het meetpunt Z11 ligt mogelijk in het feit dat daar rond die tijd een geluidscherm is geplaatst. Een andere oorzaak voor de hoge concentratie is, dat de meetlocatie ook op zeer korte afstand vanuit de rand van de weg is geplaatst, namelijk 3 meter. Voor toetsing van de 11

12 grenswaarden wordt in de regel een afstand van 10 meter vanaf de rand van de weg aangehouden. In november 2015 is dit meetpunt verplaatst naar het nabij gelegen fietspad. Het jaargemiddelde van punt z11 is daarmee een resultaat van 11 metingen op de oude en 2 op de nieuwe locaties. Het gemiddelde van de 11 metingen op de oude locatie is 48 en die van de 2 metingen op de nieuwe locatie 41 µg/m 3. Afbeelding 3: Foto van de meetlocatie z11, Den Uylweg Zaandam. Het Palmesbuisje hing aan de paal waar de blauwe pijl naar toe wijst. Het geluidsscherm is enkele jaren geleden geplaatst. 12

13 3.3 Pollutierozen Om te bepalen uit welke windrichting de hoogste concentraties worden gemeten zijn er pollutierozen weergegeven voor PM 2.5, PM 10 en NO 2. Bron van de achtergrond komt van Openstreetmap.nl Afbeelding 4: PM 2.5 jaargemiddeldeconcentraties 2010 (groen), 2011 (rood), 2012 (zwart), 2013 (oranje), 2014 (paars) en 2015 (roze). Schaal 0-50 µg/m 3. Uit de pollutieroos van PM 2.5 uit 2015 blijkt een duidelijke verlaging van de PM2,5 concentraties uit nagenoeg alle windrichtingen. Uitzondering hierop zijn de PM 2.5 concentraties uit zuidelijk windrichtingen. 13

14 Afbeelding 5: PM 10 jaargemiddeldeconcentraties 2010 (groen), 2011 (rood), 2012 (zwart), 2013 (oranje) en 2014 (paars). Uit de pollutieroos van PM 10 uit 2015 blijkt, net als die van PM 2.5, een duidelijke verlaging van de PM 10 concentraties uit nagenoeg alle windrichtingen. Uitzondering hierop zijn de PM 10 concentraties uit zuidelijk windrichtingen. 14

15 Afbeelding 6: NO 2 jaargemiddeldeconcentraties 2009 (blauw), 2010 (groen), 2011 (rood), 2012 (zwart), 2013 (oranje), 2014 (paars) en 2015 (roze). Schaal 0-50 µg/m 3. Uit de pollutieroos uit 2015 blijkt een duidelijke verlaging van de NO 2 jaargemiddeldeconcentraties uit nagenoeg alle windrichtingen. 15

16 3.4 Meteorologie 2015 In dit hoofdstuk zijn de meteorologische gegevens opgenomen over de jaren 2015, 2014 en 2013 en zijn vergeleken met die van het langjarig gemiddelde ( ). De gegevens zijn afkomstig van het KNMI station 240 te Schiphol (tabel 4). De verdeling van de windrichting is op basis van uurgemiddelden weergegeven in afbeelding 7. Afbeelding 8 laat zien hoe per windrichting de verdeling is van de windsnelheid. Op basis van deze gegevens zijn de pollutierozen bepaald. Tabel 4: Meteorologie tijdens de meetperiode en in vergelijking met het langjarig gemiddelde ( ). Alle meetgegevens zijn afkomstig van KNMI station Schiphol. Meetperiode 2015 Meetperiode 2014 Meetperiode 2013 Langjarig gemiddelde Gemiddelde temperatuur in ºC 11,0 11,8 9,9 10,7 Totale hoeveelheid neerslag (mm) 885, ,9 834 Gemiddelde windsnelheid (m/s) 5,2 4,8 5,0 4,9 % noordenwind ( ) 14,3 15,5 22,4 17,6 % oostenwind ( ) 17,5 20,6 21,8 19,7 % zuidenwind ( ) 34,1 36,7 28,6 27,9 % westenwind ( ) 32,8 25,9 26,1 33,3 % windstil/variabel 1,3 1,2 1,2 1,6 Het weer in 2015 verschilde op enkele punten met de gemiddelde meteorologie en met name ten opzichte van 2014 (KNMI Schiphol). Er is in 2015 ten opzichte van 2014 meer wind (8%), meer neerslag (7%) en minder oostenwind (3%) en meer westenwind (7%) voorgekomen is volgens het KNMI over heel Nederland beschouwd een warm en zonnig jaar geweest met een normale hoeveelheid neerslag, het RIVM heeft specifiek voor het trendonderzoek op basis hiervan over 2015 de laagste meteofactor voor PM10 sinds 1999 berekend. Dit wil zeggen dat 2015 uit oogpunt van PM10 als uitzonderlijk gunstig jaar kan worden bestempeld. 16

