Rapportage Luchtmetingen in het Havengebied Amsterdam 2013

Transcriptie

1 GGD/LO Rapportage Luchtmetingen in het Havengebied Amsterdam 2013 Amsterdam, mei 2014 Auteur: Opdrachtgever: D. de Jonge GGD Amsterdam LO afdeling Luchtkwaliteit Postbus CE Amsterdam M. Hooijboer Havenbedrijf Amsterdam N.V. afdeling Ruimte en Milieu postbus GK Amsterdam auteur : D. de Jonge (SEP) Datum beoordeeld : H Helmink (SEP) Datum Blz. 78 Proj / goedgekeurd : JH Visser (HL) Datum GGD Amsterdam LO Luchtkwaliteit Nieuwe Achtergracht 100, 1018 WT Amsterdam Telefoon (020) Telefax (020)

2 Aan de tot standkoming van deze rapportage werkten mee: Peter Wallast (GGD Amsterdam, opbouw en onderhoud op de meetstations) Jennes Meijdam (Onderhoud Met-one BAM) Mariska Hoonhout (Onderhoud en uitvoering referentiemethode PM) Peter Koopman (Onderhoud en uitvoering referentiemethode PM) Jorrit van der Laan (GGD Amsterdam, kwaliteitscontrole) Dave de Jonge (GGD Amsterdam, projectleiding en rapportage) GGD, Amsterdam, Nederland. Alle rechten voorbehouden. GGD Amsterdam en/of de met haar gelieerde maatschappijen zijn niet aansprakelijk voor enige directe, indirecte, bijkomstige of gevolgschade ontstaan door of bij het gebruik van de informatie of gegevens uit dit document, of door de onmogelijkheid die informatie of gegevens te gebruiken. De inhoud van dit rapport mag aan derden niet anders dan als één geheel worden ontsloten, voorzien van bovengenoemde aanduidingen met betrekking tot auteursrechten en aansprakelijkheid.

3 -3- GGD/LO INHOUD 1 Inleiding METHODE Meetlocaties RESULTATEN Jaargemiddelden 2009 tot Validatie en Datacapture Grenswaarden Vergelijking met GCN Meteorologie en Windrozen Meteorologie Windrozen Jaargemiddelde NO 2 per windrichting Verschilwindrozen NO Windrozen PM Verschilwindrozen PM Windrozen PM2, Windrozen benzeen, tolueen en xyleen Windrozen SO 2 Westerpark en Hoogtij Concentraties per dag van de week NO 2, PM10, PM2,5 en Benzeen Stankklachten over het Westelijk Havengebied Relatie tussen klachtenpatroon en de gemeten concentraties februari en 16 augustus augustus CONCLUSIES AANBEVELINGEN...34 BIJLAGE 1: COORDINATEN EN TYPERING MEETSTATIONS...35 BIJLAGE 2: DE CONCENTRATIES PER DAG VAN DE WEEK...36 Concentraties per dag van de week...36 PM10 Concentraties per weekdag...36

4 -4- GGD/LO PM2,5 Concentraties per dag van de week NO 2 Concentraties per dag van de week Benzeenconcentraties per dag van de week BIJLAGE 3: MEETMETHODEN...39 BIJLAGE 4: TOEGEPASTE MEETINSTRUMENTEN...42 BIJLAGE 5: DATACAPTURES BIJLAGE 6: MEETRESULTATEN...45 BIJLAGE 7: UITLEG INTERPRETATIE WINDROZEN...73 BIJLAGE 8: MEETMETHODEN...75 BIJLAGE 9: WINDKARAKTERISTIEKEN...76 BIJLAGE 10: VASTSTELLING VAN DE REGIONALE ACHTERGROND...78

5 -5- GGD/LO INLEIDING Dit rapport beschrijft de resultaten van de luchtkwaliteitsmetingen over het jaar 2013 rond Westpoort. In en rond het havengebied staan sinds 2009 vijf permanente meetstations waar continu de concentraties van PM10, NO 2, SO 2, O 3, PM2,5 en BTX worden gemeten. De gemeten jaargemiddelden van 2013 zijn voor PM10, NO 2, Benzeen en PM2,5 vergeleken met de grenswaarden en met de GCN waarden van Om de invloed van de activiteiten in het havengebied op de luchtkwaliteit nader te duiden zijn diverse analyses aan de meetresultaten uitgevoerd. Ondermeer zijn (verschil) windrozen berekend, de concentraties per dag van de week bepaald, diverse meteorologische omstandigheden onderzocht en bijzondere momenten (pieken) geanalyseerd. Met de opdrachtgever Havenbedrijf Amsterdam N.V. en met de mede-eigenaren van de meetgegevens, de Provincie Noord-Holland en de Gemeenten Amsterdam en Zaanstad, zijn afspraken gemaakt over deze rapportage die met (mondelinge) toestemming van de eigenaren is opgesteld.

6 -6- GGD/LO METHODE 2.1 Meetlocaties De vijf in deze rapportage betrokken meetstations met bijbehorende stationscode zijn weergegeven in figuur 1. Figuur 1: De meetstations in en rondom het Havengebied van Amsterdam Bron ondergrond van de afbeelding: Havenbedrijf Amsterdam N.V.. In bijlage 1 is een typering alsmede de x en y coördinaten weergegeven. In tabel 1 is een overzicht weergegeven van de gemeten componenten per meetstation. In bijlage 8 en 9 zijn de details opgenomen over de meetmethoden en de windkarakteristieken.

7 -7- GGD/LO Tabel 1: Overzicht van de gemeten componenten, beheerder en opdrachtgever per meetstation. PM2,5 Nummer Naam Componenten Opdrachtgever 016 Westerpark PM10, PM2,5 en Gemeente Amsterdam SO Hemkade PM10, NO x en BTX Zaandam PM10, PM2,5, NOx en O Spaarnwoude PM10, PM2,5, NO x en BTX 704 Hoogtij PM10, PM2,5, NO x, Provincie Noord-Holland Gemeente Zaanstad Havenbedrijf Amsterdam N.V. Havenbedrijf Amsterdam N.V. BTX en SO 2 1 Per 1/1/2012 is het beheer van het RIVM door de GGD Amsterdam overgenomen. 2 De Ozon metingen op meetstation Zaandam zijn niet meegenomen in dit onderzoek.

