Windroosanalyses naar de invloed van het industrieterrein Antwerpen op de lucht kwaliteit in de gemeente Woensdrecht in 2014

Transcriptie

1 Windroosanalyses naar de invloed van het industrieterrein Antwerpen op de lucht kwaliteit in de gemeente Woensdrecht in 214 Zaaknummer 15199B, 3 november 215 Projectverantwoordelijke: T.H. Visser Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant Team : Metingen en Onderzoek Postbus 75, 5 AB TILBURG Telefoon : Internet :

2 Samenvatting Deze rapportage bevat de resultaten van een windroosanalyse, die de invloed in beeld brengt van het industrieterrein Antwerpen (inclusief scheepvaart) op de woonkernen van Ossendrecht en Woensdrecht. De analyse is uitgevoerd op verzoek van het cluster Natuur, Water en Milieu van de provincie Noord-Brabant en is een vervolg op analyses, die sinds 29 zijn uitgevoerd door TNO of de Provincie zelf. De eerste analyses hadden betrekking op alleen Ossendrecht, vanaf 21 zijn ook metingen gestart in Woensdrecht en zijn ook deze resultaten in de analyses meegenomen. De metingen aan de Nederlandse kant zijn uitgevoerd op 2 locaties, te weten: Burgemeester Voetenstraat in Ossendrecht, ten noord-noordoosten van het industrieterrein Antwerpen; Grindweg te Woensdrecht ten noord-noordoosten van het industrieterrein Antwerpen; In België worden op diverse meetstations in en rond Antwerpen de luchtkwaliteit gemeten door de Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM). Een deel van deze stations kan dienen als onbelast meetstation bij een windhoek, waarbij de stations in Ossendrecht en Woensdrecht worden belast door het industrieterrein. De meetstations van de VMM,die in dit onderzoek zijn betrokken zijn: Borgerhout, 42R81, ten zuiden van Antwerpen; Zwijndrecht, 42R815, ten zuidwesten van Antwerpen; Beveren, 42R821, ten westen van Antwerpen; Doel-Beveren, 42R83, ten noord-westen van Antwerpen. Door de resultaten van de metingen in bepaalde windhoeken met elkaar te vergelijken, waarbij sommige stations als achtergrondstation dienen, kan de bijdrage van het industrieterrein op de luchtkwaliteit in bedoelde woonkernen worden vastgesteld. Een vergelijking met voorgaande jaren geeft inzicht in het verloop door de jaren heen. Door TNO is in de rapporten en analyses van voorgaande jaren wel een kanttekening geplaatst. Weliswaar kan inzicht verkregen worden over het verloop van de bijdrage van jaar tot jaar, het vaststellen van een trend is lastiger, omdat de bijdrage afhankelijk kan zijn van incidentele emissies. Daarnaast is de invloed van het verkeer in zowel Nederland (A4) als België (A12) met name voor NO 2 niet te verwaarlozen en zal deze een zekere bijdrage leveren aan de totale bijdrage. De analyses in dit rapport zijn uitgevoerd voor PM 1, NO 2 en benzeen, echter met de volgende kanttekeningen. De vergelijking tussen de benzeenmetingen zijn gebaseerd op het verschil tussen de concentraties in Ossendrecht/Woensdrecht en de achtergrondconcentratie in Nederland en niet met de benzeenconcentraties in Vlaanderen. Hiervoor is gekozen omdat TNO in haar eerdere analyses vaststelde dat de benzeenconcentraties in Vlaanderen systematisch lager waren uit richtingen, waar dat niet werd verwacht. Alhoewel deze conclusie voor analyses uit 214 niet geheel wordt onderschreven (met name de concentratieverschillen tussen Ossendrecht en Borgerhout lijken niet systematisch), wordt toch dezelfde TNO systematiek voor de bijdrage berekening aangehouden om trendbreuk te voorkomen; Evenals in vorige jaren zijn de concentraties PM 1 in Vlaanderen in nagenoeg alle windrichtingen lager. Een bijdrage windroos berekening is daarom niet zinvol. Rapport: 15199B / 3 november 215 2/26

3 Uit de resultaten van de windroos analyse kunnen de volgende conclusies worden getrokken: Het percentage uren, waarbij Woensdrecht en Ossendrecht worden belast door het Antwerpse industriegebied is iets hoger dan in 213, maar vergelijkbaar met 211 en 212; Voor alle meetstations geldt dat de grenswaarden uit de Europese richtlijn van PM 1, NO 2 en benzeen niet worden overschreden. Ossendrecht De concentratie PM 1 in Ossendrecht is even groot als in 213. Een bijdrage vanuit het industrieterrein is niet meetbaar; De bijdrage van NO 2 is iets hoger dan in 213. Dit verschil kan echter ook verklaard worden uit het hogere aandeel van de wind in de onderzochte windhoeken; De gemiddelde concentratie benzeen is significant lager dan in 213. Opvallend is echter dat ook de bijdrage van het industrieterrein lager wordt berekend. De bijdrage en de concentratie is vergelijkbaar met 29, 21 en 211. TNO concludeerde in haar rapport over de metingen over 213, dat de verhoogde bijdrage een gevolg was van de veranderde systematiek. Resultaten van de metingen over 214 lijken dit tegen te spreken. Woensdrecht De concentratie PM 1 in Woensdrecht is nagenoeg even groot als in 213. Een bijdrage vanuit het industrieterrein is niet meetbaar; De bijdrage en de concentratie van NO 2 is iets lager dan in 213. Dit is niet verklaarbaar op basis van de meteo; De gemiddelde concentratie benzeen is significant lager dan in 213 en vergelijkbaar met Ossendrecht. Opvallend is echter dat ook de bijdrage van het industrieterrein lager wordt berekend. Algemeen Evenals in voorgaande jaren is de relatieve bijdrage van het industrieterrein op de woonkernen voor benzeen het hoogst; De bijdrage van NO 2 in Woensdrecht is significant lager dan in Ossendrecht. De bijdrage is zelfs nog verder afgenomen ten opzicht van 213, terwijl deze in Ossendrecht toeneemt. Voorgaande bewering, die in 213 ook voor benzeen gold is nu niet meer van toepassing voor benzeen. Zowel in Ossendrecht als in Woensdrecht worden vergelijkbare gemiddelde concentraties en vergelijkbare bijdragen berekend. Rapport: 15199B / 3 november 215 3/26

