Rapportage Luchtmetingen in het Havengebied Amsterdam 2012

Transcriptie

1 GGD/LO Rapportage Luchtmetingen in het Havengebied Amsterdam 2012 Amsterdam, april 2013 Auteur: Opdrachtgever: D. de Jonge GGD Amsterdam LO afdeling Luchtkwaliteit Postbus CE Amsterdam M. Hooijboer Haven Amsterdam afdeling Ruimte en Milieu postbus GK Amsterdam auteur : D. de Jonge (SEP) Datum beoordeeld : H Helmink (SEP) Datum Blz. 77 Proj goedgekeurd : JH Visser (HL) Datum GGD Amsterdam LO Luchtkwaliteit Nieuwe Achtergracht 100, 1018 WT Amsterdam Telefoon (020) Telefax (020)

2 Aan de tot standkoming van deze rapportage werkten mee: Peter Wallast (GGD Amsterdam, opbouw en onderhoud op de meetstations) Jennes Meijdam (Onderhoud Met-one BAM) Mariska Hoonhout (Onderhoud en uitvoering referentiemethode PM) Peter Koopman (Onderhoud en uitvoering referentiemethode PM) Jorrit van der Laan (GGD Amsterdam, kwaliteitscontrole) Dave de Jonge (GGD Amsterdam, projectleiding en rapportage) GGD, Amsterdam, Nederland. Alle rechten voorbehouden. GGD Amsterdam en/of de met haar gelieerde maatschappijen zijn niet aansprakelijk voor enige directe, indirecte, bijkomstige of gevolgschade ontstaan door of bij het gebruik van de informatie of gegevens uit dit document, of door de onmogelijkheid die informatie of gegevens te gebruiken. De inhoud van dit rapport mag aan derden niet anders dan als één geheel worden ontsloten, voorzien van bovengenoemde aanduidingen met betrekking tot auteursrechten en aansprakelijkheid.

3 -3- GGD/LO INHOUD 1 Inleiding METHODE Meetlocaties RESULTATEN Jaargemiddelden 2009 tot Validatie en Datacapture Grenswaarden Vergelijking met GCN Windrozen Jaargemiddelde NO Verschilwindrozen tussen Spaarnwoude, Hemkade, Hoogtij en Zaandam NO Windrozen PM Verschilwindrozen PM Windrozen PM2, Windrozen benzeen, tolueen en xyleen Windrozen SO 2 Westerpark en Hoogtij Concentraties per dag van de week NO 2, PM 10, PM2,5 en Benzeen Stankklachten over het Westelijk Havengebied Relatie tussen klachtenpatroon en de gemeten concentraties januari augustus september september oktober december CONCLUSIES AANBEVELINGEN BIJLAGE 1: COORDINATEN EN TYPERING MEETSTATIONS BIJLAGE 2: DE CONCENTRATIES PER DAG VAN DE WEEK Concentraties per dag van de week...35

4 -4- GGD/LO PM 10 Concentraties per weekdag PM2,5 Concentraties per dag van de week NO 2 Concentraties per dag van de week Benzeenconcentraties per weekdag op 703 en BIJLAGE 3: MEETMETHODEN BIJLAGE 4: TOEGEPASTE MEETINSTRUMENTEN BIJLAGE 5: DATACAPTURES BIJLAGE 6: MEETRESULTATEN BIJLAGE 7: UITLEG INTERPRETATIE WINDROZEN BIJLAGE 8 MEETMETHODEN BIJLAGE 9 WINDKARAKTERISTIEKEN...75

5 -5- GGD/LO INLEIDING Dit rapport beschrijft de resultaten van de luchtkwaliteitsmetingen over het jaar 2012 rond Westpoort. In en rond het havengebied staan sinds 2009 vijf permanente meetstations waar continu de concentraties van PM10, NO 2, SO 2, O 3, PM2,5 en BTX worden gemeten. De gemeten jaargemiddelden van 2012 zijn voor PM10, NO 2, Benzeen en PM2,5 vergeleken met de grenswaarden en met de GCN waarden van Om de invloed van de activiteiten in het havengebied op de luchtkwaliteit nader te duiden zijn diverse analyses aan de meetresultaten uitgevoerd. Ondermeer zijn (verschil) windrozen berekend, de concentraties per dag van de week bepaald, diverse meteorologische omstandigheden onderzocht en bijzondere momenten (pieken) geanalyseerd. Met de opdrachtgever Haven Amsterdam en met de mede-eigenaren van de meetgegevens, de Provincie Noord-Holland en de Gemeente Zaanstad, zijn afspraken gemaakt over deze rapportage die met (mondelinge) toestemming van de eigenaren is opgesteld.

6 -6- GGD/LO METHODE 2.1 Meetlocaties De vijf in deze rapportage betrokken meetstations met bijbehorende stationscode zijn weergegeven in figuur 1. Figuur 1: De meetstations in en rondom het Havengebied van Amsterdam Bron ondergrond van de afbeelding: Haven Amsterdam. In bijlage 1 is een typering alsmede de x en y coördinaten weergegeven. In tabel 1 is een overzicht weergegeven van de gemeten componenten per meetstation. In bijlage 8 en 9 zijn de details opgenomen over de meetmethoden en de windkarakteristieken.

7 -7- GGD/LO Tabel 1: Overzicht van de gemeten componenten, beheerder en opdrachtgever per meetstation. Nummer Naam Componenten Opdrachtgever/Beheerder 016 Westerpark PM10, PM 2,5 en Gemeente Amsterdam SO Hemkade PM10,NO 2 en BTX Zaandam NOx, O 3, PM10 en PM 2,5 703 Spaarnwoude NO x, BTX, PM10 en PM2,5 704 Hoogtij NO x, BTX, SO 2, Provincie Noord-Holland Gemeente Zaanstad Haven Amsterdam Haven Amsterdam PM10 en PM2,5 1 Per 1/1/2012 is het beheer van het RIVM door de GGD Amsterdam overgenomen. 2 De Ozon metingen op meetstation Zaandam zijn niet meegenomen in dit onderzoek. Eind 2012 zijn er lokale werkzaamheden vlakbij het meetstation Zaandam geweest. Deze werkzaamheden hebben de concentraties dusdanig beïnvloedt dat de metingen van NO 2, PM10 en PM2,5 in 2012 niet representatief zijn voor de stedelijke achtergrond in de regio Zaandam. Met name bij de trend en de vergelijking met de GCN dient er rekening te worden gehouden met een tijdelijke verhoging op meetstation Zaandam die veroorzaakt is door de werkzaamheden.