17 Afbeelding 7: aantal uren wind uit betreffende windrichting Schaal uur, meetpunt KNMI Schiphol (240) 17

18 Afbeelding 8: gemiddelde windsnelheid uit betreffende windrichting, schaal 0 8 m/s, meetpunt KNMI Schiphol (240). 18

19 4 Conclusies Samenvattend geldt voor het meetstation Zaandam dat in 2015 wordt voldaan aan de grenswaarden van NO 2, O 3, PM 10 en PM 2.5. De jaargemiddelde concentraties in 2015 van NO 2, PM 10 en PM 2.5 zijn gedaald en zijn de laagste sinds de start in 2006 op het meetstation Zaandam. De dalingen in 2015 ten opzichte van 2014 zijn in lijn met het landelijke beeld en hangen samen met de gunstige meteorologische omstandigheden in Het aantal dagen met een PM 10 concentratie van meer dan 50 µg/m 3 is in 2015 de op twee na laagste sinds De jaargemiddelde NO concentraties zijn de afgelopen 3 jaar ongeveer gelijk gebleven. De jaargemiddelde ozon (O 3 ) concentratie is dit jaar het hoogste sinds de metingen zijn gestart, het aantal keren dat de 8-uurgemiddelde ozonconcentratie boven de 120 μg/m 3 is voorgekomen (9 keer) is ten opzichte van de drie voorgaande jaren gestegen. Uit de vorm van de pollutierozen voor PM10 en PM 2.5 is af te leiden dat de fijnstof concentraties op die uit zuid en zuidwestelijk richtingen na, in 2015 duidelijk lager dan in De metingen op het meetstation Zaandam zijn in 2015 zonder noemenswaardige technische problemen verlopen. De meetresultaten voldoen aan de eisen voor de data beschikbaarheid en zijn conform alle wettelijke meetvoorschriften tot stand gekomen. Uit de NO 2 Palmesbuisjesmetingen op 11 locaties in de Zaanstreek blijkt dat er op 1 locatie niet wordt voldaan aan de grenswaarde. Deze locatie is op zeer korte afstand vanuit de rand van de weg geplaatst, namelijk 3 meter. Alle in 2015 gemeten jaargemiddelde NO 2 concentraties zijn lager ten opzichte van

20 Bijlage 1: Meetresultaten automatische metingen 2015 Meetstation : Zaandam Component : NO Meetperiode : 2015 Percentielen en maxima op basis van uurgemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal uren , max 8 max 7 max 6 max 5 max 4 max 3 max 2 max Percentielen en maxima op basis van daggemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal dagen GPU LAU , max 8 max 7 max 6 max 5 max 4 max 3 max 2 max Concentraties per windrichting in µg/m3 op basis van KNMI gegevens Schiphol WR STIL VAR Conc Aantal Daggemiddelde concentraties in µg/m Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec Maandgemiddelde concentratie in µg/m3 R Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec

21 Meetstation : Zaandam Component : NO2 Meetperiode : 2015 Percentielen en maxima op basis van uurgemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal uren EU - grenswaarde (2015) 16,1 21,0 28,1 36,6 47,7 56,2 64,5 74,3 21, aantal uren met: aantal uren met: max 8 max 7 max 6 max 5 max 4 max 3 max 2 max 1 c > 200 c > ,0 84,7 86,0 86,1 86,1 87,5 95,7 120,5 0 (maximaal 18 overschrijdingen per jaar toegestaan) 0 (maximaal 18 overschrijdingen per jaar toegestaan, geldt voor (snel)wegen > mtv/etmaal) Percentielen en maxima op basis van daggemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal dagen GPU LAU 19,3 23,4 27,8 32,2 41,1 45,4 52,2 58,3 21, max 8 max 7 max 6 max 5 max 4 max 3 max 2 max 1 52,4 52,6 52,9 53,0 54,3 58,2 58,9 67,8 Concentraties per windrichting in µg/m3 op basis van KNMI gegevens Schiphol WR STIL VAR Conc Aantal Daggemiddelde concentraties in µg/m Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec Maandgemiddelde concentratie in µg/m3 R Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec 28,2 31,4 22,2 18,3 14,7 13,7 14,0 19,6 20,0 27,4 24,1 28,6 21

22 Meetstation : Zaandam Component : O3 Meetperiode : 2015 Percentielen en maxima op basis van uur- en 8-uurgemiddelden in µg/m3 uurgemiddelden 8-uurgemiddelden aantal dagen met 8-uurgemiddelde concentratie >120 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal uren max EU - streefwaarde (2010) ,5 59,4 65,4 71,5 81,0 90,3 105, , , max 8 max 7 max 6 max 5 max 4 max 3 max 2 max 1 gemiddeld aantal overschrijdingsdagen laatste 3 jaar 167,7 173,3 175,4 181,4 182,1 196,9 202,0 202,6 7 (max 25 toegestaan) Percentielen en maxima op basis van daggemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal dagen GPU LAU 52,3 57,4 61,1 67,4 74,6 80,6 89,2 102,3 48, max 8 max 7 max 6 max 5 max 4 max 3 max 2 max 1 89,3 89,5 96,2 97,2 100,8 102,2 102,4 119,1 Concentraties per windrichting in µg/m3 op basis van KNMI gegevens Schiphol WR STIL VAR Conc Aantal Daggemiddelde concentraties in µg/m Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec Maandgemiddelde concentratie in µg/m3 R Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec 38,0 34,8 48,5 61,4 68,1 66,5 64,8 60,7 44,8 23,4 41,6 31,1 22

23 Meetstation : Zaandam Component : PM10 BAM1020 gecorrigeerd met formule PM10 * 0,97-1,9 Meetperiode : 2015 Percentielen en maxima op basis van uurgemiddelden in µg/m3 Zeezout correctie P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal uren aandeel zeezout Jaargemiddelde 16,9 19,3 22,4 26,5 33,7 41,8 55,6 73,1 19, ,5 max 8 max 7 max 6 max 5 max 4 max 3 max 2 max 1 100,5 100,7 100,8 101,3 112,1 160,0 181,6 205,3 Percentielen en maxima op basis van daggemiddelden in µg/m3 Zeezout correctie P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal dagen aandeel zeezout: Jaargemiddelde EU - grenswaarde GPU LAU 17,1 19,0 21,4 25,2 31,1 39,1 51,1 58,9 19, , Aantal dagen met: Aantal correctie dagen gecorrigeerd aantal max 8 max 7 max 6 max 5 max 4 max 3 max 2 max 1 c > grenswaarde 50 t.g.v. zeezout: overschrijdingsdagen 51,4 52,0 53,6 54,5 58,2 58,7 59,9 86, (maximaal 35 overschrijdingen per jaar toegestaan) Concentraties per windrichting in µg/m3 op basis van KNMI gegevens Schiphol WR STIL VAR Conc Aantal Daggemiddelde concentraties in µg/m Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec Maandgemiddelde concentratie in µg/m3 R Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec 20,5 24,3 24,7 16,9 14,4 17,0 14,4 20,2 15,2 25,8 18,7 22,3 23