4 Inhoud 1 Inleiding 5 2 Algemeen Meetlocaties PM NO x Benzeen Meteorologie 7 3 Uitvoering analyse Methode Meetonzekerheid 9 4 Resultaten Windrichting 11 5 Resultaten Ossendrecht PM NO Benzeen 15 6 Resultaten Woensdrecht PM NO Benzeen 2 7 Samenvatting en Conclusies 22 8 Referenties 25 9 Verantwoording 26 Rapport: 15199B / 3 november 215 4/26

5 1 Inleiding Op verzoek van het cluster Natuur Water en Milieu van de Provincie Noord-Brabant is een windroosanalyse uitgevoerd, die de invloed in beeld brengt van het industrieterrein Antwerpen op de luchtkwaliteit in de woonkernen Ossendrecht en Woensdrecht. De analyse is analoog aan de onderzoeken, die TNO of de provincie Noord-Brabant heeft uitgevoerd in de voorgaande jaren [1-6,1]. De luchtkwaliteit wordt in Noord-Brabant op twee locaties gemeten, te weten: Burgemeester Voetenstraat in Ossendrecht, ten noord-noordoosten van het industrieterrein Antwerpen; Grindweg te Woensdrecht ten noord-noordoosten van het industrieterrein Antwerpen; In België worden op diverse meetstations in en rond Antwerpen de luchtkwaliteit gemeten door de Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM). Een deel van deze stations kan dienen als onbelast meetstation bij een windhoek, waarbij de stations in Ossendrecht en Woensdrecht worden belast door het industrieterrein. De meetstations van de VMM, die in dit onderzoek zijn betrokken, zijn: Borgerhout, 42R81, ten zuiden van Antwerpen; Zwijndrecht, 42R815, ten zuidwesten van Antwerpen; Beveren, 42R821, ten westen van Antwerpen; Doel-Beveren, 42R83, ten noord-westen van Antwerpen. Al naar gelang de componenten, die daar worden gemeten, zullen deze stations als onbelaste locatie dienen voor het bepalen van de bijdrage van het industrieterrein Antwerpen (zie hoofdstuk 2). De twee stations in Noord-Brabant worden beheerd door de omgevingsdienst Midden en West-Brabant (OMWB). Hier worden de componenten PM 1, NO x en BTEX (BTEX is de verzamelnaam voor de componenten benzeen, ethylbenzeen, tolueen en p,m en o-xyleen) gemeten. De windroosanalyses worden al uitgevoerd sinds 29 voor Ossendrecht. Vanaf 211 zijn ook de resultaten van het meetstation in Woensdrecht betrokken in de rapportages. Deze rapportages zijn wisselend verzorg door TNO en de Provincie. In dit rapport zullen de historische gegevens worden vermeld, zodat een trendanalyse mogelijk wordt. Voor deze gegevens wordt voor een belangrijk deel gebruik gemaakt van de rapportages van TNO over de jaren [2-4,6] Het doel van deze analyse is om de invloed van het industrieterrein in kaart te brengen en trend te volgen van de luchtkwaliteit door de jaren, door het berekenen van de bijdrage ten opzichte van niet-belaste stations. De bijdrage berekeningen zijn afhankelijk van de meteorologische omstandigheden, de sterkte van de emissiebronnen op het terrein en incidentele emissie. Door echter de emissies uurgewogen te middelen ontstaat een reëel beeld van de bijdrage uit de verschillende windhoeken. De metingen van PM 1 en NO x zijn uitgevoerd conform het kwaliteitssysteem van het team Metingen en Onderzoek (TMO) van de omgevingsdienst midden- en west Brabant (OMWB). Dit kwaliteitssysteem voldoet aan de norm NEN-EN-ISO/IEC 172 en is geaccrediteerd door de Raad voor Accreditatie onder registratienummer I73. De metingen van de koolwaterstoffen, waaronder benzeen, vallen niet onder de geaccrediteerde verrichtingen. Rapport: 15199B / 3 november 215 5/26

6 2 Algemeen 2.1 Meetlocaties In figuur 1 zijn de meetpunten en windsectoren, waarbij de meetstations worden belast door het industrieterrein aangegeven. Deze gegevens zijn samengevat in tabel 1 Figuur 1: Overzicht meetlocaties met grafisch weegegeven windsector (16-27) Tabel 1: Combinaties van belaste en onbelaste meetstations en windsectoren Belast station Onbelast station Windsector ( ) Ossendrecht ( ) Borgerhout (42R81 ), Zwijndrecht Woensdrecht ) (42R815 ),Beveren (42R821 ), Doel-Beveren (42R83 ) De gegevens van de windsectoren zijn ontleend uit eerdere studies, gerapporteerd door TNO. Meetstation Ossendrecht wordt tussen windrichting 16 en 27 belast door het industrieterrein, Woensdrecht tussen windrichting 17 en 25. Niet onverwaarloosbaar bij de gekozen windsectoren is de invloed van snelwegen in Nederland en Vlaanderen op beide meetstations. De berekende bijdrage is dus een sommatie van industrie én verkeer. De meetstations in België dienen, afhankelijk van de daar gemeten componenten als achtergrondstation. Voor beide meetstations is gekozen voor dezelfde windsectoren. Deze keuze is eerder gemaakt door TNO en is gecontinueerd ten behoeve van de vergelijkbaarheid van de meetresultaten over de voorgaande jaren. Opgemerkt wordt dat de Belgische meetstations niet allemaal even geschikt zijn als achtergrond stations, vanwege lokale bronnen in de nabijheid van het meetstation. Door meerdere stations te gebruiken, wordt echter wel inzicht gekregen in de betrouwbaarheid van de gegevens. De meetgegevens van de meetstations in België met betrekking tot benzeen worden al sinds 213 niet meer gebruikt in de analyse [6], vanwege de systematisch lagere concentraties. Rapport: 15199B / 3 november 215 6/26