8 -8- GGD/LO RESULTATEN 3.1 Jaargemiddelden 2009 tot In tabel 2 zijn de jaargemiddelden over 2009 tot 2012 weergegeven. In figuur 2a en 2b zijn van PM10 en NO 2, de twee meest besproken componenten, ter verduidelijking de jaargemiddelde concentraties weergegeven. De statistische details en de daggemiddelden zijn weergegeven in bijlage 6. Tabel 2: jaargemiddelde concentraties 2009 tot NO 2 NO SO 2 Jaar Westerpark 1 2,6 2,5 1,6 1,7 546 Hemkade Zaandam Spaarnwoude Hoogtij ,3 3,1 2,4 2,4 1 Op meetstation 016 Westerpark wordt geen NO en NO 2 gemeten. 2 Metingen vanaf september 2009 PM10 PM10 dagoverschrijdingen PM2,5 Jaar Westerpark Hemkade Zaandam Spaarnwoude Hoogtij Exclusief zeezout correctie, inclusief kalibratiecorrecties. Benzeen Tolueen Xyleen Jaar Westerpark 546 Hemkade 0,8 0,3 0,5 1,6 1,0 1,2 0,6 0,9 701 Zaandam 703 Spaarnwoude 0,8 0,7 0,6 1,5 1,1 1,0 0,6 0,5 0,3 704 Hoogtij 1,5 0,8 1,0 0,9 3,2 2,1 2,0 1,9 1,5 1,1 1,5 0,5

9 -9- GGD/LO Figuur 2a en 2b: De jaargemiddelde NO 2 en PM10 concentraties in 2009 tot Jaargemiddelde PM10 25 ug/m3 PM Westerpark 546 Hemkade 701 Zaandam 703 Spaarnwoude 704 Hoogtij jaar 40 Jaargemiddelde NO ug/m3 NO Hemkade 701 Zaandam Spaarnwoude Hoogtij jaar In de gezamenlijke trendanalyse van het RIVM, de DCMR en de GGD Amsterdam is er een analyse gemaakt van de trend van de PM10 en de NO 2 concentraties. De trend is bepaald op een groot aantal meetstations in Nederland. De grafiek van de gemiddelden die hierin is getoond is voor de jaren 2009 tot en met 2012 is, zowel voor PM10 als NO 2, nagenoeg gelijk aan die van de meetstations in deze rapportage.

10 -10- GGD/LO Validatie en Datacapture Alle meetresultaten zijn gevalideerd volgens vaststaande criteria zoals vastgelegd in de kwaliteitsdocumentatie. Indien hieraan niet is voldaan volgt onmiddellijke afkeuring van het analyseresultaat. Uiteindelijk kan dit leiden tot afkeur van een berekend uur-, dag- of jaargemiddelde. In bijlage 5 zijn het aantal goedgekeurde waarnemingen waarop het gemiddelde is gebaseerd weergegeven onder aantal uren en aantal dagen ; datacaptures. Om te voldoen aan de criteria uit de Europese regelgeving moet voor de meeste componenten 90% van de tijd waarop een gemiddelde is gebaseerd ook daadwerkelijk zijn gemeten 1. Alle metingen voldoen in 2012 aan het minimum van 90% datacapture (meer dan 7905 uur) 2. De data zijn niet gecorrigeerd voor de momenten dat er geen meetresultaten geregistreerd zijn. 1 Regeling beoordeling luchtkwaliteit 2007, Hoofdstuk 3. 2 Voor de bepaling van de datacaptures zijn specifieke eisen. Vooral voor BTX heeft dit gevolgen. In bijlage 5 staat een nadere uitleg.

11 -11- GGD/LO Grenswaarden De meetresultaten zijn getoetst aan de wettelijke grenswaarden (zie tabel 3) zoals die zijn opgenomen in bijlage 2 van de Wet Milieubeheer. Voor wat betreft deze grenswaarden wordt opgemerkt dat 7 april 2009 door de Europese Commissie aan Nederland uitstel is verleend om te voldoen aan de luchtkwaliteitsnormen (derogatie EC). Dit uitstel is verleend op basis van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). Voor fijnstof PM10 moet Nederland voldoen aan de Europese grenswaarden vanaf 11 juni Voor PM10 kan een reductie als gevolg van het aandeel zeezout toegepast worden. Deze reductie is juridisch vastgelegd en is per regio verschillend. Deze regeling is eind 2012 aangepast. Voor het Havengebied geeft dit een overgang van -6 µg/m 3 naar -3 µg/m 3 op het jaargemiddelde en van 6 naar 4 reductie op de overschrijdingsdagen. De data in tabel 3 zijn niet gecorrigeerd voor deze reducties. Voor stikstofdioxide geldt de grenswaarde van 40 µg/m 3 vanaf 1 januari Tot 2015 geldt een grenswaarde van 60 µg/m 3 voor stikstofdioxide. Tabel 3: De gemeten concentraties en grenswaarden in Component: NO 2 PM2,5 PM10 PM10 Benzeen SO 2 Grenswaarde: 40 µg/m µg/m 3 en -15% 1 40 µg/m 3 2 max. 35 dagen >50 µg/m µg/m 3 N uur of dag > 350 resp 016 Westerpark Hemkade ,5 701 Zaandam Spaarnwoude ,6 704 Hoogtij , µg/m 3 In 2012 wordt op alle meetlocaties voldaan aan de (vigerende) grenswaarden. 1 Grenswaarde voor PM2,5 van 2015: 25 µg/m 3. Daarnaast geldt er een reductieverplichting in 2020 afhankelijk van de PM2,5 concentratie, in dit geval van 15%. Hierbij hanteert het RIVM een periode van 2009 t/m 2011 ten opzichte van 2018 t/m 2020 waarin de reducties moeten worden bereikt (voorschriften 4.4 tot 4.7 in Bijlage 2 in de wet milieuheer). 2 Bij de meetstations in deze rapportage mogen, voor een vergelijking met de grenswaarden van PM10 voor het jaargemiddelde, 3 µg/m 3 en voor het aantal dagen boven de 50 µg/m 3 met 4 (zeezout)dagen worden verminderd.