8 -8- GGD/LO RESULTATEN 3.1 Jaargemiddelden 2009 tot In tabel 2 zijn de jaargemiddelden over 2009 tot en met 2013 in µg/m 3 weergegeven. In figuur 2a en 2b zijn van PM10 en NO 2, de twee meest besproken componenten, ter verduidelijking de jaargemiddelde concentraties weergegeven. De statistische details en de daggemiddelden zijn weergegeven in bijlage 6. Tabel 2: jaargemiddelde concentraties 2009 tot NO 2 NO SO 2 Jaar Westerpark 2,6 2,5 1,6 1,7 1, Hemkade Zaandam Spaarnwoude Hoogtij ,3 3,1 2,4 2,4 1,9 1 Op meetstation 016 Westerpark wordt geen NO en NO 2 gemeten. 2 Metingen vanaf september Eind 2012 is enige tijd een dieselaggregaat in de directe omgeving van meetstation Zaandam opgesteld in verband met werkzaamheden aan de beschoeiing. Deze werkzaamheden hebben de concentraties dusdanig beïnvloed dat de metingen van NO 2, PM10 en PM2,5 in 2012 niet representatief zijn voor de stedelijke achtergrond in de regio Zaandam. Met name bij de trend en de vergelijking met de GCN in 2012 dient rekening te worden gehouden met een tijdelijke verhoging op meetstation Zaandam als gevolg van deze werkzaamheden. PM10 PM10 dagoverschrijdingen PM2,5 Jaar Westerpark Hemkade Zaandam Spaarnwoude Hoogtij Exclusief zeezout correctie, inclusief kalibratiecorrecties.

9 -9- GGD/LO Benzeen Tolueen Xyleen Jaar Westerpark 546 Hemkade 0,8 0,3 0,5 0,7 1,6 1,0 1,2 1,8 0,6 0,9 0,9 701 Zaandam 703 Spaarnwoude 0,8 0,7 0,6 0,7 1,5 1,1 1,0 1,2 0,6 0,5 0,3 0,6 704 Hoogtij 1,5 0,8 1,0 0,9 1,1 3,2 2,1 2,0 1,9 2,1 1,5 1,1 1,5 0,5 0,4

10 -10- GGD/LO Figuur 2a en 2b: De jaargemiddelde NO 2 en PM10 concentraties van 2009 tot en met 2013.

11 -11- GGD/LO Validatie en Datacapture Alle meetresultaten zijn gevalideerd volgens vaststaande criteria zoals vastgelegd in de kwaliteitsdocumentatie. Indien hieraan niet is voldaan volgt onmiddellijke afkeuring van het analyseresultaat. Uiteindelijk kan dit leiden tot afkeur van een berekend uur-, dag- of jaargemiddelde. In bijlage 5 zijn het aantal goedgekeurde waarnemingen waarop het gemiddelde is gebaseerd weergegeven onder aantal uren en aantal dagen ; datacaptures. Om te voldoen aan de criteria uit de Europese regelgeving moet voor de meeste componenten 90% van de tijd waarop een gemiddelde is gebaseerd ook daadwerkelijk zijn gemeten 1. Alle metingen voldoen in 2013 aan de eisen voor de datacaptures 2. De data zijn niet gecorrigeerd voor de momenten dat er geen meetresultaten geregistreerd zijn. 3.2 Grenswaarden De meetresultaten zijn getoetst aan de wettelijke grenswaarden (zie tabel 3) zoals die zijn opgenomen in bijlage 2 van de Wet Milieubeheer. Voor wat betreft deze grenswaarden wordt opgemerkt dat 7 april 2009 door de Europese Commissie aan Nederland uitstel is verleend om te voldoen aan de luchtkwaliteitsnormen (derogatie EC). Dit uitstel is verleend op basis van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). Voor fijnstof PM10 moet Nederland voldoen aan de Europese grenswaarden vanaf 11 juni Voor PM10 kan een reductie als gevolg van het aandeel zeezout toegepast worden. Deze reductie is juridisch vastgelegd en is per regio verschillend. Deze regeling is eind 2012 aangepast. Voor het Havengebied geeft dit een overgang van -6 µg/m 3 naar -3 µg/m 3 op het jaargemiddelde en van 6 naar 4 reductie op de overschrijdingsdagen. De data in tabel 3 zijn niet gecorrigeerd voor deze reducties. Ook de GCN concentraties zijn niet gecorrigeerd voor zeezoutgehaltes. Voor stikstofdioxide geldt de grenswaarde van 40 μg/m 3 vanaf 1 januari Tot 2015 geldt een grenswaarde van 60 μg/m 3 voor stikstofdioxide. 1 Regeling beoordeling luchtkwaliteit 2007, Hoofdstuk 3. 2 Voor de bepaling van de datacaptures zijn specifieke eisen. Vooral voor BTX heeft dit gevolgen. In bijlage 5 staat een nadere uitleg.

12 -12- GGD/LO Tabel 3: De gemeten concentraties en grenswaarden in Component: NO 2 PM2,5 PM10 PM10 Benzeen SO 2 N uur of dag max. 35 Grenswaarde: 40 µg/m µg/m 3 en > 350 resp -15% 1 40 µg/m 3 2 dagen >50 5 µg/m 3 µg/m µg/m Westerpark 14,5 20, Hemkade 28,5 25,9 15 0,7 701 Zaandam 22,9 14,9 22, Spaarnwoude 20,5 14,9 21,3 5 0,7 704 Hoogtij 22,9 16,3 20,5 7 1,1 0 In 2013 wordt op alle meetlocaties voldaan aan de (vigerende) grenswaarden. 1 Grenswaarde voor PM2,5 van 2015: 25 µg/m 3. Ook geldt er voor PM2,5 met ingang van 1 januari 2015 een blootstellingsconcentratieverplichting van ten hoogste 20 microgram per m 3, gedefinieerd als gemiddelde blootstellingsindex. Daarnaast is er een richtwaarde inzake vermindering van de blootstelling van de mens die met ingang van 1 januari 2020 voor zover mogelijk moet worden bereikt, in Nederland van 15%. Hierbij hanteert het RIVM een periode van 2009 t/m 2011 ten opzichte van 2018 t/m 2020 waarin de reducties moeten worden bereikt (zie de voorschriften 4.4 tot 4.7 in Bijlage 2 in de wet milieubeheer). 2 Bij de meetstations in deze rapportage mogen, voor een vergelijking met de grenswaarden van PM10 voor het jaargemiddelde, 3 µg/m 3 en voor het aantal dagen boven de 50 µg/m 3 met 4 (zeezout)dagen worden verminderd.