7 2.2 PM 1 In 214 is op alle meetlocaties het gehalte PM 1 gemeten. In België door de VMM, in Woensdrecht en Ossendrecht door de OMWB. De meettechniek betreft in alle gevallen monitoring met behulp van bètastofmonitoren. De metingen maken deel uit van de geaccrediteerde verrichtingen van het team TMO en de VMM. De metingen worden periodiek gevalideerd en vergeleken met de daggemiddelde concentraties van de referentiemethode. Aangezien deze rapportage de bijdrage berekent op basis van uurgemiddelde meetwaarde, moeten deze waarden met een grotere onnauwkeurigheid worden bezien. 2.3 NO x In 214 is op alle meetlocaties het gehalte NO x gemeten. In België door de VMM, op de overige locaties door de OMWB. De meettechniek betreft in alle gevallen monitoring met behulp van NO x monitoren op basis van chemoluminescentie. De metingen maken deel uit van de geaccrediteerde verrichtingen van het team TMO en worden periodiek gevalideerd. 2.4 Benzeen In 214 is in Ossendrecht en Woensdrecht het gehalte benzeen gemeten door de OMWB. In België wordt ook benzeen gemeten, maar in de voorgaande jaren zijn deze gegevens niet gebruikt voor het berekenen van de bijdrage, omdat er een systematisch verschil door TNO is vastgesteld met de resultaten van de metingen in Noord-Brabant. Tevens is gebleken dat er slechts 3498 valide metingen zijn geweest bij meetstation Doel- Beveren, de enige, die min of meer als achtergrond station voor benzeen dienst zou kunnen doen. In navolging van de werkwijze van TNO is gekozen voor het berekenen van de benzeenbijdrage ten opzichte van de achtergrondconcentratie. Deze is berekend uit de gemiddelde concentratie van een regionaal achtergrondstation (LML 633, Zegveld) en de verhouding tussen de gemiddelde concentratie in Noord- en Zuid-Nederland uit de grootschalige benzeenconcentratie [7].De achtergrond wordt berekend op,7 µg/m 3 voor Meteorologie Evenals voorgaande jaren is voor de meteo gegevens gebruik gemaakt van het KNMI station Woensdrecht. Rapport: 15199B / 3 november 215 7/26

8 3 Uitvoering analyse 3.1 Methode Onderstaande tekst in cursief is letterlijk overgenomen uit het rapport van TNO [6]. Hiervoor is gekozen omdat de berekeningen van de bijdrage op dezelfde wijze tot stand is gekomen. Op basis van uurgemiddelde concentraties en windrichtingen worden windroosanalyses uitgevoerd. Ten eerste wordt de frequentie verdeling van de windrichting over 214 bepaald. Voor elke windsector wordt berekend hoeveel uur de wind uit die richting kwam. Door te delen door het totaal aantal uren wordt dit omgerekend naar een percentage. Bij de uiteindelijke bepalingen van de bijdrage van PM 1, NO 2 en benzeen vallen er uren weg door het niet beschikbaar zijn van meetdata. Ook worden uren waarop de windsnelheid lager was dan 1 m/s uitgesloten. Voor de analyse van de bijdrage aan de totale concentratie moeten deze uren dan ook uit de frequentieverdeling worden gehaald. Onderzocht is of dit de frequentieverdeling sterk beïnvloedt. Dit blijkt voor geen van de stoffen het geval. Ten tweede worden concentratiewindrozen van PM 1, NO x en benzeen voor de combinatie van de belaste en onbelaste stations gemaakt. Bij een concentratiewindroos wordt voor elke windsector de gemiddelde optredende concentratie getoond. De concentratiewindrozen geven inzicht in de windrichtingen waarbij de concentratie is verhoogd. Hoe meer waarnemingen er in een windsector voorkomen, hoe betrouwbaarder de gemiddelde concentratie is. Ten derde is de lokale bijdrage van het industrieterrein op de locaties van Antwerpen, gecombineerd met het verkeer op de nabijgelegen snelweg, in Ossendrecht en Woensdrecht bepaald. Voor NO 2 is onderstaande methode bepaald. Voor PM 1 bleek het niet mogelijk om een bijdrage te bepalen (zie paragraaf 5.1 en 6.1). Voor benzeen is onderstaande methode ook gevolgd. Echter de achtergrondbelasting is niet uit de metingen op Vlaams grondgebied gehaald, maar geschat op basis van de GCN kaart uit 211 en de jaargemiddelde meting op het LML achtergrondstation (zie paragraaf 5.3 en 6.3). De bepaling van de bijdrage is stapsgewijs gedaan: 1. Er wordt een windroos van het concentratieverschil tussen Ossendrecht/Woensdrecht en de onbelaste locatie in Vlaanderen gemaakt. Op deze manier wordt de grootschalige bijdrage op het belaste punt (Ossendrecht/Woensdrecht) als het ware uitgefilterd. Ook hier geldt, hoe meer waarnemingen er in een windsector voorkomen, hoe betrouwbaarder het verschil in concentratie is. is. 2. De windroos van het concentratieverschil wordt vermenigvuldigd met de frequentieverdeling. Dit levert een zogenaamde bijdrage windroos op. Deze heeft echter alleen betekenis bij de windsectoren waarbij Ossendrecht/Woensdrecht belast wordt door het industriegebied (en de Vlaamse locatie niet belast wordt). Op basis van de ligging van de stations in figuur 1 ligt deze windsector tussen 16 en 27 graden. 3. De bijdragen in deze windsectoren tussen 16 en 27 graden worden opgeteld tot de jaargemiddelde bijdrage (in µg/m 3 ). Dit wordt vergeleken met de jaargemiddelde concentratie in Ossendrecht/Woensdrecht, bepaald over de uren, die aan de criteria voldoen. Daaruit volgt een bijdrage in procenten. De op deze manier gevonden bijdrage is een gemiddelde waarde. Rapport: 15199B / 3 november 215 8/26