12 -12- GGD/LO Vergelijking met GCN In de tabellen 4a en 4b zijn de metingen (jaargemiddelden van 2012) vergeleken met de GCN Alle meetgegevens zijn begin 2012 doorgegeven aan het RIVM. Van deze meetgegevens wordt gebruik gemaakt van de regionale en stadachtergrond meetstations (016 Westerpark. Zaandam 701 en Spaarnwoude 703) om de GCN kaarten te corrigeren met de meetgegevens. In 2012 zijn de gegevens van meetstation Zaandam, in verband met de lokale werkzaamheden, niet meegenomen in de GCN. Tabel 4a: Gemeten concentraties in 2012 vergeleken met de GCN 2012 NO 2 PM10 PM2,5 Meting GCN 12 Meting GCN 12 Meting GCN Westerpark Hemkade Zaandam Spaarnwoude Hoogtij Tabel 4b: Gemeten concentraties vergeleken met de GCN Benzeen SO 2 Meting GCN 12 Meting GCN Westerpark 1,7 1,7 546 Hemkade 0,5 0,6 701 Zaandam 703 Spaarnwoude 0,6 0,6 704 Hoogtij 0,9 0,7 2,4 1,7 In figuur 3a en 3b zijn voor PM10 en NO 2 de grafieken weergegeven van de verschillen tussen de meting en de GCN van 2009 tot en met Hieruit is af te leiden of de berekende (GCN) waarden beter (kleinere verschillen) of slechter (grotere verschillen) worden.

13 -13- GGD/LO Figuur 3a: Verschil tussen de metingen en de GCN voor NO tot en met Vergelijking Meting-GCN NO Hemkade 701 Zaandam 703 Spaarnwoude 704 Hoogtij 8 6 ug/m Figuur 3b: Verschil tussen de metingen en de GCN 2009 tot en met 2012 PM10. ug/m Vergelijking Meting-GCN PM Westerpark 546 Hemkade 701 Zaandam 703 Spaarnwoude 704 Hoogtij

14 -14- GGD/LO Voor de onderzochte locaties geldt voor 2012 het volgende: Vergelijking meting en GCN wat betreft NO 2. De gemeten jaargemiddelde NO 2 concentratie in 2012 komen op de meetstations Zaandam en Spaarnwoude redelijk goed overeen met de GCN. Dit verandert van 2009 tot en met 2012 niet of nauwelijks. De NO 2 concentraties op Hemkade en Hoogtij liggen 5 tot 9 µg/m 3 hoger dan de GCN. Deze verhoging is van niet veranderd. - De oorzaak van de afwijking ligt waarschijnlijk bij de uitstoot van de scheepvaart (beide stations) en de emissies die met de Hempont (Hemkade). De scheepvaartemissies zijn verdeeld over een groter gebied, waardoor de metingen direct bij de bron hoger uitkomen. Die van de Hempont zijn waarschijnlijk niet als bron opgenomen in de GCN. Vergelijking meting en GCN wat betreft PM10. De gemeten PM10 concentraties komen in 2012, op Westerpark na, goed overeen. De verschillen uit 2009 zijn kleiner geworden. De gemeten concentraties zijn in 2012 niet veel veranderd ten opzicht van De GCN is gedaald, waardoor de overschatting van de GCN is omgezet in een kleine onderschatting. Vergelijking meting en GCN wat betreft Benzeen en PM2,5. De concentraties in de GCN komt goed tot exact overeen voor de stoffen benzeen en PM2,5. Vergelijking meting en GCN wat betreft SO 2. De SO 2 concentratie in 2012 op meetstation Westerpark exact gelijk aan de GCN. Voor meetstation Hoogtij is de GCN lager. De verklaring ligt waarschijnlijk in de directe invloed van de uitstoot van het scheepvaartverkeer op het meetstation, welke in de GCN over een groter gebied wordt uitgemiddeld waardoor de GCN minder hoog wordt op de meetlocatie.

15 -15- GGD/LO Windrozen De windrozen zijn bepaald met behulp van de meteorologische gegevens van KNMI station Schiphol. De details staan beschreven in bijlage 3. In Bijlage 7 is een uitleg gegeven over de interpretatie van een windroos Jaargemiddelde NO 2 In figuur 4 zijn de gemiddelde stikstofdioxide concentraties per windrichtingen in windrozen weergegeven. Figuur 4. De jaargemiddelde NO 2 windrozen, 2009 (in het blauw), 2010 (groen), 2011 (rood) en 2012 (zwart). De windrozen NO 2 op de meetstations Hoogtij en Spaarnwoude zijn in 2012 enkele µg/m 3 lager dan in 2011.

16 -16- GGD/LO Uit de windrozen in figuur 4 blijkt dat de vier meetstations in 2012, net als alle voorgaande jaren, duidelijk verhoogde NO 2 concentraties uit het zuidoosten meten. Dit geeft aan dat de verhogingen vanuit het zuidoosten niet door lokale invloeden veroorzaakt worden. Om dit fenomeen te elimineren (ten behoeve van lokale bronherkenning) zijn er verschilwindrozen gemaakt Verschilwindrozen tussen Spaarnwoude, Hemkade, Hoogtij en Zaandam NO 2 In figuur 5 zijn de verschillen tussen Spaarnwoude, Hoogtij, Hemkade en Zaandam voor NO 2 per windrichting in verschilwindrozen weergegeven. Gestippeld zijn de verschilwindrozen van 2011 aangegeven. Figuur 5: Verschilwindrozen NO

17 -17- GGD/LO Uit figuur 5 valt het volgende af te leiden: - De verschilwindrozen van 2012 voor NO 2 zijn, op Zaandam na, bij de meeste windrichtingen lager dan Hemkade heeft, net als in 2011, de hoogste bronbijdragen ten opzichte van alle andere onderzochte meetstations, voornamelijk uit zuidoostelijke, zuidelijke, westelijk en noordwestelijke richting. - De bronnen voor de verhoging aan de Hemkade uit zuidwestelijke, westelijke en noordwestelijke richtingen zijn, gezien het feit dat de andere stations deze verhoging niet in die mate hebben, voor een belangrijk deel waarschijnlijk van zeer lokaal niveau. Dit is zowel in 2011 als in 2012 het geval. Mogelijk speelt de nabije veerpont (westelijk op 380 meter) hierin een rol. - De NO 2 bijdrage bij Spaarnwoude uit oostelijke richting is, net als in 2011, waarschijnlijk gedeeltelijk van lokaal niveau. - De verhogingen tot 20 µg/m 3 NO 2, uit zuidoostelijke richting bij zowel Hoogtij als Hemkade, zijn lastig te verklaren. Deze pieken zijn in 2012 nagenoeg identiek aan 2011.