13 -13- GGD/LO Vergelijking met GCN In de tabellen 4a en 4b zijn de metingen (jaargemiddelden in µg/m 3 van 2013) vergeleken met de GCN Alle meetgegevens zijn begin 2013 doorgegeven aan het RIVM. De meetgegevens van de regionale- en stadsachtergrondstations 016 Westerpark, 701 Zaandam en 703 Spaarnwoude worden gebruikt om de GCN kaarten te corrigeren. Tabel 4a: Gemeten concentraties in 2013 vergeleken met de GCN 2013 NO 2 PM10 PM2,5 Meting GCN 13 Meting GCN 13 Meting GCN Westerpark 20,2 25,3 14,5 14,6 546 Hemkade 28,5 21,9 25,9 22,1 701 Zaandam 22,9 20,6 22,5 20,9 14,9 13,4 703 Spaarnwoude 20,5 18,8 21,3 20,1 14,9 12,8 704 Hoogtij 22,9 19,1 20,5 20,4 16,3 12,9 Tabel 4b: Gemeten concentraties vergeleken met de GCN Benzeen SO 2 Meting GCN 13 Meting GCN Westerpark 1,3 1,5 546 Hemkade 0,7 0,6 701 Zaandam 703 Spaarnwoude 0,7 0,6 704 Hoogtij 1,1 0,7 1,9 1,5 In figuur 3a en 3b zijn voor PM10 en NO 2 de verschillen tussen de meting en de GCN van 2009 tot en met 2013 grafisch weergegeven. Hieruit is af te leiden of de berekende (GCN) waarden beter (kleinere verschillen) of slechter (grotere verschillen) worden.

14 -14- GGD/LO Figuur 3a: Verschil tussen de metingen en de GCN voor NO tot en met Figuur 3b: Verschil tussen de metingen en de GCN 2009 tot en met 2013 PM10.

15 -15- GGD/LO Voor de onderzochte locaties geldt voor 2013 het volgende: Vergelijking meting en GCN voor NO 2. De gemeten jaargemiddelde NO 2 concentratie in 2013 zijn, net als in 2012, alle hoger dan de GCN waarden. De achtergrondstations, die zijn meegenomen in de kalibratie van de GCN, wijken hiervan +2 µg/m 3 af. De belaste meetstations 4 tot 7 µg/m 3. De afwijkingen in de achtergrondstations met de GCN zijn niet verklaarbaar. De afwijking tussen de belaste meetstations en de GCN hangt mogelijk samen met de schaalgrootte van de GCN, waarbij de bronnen in een grid worden uitgesmeerd over het hele grid. Het is opmerkelijk dat ook op de achtergrondstations hogere waarden worden gemeten ten opzichte van de GCN, immers ook in het grid waar de achtergrondstations staan worden bronnen uitgesmeerd over dit gehele grid. Vergelijking meting en GCN voor PM10. De gemeten PM10 concentraties komen voor 4 van de 5 meetstation in ,5 tot 4 µg/m 3 hoger uit dan de GCN. Opvallend zijn de stijgende verschillen ten opzichte van vorig jaar, dit met uitzondering van Hoogtij. Eveneens opvallend is het verschil van meer dan 5 µg/m 3 tussen de PM10 metingen en berekeningen dat zowel in 2013, 2012 als in 2011 op meetstation Westerpark optreedt. Een oorzaak kan (mogelijk) worden gevonden in een foutieve berekening van verspreiding van PM10 van de op- en overslagbedrijven in het havengebied. Vergelijking meting en GCN voor PM2,5. De gemeten PM2,5 concentraties zijn op alle meetstations hoger dan de GCN. De verschillen met de GCN op de achtergrondstations Westerpark, Zaandam en Spaarnwoude lopen op tot 2,1 µg/m 3. Het belaste meetstation Hoogtij meet 3,4 µg/m 3 (+21%) hoger dan de GCN. Vergelijking meting en GCN voor benzeen en SO 2. De SO 2 en benzeen concentraties in 2013 zijn redelijk vergelijkbaar met de GCN waarden. Uitzondering is de SO 2 - en benzeenconcentratie op meetstation Hoogtij. De oorzaak hiervan houdt waarschijnlijk verband met de uitstoot van het scheepvaartverkeer. Wellicht speelt de op- en overslag van (brand)stoffen een rol. 3.4 Meteorologie en Windrozen

16 -16- GGD/LO Meteorologie Tabel 5: Meteorologie tijdens de meetperiode en in vergelijking met het langjarig gemiddelde ( ). Alle meetgegevens zijn afkomstig van KNMI station Schiphol. Meetperiode 2013 Langjarig gemiddelde Gemiddelde temperatuur in ºC 9,9 10,7 Totale hoeveelheid neerslag (mm) 791,9 834 Gemiddelde windsnelheid (m/s) 5,0 4,9 % noordenwind ( ) 22,4 17,6 % oostenwind ( ) 21,8 19,7 % zuidenwind ( ) 28,6 27,9 % westenwind ( ) 26,1 33,3 % windstil/variabel 1,2 1, was een vrij koud jaar met een gemiddelde jaartemperatuur van 9,9 C tegen normaal 10,7 C. Koud was het vooral de eerste helft van het jaar. Januari kende een lange vorstperiode van 10 tot 27 januari. De lente was sinds 1970 niet meer zo koud geweest. De tweede helft van 2013 verliep een stuk warmer met maandgemiddelde temperaturen die rond of boven het langjarig gemiddelde lagen. De hoeveelheid neerslag in 2013 lag met gemiddeld over het land 792 mm ruim onder het langjarig gemiddelde van 834 mm. Vooral de eerste maanden van het jaar verliepen droog. In januari, februari en maart viel de neerslag regelmatig in de vorm van sneeuw Windrozen De windrozen zijn bepaald met behulp van de meteorologische gegevens van KNMI station Schiphol. De details staan beschreven in bijlage 9. In Bijlage 7 is een uitleg gegeven over de interpretatie van een windroos.

17 -17- GGD/LO Jaargemiddelde NO 2 per windrichting In figuur 4 zijn de gemiddelde stikstofdioxide concentraties per windrichtingen in windrozen weergegeven. Figuur 4. De jaargemiddelde NO 2 windrozen, 2009 (blauw), 2010 (groen), 2011 (rood), 2012 (zwart) en 2013 (oranje). De windrozen van NO 2 vertonen op de 4 meetstations hetzelfde beeld, namelijk een daling van de NO 2 concentraties uit nagenoeg alle windrichtingen. Daarmee kan worden gesteld dat de daling generiek is en is toe te kennen aan landelijke trends. Uit de windrozen in figuur 4 blijkt verder dat de vier meetstations in 2013, net als alle voorgaande jaren, duidelijk verhoogde NO 2 concentraties uit het zuidoosten meten. Dit geeft aan dat de verhogingen vanuit het zuidoosten niet door lokale invloeden veroorzaakt worden. Om dit fenomeen te elimineren (ten behoeve van lokale bronherkenning) zijn er verschilwindrozen gemaakt.