9 De uiteindelijke bijdrage is gebaseerd op de volgende selectie criteria: De windrichting is tussen 16 en 27 graden, voor enkele combinaties een beperktere windhoek vanwege de belasting op het Vlaamse station; De windsnelheid is groter dan of gelijk aan 1 m/s; De uurgemiddelde concentratie is beschikbaar (voor NO2 op beide meetlocaties). De selectiecriteria leiden voor elke combinatie tot een percentage van het totaal aantal uren in het jaar 214 dat beschikbaar is voor analyse. Deze percentages zijn weergeven in tabel 2. Tabel 2: Aandeel van de uurgemiddelde metingen, die voldoen aan criteria voor de windroosanalyses (%) Combinatie PM 1 NO x Benzeen Ossendrecht-achtergrond 93 Woensdrecht - achtergrond 93 Ossendrecht-Borgerhout (42R81) 85 Woensdrecht- Borgerhout (42R81) 85 Ossendrecht-Zwijndrecht (42R815) 85 Woensdrecht- Zwijndrecht (42R815) 85 Ossendrecht-Doel/Beveren (42R83) 95 Woensdrecht-Beveren (42R821) 92 Ossendrecht- Doel/Beveren (42R83) 94 Woensdrecht- Beveren (42R821) Meetonzekerheid Zoals in de rapporten van TNO al is beschreven is de onnauwkeurigheid van de metingen lastig in te schatten. De meetmethoden, die worden toegepast voor de bepaling van PM 1, NO 2 en benzeen hebben intrinsiek een bepaalde meetonzekerheid of hebben een meetonzekerheid, die afgeleid is van een referentiemethode. Voor de component fijn-stof is voor de berekening van de totale meetonzekerheid de methodiek gevolgd zoals beschreven in NEN-EN 1497, Ambient air quality- Standard gravimetric measurement method for the datermination of the PM2,5 mass fraction of suspended particulate matter. Voor PM1 wordt vooralsnog dezelfde methodiek gehanteerd. In het geval van PM 1 is de meetmethode met β-stofmonitoren, gekalibreerd middels de referentiemethode. Conform de Europese richtlijn [11] wordt de methode geaccepteerd indien kan worden aangetoond dat vergelijkbare resultaten worden behaald binnen 25% van de referentiewaarde. Voor de door TMO gebruikte apparatuur is dat het geval. De meetmethode voor NO 2 (NEN-EN 14211) is geen afgeleide methode, maar is binnen Europa de referentiemethode voor NO x metingen in de buitenlucht. De meetonzekerheid voor NO x is vastgesteld door, onder praktijkomstandigheden, gecertificeerde gassen op verschillende tijdstippen aan te bieden aan het gehele meetsysteem. Vervolgens wordt, indien noodzakelijk, het meetsignaal gecorrigeerd voor eventueel geconstateerde afwijkingen als gevolg van drift op nul-en span instellingen. Daarbij zijn acceptatiecriteria Rapport: 15199B / 3 november 215 9/26

10 gedefinieerd tot welke afwijking maximaal gecorrigeerd mag en kan worden zonder eventueel aanvullende acties te ondernemen. In het rapport van de OMWB met betrekking tot luchtkwaliteitsmetingen Woensdrecht en Ossendrecht [5] wordt de meetonzekerheid voor NO 2 gesteld op beter dan15%. Voor de bepaling van koolwaterstoffen (BTEX) wordt gebruikt gemaakt van een geaccepteerde meetmethode met behulp van een GC en PID detectie. In het veld wordt elke 72-uur een kalibratie uitgevoerd met gecertificeerde kalibratiegassen. Periodiek worden de data gevalideerd. De meetonzekerheid voor de analyse wordt daardoor beperkt tot ca 1% [5]. Wat de meetonzekerheid verder vergroot is het feit dat in het brongebied nog meer bronnen te lokaliseren zijn dan alleen industrie en scheepvaart. De snelwegen rondom Antwerpen en Ossendrecht/Woensdrecht leveren een niet te verwaarlozen bijdrage. Daarnaast zijn ook locale bronnen in de buurt van de onbelaste meetstations in Vlaanderen een bron van onzekerheid, die moeilijk is te kwantificeren. Door gebruik te maken van meerdere combinaties van belaste en onbelaste station is wordt de onzekerheid wel iets verkleind. Voor benzeen is een extra onzekerheid, het feit dat gerekend is met een geschatte achtergrond concentratie voor benzeen. Naast de meetonzekerheid van de meetmethode speelt ook de representativiteit van de locatie, windrichting en windsnelheid een rol [9]. Dit maakt het lastig een onderbouwde uitspraak te doen over de totale meetonzekerheid in het gepresenteerde getal. Rapport: 15199B / 3 november 215 1/26