24 Meetstation : Zaandam Component : PM2,5 gecorrigeerd met factor 0,96 Meetperiode : 2015 Percentielen en maxima op basis van uurgemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal uren 9,2 11,0 14,2 18,4 25,9 33,8 46,2 65,9 12, max 8 max 7 max 6 max 5 max 4 max 3 max 2 max 1 90,5 91,0 91,0 96,0 96,5 135,3 165,2 200,1 Percentielen en maxima op basis van daggemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal dagen Grenswaarde (2015) GPU LAU 9,5 11,0 13,8 18,3 24,0 32,3 43,4 51,1 12, max 8 max 7 max 6 max 5 max 4 max 3 max 2 max 1 43,6 46,2 48,0 48,5 48,7 50,7 52,7 79,0 Concentraties per windrichting in µg/m3 op basis van KNMI gegevens Schiphol WR STIL VAR Conc Aantal Daggemiddelde concentraties in µg/m Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec Maandgemiddelde concentratie in µg/m3 R Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec 15,0 19,2 18,3 12,2 8,9 8,0 8,8 11,0 8,0 18,2 10,6 13,9 24

25 Bijlage 2: Meetresultaten NO 2 Palmesbuisjes metingen weeks gemiddelde NO 2 concentraties in µg/m 3 periode 1 periode 2 periode 3 periode 4 periode 5 periode 6 periode 7 periode 8 periode 9 periode 10 periode 11 periode 12 periode 13 van tot gemiddelde verhouding meetstation monitor/buisje 0,89 0,91 0,94 0,98 0,99 1,09 1,05 1,05 1,00 0,96 0,95 0,85 0,81 0,96 concentratie NO2 µg/m3 Z1 Dorpsstraat Assendelft 26,62 26,50 22,17 18,18 15,35 17,42 21,43 14,19 18,95 22,17 29,05 24,11 25,44 21,66 Z2 Provinciale weg N203 Krommenie 35,50 33,81 30,19 24,57 22,77 23,96 23,00 24,17 11,97 27,95 38,10 27,91 32,31 27,40 Z3 Kerkstraat Wormerveer 30,62 33,35 24,06 23,59 18,32 17,42 19,34 18,92 19,45 24,57 30,96 24,53 23,02 23,70 Z4 Wandelweg Wormerveer 31,06 34,72 19,81 18,68 18,81 11,98 24,04 12,97 23,13 29,53 21,99 26,65 22,78 Z5 Provinciale weg N203 Koog a/d Zaan 34,17 29,70 28,78 23,10 21,29 21,23 20,91 19,45 25,06 33,34 24,53 28,67 25,85 Z6 Dr. Scholtenstraat Zaandam 31,06 35,63 30,19 24,57 20,79 19,60 19,86 15,76 17,95 29,87 31,43 21,15 29,88 25,21 Z7 Provinciale weg N203 Zaandam 42,60 44,77 36,80 28,51 27,72 15,25 20,91 18,92 18,95 37,58 38,10 35,53 46,84 31,73 Z8 Houtveldweg Zaandam 31,50 33,81 27,36 21,62 21,29 11,98 22,47 14,19 19,95 29,87 35,72 22,84 31,50 24,93 Z9 Kepplerstraat Zaandam 38,16 42,03 27,36 26,54 25,74 26,13 20,91 17,87 32,92 32,77 38,10 27,91 37,15 30,28 Z10 Provinciale weg N203 Zaandam 30,17 39,29 27,36 22,61 21,78 15,25 23,00 15,76 17,95 31,80 36,19 21,99 29,88 25,62 Z11 Den Uylweg Zaandam 49,70 52,99 50,95 43,25 42,08 40,84 50,70 38,36 44,88 54,45 57,62 38,49 44,02 46,79 Z13 Meetstation 30,17 28,32 22,17 16,22 15,84 11,98 16,20 13,66 11,47 21,20 31,91 21,57 31,50 20,94 gemiddelde: 34,28 36,24 28,93 24,29 22,65 19,42 23,56 19,18 20,57 30,04 35,84 26,05 32,24 27,24 minimum: 26,62 26,50 19,81 16,22 15,35 11,98 16,20 13,66 11,47 21,20 29,05 21,15 23,02 20,94 maximum: 49,70 52,99 50,95 43,25 42,08 40,84 50,70 38,36 44,88 54,45 57,62 38,49 46,84 46,79 Meetstation (automatische methode) 28,31 30,66 24,50 19,14 15,61 13,10 17,02 12,49 17,78 24,42 28,91 20,01 28,17 21,55 25