18 -18- GGD/LO Verschilwindrozen NO In figuur 5 zijn de verschillen tussen Spaarnwoude, Hoogtij, Hemkade en Zaandam met de regionale achtergrond voor NO 2 per windrichting in verschilwindrozen weergegeven. In deze rapportage is er gekozen voor een verschil met de regionale achtergrond. In Bijlage 10 is een beschrijving opgenomen van de regionale achtergrond. Figuur 5: Verschilwindrozen NO Uit figuur 5 valt het volgende af te leiden: - Hemkade heeft, net als in voorgaande jaren, de hoogste bronbijdragen ten opzichte van alle andere onderzochte meetstations, voornamelijk uit zuidoostelijke-, zuidelijke- en westelijke richtingen tot 15 µg/m 3. - De bronnen voor de verhoging aan de Hemkade uit zuidwestelijke, westelijke en noordwestelijke richtingen zijn, gezien het feit dat de andere stations deze verhoging niet in die mate tonen, voor een belangrijk deel waarschijnlijk van zeer lokaal niveau. Dit was in voorgaande jaren ook het geval. Mogelijk speelt de nabije veerpont (westelijk op 380 meter) en/of de lokale industrie hierin een rol.

19 -19- GGD/LO De NO 2 bijdrage bij Spaarnwoude uit oostelijke richting is, waarschijnlijk van lokaal niveau. - De verhogingen uit zuidoostelijke richting bij zowel Zaandam, Hoogtij als Hemkade, zijn lastig te verklaren. - De meetstations Zaandam, Hemkade, Spaarnwoude en Hoogtij tonen lagere NO 2 concentraties uit noordoostelijke richtingen ten opzichte van de regionale achtergrond. De gemiddelde achtergrond NO 2 concentratie, bepaalt uit de achtergrondstations in de regio, is uit noordoostelijke richtingen dus hoger dan de meetstations Zaandam, Hemkade, Spaarnwoude en Hoogtij. Dit geeft aan dat deze regionale achtergrondmeetstations lokaal uit noordoostelijke richting worden beïnvloed door NO 2 bronnen.

20 -20- GGD/LO Windrozen PM10 De jaargemiddelden PM10 zijn per windrichting in figuur 5 weergegeven. Figuur 6: PM10 jaargemiddeldeconcentraties 2009 (blauw), 2010 (groen), 2011 (rood), 2012 (zwart) en 2013 (oranje). Uit Figuur 6 is af te leiden dat de PM10 concentraties op alle vier de meetstations in 2013 uit een groot aantal windrichtingen vergelijkbaar zijn met Op alle stations worden hogere PM10 concentraties waargenomen bij oostenwind. Dit beeld stemt overeen met wat op vrijwel alle meetstations in Nederland wordt gevonden en hangt samen met de aanvoer van verontreinigde lucht uit Europa. Om de lokale bronnen beter in beeld te brengen zijn er PM10 verschilwindrozen gemaakt.

21 -21- GGD/LO Verschilwindrozen PM In figuur 7 zijn de verschilwindrozen met de regionale achtergrond weergegeven. Figuur 7: Verschilwindrozen PM Uit de verschilwindrozen voor PM10 kan worden opgemaakt dat: - De hoogste lokale bijdrage wordt gevonden op meetstation Hemkade, tot 12 µg/m 3 uit zuidelijke richtingen. - Hoogtij toont beïnvloeding door lokale bronnen uit zuidoostelijke richting. - Meetstation Zaandam toont een verhoging van de PM10 concentratie uit westelijke tot zuidelijke richting. Waarschijnlijk afkomstig van lokale bronnen in de nabije omgeving. Meetstation Hoogtij toont deze verhoging uit het noordoosten namelijk niet. - Meetstation Spaarnwoude toont een lokale bijdrage (4 µg/m 3 ) uit het noordoosten, afkomstig uit het havengebied.

22 -22- GGD/LO Windrozen PM2,5 In figuur 8: zijn de windrozen van PM2,5 op de locaties Spaarnwoude, Hoogtij en Zaandam opgenomen. Figuur 8: Windrozen PM2,5 jaargemiddeldeconcentraties 2009 (blauw), 2010 (groen), 2011 (rood), 2012 (zwart) en 2013 (oranje). Uit figuur 8 blijkt dat: - De vormen van de windroos per meetstation vergelijkbaar zijn met voorgaande jaren. - De hoogste PM2,5 concentraties uit oostelijke tot noordoostelijke windrichtingen komen. - De vorm van de windroos (net als in voorgaande jaren) voor de 3 meetlocaties per jaar bijna identiek is, hierdoor lijkt lokale beïnvloeding niet waarschijnlijk. Dit is eveneens te zien in figuur 9.

23 -23- GGD/LO Figuur 9: PM2,5 windrozen Uit figuur 9 blijkt (net als uit figuur 8) dat de PM2,5 concentraties in 2012 in het havengebied Amsterdam onderling nauwelijks verschillen. Een (kleine) uitzondering is Hoogtij, waar de concentraties uit het oosten enigszins hoger zijn dan op de andere meetstations. Ditzelfde geldt voor noordoostelijke richtingen bij Spaarnwoude. De oorzaak van deze verhogingen is lastig vast te stellen. Hieruit blijkt dat de PM2,5 concentraties niet of nauwelijks lokaal worden beïnvloed.

24 -24- GGD/LO Windrozen benzeen, tolueen en xyleen In figuur 10, 11 en 12 zijn de windrozen van BTX weergegeven gemeten op de meetstations Hemkade, Hoogtij en Spaarnwoude. Figuur 10. Windroos Benzeen van Hemkade 546, Spaarnwoude 703 en Hoogtij 704: (2009 (blauw), 2010 (groen), 2011 (rood), 2012 (zwart) en 2013 (oranje). Uit figuur 10 is af te leiden: - De verhoogde concentratie benzeen uit het zuiden op meetstation Hoogtij is in 2013 vergelijkbaar met 2010, 2011en De piek uit het zuiden is niet of nauwelijks aanwezig op meetstation Hemkade. De bron voor deze piek is daarmee een stationair punt en/of schepen die wel bij meetstation Hoogtij, maar niet voorbij meetstation Hemkade varen. - Meetstation Hemkade en Spaarnwoude tonen uit respectievelijk zuidoostelijke en oostelijke richtingen lokale bronnen. Gezien de verschillende windrichtingen waaruit de verhogingen komen, zijn dit verschillende lokale bronnen.