11 4 Resultaten Windrichting Figuur 2 geeft de jaargemiddelde frequentieverdeling van de windrichting in % % 6% 4% 2% % Figuur 3: Frequentieverdeling (%) van de windrichting in Totaal In tabel 3 worden deze percentages getalsmatig weergegeven over de jaren vanaf 28. Tabel 3: Aandeel wind van het industrieterrein in de richting van de woonkernen Ossendrecht en Woensdrecht (in %) Jaar Ossendrecht/Woensdrecht (16-27) Ten opzichte van 213 is het percentage belaste uren in Woensdrecht/Ossendrecht iets hoger. Rapport: 15199B / 3 november /26

12 5 Resultaten Ossendrecht 5.1 PM 1 In figuur 4 zijn de windrozen weergegeven voor Ossendrecht, Borgerhout (42R81) en Zwijndrecht (42R815). Uit de windrozen is het volgende op te maken: De concentratie in Borgerhout en Zwijndrecht is in vrijwel alle windrichtingen hoger dan in Ossendrecht; De vorm van de windrozen is voor alle stations vergelijkbaar; Relatief gezien zijn de concentraties in noordoostelijke richting groter dan bij de overige windrichtingen Gemiddelde van Ossendrecht PM1 ug/m3 Gemiddelde van 42R81 PM1 ug/m3 Gemiddelde van 42R815 PM1 ug/m3 Figuur 4 : Concentratiewindrozen van PM 1 (µg/m 3 ) op locatie Ossendrecht, Borgerhout en Zwijndrecht in 214. Doordat de concentraties in Borgerhout en Zwijndrecht hoger zijn is een bijdrage analyse niet zinvol. In de onderstaande tabel zijn de gegevens over de voorgaande jaren samengevat. Hieruit wordt geconcludeerd dat over de afgelopen 3 jaren de concentratie constant is geweest. Tabel 4:Gemiddelde PM 1 concentratie (µg/m 3 ) in Ossendrecht Jaar Concentratie (µg/m 3 ) 29 22, , , , , ,9 Rapport: 15199B / 3 november /26

13 5.2 NO 2 In figuur zijn 6 de windrozen weergegeven voor Ossendrecht, Doel/Beveren (42R83) en Beveren (42R821). Uit de windrozen is het volgende op te maken: De concentratie in Ossendrecht is in zuidwestelijke richting verhoogd. Dit is de invloed van het industrieterrein. Dit zelfde effect wordt logischerwijs bij de stations in Vlaanderen waargenomen voor wind uit oostelijke richtingen; Vanwege de ligging van station Doel-Beveren is de concentratie zoals verwacht hoger in zuidoostelijke richting Gemiddelde van Ossendrecht NO2 ug/m3 Gemiddelde van 42R83 NO2 ug/m Gemiddelde van 42R821 NO2 ug/m Figuur 6 : Concentratiewindrozen van NO 2 (µg/m 3 ) op locatie Ossendrecht, Beveren (42R821) en Doel/Beveren (42R83) in 214. De windrozen van het concentratie verschil en de bijdragewindroos voor beide combinaties van Ossendrecht en de twee Vlaamse stations zijn weergegeven in figuur 7 en figuur 8. Rapport: 15199B / 3 november /26

14 ,5 -, Figuur 7: Links: windroos van het NO 2 concentratieverschil (µg/m 3 ) tussen locatie Ossendrecht en Doel-Beveren in 214. Rechts: windroos van de bijdrage (µg/m 3 ) per sector op locatie Ossendrecht. De zwarte lijn is de nul-lijn. Het sommeren van de sectoren uit de rechterfiguur binnen de sectoren graden levert de bijdrage van het industrieterrein op (zie tabel 5) Figuur 8: Links: windroos van het NO 2 concentratieverschil (µg/m 3 ) tussen locatie Ossendrecht en Beveren in 214. Rechts: windroos van de bijdrage (µg/m 3 ) per sector op locatie Ossendrecht. De zwarte lijn is de nul-lijn. Het sommeren van de sectoren uit de rechterfiguur binnen de sectoren graden levert de bijdrage van het industrieterrein op (zie tabel 5) In de windrozen van het verschil en de bijdrage windroos is de invloed van het industrieterrein goed te zien. De windrozen zijn goed vergelijkbaar met de analyses van 213. In onderstaande tabel 5 zijn de bijdragen over de afgelopen jaren samengevat Tabel 5 :Gemiddelde NO 2 concentratie (µg/m 3 ) en de geschatte bijdrage van het industrieterrein in Ossendrecht Jaar Concentratie (µg/m 3 ) Gemiddelde bijdrage industrieterrein in µg/m 3 Gemiddelde bijdrage industrieterrein in % 29 25,1 3, ,1 3, ,7 3, ,5 2, ,9 2, ,5 2, , , Rapport: 15199B / 3 november /26

15 De bijdrage ligt voor de combinatie Ossendrecht met Doel-Beveren en Beveren tussen 1,9 en 3,5 µg/m 3 (gemiddeld 2,7). Dit is hoger dan in 213, maar valt binnen de spreiding van de afgelopen jaren. De bijdrage ten opzichte van Doel-Beveren is evenals vorig jaar de laagste. Opvallend is wel dat de bijdrage ten opzichte van Beveren veel hoger is dan in 213(3,5 vs 2,6). Dit lijkt veroorzaakt te worden door hogere bijdragen uit de windhoek en is mogelijk afkomstig uit de stad Antwerpen. 5.3 Benzeen De concentratie windroos voor benzeen voor de locatie Ossendrecht en Borgerhout is weergegeven in figuur ,5 2 1,5 1, Gemiddelde van Ossendrecht benzeen ug/m3 Gemiddelde van 42R81 benzeen ug/m3 Figuur 9: concentratiewindroos van benzeen (µg/m 3 ) op locatie Ossendrecht en Borgerhout (42R81) in 214. In voorgaande rapportages heeft TNO gekozen voor de bijdrage analyse ten opzicht van de achtergrond i.p.v. een Vlaams meetstation. De reden hiervoor was dat de concentratie in Vlaanderen systematisch lager zouden zijn dan in Nederland. In bovenstaande concentratiewindroos is het verschil tussen beide meetstations goed zichtbaar. Uit dit beeld is echter niet heel duidelijk op te maken dat de verschillen erg groot zijn. In de windhoek -12 lijken de concentraties vergelijkbaar. Het verschil is berekend op,15 µg/m 3. Om de trendanalyse voort te zetten is desondanks gekozen voor dezelfde systematiek als in voorgaande jaren en is de bijdrage berekend ten opzichte van de achtergrondconcentratie Rapport: 15199B / 3 november /26