26 Bijlage 3: Datacaptures 2015 Datacaptures in 2015 Meetstation Component Datacapture Langste uitval [tijdseenheid] [%] 701 Zaandam NO 2 [u] 99 2 dagen NO[u] 99 2 dagen PM 10 [dag] 99 4 dagen PM 2.5 [dag] 98 4 dagen O 3 [u] 96 4 dagen 26

27 Bijlage 4: De Accreditatie van de GGD Amsterdam geldig voor 2015 In 2015 zijn voor deze rapportage de onderdelen 1,3, 5, 6 en 9 van toepassing. 27

28 28

29 Bijlage 5: Meetmethoden De automatische PM 10 en PM 2.5 met de Met-one BAM 1020a monitoren zijn op basis van referentiemetingen gecorrigeerd en getoetst op equivalentie met de referentiemethode (zie GGD rapport ). In 2012, 2013 en 2014 is gezamenlijk met (o.a.) het RIVM voor de Met-one Bam 1020a een landelijke correctie bepaald van 0,92 (met USA afscheider) voor PM 10 en 0,96 voor PM 2.5. Op enkele locaties wordt er gebruik gemaakt van een EU PM 10 afscheider. Hiervoor heeft de GGD een factor van 0,95 voor 2014 bepaald. Net als voorgaande jaren is er voor 2015 gezamenlijk met (o.a.) het RIVM voor de Met-one Bam 1020a een landelijke correctie bepaald. Voor 2015 kwam deze uit op een formule BAM*0, voor PM 10 en 0,96 voor PM 2.5. Op alle meetlocaties die in beheer zijn bij de GGD Amsterdam werd er in 2015 met een EU PM 10 afscheider gemeten. Alle hier genoemde verrichtingen worden conform de aangegeven normvoorschriften uitgevoerd. Als nauwkeurigheidseisen zijn de geldende Europese criteria overgenomen, alleen voor de meting van zwaveldioxide kon hieraan niet worden voldaan. De hoogte van de gemeten concentraties zwaveldioxide liggen echter ver onder de geldende grenswaarden, waarmee de grotere meetfout (>15% van de meetwaarde uitgedrukt als 95%BI) voor de toetsing aan normen geen specifiek probleem levert. Nadere informatie over de meetonzekerheid van de verrichtingen die onder accreditatie zijn gebracht kan op verzoek worden verkregen bij GGD Amsterdam, Cluster leefomgeving, afdeling luchtkwaliteit. Meetnauwkeurigheid en toegepaste apparatuur component apparatuur Meetprincipe Meetfrequentie nauwkeurigheid bij de jaarlimiet (95%BI) PM 2.5 PM 10 Metone BAM 1020 Metone BAM 1020 GGD Document Beta verzwakking Controle met gravimetrie uurlijks ± 17,6% Beta verzwakking uurlijks ± 13,0% Controle met gravimetrie Chemiluminescentie 10 seconden ± 9,9% ± 8,1% NO/NOx Thermo 42i API 200e O3 Thermo 49i UV 10 seconden ± 9,7% Het Palmes diffusiebuisje is een cilindrisch buisje met een lengte van 7,2 cm. en een doorsnede van 1,1 cm. Het buisje wordt aan één kant afgesloten met een (zwarte) dop waarin zich een met triethanolamine (TEA) gecoat grid bevindt. Via de open kant van de buis diffundeert het stikstofdioxide naar de gesloten kant, waar het door het TEA wordt geabsorbeerd in de vorm van nitrietionen. Om overbelading te voorkomen, worden de buisjes iedere vier weken in het veld gewisseld. De beladen buisjes worden in het laboratorium geanalyseerd volgens de door Palmes (1976) beschreven methode. Kort samengevat komt het erop neer dat de nitriet ionen van het grid geresorbeerd worden met behulp van Salzman reagens (naftyleen diammoniumdichloride), waarna de nitrietconcentratie spectrofotometrisch wordt bepaald. De stikstofdioxideconcentratie in de lucht (in µg/m 3 ) wordt per Palmesbuisje berekend uit de hoeveelheid nitriet in µg absoluut, waarbij per meetperiode een blanco is meegenomen. De preparatie en analyse van de buisjes is uitgevoerd door Bureau Blauw in Wageningen. De accreditatie van deze organisatie is te vinden op certificaat nr. L