25 -25- GGD/LO Figuur 11: Windroos Tolueen van Hemkade 546, Spaarnwoude 703 en Hoogtij 704: (2009 (blauw), 2010 (groen), 2011 (rood), 2012 (zwart) en 2013 (blauw). Uit figuur 11 is af te leiden: - De verhoogde concentratie tolueen uit het zuiden op meetstation Hoogtij is in 2013 vergelijkbaar met 2011 en De piek uit het zuiden is niet of nauwelijks aanwezig op meetstation Hemkade. De bron voor deze piek is daarmee een stationair gebied en/of wordt veroorzaakt door schepen die wel bij meetstation Hoogtij, maar niet voorbij meetstation Hemkade varen. - Meetstation Hemkade en Spaarnwoude tonen uit respectievelijk zuidoostelijke en oostelijke richtingen lokale bronnen. Gezien de verschillende windrichtingen waaruit de verhogingen komen, zijn dit verschillende lokale bronnen. Gezien de overeenkomst tussen de windroos van tolueen en benzeen, zijn de bronnen voor benzeen dezelfde als die voor tolueen.

26 -26- GGD/LO Figuur 12 Windroos Xyleen van Hemkade 546, Spaarnwoude 703 en Hoogtij 704: (2009 (blauw), 2010 (groen), 2011 (rood), 2012 (zwart) en 2013 (oranje). Uit figuur 12 valt af te leiden: - De windroos van xyleen op meetstation Hemkade is grilliger dan voorgaande jaren. Uit zowel oostzuidoostelijke als westnoordwestelijke richtingen zijn verhoogde concentraties xyleen gemeten. De bronnen zijn waarschijnlijk lokaal. - De hoogte van de concentratie op Hoogtij is ruwweg gelijk aan die van 2012 en beduidend lager dan in 2011, 2010 en 2009

27 -27- GGD/LO Windrozen SO 2 Westerpark en Hoogtij In figuur 13 zijn de windrozen van SO 2 gemeten op de meetstations Westerpark en Hoogtij weergegeven: (2009 (blauw), 2010 (groen), 2011 (rood), 2012 (zwart) en 2013 (oranje). Figuur 13: Windroos SO 2 van Westerpark 016 en Hoogtij 704. Uit figuur 13 valt het volgende af te leiden: - De concentraties van SO 2 zijn in 2013 op de meetstations Hoogtij en Westerpark vergelijkbaar met die van 2012 en De belasting op meetstation Hoogtij naar het zuiden in 2013, net als in 2010 tot en met 2012, is slechts een derde ten opzichte van De oorzaak van de daling op meetstation Hoogtij is vrijwel zeker door het succes van het invoeren van een maatregel die de hoeveelheid zwavel in brandstof voor schepen moet verlagen vanaf Bron: DIRECTIVE 2005/33/EC en IMO environment meeting approves revised regulations on ship emissions.

28 -28- GGD/LO Concentraties per dag van de week NO 2, PM10, PM2,5 en Benzeen Een grafische weergave van de concentraties gemiddeld per dag van de week is afgebeeld in bijlage 2. Uit deze grafieken is het volgende af te leiden: - De NO 2 concentraties zijn op alle meetstation veel hoger op werkdagen dan in de weekenden. Dit verschil is het hoogst op meetstation 546 Hemkade, waar op zondagen gemiddeld 14 µg/m 3 lagere concentraties worden gemeten ten opzichte van het gemiddelde van de woensdagen. Dit kom neer op ongeveer 60% toename op werkdagen. - De PM10 concentraties zijn, evenals de NO 2 concentraties hoger op werkdagen. Op donderdagen zijn de concentraties gemiddeld het hoogst. Het verschil tussen donderdagen en zondagen is het hoogst op meetstation 546 Hemkade met 10 µg/m 3 toename. Dit komt neer op ongeveer +50% op werkdagen. - De PM2.5 concentraties nemen geleidelijk toe van zondag tot woensdag en blijven dan verhoogd op donderdag en vrijdag. Op zaterdag dalen de concentraties. Het verschil tussen een gemiddelde donderdag ten opzichte van het weekenddag is 3 tot 5 µg/m 3. Dit komt neer op ongeveer +30%. - De benzeenconcentraties variëren het minst door de week heen. De concentraties zijn ten opzichte van zondagen verhoogd met maximaal 0,3 µg/m 3 op vrijdagen op meetstation 546 Hemkade. Dit komt neer op een toename van ongeveer 20%.

29 -29- GGD/LO Stankklachten over het Westelijk Havengebied Het totaal overzicht van de (stank)klachten 1, vermoedelijk veroorzaakt door de bedrijvigheid in het havengebied van Amsterdam, die zijn binnengekomen bij de Provincie Noord-Holland vanaf februari 2010 tot december 2012 zijn opgenomen in de figuren 14, 15 en 16. Figuur 14: Aantal klachten 2 per maand en per jaar 1 Het is niet duidelijk of alle klachten hiermee in beeld zijn, omdat ook kan worden geklaagd bij de gemeenten Amsterdam en Zaanstad. 2 Bron: Servicepunt Subsidies, Handhaving en Vergunningen van de Provincie Noord-Holland.

30 -30- GGD/LO Figuur 15: aantal klachten per dag in 2013 Figuur 16: Aantal klachten in 2010 tot en met 2013 opgeteld per plaatsnaam.

31 -31- GGD/LO Uit de figuren 14, 15 en 16 en aanvullende informatie is het volgende te concluderen: - Het aantal klachten is geleidelijk afgenomen van 231 in 2010 naar 123 in De klachten gaan voor 95% van de gevallen over (olie, diesel, benzine, afvalof chloorachtige) stank. De overige klachten gaan over stof. - Veruit de meeste klachten komen uit Zaandam. - Ruim 20% van de klachten in 2013 komen van 2 adressen. - In 2013 werd er het meeste geklaagd op 22 augustus met 8 klachten. De relatie tussen het klachtenpatroon en de gemeten concentraties is onderzocht in paragraaf Relatie tussen klachtenpatroon en de gemeten concentraties De klachten uit 2013 zijn, net als in voorgaande jaren, opgevraagd bij de provincie Noord- Holland. Het is niet duidelijk of deze registratie een totaalbeeld geeft van alle klachten. Soms is het niet duidelijk of de adressen van de klagers overeenkomen met de locatie van de stankklachten. Ook ontbreekt soms belangrijke informatie, met name wanneer klachten vanuit andere overheden dan de provincie zijn aangeleverd. Uit de registratie bij de provincie van de omschrijving van de klachten blijkt dat de omwonenden vaak erg ongerust zijn over de effecten van de stank. De klachten (zoals hoofdpijn en misselijkheid) zijn van tijd tot tijd ernstig februari 2013 Op 15 februari komen 4 klachten uit Beverwijk, Westzaan, Zaandam en Amsterdam die gaan over olie of chloorachtige lucht. De klacht uit Amsterdam is, gezien de zwakke zuidwestelijke windrichting, niet verklaarbaar. Wellicht is die klacht veroozaakt door een andere bron. De metingen vertonen op meetstation Hemkade in de ochtend verhoogde tolueenconcentraties (tot 20 µg/m 3 ). Meetstation Hoogtij toonde in de late ochtend verhoogde benzeen- (tot 15 µg/m 3 ) en tolueenconcentraties (tot 20 µg/m 3 ). De bron van deze klachten zal waarschijnlijk verband houden met behandeling of transport van (brand)stoffen of olie(houdende)producten.