16 De windroos van het concentratie verschil en de bijdragewindroos zijn weergegeven in figuur , , , , , , , Figuur 1: Links: windroos van het benzeenconcentratieverschil (µg/m 3 ) tussen locatie Ossendrecht en de achtergrondconcentratie van,7 µg/m 3 in 214. Rechts: windroos van de bijdrage (µg/m 3 ) per sector op locatie Ossendrecht. De zwarte lijn is de nul-lijn. Het sommeren van de sectoren uit de rechterfiguur binnen de sectoren graden levert de bijdrage van het industrieterrein op (zie tabel 6) In de bijdrage windroos is de bijdrage van het industrieterrein goed zichtbaar als uitstulping tussen 16 en 27 graden. Een lichte bijdrage aan de oost zijde is eveneens opvallend. In onderstaande tabel 6 zijn de gegevens van voorgaande jaren samengevat. Opvallend is de verdere afname van de gemiddelde concentratie benzeen, zeker omdat het aandeel wind uit de betreffende sectoren iets groter is. Ook de bijdrage is afgenomen zodat procentueel de bijdrage gedaald is tot 32%. Tabel 6 :Gemiddelde benzeenconcentratie (µg/m 3 ) en de geschatte bijdrage van het industrieterrein in Ossendrecht Jaar Concentratie (µg/m 3 ) Gemiddelde bijdrage industrieterrein in µg/m 3 Gemiddelde bijdrage industrieterrein in % 29 1,5,3-, ,5, ,4, ,9, ,1, ,4,4 32 Rapport: 15199B / 3 november /26

17 6 Resultaten Woensdrecht 6.1 PM 1 In figuur 11 zijn de windrozen weergegeven voor Woensdrecht, Borgerhout (42R81) en Zwijndrecht (42R815). Uit de windrozen is het volgende op te maken: De concentratie in Borgerhout en Zwijndrecht is in vrijwel alle windrichtingen hoger dan in Woensdrecht; De vorm van de windrozen is voor alle stations vergelijkbaar; Relatief gezien zijn de concentraties in noordoostelijke richting groter dan bij de overige windrichtingen Gemiddelde van Woendrecht PM1 ug/m3 Gemiddelde van 42R81 PM1 ug/m3 Gemiddelde van 42R815 PM1 ug/m3 Figuur 11 : Concentratiewindrozen van PM 1 (µg/m 3 ) op locatie Woensdrecht, Borgerhout en Zwijndrecht in 214. Doordat de concentraties in Borgerhout en Zwijndrecht hoger zijn is een bijdrage analyse niet zinvol. In de onderstaande tabel zijn de gegevens over de voorgaande jaren samengevat. Hieruit wordt geconcludeerd dat over de afgelopen 3 jaren de concentratie constant is geweest. Tabel 7:Gemiddelde PM 1 concentratie (µg/m 3 ) in Woensdrecht. Jaar Concentratie (µg/m 3 ) , , , ,3 Rapport: 15199B / 3 november /26

18 6.2 NO 2 In figuur 12 zijn de windrozen weergegeven voor Woensdrecht, Doel-Beveren (42R83) en Beveren (42R821). Uit de windrozen is het volgende op te maken: De concentratie in Woensdrecht is in zuidelijke richting verhoogd. Dit is de invloed van het industrieterrein. Dit zelfde effect wordt logischerwijs bij de stations in Vlaanderen waargenomen voor wind uit oostelijke richtingen; Vanwege de ligging van station Doel-Beveren is de concentratie zoals verwacht hoger in zuidoostelijke richting Gemiddelde van 3 6 Woendrecht NO2 2 7 ug/m Gemiddelde van 42R83 NO2 ug/m3 11 Gemiddelde van 12 42R821 NO2 ug/m Figuur 12: Concentratiewindrozen van NO 2 (µg/m 3 ) op locatie Woensdrecht, Beveren (42R821) en Doel/Beveren (42R83) in 214. De windrozen van het concentratie verschil en de bijdragewindroos voor beide combinaties van Woensdrecht en de twee Vlaamse stations zijn weergegeven in figuur 13 en figuur 14. Rapport: 15199B / 3 november /26