18 -18- GGD/LO Windrozen PM10 De jaargemiddelden PM10 zijn per windrichting in figuur 5 weergegeven. Figuur 6: PM10 jaargemiddeldeconcentraties 2009 (blauw), 2010 (groen), 2011 (rood) en 2012 (zwart). Uit Figuur 6 is af te leiden dat de PM10 concentraties op alle vier de meetstations in 2012 uit een groot aantal windrichtingen lager zijn dan Alle meetstations vertonen in 2012 lagere (vaak de laagste in de historie van PM10 metingen) PM10 concentraties. De verhogingen uit het oosten zijn eveneens aanwezig op andere locaties in Nederland. Daarmee is de oorzaak van deze verhoging niet afkomstig van lokale bronnen. Om de lokale bronnen beter in beeld te brengen zijn er PM10 verschilwindrozen gemaakt (zie 3.4.4).

19 -19- GGD/LO Verschilwindrozen PM In figuur 7 zijn de onderlinge verschilwindrozen tussen Hemkade 546, Zaandam 701, Spaarnwoude 703 en Hoogtij 704 weergegeven. De verschilwindroos voor PM10 wijkt voor meetstation Hoogtij in 2011 af van die van Om deze reden is de 2011 PM10 verschilwindroos voor Hoogtij gestippeld toegevoegd in figuur 7. Figuur 7: Verschilwindrozen PM Uit de verschilwindrozen voor PM10 kan worden opgemaakt dat: - De piek op meetstation Hoogtij uit het noordoosten uit 2011 is in 2012 niet aanwezig. De aanwijzingen dat dit door de bouwwerkzaamheden nabij Hoogtij in 2011 de oorzaak was, zijn hiermee nog sterker. - De meetstations Hemkade, Zaandam en Hoogtij hebben een verhoging van PM10 uit het zuiden. - Meetstation Zaandam heeft een PM10 piek uit het zuidwesten. Dit is waarschijnlijk een bron in de (Zaanse) omgeving. Meetstation Hoogtij heeft deze verhoging uit het noordoosten namelijk niet.

20 -20- GGD/LO Windrozen PM2,5 In figuur 8: zijn de windrozen van PM2,5 op de locaties Spaarnwoude, Hoogtij en zaandam opgenomen. Figuur 8: Windrozen PM2,5 jaargemiddeldeconcentraties 2009 (blauw), 2010 (groen), 2011 (rood) en 2012 (zwart). Uit figuur 8 blijkt dat: - De hoogste PM2,5 concentraties op Zaandam 701, Spaarnwoude 703 en Hoogtij 704 uit het noordoosten komen. - De vorm van de windroos voor de 3 meetlocaties per jaar bijna identiek is, hierdoor lijkt lokale beïnvloeding niet waarschijnlijk. Dit is eveneens te zien in figuur 9. - De niveaus van PM2,5 in 2012 lager zijn dan die in 2011 en vergelijkbaar met 2009 zijn.

21 -21- GGD/LO Figuur 9: PM2,5 windrozen West 30 Noord PM2.5 Spaarnwoude PM2.5 Hoogtij PM2.5 Westerpark PM2.5 Zaandam Oost Zuid Uit figuur 9 blijkt (net als uit figuur 8) dat de PM2,5 concentraties in 2012 in het havengebied Amsterdam onderling nauwelijks verschillen. Hieruit is (wederom) te concluderen dat deze PM2,5 concentraties niet of nauwelijks lokaal worden beïnvloed.

22 -22- GGD/LO Windrozen benzeen, tolueen en xyleen In figuur 10, 11 en 12 zijn de windrozen van BTX weergegeven gemeten op de meetstations Hemkade, Hoogtij en Spaarnwoude. Figuur 10. Windroos Benzeen van Hemkade 546, Spaarnwoude 703 en Hoogtij 704: (2009 (blauw), 2010 (groen), 2011 (rood) en 2012 (zwart).

23 -23- GGD/LO Figuur 11: Windroos Tolueen van Hemkade 546, Spaarnwoude 703 en Hoogtij 704: (2009 (blauw), 2010 (groen), 2011 (rood) en 2012 (zwart).

24 -24- GGD/LO Figuur 12 Windroos Xyleen van Hemkade 546, Spaarnwoude 703 en Hoogtij 704: (2009 (blauw), 2010 (groen), 2011 (rood) en 2012 (zwart). Uit de figuren 10, 11 en 12 valt het volgende af te leiden: - De gedaalde piek uit het zuiden van de benzeenconcentratie op Hoogtij van 2009 naar 2010 heeft zich in, net als in 2011, gecontinueerd in Opvallend is dat deze piek in het geheel niet op meetstation Hemkade aanwezig is, ondanks dat dit meetstation ook aan de noordoever staat van het Noordzeekanaal. De meest waarschijnlijke oorzaak ligt in het feit dat er tussen de 2 meetstations een zij-kanaal is waar schepen in afslaan, waarmee ze wel langs Hoogtij komen maar niet langs Hemkade. - Op meetstation Spaarnwoude is in 2011 en 2012 een piek van benzeen en tolueen naar het oosten waarneembaar. Deze piek is op andere meetstations niet aanwezig, waarmee de bron waarschijnlijk in het havengebied ligt. - De pieken xyleen op meetstation Hoogtij in 2010 en 2011 uit zuidoostelijk richting zijn in 2012 grotendeels verdwenen.

25 -25- GGD/LO Windrozen SO 2 Westerpark en Hoogtij In figuur 13 zijn de windrozen van SO 2 gemeten op de meetstations Westerpark en Hoogtij weergegeven. Figuur 13: Windroos SO 2 van Westerpark 016 en Hoogtij 704. Uit figuur 13 valt het volgende af te leiden: - De concentraties van SO 2 zijn in 2012 op de meetstations Hoogtij en Westerpark vergelijkbaar met die van Met name de belasting naar het zuiden in 2012, net als in 2011 en 2010, is slechts een derde ten opzichte van De oorzaak van de daling op meetstation Hoogtij is vrijwel zeker door het succes van het invoeren van een maatregel die de hoeveelheid zwavel in brandstof voor schepen moet verlagen vanaf Bron: DIRECTIVE 2005/33/EC en IMO environment meeting approves revised regulations on ship emissions.

26 -26- GGD/LO Concentraties per dag van de week NO 2, PM10, PM2,5 en Benzeen Een grafische weergave van de concentraties gemiddeld per dag van de week is afgebeeld in bijlage 2. Uit deze grafieken is het volgende af te leiden: - De concentraties per dag van de week zijn, net als bij de jaargemiddelden, duidelijk lager in 2012 ten opzichte van Dit verschil loopt op voor PM10 tot 13 µg/m 3, voor PM2,5 7 µg/m 3 (beide Hoogtij op de maandag), voor NO 2 7 µg/m 3 (zaterdag Hoogtij) en voor Benzeen tot 0,5 µg/m 3 (zaterdag Hoogtij). Procentueel is dit voor Hoogtij voor PM2,5 met 50% het grootste verschil. - Op nagenoeg alle dagen in de week voor alle componenten is 2012 lager dan Uitzondering is PM2,5 op de vrijdag op meetstation Spaarnwoude en NO 2 op woensdag in Zaandam, daar is 2011 (iets) lager dan Bij een groot aantal stoffen komt een uniform beeld naar voren; maandag tot en met vrijdag is meestal verhoogd ten opzichte van zaterdag en zondag. Op zondagen worden gemiddeld de laagste waarnemingen gedaan. De verschillen per weekdag zijn het duidelijkst waarneembaar bij NO 2 (+7 µg/m 3 verschil tussen de zondag en de maandag op zowel Spaarnwoude als Hoogtij) Er zijn enkele uitzonderingen op de regel dat er doordeweeks hogere concentraties zijn. Dit geldt met name voor de stof benzeen,waar er nauwelijks verschillen per dag zijn.

27 -27- GGD/LO Stankklachten over het Westelijk Havengebied Het totaal overzicht van de (stank)klachten 1, vermoedelijk veroorzaakt door de bedrijvigheid in het havengebied van Amsterdam, die zijn binnengekomen bij de Provincie Noord-Holland vanaf februari 2010 tot december 2012 zijn opgenomen in figuur 14, 15 en 16. Figuur 14: Aantal klachten 1 per maand en per jaar Klachten Havengebied Klachten per maand Klachten per jaar (rechter y-as) jan- 10 apr- 10 jun- 10 sep- 10 dec- 10 mrt- 11 jun- 11 sep- 11 dec- 11 mrt- 12 jun- 12 sep dec- 12 Figuur 15: aantal klachten per dag in 2012 Klachten Havengebied 2012 per dag jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec 1 Het is niet duidelijk of alle klachten hiermee in beeld zijn, omdat klachten ook geuit kunnen worden bij de gemeenten Amsterdam en Zaanstad.

28 -28- GGD/LO Figuur 16: Aantal klachten in 2010, 11 en 12 opgeteld per gemeente. Uit de figuren 14, 15 en 16 is het volgende te concluderen: - De aantallen liggen gemiddeld rond de 200 per jaar. - Het aantal klachten is dalende. - Veruit de meeste klachten komen uit Zaandam. De relatie tussen het klachtenpatroon en de gemeten concentraties is onderzocht in paragraaf Bron: Servicepunt Subsidies, Handhaving en Vergunningen van de Provincie Noord-Holland.

29 -29- GGD/LO Relatie tussen klachtenpatroon en de gemeten concentraties De klachten uit 2012 zijn, net als in voorgaande jaren, opgevraagd bij de provincie Noord- Holland. Het is niet duidelijk of deze registratie een totaal beeld geeft van alle klachten. De registratie van de klachten is op sommige punten niet uniform. Soms is het niet duidelijk of de adressen van klagers overeen komen met de locatie van de stankklachten. Ook ontbreekt er soms belangrijke informatie, met name waarbij er klachten vanuit andere overheden dan de provincie is aangeleverd. Uit de registratie bij de provincie van de omschrijving van de klachten blijkt dat de omwonenden vaak erg ongerust zijn over de effecten van de stank die wordt geroken. De klachten (zoals hoofdpijn en misselijkheid) zijn van tijd tot tijd niet mild. In 2012 valt op dat er ongeveer 25 klachten zijn van 1 adres. De klachten vanuit dit adres (ten zuidoosten van het Havengebied in Amsterdam) zijn vaak op momenten dat de wind niet vanuit het havengebied komt. Bovendien zijn er vaak geen andere klachten uit Amsterdam op die momenten. In hoofdstuk 5 is een aanbeveling hierover opgenomen. Op een aantal dagen zijn er een verhoogd aantal klachten binnen gekomen. Om te herleiden hoe het verband tussen de klachten en de gemeten concentraties is, zijn de dagen in 2012 met 4 en meer klachten nader geanalyseerd. Dit zijn 10 januari, 27 augustus, 1 september, 8 september, 1 oktober en 8 december januari De 4 klachten op 10 januari komen uit Westzaan en Amsterdam over een olieachtige lucht rond 11 uur. De wind was uit het zuiden, met een zwakke kracht. Hierbij is een klacht uit Amsterdam over het havengebied onwaarschijnlijk. Gezien de oorsprong van de klachten (Westzaan), zijn de gegevens van het meetstation Hoogtij bekeken. Rond dit tijdstip is geen enkele significante verhoging waargenomen in de metingen augustus De 4 klachten op 27 augustus komen uit Zaandam, Westzaan en Assendelft over een bezine of olieachtige lucht rond 11 uur. De wind was uit het zuiden, met een zwakke kracht. Gezien de oorsprong van de klachten, zijn de gegevens van het meetstation Hoogtij en Hemkade bekeken. Rond dit tijdstip is geen enkele significante verhoging waargenomen in de metingen.

30 -30- GGD/LO september De 4 klachten op 1 september komen alle 4 vanaf de ringvaart over een benzinelucht, in de ochtend en in de avond. De wind was variabel met een zwakke kracht. Gezien de oorsprong van de klachten, zijn de gegevens van de BTX metingen op meetstation Spaarnwoude, Hoogtij en Hemkade bekeken. In de nacht van 1 op 2 september zijn er licht verhoogde concentraties van BTX op meetstation Hoogtij waargenomen (benzeen tot 5 µg/m 3 ) september De 4 klachten op 8 september komen allen uit Zaandam over een benzinelucht om 9 uur. De wind was variabel met een zwakke kracht. Gezien de oorsprong van de klachten, zijn de gegevens van de BTX metingen op meetstation Hoogtij en Hemkade bekeken. Op dit specifiek moment waren op zowel Hoogtij als Hemkade (ivm onderhoud aan de meetapparatuur) geen meetgegevens van de BTX monitoren beschikbaar oktober De 6 klachten op 1 oktober komen allen uit Zaandam over een chloorlucht om 17:00 to 20:00 uur. De wind was matig uit het zuiden. Gezien de oorsprong van de klachten, zijn de gegevens van de BTX metingen op meetstation Hoogtij en Hemkade bekeken. Rond dit tijdstip is geen enkele significante verhoging waargenomen in de metingen december De 8 klachten op 8 december komen allen uit Zaandam, Westzaan en Koog aan de zaan over een benzinelucht vanaf 12:00 uur. De wind was variabel met een zwakke kracht. Gezien de oorsprong van de klachten, zijn de gegevens van de BTX metingen op meetstation Hoogtij en Hemkade bekeken. Rond dit tijdstip is een duidelijke piek in de Benzeen en Tolueen concentraties op meetstation Hoogtij (Benzeen tot 5 µg/m 3, Tolueen tot 40 µg/m 3 ). Dit is minder of niet waargenomen op meetstation Hemkade.

31 -31- GGD/LO CONCLUSIES Op alle locaties werd in 2012 voldaan aan de grenswaarden was voor nagenoeg alle componenten lager dan voorgaande jaren. o Voor PM10 en PM2,5 zijn de dalingen van 2011 naar 2012 het grootst, waarbij de dalingen tot 9 µg/m 3 zijn waargenomen. o Meetstation Zaandam is in 2012 minder representatief voor de luchtkwaliteit in deze omgeving, door lokale werkzaamheden waardoor de concentraties hoger zijn dan normaal. De gemeten jaargemiddelde 2012 komen redelijk goed tot exact overeen met de GCN 2012 voor: o NO 2 concentratie op de meetstations Zaandam en Spaarnwoude o Benzeen en PM2,5. o PM10, met uitzondering van Westerpark. o SO 2 op meetstation Westerpark De NO 2 concentraties op Hemkade en Hoogtij liggen 5 tot 9 µg/m 3 hoger dan de GCN. Deze verhoging is van 2009 tot en met 2012 niet veranderd. o De oorzaak van de afwijking ligt waarschijnlijk bij de uitstoot van de scheepvaart (beide stations) en de emissies gerelateerd aan de Hempont (bij meetstation Hemkade). De gemeten PM10 concentraties komen in 2012, op Westerpark na, goed overeen. o De verschillen uit 2009 zijn kleiner geworden. De gemeten concentraties zijn in 2012 niet veel veranderd ten opzicht van De GCN is gedaald, waardoor de overschatting van de GCN is omgezet in een kleine onderschatting. Voor meetstation Hoogtij is de GCN voor SO 2 lager. o De verklaring ligt waarschijnlijk in de directe invloed van de uitstoot van het scheepvaartverkeer op het meetstation. Uit de (verschil)windrozen blijkt voor het onderzochte gebied: o Hemkade heeft de hoogste bronbijdragen voor NO 2. De bronnen voor de verhoging aan de Hemkade zijn voor een belangrijk deel waarschijnlijk van zeer lokaal niveau. Mogelijk speelt de nabije pont hierin een rol. o De NO 2 en benzeen bijdrage bij Spaarnwoude uit oostelijke richting is waarschijnlijk van lokaal niveau. o De verhoging NO 2 uit zuidwestelijke richting, bij Hemkade, zijn lastig te verklaren. Deze verhoging bij Hoogtij is in 2012 nauwelijks meer aanwezig.

32 -32- GGD/LO o De piek uit het noordoosten van PM10 en PM2,5 concentraties, die er in 2011 waren, zijn in 2012 niet meer waargenomen. o De PM2,5 concentraties zijn op alle meetstations op alle windrichtingen nagenoeg gelijk. Er is nauwelijks lokale invloed op de PM2,5 concentraties. o De minder hoge BTX concentraties in 2012, 2011 en 2010 ten opzichte van 2009 kunnen worden veroorzaakt door de maatregelen die zijn genomen bij de bedrijven die olie producten opslaan. De verschillen tussen 2012 en 2011 per dag vertonen hetzelfde beeld als de jaargemiddelde verschillen. Deze dalingen lopen op to 50% van de PM2,5 concentraties. o Bij een groot aantal componenten komt een uniform beeld naar voren; maandag tot en met vrijdag is meestal verhoogd ten opzichte van zaterdag en zondag. Op zondagen worden gemiddeld de laagste waarnemingen gedaan. Dit beeld is het duidelijkste waarneembaar bij NO 2. Het aantal stankklachten is in 2012 afgenomen. De meeste stankklachten komen uit Zaandam. De relatie tussen de klachtenpieken en de gemeten concentraties is beperkt. o De oorzaak kan liggen in: De meetstations meten niet op de plek waar de bron van de klachten zijn. De meetstations meten niet de stoffen die de klachten veroorzaken. De registratie van de details van de klachten is soms niet voldoende om een link te kunnen leggen tussen de metingen en de klachten. Bijvoorbeeld waar de klacht vandaan komt en bij de overname van klachten van andere overheden ontbreekt soms detailinformatie over de klacht.

33 -33- GGD/LO AANBEVELINGEN Het aantal stankklachten dat is binnengekomen bij de Provincie Noord-Holland is afgenomen, maar van tijd tot tijd blijken er (soms) heftige klachten te zijn over misselijkheid en hoofdpijn. De GGD adviseerde vorig jaar een betere communicatie tussen de overheden op te zetten. Deze aanbeveling is door de opdrachtgevers in 2012 opgepakt. Er bleek toen dat er nauw overleg is over de klachten tussen de Nautische Sector van Haven Amsterdam en de handhavingsafdelingen van de DMB en de provincie Noord-Holland. Daarnaast zal de provincie in 2013 een gezamenlijke klachtenregistratie opzetten voor het Noordzeekanaalgebied. De GGD adviseert dit jaar afspraken te maken over het doorgeven van klachten naar een centraal punt, zodat een meer compleet beeld ontstaat en adequater gereageerd kan worden. Gezien de organisatorische veranderingen bij zowel de Provincie Noord-Holland, DMB en Zaanstad, waarvan de handhavingsafdelingen samen zijn gegaan in één omgevingsdienst is dit voor 2013 een belangrijk punt. Uit de analyse van de stankklachten voor 2012 volgen de volgende aanbevelingen. Gezien de vele klachten van 1 adres uit Amsterdam, en de niet uit de Haven komende windrichtingen tijdens de klachten, is het aan te bevelen deze persoon te benaderen over de details van de aard van de klachten. Een verbetering in de (uniforme) registratie van klachten, met name die afkomstig zijn van andere overheden dan de provincie. Met name waar de klacht is waargenomen is erg belangrijk, maar deze informatie is tot dusver niet altijd geregistreerd. Doordat de meetresultaten slechts beperkt ingezet kunnen worden in het herkennen van de bronnen, zijn deze niet geschikt om het aantal klachten te kunnen reduceren. Het verdient te aanbeveling om aanvullende technieken in te zetten om deze klachten beter te kunnen herleiden. Hiervoor zijn relatief eenvoudige meettechnieken (bijvoorbeeld de in de Rijnmond succesvolle inzet van de E-nose) onderzoek te doen.