32 -32- GGD/LO en 16 augustus klachten op 15 augustus komen uit Westzaan en Zaandam en gaan over olie en vooral afvalachtige lucht waarbij de klagers de afvalverwerking noemen als mogelijke veroorzaker. Gezien de matige zuidelijke wind is dit een mogelijkheid. Op beide dagen is de tolueenconcentratie verhoogd (tot 15 µg/m 3 ) op meetstation Hemkade augustus klachten op 22 augustus komen uit Westzaan, Koog aan de Zaan en Zaandam en gaan bijna allemaal over een olieachtige lucht. Op 22 augustus was de wind zwak uit diverse richtingen. Dit zijn typische omstandigheden waaronder verontreiniging zich kan ophopen. De metingen laten verhoogde fijnstofconcentraties (tot 125 µg/m 3 ) en tolueen (tot 18 µg/m 3 ) zien op meetstation Hoogtij en Hemkade. De bron of bronnen van deze klachten zijn daarmee te zoeken in behandeling of transport van (brand)stoffen en of olie(houdende) producten.

33 -33- GGD/LO CONCLUSIES Op alle locaties werd in 2013 voldaan aan de grenswaarden. Nagenoeg alle jaargemiddelde concentraties per windrichting zijn vergelijkbaar met De lokale bijdragen zijn het hoogst bij o NO 2 Hemkade uit zuidoostelijke tot westelijke windrichtingen. o PM10 Hemkade uit zuidelijke windrichtingen. o Benzeen en Tolueen Hoogtij uit zuidelijke windrichtingen. o Tolueen Hemkade uit zuidoostelijke windrichtingen. o Xyleen Hoogtij en Hemkade uit uiteenlopende windrichtingen. In vergelijking met de GCN zijn de meeste concentraties overeenstemmend met de GCN of verklaarbaar hoger indien het om een belast station gaat o Duidelijke uitzondering hierop is stadsachtergrond meetstation Westerpark voor PM10. Voor PM10 is er een veel hogere GCN berekend. De oorzaak hiervoor is waarschijnlijk een foutief berekende uitstoot van droge bulk open/of overslag. De emissiegegevens van lokale op- en overslag bedrijven wordt daarom onderzocht door zowel het Havenbedrijf Amsterdam N.V. als de gemeente Amsterdam. De meeste componenten zijn duidelijk hoger in concentratie tijdens werkdagen. o Het verschil loopt op van +20% voor benzeen tot +60% hoger voor NO 2 ten opzichte van het weekend op meetstation Hemkade. Het aantal klachten is wederom afgenomen van 230 (in 2012) naar 120 klachten in o De klachten handelden in 2013 vooral over olieachtige stank. o De oorzaak van de daling is niet bekend. o De meeste klachten over een olieachtige stank kunnen worden gerelateerd aan verhoogde tolueen concentraties.

34 -34- GGD/LO AANBEVELINGEN De concentraties op de meetlocaties liggen onder de grenswaarden. Dit is echter nog geen garantie voor het uitblijven van gezondheidsschade. De onderzoeken en daaruit vloeiende adviezen, bijvoorbeeld van de WHO, om de concentraties zo laag mogelijk te krijgen, worden steeds concreter. Immers slechte luchtkwaliteit is een van de belangrijkste factoren die zowel chronische als acute gezondheidsschade aanricht. Het is daarom aan te bevelen om nader onderzoek te doen naar de effecten van de activiteiten in de haven van Amsterdam specifiek gericht op de omwonenden. Een nadere kwantificatie van de invloeden kan worden uitgewerkt met modellering van de concentraties waarbij de gemeten concentraties als ijkpunten worden gebruikt. Een mogelijke start daarbij is een verbetering van de GCN voor PM10, die momenteel afwijkend is aan de metingen in de oostzijde van het Havengebied. Het aantal stankklachten is afgenomen, maar is nog altijd een aandachtspunt. Een mogelijke reden voor het afnemen van de stankklachten is de ingebruikname van dampverwerkingsinstallaties bij de op- en overslagbedrijven van brandstoffen. Met elektronische neuzen, de zogenaamde E-nose, is wellicht meer informatie te verzamelen die kan worden ingezet om verdere maatregelen en daarmee mogelijk een verdere reductie van stankklachten te bereiken. Dergelijke detectiesystemen kunnen bijvoorbeeld bij een meldkamer ingezet worden bij het nader duiden van bronnen en het vroegtijdig signaleren van incidenten. Aanbevolen wordt om de (mogelijke) inzet van dergelijke systemen te onderzoeken in samenwerking met de lokale overheden, zoals de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied. De afdeling luchtkwaliteit van de GGD Amsterdam kan hierbij desgewenst projectbegeleiding, meetdeskundigheid, gebiedskennis, netwerk met de diverse partijen, de data voorziening en praktische assistentie inbrengen.

35 -35- GGD/LO BIJLAGE 1: COORDINATEN EN TYPERING MEETSTATIONS Meetstation naam type x y nummer 016 Westerpark Stadsachtergrond Hemkade Industrie Zaandam Stadsachtergrond Spaarnwoude Regionaal Hoogtij Industrie

36 -36- GGD/LO BIJLAGE 2: DE CONCENTRATIES PER DAG VAN DE WEEK Concentraties per dag van de week PM10 Concentraties per weekdag

37 -37- GGD/LO PM2,5 Concentraties per dag van de week. NO 2 Concentraties per dag van de week.