19 , , Figuur 13: Links: windroos van het NO 2 concentratieverschil (µg/m 3 ) tussen locatie Woensdrecht en Doel-Beveren in 214. Rechts: windroos van de bijdrage (µg/m 3 ) per sector op locatie Woensdrecht. De zwarte lijn is de nul-lijn. Het sommeren van de sectoren uit de rechterfiguur binnen de sectoren graden levert de bijdrage van het industrieterrein op (zie tabel 8) Figuur 14: Links: windroos van het NO 2 concentratieverschil (µg/m 3 ) tussen locatie Woensdrecht en Beveren in 214. Rechts: windroos van de bijdrage (µg/m 3 ) per sector op locatie Woensdrecht. De zwarte lijn is de nul-lijn. Het sommeren van de sectoren uit de rechterfiguur binnen de sectoren graden levert de bijdrage van het industrieterrein op (zie tabel 8) Ten opzichte van 213 is er een verschil in de bijdrage windroos van Woensdrecht ten opzichte van Doel- Beveren. In de sectoren is de bijdrage licht negatief. De totale bijdrage over de windhoek is daardoor ook licht negatief (-,19 µg/m 3 ). Ten opzichte van Beveren is de bijdrage berekend op 1,4. Dit is een lichte toename ten opzichte van 213. De bijdrage ligt voor de combinatie Woensdrecht met Doel- Beveren en Beveren tussen,19 en 1,4 µg/m 3 (gemiddeld,6). Dit is lager dan in 213, maar is vanwege de negatieve bijdrage van Woensdrecht ten opzichte van Doel-Beveren niet realistisch. Als alleen de bijdrage van Woensdrecht ten opzicht van Beveren wordt beschouwd, dan is de bijdrage iets hoger. Dit lijkt veroorzaakt te worden door hogere bijdrage uit de windhoek en is mogelijk afkomstig uit de stad Antwerpen (zie ook opmerking bij bijdrage Ossendrecht). Uit de verschil windrozen en de bijdragewindrozen is overigens op te maken dat het meetstation Doel- Beveren eigenlijk niet zo geschikt is als achtergrondstation in de gekozen windhoeken. Deze bewering geldt eveneens voor Ossendrecht ,5 -, Rapport: 15199B / 3 november /26

20 In de windrozen van het verschil en de bijdrage windroos van Woensdrecht ten opzichte van Beveren is de invloed van het industrieterrein veel beter te zien. De windrozen zijn goed vergelijkbaar met de analyses van 213. In onderstaande tabel 8 zijn de bijdragen over de afgelopen jaren samengevat. Tabel 8 :Gemiddelde NO2 concentratie (µg/m 3 ) en de geschatte bijdrage van het industrieterrein in Woensdrecht Jaar Concentratie (µg/m 3 ) Gemiddelde bijdrage industrieterrein in µg/m 3 Gemiddelde bijdrage industrieterrein in % ,7 1, ,9 1, ,6, ,4, Benzeen De concentratie windroos voor benzeen voor de locatie Woensdrecht en Borgerhout is weergegeven in figuur , ,5 1, Gemiddelde van Woendrecht benzeen ug/m3 Gemiddelde van 42R81 benzeen ug/m3 Figuur 15: concentratiewindroos van benzeen (µg/m 3 ) op locatie Woensdrecht en Borgerhout (42R81) in 214. In voorgaande rapportages heeft TNO gekozen voor de bijdrage analyse ten opzicht van de achtergrond i.p.v. een Vlaams meetstation. De reden hiervoor was dat de concentratie in Vlaanderen systematisch lager zouden zijn dan in Nederland. In bovenstaande concentratiewindroos is het verschil tussen beide meetstations goed zichtbaar. In tegenstelling tot Ossendrecht lijken de verschillen hier wel groter te zijn. Om de trendanalyse voort te zetten is desondanks gekozen voor dezelfde systematiek als in voorgaande jaren en is de bijdrage berekend ten opzichte van de achtergrondconcentratie Rapport: 15199B / 3 november 215 2/26

21 De windroos van het concentratie verschil en de bijdragewindroos zijn weergegeven in figuur , ,5 -, , , ,5 28 Figuur 16: Links: windroos van het benzeenconcentratieverschil (µg/m 3 ) tussen locatie Woensdrecht en de achtergrondconcentratie van,7 µg/m 3 in 214. Rechts: windroos van de bijdrage (µg/m 3 ) per sector op locatie Woensdrecht. De zwarte lijn is de nul-lijn. Het sommeren van de sectoren uit de rechterfiguur binnen de sectoren graden levert de bijdrage van het industrieterrein op (zie tabel 9) , In de bijdrage windroos is de bijdrage van het industrieterrein goed zichtbaar als uitstulping tussen 16 en 27 graden. Een lichte bijdrage aan de oost zijde is eveneens opvallend. Dit effect is groter dan in Ossendrecht. In onderstaande tabel 9 zijn de gegevens van voorgaande jaren samengevat. Opvallend is de verdere afname van de gemiddelde concentratie benzeen, zeker omdat het aandeel wind uit de betreffende sectoren iets groter is. De bijdrage is nagenoeg gelijk gebleven. Tabel 9 :Gemiddelde benzeenconcentratie (µg/m 3 ) en de geschatte bijdrage van het industrieterrein in Woensdrecht Jaar Concentratie (µg/m 3 ) Gemiddelde bijdrage industrieterrein in µg/m 3 Gemiddelde bijdrage industrieterrein in % 211 1,9, ,, ,7, ,4,4 26 In tegenstelling tot 213 zijn de berekende concentraties en bijdragen in beide woonkernen nu nagenoeg gelijk. Rapport: 15199B / 3 november /26

22 7 Samenvatting en Conclusies De windroosanalyses van de meetstations Ossendrecht en Woensdrecht leiden tot de volgende conclusies: Meteo De frequentie van de windrichting laat zien dat de bijdrage van de wind in de windhoek iets hoger is dan in 213, maar vergelijkbaar met 211 en 212. Ter vergelijking is het overzicht nogmaals opgenomen in tabel 1. Jaar Ossendrecht/Woensdrecht (16-27) Tabel 1: overzichtstabel frequentieverdeling windrozen Ossendrecht In onderstaande tabel 11 zijn de resultaten van de metingen in Ossendrecht samengevat. Jaar Concentratie (µg/m 3 ) Gemiddelde bijdrage industrieterrein in µg/m 3 Gemiddelde bijdrage industrieterrein in % PM 1 (grenswaarde 4 µg/m 3 ) 29 22, , , , , ,9 NO 2 (grenswaarde 4 µg/m 3 ) 29 25,1 3, ,1 3, ,7 3, ,5 2, ,9 2, ,5 2,7 12 Benzeen (grenswaarde 5 µg/m 3 ) 29 1,5,3-, ,5, ,4,4 27 Rapport: 15199B / 3 november /26

23 Jaar Concentratie (µg/m 3 ) Gemiddelde bijdrage industrieterrein in µg/m 3 Gemiddelde bijdrage industrieterrein in % 212 1,9, ,1, ,4,4 32 Tabel 11: Resultaten voor Ossendrecht Uit de resultaten kan het volgende worden geconcludeerd: De grenswaarden voor PM 1, NO 2 en benzeen liggen beneden de gestelde grenswaarden; Voor PM1 kan geen bijdrage worden berekend, omdat de concentratie in Ossendrecht lager is dan bij het onbelaste station in Vlaanderen; Evenals in voorgaande jaren is de bijdrage van het industrieterrein voor benzeen het hoogst.; De concentratie en de bijdrage van NO 2 is constant over de voorgaande jaren; Woensdrecht In onderstaande tabel 12 zijn de resultaten van de metingen in Woensdrecht samengevat. Jaar Concentratie (µg/m 3 ) Gemiddelde bijdrage industrieterrein in µg/m 3 Gemiddelde bijdrage industrieterrein in % PM 1 (grenswaarde 4 µg/m 3 ) , , , ,3 NO 2 (grenswaarde 4 µg/m 3 ) ,7 1, ,9 1, ,6, ,4,6 3 Benzeen (grenswaarde 5 µg/m 3 ) 211 1,9, ,, ,7, ,4,4 26 Tabel 12: Resultaten voor Woensdrecht Uit de resultaten kan het volgende worden geconcludeerd: De grenswaarden voor PM 1, NO 2 en benzeen liggen beneden de gestelde grenswaarden; Voor PM1 kan geen bijdrage worden berekend, omdat de concentratie in Woensdrecht lager is dan bij het onbelaste station in Vlaanderen; Rapport: 15199B / 3 november /26

24 Evenals in voorgaande jaren is de relatieve bijdrage van het industrieterrein voor benzeen het hoogst; De concentratie en de bijdrage van NO 2 is constant over de voorgaande jaren. De opmerking uit het rapport van TNO in 213 is nog steeds geldig. De bijdrage van NO 2 in Woensdrecht is significant lager dan in Ossendrecht. De bijdrage is zelfs nog verder afgenomen ten opzicht van 213, terwijl deze in Ossendrecht toeneemt. Voorgaande bewering, die in 213 ook voor benzeen gold is nu niet meer van toepassing voor benzeen. Zowel in Ossendrecht als in Woensdrecht worden vergelijkbare gemiddelde concentraties en vergelijkbare bijdragen berekend. Rapport: 15199B / 3 november /26

25 8 Referenties [1] Van Loon. J., 211: Luchtkwaliteit in 29 in Woensdrecht. Onderzoek naar de luchtkwaliteit in 29 in de gemeente Woensdrecht in zuid/west Brabant(bij industrieterrein Antwerpen),Provincie Noord Brabant rapport , 28 maart 211. [2] Voogt, M.H. en Weststrate, J.H., 212: Windroos analyse naar de invloed van het industrieterrein Antwerpen op de luchtkwaliteit in de gemeente Woensdrecht in 21, TNO rapport TNO-6- UT [3] Voogt, M.H. en den Boeft,J., 213: Windroos analyse naar de invloed van het industrieterrein Antwerpen op de luchtkwaliteit in de gemeente Woensdrecht in 211, TNO rapport TNO-6- UT [4] Voogt, M.H. en Verhagen, H.L.M., J.H., 213: Windroos analyse naar de invloed van het industrieterrein Antwerpen op de luchtkwaliteit in de gemeente Woensdrecht in 212, TNO rapport TNO 213 R [5] Van der Bij, E.S., 213: Onderzoek naar de luchtkwaliteit aan de Burgemeester Voetenstraat in Ossendrecht en aan de Grindweg te Woensdrecht, Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant, rapport , 1 april 214. [6] Voogt, M.H. en Weststrate, J.H., 214: Windroos analyse naar de invloed van het industrieterrein Antwerpen op de luchtkwaliteit in de gemeente Woensdrecht in 213, TNO rapport TNO 214 R [7] RIVM, 214. Jaaroverzicht Luchtkwaliteit 213, RIVM Rapport [8] Van Strien, N. 212: Gevoeligheidsanalyse van windroosbijdrageberekeningen bij industriegebied Moerdijk. Afstudeerrapport 2 juli 212 [9] Richtlijn 28/5/EG, richtlijn van het Europese Parlement en de Raad, 2 mei 28,betreffende de luchtkwaliteit en schonere lucht voor Europa, document L 152/1. [1] Visser, T.H. 215: Windroos analyse naar de invloed van het industrieterrein Moerdijk op de luchtkwaliteit in de Moerdijk. Zevenbergen en Klundert in 214, Omgevingsdienst Miden- en West-Brabant rapport 15199, november 215. Rapport: 15199B / 3 november /26

26 9 Verantwoording Namen en taakverdeling van de medewerkers T.H. Visser, Projectverantwoordelijke Namen van instellingen waaraan een deel van het onderzoek is uitbesteed n.v.t. Datum waarop het onderzoek is gepubliceerd Tilburg, 3 november 215 Ondertekening Goedgekeurd door T.H. Visser Projectverantwoordelijke E. van der Bij Adviseur Lucht Rapport: 15199B / 3 november /26