34 -34- GGD/LO BIJLAGE 1: COORDINATEN EN TYPERING MEETSTATIONS Meetstation nummer naam type x y 016 Westerpark Stadsachtergrond Hemkade Industrie Zaandam Stadsachtergrond Spaarnwoude Regionaal Hoogtij Industrie

35 -35- GGD/LO BIJLAGE 2: DE CONCENTRATIES PER DAG VAN DE WEEK 7.1 Concentraties per dag van de week PM10 Concentraties per weekdag 32 PM10 concentraties per dag van de week '11 en ' PM10 Zaandam PM10 Zaandam PM10 Spaarnwoude PM10 Spaarnwoude PM10 Hoogtij PM10 Hoogtij PM10 Westerpark PM10 Westerpark ug/m zondag maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag zaterdag Meetstation 546 is in dit overzicht niet opgenomen omdat de PM10 waarden over 2011 niet per uur beschikbaar waren.

36 -36- GGD/LO PM2,5 Concentraties per dag van de week. ug/m PM2.5 concentraties per dag van de week '11 en ' PM2.5 Zaandam PM2.5 Zaandam PM2.5 Spaarnwoude PM2.5 Spaarnwoude PM2.5 Hoogtij PM2.5 Hoogtij PM2.5 Westerpark PM2.5 Westerpark 2011 zondag maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag zaterdag NO 2 Concentraties per dag van de week. NO 2 concentraties per dag van de week '11 en ' NO2 Zaandam NO2 Zaandam NO2 Spaarnwoude NO2 Spaarnwoude NO2 Hoogtij NO2 Hoogtij ug/m zondag maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag zaterdag Meetstation 546 is niet opgenomen in dit overzicht wegens het ontbreken van de gegevens over 2011.

37 -37- GGD/LO Benzeenconcentraties per weekdag op 703 en 704 Benzeen concentraties per dag van de week '11 en '12 1,4 703 Benzeen Spaarnwoude Benzeen Spaarnwoude Benzeen Hoogtij PM10 Hoogtij ,2 1,0 ug/m3 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 zondag maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag zaterdag Meetstation 546 is niet opgenomen in dit overzicht doordat de gegevens per uur onvolledig zijn.

38 -38- GGD/LO BIJLAGE 3: MEETMETHODEN Alle hier genoemde verrichtingen worden conform de aangegeven normvoorschriften uitgevoerd. Als nauwkeurigheidseisen zijn de geldende Europese criteria overgenomen, alleen voor de meting van zwaveldioxide kon hieraan niet worden voldaan. De hoogte van de gemeten concentraties zwaveldioxide liggen echter ver onder de geldende grenswaarden, waarmee de grotere meetfout (>15% van de meetwaarde uitgedrukt als 95%BI) voor de toetsing aan normen geen specifiek probleem levert. Nadere informatie over de meetonzekerheid van de verrichtingen die onder accreditatie zijn gebracht kan op verzoek worden verkregen bij GGD Amsterdam, Cluster leefomgeving, afdeling luchtkwaliteit. Component Meetprincipe Meetfrequentie Zwaveldioxide U.V-fluorescentie continu Stikstofoxiden Chemiluminescentie continu Benzeen, Tolueen en Xyleen Gas Chromatografie continu Fijn stof (PM10) Gravimetrie/beta verzwakking continu Referentie methode discontinu Fijn stof (PM2,5) Gravimetrie/beta verzwakking continu Referentie methode discontinu

39 -39- GGD/LO Meetnauwkeurigheid en toegepaste apparatuur COMPONENT APPARATUUR MEETNAUWKEURIGHEID BIJ DE JAARLIMIET (95%BI) FOUTENBESCHOUWING DOCUMENT PM2,5 METONE BAM ± 17,3% PM10 METONE BAM ± 12,9% NO/NOx Thermo 42i/API ± 9,8% e SO 2 Thermo 43 ± 119% Benzeen Syntec 955 ± 12,6% Gemiddelden De term n wordt gebruikt voor het aantal metingen. De term gem wordt gebruikt voor gemiddelde. Daggemiddelden worden berekend uit de uurgemiddelden. Om tot een daggemiddelde te komen zijn minimaal 13 uurgemiddelden vereist. Voor PM2,5 is dit minimaal 18 uur. Maandgemiddelden worden berekend uit de daggemiddelden. Er zijn minimaal 16 daggemiddelden nodig om tot een maandgemiddelde te komen. Het jaargemiddelde is berekend uit de daggemiddelden. Percentielen en maxima Of percentielen en maxima berekend mogen worden hangt af van de GPU. GPU = Grootste Periodieke Uitval: het grootste aantal dagen in een schuivende periode van 30 dagen waarop geen daggemiddelden beschikbaar zijn. Er worden geen percentielen of maxima berekend als de GPU groter dan 10 dagen is. Voor SO 2 geldt een andere norm, namelijk de LAU; Langste Aaneengesloten Uitval. Dit is het grootste aantal op elkaar volgende dagen, binnen de meetperiode, waarop geen daggemiddelden beschikbaar zijn. Voor SO 2 geldt een LAU van maximaal 5 in de winterperiode en 10 in de zomerperiode. Het p98 wil zeggen de 98 percentielwaarde van de op grootte gesorteerde (van laag naar hoog) gegevensreeks. De 98 percentielwaarde is de waarde van het getal op de gesorteerde getallen reeks welke hoort bij het 98/100 getal van die reeks.

40 -40- GGD/LO Pollutieroos Er wordt gewerkt met een pollutieroos bestaande uit 36 sectoren van 10 o. sector 1 loopt van 5-14 o. sector 2 loopt van o sector 36 loopt van o. In de pollutieroos is de hoogte van de gemiddelde concentratie van die stof, en uit welke richting deze komt, af te lezen. Dat wil zeggen, hoe langer de vector vanuit het hart van de cirkel, des te hoger de concentratie van die stof uit die richting. Een pollutieroos wordt ook wel een windroos genoemd. Een nadere uitleg over windrozen staat opgenomen in bijlage 7. Voor de gemiddelde concentratie per windrichtingssector wordt uitgegaan van de uurgemiddelden, met uitzondering van meetstation 546 PM10, waarvoor daggemiddelden zijn gebruikt. De windsnelheid van het uurgemiddelde moet minimaal 0,5 m/s zijn.

41 -41- GGD/LO BIJLAGE 4: TOEGEPASTE MEETINSTRUMENTEN In onderstaande tabel is weergegeven welke merk en type apparaat is ingezet voor de metingen. Meetapparatuur op de diverse meetstations NOX SO 2 PM2,5 PM10 BTX Thermo 43I Meet- 701 Thermo 42i of API 200A Meetfrequentie 10 seconden 703 Thermo 42i of API 200A Meetfrequentie 10 seconde 704 Thermo 42i of API 200A Meetfrequentie 10 seconden 546 Thermo 42i of API 200A Meetfrequentie 10 seconden frequentie 10 seconden Met-one BAM 1020 meetfrequentie uurlijks Periodieke Controle (24h) met Derenda Sequential Sampler PNS16 - Met-one BAM 1020 meetfrequentie uurlijks Periodieke Controle (24h) met Derenda Sequential Sampler PNS16 - Met-one BAM 1020 Thermo 43I Meetfrequentie 10 seconden meetfrequentie uurlijks Periodieke Controle (24h) met Derenda Sequential Sampler PNS16 Met-one BAM 1020 meetfrequentie uurlijks Periodieke Controle (24h) met Derenda Sequential Sampler PNS16 Met-one BAM 1020 meetfrequentie uurlijks Periodieke Controle (24h) met Derenda Sequential Sampler PNS16 Met-one BAM 1020 meetfrequentie uurlijks Periodieke Controle (24h) met Derenda Sequential Sampler PNS16 Met-one BAM 1020 meetfrequentie uurlijks Periodieke Controle (24h) met Derenda Sequential Sampler PNS16 Met-one BAM 1020 meetfrequentie uurlijks Periodieke Controle (24h) met Derenda Sequential Sampler PNS Met-one BAM 1020 meetfrequentie uurlijks Periodieke Controle (24h) met Derenda Sequential Sampler PNS16 syntec 61m gc955 meetfrequen tie 15 minuten - syntec 61m gc955 meetfrequen tie 15 minuten syntec 61m gc955 meetfrequen tie 15 minuten syntec 61m gc955 meetfrequen tie15 minuten

42 -42- GGD/LO BIJLAGE 5: DATACAPTURES 2012 Datacaptures in 2012 MEETSTATION COMPONENT [tijdseenheid] DATACAPTURE LANGSTE UITVAL 016 SO 2 [u] 94% 10 dagen PM10 [dag] 98% 3 dagen PM2,5 [dag] 99% 3 dagen 546 NO 2 [u] 98% 4 dagen NO[u] 98% 4 dagen PM10 [dag] 99% 1 dag BTX[u] 89% 13 dagen 701 NO 2 [u] 99% 4 dagen NO[u] 99% 4 dagen PM10 [dag] 99% 4 dagen PM2,5 [dag] 99% 4 dagen 703 NO 2 [u] 96% 3 dagen NO [u] 96% 3 dagen PM10 [dag] 97% 4 dagen PM2,5 [dag] 98% 4 dagen BTX[u] 89% 5 dagen 704 SO 2 [u] 95% 3 dagen NO 2 [u] 92% 4 dagen NO[u] 92% 4 dagen PM10 [dag] 96% 4 dagen PM2,5 [dag] 95% 5 dagen BTX[u] 89% 9 dagen De datacaptures liggen op de metingen van benzeen, tolueen en xyleen na, boven de vereiste 90%. De oorzaak zit in de tijd die een BTX monitor nodig heeft voor kalibratie, namelijk 3 uur en 30 minuten. Deze kalibratie vindt elke 2 dagen plaats, waarmee ruim 600 uur per jaar aan kalibratietijd nodig is. In de richtlijn 2008/50/EG 1 is een opmerking opgenomen (pagina 30, tabel A) dat bij het bepalen van de datacaptures er geen rekening moet worden gehouden met de tijd die wordt gebruikt voor onderhoud en of kalibraties. De 1

43 -43- GGD/LO opmerking is op twee manieren uit te leggen. De Engelstalige versie 1 van 2008/50/EG is echter duidelijk; de datacapture wordt bepaald op jaarbasis (in uur), exclusief de tijd die normaal gezien nodig is voor kalibraties en regulier onderhoud ( The requirements for the calculation of annual mean do not include losses of data due to the regular calibration or the normal maintenance of the instrumentation. ). Hiermee komt de minimum datacapture voor de BTX metingen op minimaal 7344 uur waaraan alle BTX metingen in 2012 voldoen. 1

44 -44- GGD/LO BIJLAGE 6: MEETRESULTATEN Meetstation : Hemkade Component : NO Meetperiode : 2012 Percentielen en maxima op basis van uurgemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal uren Percentielen en maxima op basis van daggemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal dagen GPU LAU Concentraties per windrichting in µg/m3 op basis van KNMI gegevens Schiphol WR STIL VAR Conc Aantal Daggemiddelde concentraties in µg/m Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec Maandgemiddelde concentratie in µg/m3 Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec R-008-5

45 -45- GGD/LO Meetstation : Zaandam Component : NO Meetperiode : 2012 Percentielen en maxima op basis van uurgemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal uren Percentielen en maxima op basis van daggemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal dagen GPU LAU Concentraties per windrichting in µg/m3 op basis van KNMI gegevens Schiphol WR STIL VAR Conc Aantal Daggemiddelde concentraties in µg/m Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec Maandgemiddelde concentratie in µg/m3 Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec R-008-5

46 -46- GGD/LO Meetstation : Spaarnwoude Component : NO Meetperiode : 2012 Percentielen en maxima op basis van uurgemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal uren Percentielen en maxima op basis van daggemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal dagen GPU LAU Concentraties per windrichting in µg/m3 op basis van KNMI gegevens Schiphol WR STIL VAR Conc Aantal Daggemiddelde concentraties in µg/m Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec Maandgemiddelde concentratie in µg/m3 Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec R-008-5

47 -47- GGD/LO Meetstation : Hoogtij Component : NO Meetperiode : 2012 Percentielen en maxima op basis van uurgemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal uren Percentielen en maxima op basis van daggemiddelden in µg/m3 P 50 P 60 P 70 P 80 P 90 P 95 P 98 P 99,5 Jaargemiddelde aantal dagen GPU LAU Concentraties per windrichting in µg/m3 op basis van KNMI gegevens Schiphol WR STIL VAR Conc Aantal Daggemiddelde concentraties in µg/m Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec Maandgemiddelde concentratie in µg/m3 Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec R-008-5