38 Benzeenconcentraties per dag van de week GGD/LO

39 -39- GGD/LO BIJLAGE 3: MEETMETHODEN Alle hier genoemde verrichtingen worden conform de aangegeven normvoorschriften uitgevoerd. Als nauwkeurigheidseisen zijn de geldende Europese criteria overgenomen, alleen voor de meting van zwaveldioxide kon hieraan niet worden voldaan. De hoogte van de gemeten concentraties zwaveldioxide liggen echter ver onder de geldende grenswaarden, waarmee de grotere meetfout (>15% van de meetwaarde uitgedrukt als 95%BI) voor de toetsing aan normen geen specifiek probleem levert. Nadere informatie over de meetonzekerheid van de verrichtingen die onder accreditatie zijn gebracht kan op verzoek worden verkregen bij GGD Amsterdam, Cluster leefomgeving, afdeling luchtkwaliteit. Component Meetprincipe Meetfrequentie Zwaveldioxide U.V-fluorescentie continu Stikstofoxiden Chemiluminescentie continu Benzeen, Tolueen en Xyleen Gas Chromatografie continu Fijn stof (PM10) Gravimetrie/beta verzwakking continu Referentie methode discontinu Fijn stof (PM2,5) Gravimetrie/beta verzwakking continu Referentie methode discontinu

40 -40- GGD/LO Meetnauwkeurigheid en toegepaste apparatuur COMPONENT APPARATUUR MEETNAUWKEURIGHEID BIJ DE JAARLIMIET (95%BI) FOUTENBESCHOUWING DOCUMENT PM2,5 METONE BAM ± 17,3% PM10 METONE BAM ± 12,9% NO/NOx Thermo 42i/API ± 9,8% e SO 2 Thermo 43 ± 119% Benzeen Syntec 955 ± 12,6% Gemiddelden De term n wordt gebruikt voor het aantal metingen. De term gem wordt gebruikt voor gemiddelde. Daggemiddelden worden berekend uit de uurgemiddelden. Om tot een daggemiddelde te komen zijn minimaal 13 uurgemiddelden vereist. Voor PM2,5 is dit minimaal 18 uur. Maandgemiddelden worden berekend uit de daggemiddelden. Er zijn minimaal 16 daggemiddelden nodig om tot een maandgemiddelde te komen. Het toetsbare jaargemiddelde is voor de gasvormige componenten berekend uit de uurgemiddelden. Voor PM10 en PM2.5 is het toetsbare jaargemiddelde uit de daggemiddelden bepaald. In de databladen zijn zowel de jaargemiddelden die zijn bepaald uit de uurgemiddelden als die van de daggemiddelde weergegeven. Percentielen en maxima Of percentielen en maxima berekend mogen worden hangt af van de GPU. GPU = Grootste Periodieke Uitval: het grootste aantal dagen in een schuivende periode van 30 dagen waarop geen daggemiddelden beschikbaar zijn. Er worden geen percentielen of maxima berekend als de GPU groter dan 10 dagen is. Voor SO 2 geldt een andere norm, namelijk de LAU; Langste Aaneengesloten Uitval. Dit is het grootste aantal op elkaar volgende dagen, binnen de meetperiode, waarop geen daggemiddelden beschikbaar zijn. Voor SO 2 geldt een LAU van maximaal 5 in de winterperiode en 10 in de zomerperiode. Het p98 wil zeggen de 98 percentielwaarde van de op grootte gesorteerde (van laag naar hoog) gegevensreeks. De 98 percentielwaarde is de waarde van het getal op de gesorteerde getallen reeks welke hoort bij het 98/100 getal van die reeks.

41 -41- GGD/LO Pollutieroos Er wordt gewerkt met een pollutieroos bestaande uit 36 sectoren van 10 o. sector 1 loopt van 5-14 o. sector 2 loopt van o sector 36 loopt van o. In de pollutieroos is de hoogte van de gemiddelde concentratie van die stof, en uit welke richting deze komt, af te lezen. Dat wil zeggen, hoe langer de vector vanuit het hart van de cirkel, des te hoger de concentratie van die stof uit die richting. Een pollutieroos wordt ook wel een windroos genoemd. Een nadere uitleg over windrozen staat opgenomen in bijlage 7. Voor de gemiddelde concentratie per windrichtingssector wordt uitgegaan van de uurgemiddelden, met uitzondering van meetstation 546 PM10, waarvoor daggemiddelden zijn gebruikt. De windsnelheid van het uurgemiddelde moet minimaal 0,5 m/s zijn.

42 -42- GGD/LO BIJLAGE 4: TOEGEPASTE MEETINSTRUMENTEN In onderstaande tabel is weergegeven welke merk en type apparaat is ingezet voor de metingen. Meetapparatuur op de diverse meetstations NOX SO 2 PM2,5 PM10 BTX Thermo 43I Meetfrequentie 10 seconden 701 Thermo 42i of API 200A Meetfrequentie 10 seconden 703 Thermo 42i of API 200A Meetfrequentie 10 seconde 704 Thermo 42i of API 200A Meetfrequentie 10 seconden 546 Thermo 42i of API 200A Meetfrequentie 10 seconden Met-one BAM 1020 meetfrequentie uurlijks Periodieke Controle (24h) met Derenda Sequential Sampler PNS16 Met-one BAM 1020 meetfrequentie uurlijks Periodieke Controle (24h) met Derenda Sequential Sampler PNS16 - Met-one BAM 1020 Met-one BAM 1020 meetfrequentie uurlijks meetfrequentie uurlijks Periodieke Controle (24h) met Periodieke Controle (24h) Derenda Sequential Sampler met Derenda Sequential PNS16 Sampler PNS16 - Met-one BAM 1020 Met-one BAM 1020 meetfrequentie uurlijks meetfrequentie uurlijks Periodieke Controle (24h) met Periodieke Controle (24h) Derenda Sequential Sampler met Derenda Sequential PNS16 Sampler PNS16 Thermo 43I Met-one BAM 1020 Met-one BAM 1020 Meetfrequentie meetfrequentie uurlijks meetfrequentie uurlijks 10 Periodieke Controle (24h) met Periodieke Controle (24h) seconden Derenda Sequential Sampler met Derenda Sequential PNS16 Sampler PNS Met-one BAM 1020 meetfrequentie uurlijks Periodieke Controle (24h) met Derenda Sequential Sampler PNS16 syntec 61m gc955 meetfrequen tie 15 minuten - syntec 61m gc955 meetfrequen tie 15 minuten syntec 61m gc955 meetfrequen tie 15 minuten syntec 61m gc955 meetfrequen tie15 minuten