30 Beoordeling kwaliteit Palmesbuizen Voor de Palmesbuis metingen uitgevoerd conform de beschreven meetstrategie is een foutenbeschouwing ontwikkeld. Een foutenschatting (GGD rapport ) op basis van het meetjaar 2011 laat zien dat verankering met de chemiluminescentiemethode op circa 12 locaties leidt tot een 95% betrouwbaarheidsinterval (2.sd) van ± 12% van de jaargemiddelde Palmesmeetwaarde. Omdat de prestaties van Palmesbuizen jaarlijks kunnen verschillen wordt deze berekening jaarlijks geactualiseerd. Over het meetjaar 2012 is GGD rapport opgesteld, over meetjaar 2013 is dat GGD rapport Beide foutenanalyses tonen ter hoogte van de toekomstige limietwaarde van 40 µg/m 3 (2015) een eenzijdig 95% betrouwbaarheidsinterval (2.sd) van rond de 10%. Op sommige achtergrondstations kon dit (bij beduidend lagere jaargemiddelden) niet helemaal worden gehaald. Metingen met Palmesbuizen voldoen niet aan de wettelijke eisen zoals deze in Nederland zijn geformuleerd, omdat met Palmesbuizen geen uurgemiddelde concentraties bepaald kunnen worden. In tegenstelling met wat eerder op basis van andere foutenbenaderingen werd gedacht voldoen de jaargemiddelde metingen van de stikstofdioxide concentratie met Palmesbuizen echter wel aan de eis die de Europese Unie stelt aan de meetnauwkeurigheid van de referentiemethode (±15%). Gemiddelden De meetgegevens zijn op uurbasis geanalyseerd. De term n wordt gebruikt voor het aantal metingen. De term gem wordt gebruikt voor gemiddelde. Daggemiddelden worden berekend uit de uurgemiddelden. Om tot een daggemiddelde te komen zijn minimaal 13 uurgemiddelden vereist. Voor PM 2.5 is dit minimaal 18 uur. Maandgemiddelden worden berekend uit de daggemiddelden. Er zijn minimaal 16 daggemiddelden nodig om tot een maandgemiddelde te komen. Het toetsbare jaargemiddelde is voor de gasvormige componenten berekend uit de uurgemiddelden. Voor PM 10 en PM 2.5 is het toetsbare jaargemiddelde uit de daggemiddelden bepaald. In de databladen zijn zowel de jaargemiddelden die zijn bepaald uit de uurgemiddelden als die van de daggemiddelde weergegeven. Percentielen en maxima Of percentielen en maxima berekend mogen worden hangt af van de GPU. GPU = Grootste Periodieke Uitval: het grootste aantal dagen in een schuivende periode van 30 dagen waarop geen daggemiddelden beschikbaar zijn. Er worden geen percentielen of maxima berekend als de GPU groter dan 10 dagen is. Voor SO 2 geldt een andere norm, namelijk de LAU; Langste Aaneengesloten Uitval. Dit is het grootste aantal op elkaar volgende dagen, binnen de meetperiode, waarop geen daggemiddelden beschikbaar zijn. Voor SO 2 geldt een LAU van maximaal 5 in de winterperiode en 10 in de zomerperiode. Het p98 wil zeggen de 98 percentielwaarde van de op grootte gesorteerde (van laag naar hoog) gegevensreeks. De 98 percentielwaarde is de waarde van het getal op de gesorteerde getallen reeks welke hoort bij het 98/100 getal van die reeks. Pollutieroos Er wordt gewerkt met een pollutieroos bestaande uit 36 sectoren van 10 o. sector 1 loopt van 5-14 o. sector 2 loopt van o sector 36 loopt van o. 30

31 In de pollutieroos is de hoogte van de gemiddelde concentratie van die stof, en uit welke richting deze komt, af te lezen. Dat wil zeggen, hoe langer de vector vanuit het hart van de cirkel, des te hoger de concentratie van die stof uit die richting. Voor de gemiddelde concentratie per windrichtingssector wordt uitgegaan van de uurgemiddelden. De windsnelheid van het uurgemiddelde moet minimaal 0,5 m/s zijn. 31