43 -43- GGD/LO BIJLAGE 5: DATACAPTURES 2013 Datacaptures in 2013 MEETSTATION COMPONENT DATACAPTURE LANGSTE UITVAL [tijdseenheid] [%] 016 SO 2 [u] 97 2 dagen PM10 [dag] 99 3 dagen PM2,5 [dag] 99 4 dagen 546 NO 2 [u] 99 3 dagen NO[u] 99 3 dagen PM10 [dag] 97 7 dagen BTX[u] 92 4 dagen 701 NO 2 [u] 98 3 dagen NO[u] 98 3 dagen PM10 [dag] 96 5 dagen PM2,5 [dag] 98 5 dagen 703 NO 2 [u] 97 4 dagen NO [u] 97 4 dagen PM10 [dag] 98 3 dagen PM2,5 [dag] 98 4 dagen BTX[u] 84 6 dagen 704 SO 2 [u] 96 5 dagen NO 2 [u] 97 4 dagen NO[u] 97 4 dagen PM10 [dag] 97 4 dagen PM2,5 [dag] 98 4 dagen BTX[u] 88 6 dagen De datacaptures liggen op de metingen van benzeen, tolueen en xyleen (op 703 en 704) na boven de vereiste 90%. De oorzaak zit in de tijd die een BTX monitor nodig heeft voor kalibratie, namelijk 3 uur en 30 minuten. Deze kalibratie vindt elke 2 dagen plaats, waarmee ruim 600 uur per jaar aan kalibratietijd nodig is. In de richtlijn 2008/50/EG 1 is een opmerking opgenomen (pagina 30, tabel A) dat bij het bepalen van de datacaptures er geen rekening moet worden gehouden met de tijd die wordt gebruikt voor onderhoud en of kalibraties. De 1

44 -44- GGD/LO opmerking is op twee manieren uit te leggen. De Engelstalige versie 1 van 2008/50/EG is echter duidelijk; de datacapture wordt bepaald op jaarbasis (in uur), exclusief de tijd die normaal gezien nodig is voor kalibraties en regulier onderhoud ( The requirements for the calculation of annual mean do not include losses of data due to the regular calibration or the normal maintenance of the instrumentation. ). Hiermee komt de minimum datacapture voor de BTX metingen op minimaal 7344 uur waaraan alle BTX metingen in 2013 voldoen. 1

45 -45- GGD/LO BIJLAGE 6: MEETRESULTATEN Meetstation : Hemkade Component : NO Meetperiode : 2013 Percentielen en maxima op basis van uurgemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal uren 4,0 6,0 9,0 14,0 26,0 43,0 70,7 123,0 10, ,0 254,0 268,0 284,0 294,0 306,0 359,0 373,0 Percentielen en maxima op basis van daggemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal dagen GPU LAU 6,4 8,8 11,3 15,6 21,8 33,2 59,4 80,9 10, ,8 60,8 62,3 66,0 72,1 76,4 97,6 108,1 Concentraties per windrichting in µg/m3 op basis van KNMI gegevens Schiphol WR STIL VAR Conc Aantal Daggemiddelde concentraties in µg/m Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec Maandgemiddelde concentratie in µg/m3 R Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec

46 -46- GGD/LO Meetstation : Zaandam Component : NO Meetperiode : 2013 Percentielen en maxima op basis van uurgemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal uren 1,0 2,0 3,0 5,0 11,0 24,0 52,2 99,0 5, ,0 172,0 234,0 242,0 248,0 260,0 392,0 466,0 Percentielen en maxima op basis van daggemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal dagen GPU LAU 2,2 2,9 4,0 6,3 10,4 19,7 45,6 63,9 5, ,8 46,7 49,7 51,8 53,8 62,5 68,8 95,9 Concentraties per windrichting in µg/m3 op basis van KNMI gegevens Schiphol WR STIL VAR Conc Aantal Daggemiddelde concentraties in µg/m Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec Maandgemiddelde concentratie in µg/m3 R Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec

47 -47- GGD/LO Meetstation : Spaarnwoude Component : NO Meetperiode : 2013 Percentielen en maxima op basis van uurgemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal uren 1,0 1,0 2,0 4,0 10,0 22,0 50,0 101,5 4, ,0 160,8 177,0 195,0 221,0 223,0 281,0 335,0 Percentielen en maxima op basis van daggemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal dagen GPU LAU 1,6 2,2 3,3 5,3 9,6 20,0 37,4 70,8 4, ,5 39,0 48,3 51,0 52,1 66,2 86,0 103,5 Concentraties per windrichting in µg/m3 op basis van KNMI gegevens Schiphol WR STIL VAR Conc Aantal Daggemiddelde concentraties in µg/m Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec Maandgemiddelde concentratie in µg/m3 R Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec

48 -48- GGD/LO Meetstation : Hoogtij Component : NO Meetperiode : 2013 Percentielen en maxima op basis van uurgemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal uren 3,0 5,0 9,0 13,0 23,0 37,0 65,8 123,8 9, ,0 217,0 220,0 234,0 240,0 242,0 285,0 298,0 Percentielen en maxima op basis van daggemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal dagen GPU LAU 5,8 7,6 9,8 13,9 18,9 25,6 50,7 78,5 9, ,8 61,8 72,3 74,3 75,2 78,3 79,3 120,3 Concentraties per windrichting in µg/m3 op basis van KNMI gegevens Schiphol WR STIL VAR Conc Aantal Daggemiddelde concentraties in µg/m Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec Maandgemiddelde concentratie in µg/m3 R Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec

49 -49- GGD/LO Meetstation : Hemkade Component : NO2 Meetperiode : 2013 Percentielen en maxima op basis van uurgemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal uren EU - grenswaarde (2015) Grenswaarde derogatieperiode 24,0 29,0 36,0 45,0 57,0 67,0 78,0 94,0 28, aantal uren met: aantal uren met: c > 200 c > ,0 112,0 114,0 115,0 116,0 116,0 122,0 138,0 0 (maximaal 18 overschrijdingen per jaar toegestaan) 0 (maximaal 18 overschrijdingen per jaar toegestaan, geldt voor (snel)wegen > mtv/etmaal) Percentielen en maxima op basis van daggemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal dagen GPU LAU 26,9 30,4 36,2 41,0 48,6 57,2 64,8 73,1 28, ,0 65,7 67,0 71,5 71,5 73,0 73,4 81,0 Concentraties per windrichting in µg/m3 op basis van KNMI gegevens Schiphol WR STIL VAR Conc Aantal Daggemiddelde concentraties in µg/m Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec Maandgemiddelde concentratie in µg/m3 R Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec