door I-OkketoI-Okketo

Transcriptie

1 door I-OkketoI-Okketo

2

3 PIETERKE VAN 'N LUTJE WICHT EN 'N SEGEBOK DOOR T. K. E. DEHAAS.OKKEN MET EEN VOORREDE VAN PROF. R. CASIMIR UITGAVE VAN DE VEREENIGING.. GRONINGEN"

4 ERVEN B. VAN DER KAMP - GRONINGEN

5 VOORREDE

6

7 Naar mate de zeven gewesten der Vereenigde Nederlanden meer en meer een staatkundige eenheid werden, kwam er ook een algemeen Nederlandsche T aal. Deze verdrong uit de kanselarijen en de geschreven geschriften de streekspraken. Zij bleven bewaard in de gesproken omgangstaal en zetten daar hun leven voort. Zij golden vooral als de taal der minder ontwikkelden en beschaafden, en velen, die tot de beschaafden wilden gerekend worden, de den hun best hun dialect te verliezen en zich het algemeen Nederlandsch geheel eigen te maken. Doch de negentiende en vooral de twintigste eeuw bracht een ommekeer teweeg. Cremer's Betuwsche en Over-Betuwsche novellen lieten zien hoe men het leven van een bepaalde streek ket best kon uitbeelden in de taal der beschrevenen. De groote voordrachtskunst van Cremer maakte deze novellen bekend en geliefd in het land. Niet te verwonderen is het, dat er een groote belangstelling kwam voor de kennis der Nederlandsche dialecten. De Heeren Leopold brachten in hun bloemlezing "van de Weichsel tot de Schelde", voorbeelden van bijna elken Nederlandschen tongval. Ook de taalwetenschap stelde belang in de dialecten. Prof. Jan te Winkel gaf een kaart van de verdeeling over het land. Prof. Kern maakte het tot VII

8 VIII voorwerp van ZlJn lievelingsstudie. Prof. van Ginneken schreef: "de Regenboogkleuren der Nederlandsche T aal" en wilde ook bij het Middelbaar en GymnasiaaI Onderwijs de dialecten niet verwaarioozen. Dr. KIoeke. om nog een enkel voorbeeld te geven. zocht Groninger taalgrenzen vast te stellen. Wat in Noord-Nederland gebeurde. vond zijn parallel in Zuid-Afrika en Vlaanderen. In Zuid-Afrika werd hel Genootschap der Regte Afrikaanders gesticht en het Afrikaansch verving er het algemeen Nederlandsch als beschavings-. spreek-. en schrijftaal. In Vlaanderen kreeg onder invioed van menschen als Gezelle en StreuveIs de taai haar eigen lokale kleur. In ons eigen land bieef het F riesch niet achter en uit Wumkes' schetsen over de geschiedenis der F riesche Letterkunde. bijeengebracht in zijn "Bodders". kan men zien. hoe er een stijgende belangstelling was. Dit alles is miss chien een verdere doorwerking van het nationaai beginsei, dat zich na de F ransche RevoIutie in Europa deed kennen. De oogen werden geopend voor de verse heidenheden. die menschengroepen verdeeien. en er werd ingezien. dat elke groep haar kenmerken niet moet verliezen, maar zich naar eigen wegen moet ontwikkelen. De taal. directste uiting van

9 het geestesleven van de groep. hoe dan ook als haar eigenste bezit erkend. moet bewaard en verzorgd worden. Wat in de kinderjaren door het oor lot de ontvankelijke ziel is gekomen, blijft het geheele leven een innige vertrouwdheid behouden. als door niets anders te schenken is. En aileen in de eigen streekspraak. waarin men met ouders en familieleden en vrienden verkeerd heeft. beluistert men de intieme gemoedelijkheid. waarmede het kind tegenover de wereld staat. Dialect is gewoonlijk van het platte land en hier zijn nog schatten bewaard. die de zich snel ontwikkelende beschaving uit de 'groote steden verdreven heeft. Oud woord en teekenende uitdrukking leven voort. Oude gewoonten bestaan nog en brengen dus eigen woorden mee. Het platte land. dichter bij de natuur. heeft een grooten zin voor de nuchtere werkelijkheid. Daardoor geeft het zijn bewoners meer innigheid en dieper vertrouwdheid met elkaar. maar ook is het minder gevoelig VOOl de fraaie leuze. Pakkend en kort. soms drastisch zijn beelden en uitdrukkingen. Men staat ook midden in het natuurlijke leven met zijn eischen en zijn behoeften. en wat miss chien in beschaafder opvatting plat en onkiesch kon kiinken. behoort hier zonder ruwheid tot de eigen IX

10 x levenssfeer. Het volle leven weerspiegelt er zich. het dorp is een microcosmos. Schilder het volle leven van het platte land en gij hebt de wereld geteekend. Daarom heeft niet aileen de taal der streek haar sappige frischheid. maar ook haar letterkunde. Boven alles is het waar, vrij van aanstellerij. Zij teekent mensch en in hun bedrijf en hun fouten en hun goede hoedanigheden. De tragische ernst ontbreekt ook hier niet. maar de lach van den gulden humor weerldinkt. * * * Bij deze heele studie is Groningen niet achter gebleven. K. ter Laan heeft met zijn nooit vo]prezen IJver het Groningsch woordenboek opgezet en een aantal schrijvers hebben het Groningsch voor hen. die het verstaan. in en buiten het gewest doen leven. Onder hen beldeedt Mevrouw de Haas-Okken een eerste plaats. In haar verschillende werken heeft zij ook het Groninger leven. vooral van het Noorden. doen kennen. Over alles wat zij schrijft. Jigt het waas van haar lieflijke. zonnige geest. die zij ook tot hoogeren leeftijd heeft behouden en die nimmer geweken is. ook niet als zwaar lichamelijk lijdcn haar

11 jarenlang kwelt. Zij gelijkt de vrouw, van wie het nieuwe testament zegt: "dat zij veei van de medicijnmeesters geleden had". maar nooit is het merkbaar in het werk. Het tintelt van humor. men ziet de menschen voor zich met ai hun dwaas~ heden en in de kleine ongelukkige gebeurtenisjes. T rotschheid en domheid. prat gaan op den geldzak. vrouwelijke boosaardigheid. mannelijke sukkelachtigheid. kinderlijke onbevangenheid. kuiperijen en behulpzaamheid. vergevensgezindheid en haat. Het speelt er al in die kleine wereld. bij den dominee op de pastorie. bij den boer op de deel. op de kleermakerstafel. op weg naar stad. Vanuit haar pastorie heeft zij het leven gezien en gekend. Somtijds leidt zij ons naar vervlogen tijden en van aandoenlijk humoristische kracht is de schildering. hoe in een arbeidersgezin een "braif" als een wonder ontvangen wordt. Maar dat verleden wordt zoo levendig geteekend. dat wij het als heden zien. Doch de schrijfster is een kunstenares. Zij beeldt de werkelijkheid met haar gemoed en dat is het gemoed van een fijne. vrome vrouw. die door de zondigheid en de ellende der wereld toch het lief'lijk licht van een hooger heil ziet stralen. En zoo geeft zij ook in haar beelden uit den kleinen kring gestalten. die tot edele figuren XI

12 XII worden. die gedaan onrecht kunnen vergeten. die den naaste kunnen troosten. die trouw en aanhankelijk zijn. die hun betrouwen op God stellen. Er is bijwijlen een vleug van romantiek in dit zeer reeele werk. maar de werkelijkheid is immers niet zonder de schokkende gebeurtenis of de onverwachte oplossing. Mevrouw de Haas moraliseert niet. zij beeldt uit. maar haar eigen vroom gem oed brengt die lief'lijke figuren voort. die de zon en de bloeiende appelboomen liefhebben. die het kind ontzien en die in het hard werkende, op geld bedachte land. het teed ere element van hoogere orde vertegenwoordigen. * * * Zoo is zij de uitbeeldster van den Groningschen volksaard. die gekenmerkt is door noeste arbeidskracht. stage vol harding en zin voor realiteit. die de nuchtere en zakelijke kant van het leven niet vergeet. maar die achter dit uiterlijk een warm en innig gemoedsleven verbergt. Die hartelijkheid en gastvrijheid bezit. huiselijkheid op prijs stelt en ook buiten het eigen gewest zijn eigenschappen blijft bewaren, Door haar zoo veelgelezen werken heeft zij blijdschap en verheffing gebracht in de woningen der velen. die buiten het geboortegewest in haar boeken weer de vertrouwde klanken

13 der jonge jaren beluisteren en de beelden van vroegeren tijd zien oprijzen, Zoo wekt zij trouw aan afstamming en geboortegrond en bevordert zij wat aile dialectstudien moeten bevorderen: dat de mensch trouw blijft aan zijn irmigste wezen. Zonder daarom zich uit te schakelen uit het grootere verband van het Nederlandsche volk. T rouwens, ook voor hen, die niet in Groningen geboren zijn, maar daar een deel van hun opvoeding hebben ontvangen en de taal hebben leeren verstaan, is haar werk een kostbaar bezit. Schrijver dezes, die tot deze groep behoort, is recht dankbaar, dat hij met deze getuigenis hulde mag brengen aan de beminde schrijlster, wier werken telkens weer oogenblikken van vredige verpoozing en lief'lijk genot verschaffen. En aan de stad en het gewest, waaraan zoovelen buiten Groningen een groot deel van hun vorming en opvoeding danken en die zij ook in de wieling, de strijd van het drukkere leven, nimmer kunnen vergeten. XIII

14

15 PIETERKE V AN 'N LUTJE WICHT EN 'N SEGEBOK

16

17

18

19 Oat 't d'r nait slim, en hail slim ook, veur ston veur ol~ooster en zien vrau, dat zee gain mensk, moar elk en ain zee d'r den nog wat achteraan en dat was zoo soorteg: "Och joa, want jonge, jonge, van binnen zel 't heur den toch ook wei gloepend wurmen, dat 't zoo goan is, as 't goan is. Zai harren ook ja nooit denken kend, dat heur jong, heur ainegste, en zien vrau aallebaide zoo gauw noa tn kander oet tied komen zollen.",,0", zee ain of aander den,.. zollen dei aile luu nou wei langer vree hebben kennen van binnen? want zai hebben aleer joaren ja hard, stainhard west, zai teminsen steevast." "Nou," zee den weer 'n aander, "zai wassen ja vrijwilleg zoo, en nou kennen ze niks meer goud moaken en zai hebben d'r aans 'n joar acht-negen tied veur had." "Wat gebeurd is, nee, doar kennen zai niks meer aan veraandern", begun de 'n aander den weer, "moar d'r is toch 'n kind achterbleven en dat stumperke het nou gain ain aans in haile groote wereld as heur Grootvoader en 3

20 4 heur Grootmoeke en dat kind is nou, zoo te reken, heurent; dat wichtje van heur jong, dei zoo gauw vot mos, kennen zai nou in hoes nemen, joa dat lutje wicht mauten zai in hoes nemen, want woar zel 't aans hen?" joa, dat was zoo, 't was 't kind van heur jong, moar 't was ook 't kind van zien vrau, en mit dat wicht was heur jong aleer joaren ja trauwd, vlak en vaierkant tegen heur zin, tegen 't zin van zien olders. En zai harren hom 't voaker as ins veurhollen dat hai van dat wicht ofzain mos, en dat, as hai 't nait dee, hai band en mit zien olders oet 'n kander reet. jong har vroagd wat d'r op zien Oarendje te zeggen vol, en dou wassen ze losbrand, Moeke veuraal: "Dat vragst doe nog? dat duurst doe vroagen? en hest doe den nog nooit heurd, - joa-oa dat hest doe mennegmoal heurd - dat dei aigenste Oarendje Wipstrik heur V oader aleer joaren zeten het? ja en nait evenkes, moar twei joar laank en gain mensk is ooit wies worden wat kerel doan har, wat he oetricht har, en

21 nou ken 't ja nooit aans wezen as dat he ain om hals brocht het, nou en wei zel nou den zeggen dat zuks ook nait in zien dochter zit, vergees hebben mensken 't spreekwoord nait oetvonden "appel valt nait wied van boom of", wei wait wat wie aanhoalen zollen mit dat wicht, meugelk 'n hoes vol elende en doar pas wie veur eur, en ne-e-e aal te geem mag wie ook nait over 't wicht heur wezen, 'k wait nait, as zai ain aankikt en men den om heur Voader denkt... nee eur, zoonent ken gain 'Voader en Moeke tegen ons zeggen, d'r binnen genog, zuik doe die moar 'n aander oet, hest keur genog." loa, zoo en nog veul stiever en strakker harren ze jong 't inpeperd, moar hai har zegd: "Ik hoop en vertrauw, dat mien aigen Voader en Moeke zuk wei hedenken zellen, want veur 't geluk van mien leven ken ik nait boeten mien Oarendje." Nou,_ zoo was 't goan en jong har 't deurzet, en Voader en Moeke harren zuk nait bedocht. 10a-oa, Voader har 't, zoo leek 't teminsen 5

22 6 admis, d'r wei ais wat stoer mit had, en as dat hom den zoo aankwam, den har he tegen zien vrau zegd:.. Hai Pieterke, 't is toch ainliek moar mal bie mie, ain kind hebben, dei niks verkeerds doan het, en dei versteuten, as doe zoo wilt as ik, den goa wie d'r ais mit ons baident Moar zien vrau was kant opstoven:.. Wat", har ze zegd,.. wat wolt doe? heur ik dat goud? doe wolt minste wezen veur ons jqng? doe wolt doar hen goan en zeggen meugelk: "doar bin 'k, zel 't weer goud '\ ezen tusken ons," en den meugelk ook nog 6en Suiten tegen dat wicht, zoo wolt doe 't hebben?" As Ooster den nib zee, omdat hai, as hai zien Pieterke op 't zeer komen was, nib zeggen dus, was 't net of zai DOg veul meer aanstoken wuir. en zai poeierde deur: "H~; wat bist doe 'n kerel. ik ken die wei mit 'n tweibak hals oetsnieden, moar ik zeg die. ik wil 't nait lieden eur. en krigst mie nooit mit eur. We-e-e ja. ik zol mie zulf weggooien veur dat wicht. nee. gek bin 'k nog nait."

23 As heur man den nog niks zee, alweer omdat he nib zeggen dus,begunde ol-pieterkeweer: "Zeg den in goudeghaid toch 'n woord, moar zit doar nait oet ain stuk hen te smoegen." En den kwam d'r:.. Pieterke,negen mqand hest eerst mit hom loopen, en hoast 'n ioar hest hom op arm had, en nog joaren langer hest op hom past en nou zolt doe, zien Moeke nait noar hom verlangen? hou dat ken, dat gait mien verstand te hoven." Even bar ol-pieterke den n' slot op mond kregen, moar 't gong al gauw weer los:.. Verlangen zeest doe? ia dat komt ook wei ais evenkes over mie, moar zoo' n groot verstand om 'n luk beetie wieder hen te denken hest doe nooit had moar ikke wei en d~arom zeg ik. wie hebben iong wacht genog aanzegd dou ' t nog tied was, hai wis wat d'r van komen zol, en nou zol ikminste wezen en mie vertrappen loaten, en dat wicht meugelk hand ook nog lanven? Nee eur, doar huiest nait weer over te proaten. 't Kon 7

24 8 ons den verachteg overkomen dat jong zee ': "Heden. heden. en ik dochte dat ie niks mit ons neudeg hebben wollen". DAt zol wie heuren? en den nog hail bekweemkes d'r bie wezen? Loat jong den moar verlangen en minste wezen en hand tousteken.".. As he wait. dat doe zien Oarendje - hai holst handen verachteg veur ooren nou ik dei noam zeg? - nait binnen deur hebben wilt?".. Ikke. ikke allen neg? en doe den wel?zeg 'sop?".. As ze d'r aan kwammen, den dee.k blieder harten deur open en den zee ik...".. HoI moar op, doe bist 'n slapscheet en aans niks. moar ik bin d'r ook nog en.., Wat, duurst nog meer zeggen?",.. Joa. ik wol zeggen, dat doe die verbeeldst dat doe ook wei geem ais in ons aile Biebel lezen magst en doar stait ook in:.. wie de minste wezen kan, is de meeste... - OI-man har den in ins allenneg in koamer west, deur was mit 'n smak in ' t slot vlogen ed twei doagen laank har he gain goud woord, of beter, ins gain woord had. en omdat hai wei

25 WIS dat 't iederbod zoo goan wi. har hai zuk stilhollen. hai dusook ia niks meer. Moar dou d'r 'n zet Ioater tieden komen was dat d'r 'n Iutje Pieterke geboren was. har ol-man aal zien keroazie bie 'n kaander schrapt. har zegd hou mooi dat dat ook veur ol-pieterke was. en dat zai d'r nou den toch hen mossen. moar 't har d'r weer zoo vreezelk waaid. ol-pieterke bleef gelieke stainhard en zee: "Zooas 't tusken ons worden is, zoo blift 't steevast eur en doar is 't net mit oet." Oat heur man 't nait Ianger oetstoan kon, en d'r stil hen goan was, wuir ze gelukkeg nooit wies. Hail gauw doarnoa gongen heur jong en zien Oarendie mit heur lutie Pieterke mit wonen noar Zuudh5rn en tied gong vot zunder dat ze wat van'n kander heurden. Joa, zoo ston 't d'r veur, dou d'r zeuven joar loater tieden kwam, dat lutie Pieterke gain Voader of Moeke meer har, en dat heur iong begeerd har, dat zien wichtie noar zien Voader en Moeke brocht worden mos. 9

26 10 Dikke troanen rolden d' r in Grootvoadel'8 board. en.. goudmoaken, goudmoaken aan zien wichtje", zee he in zuk zulf. En ol-pieterke wat gong doar in om? Ja-a-a doar uuterde zai niks van. allenneg zee ze :.. Oat har gain mensk veuroet waiten kend. en 't kind? Och joa. dat ken nou ja nait aans. en as zai moar net zoo wil as ik. nou den zel 'k mie doar ook ja vast wei mit redden." Moakte zai zoo stem. dei toch zeker ook wei in helir sums aan 't woord was, stil? of e"e-e luit zai dei stem nooit aan 'twoord komen? * * Bie dei luu was.utje Pieterke den komen en zai keek rond mit groote verschrikte oogen. woarin veur ain dei in kinderoogen lezen ken ston:.. Woar bin ik aanland?" Moar Grootmoeke kon dei toal nait verstoan, och dei har 't ook ja allenneg as 'n last op zuk nomen. En Grootvoader? o dei keek hail vrundelk noar 't wichtje. moar

27 hai was in leste jooren zoo doof worden, dat men hail hard tegen hom roupen mos, en zoodounde kon hai van 't zachte verlegen proaten van 't kind niks verstoan. Och en doags was hai haile dag bie boer en lutje Pieterke allenneg bie Grootmoeke, en eerste oavend har ze vot al heurd dat Grootmoeke tegen Grootvoader roupen har: "hai wat liekt 't wicht op heur Moeke ne? wat muit mie dat, ze het in heur wezen gain spier van heur V oader." Wat Grootvoader zegd har, har 't lutje nait verstoan kend, moor snauwachteg har Grootmoeke roupen: "Nou heb wie 't gezicht van heur Moeke dat wie nait lieden moggen tach altied veur oogen en den wolt doe nog zeggen dat ze op heur Voader liekt en nuver is?" 't Wichtje lag in ber, dou ze dat heurde, zai draaide heur kopke in 't kussen, dat Grootmoeke nait heuren zol dat ze zoo snokte. Doarom har Grootmoeke heur den ook ins nait onderdekt en nait tegen zuk aandrukt, II

28 12 en ook nait mit heur beden, zoo as Moeke aaltied doan har. Nee, dat 't wichtje In Moeke verloren har, dei heur lutje warmd en klcskkerd har, net as 'n hen zien kuukentjes onder zien vleugels dut, dat kwam nait in Grootmoeke op. Och en dat lutje hartje, dat zoo'n bultaanhoalen wend was, smachtte d'r zoo noar. En as zai 't nait langer oetstoan kon en heur kopke ais in Grootmoeke' s schoot leggen wol, den vruig Grootmoeke: "Wat wilt doe, wat binnen dat veur halfmaale aansloagen 1" Dou dat In moal of wat zoo goan was, dee 't kindje 't al gauw nait langer. Moar begriepen kon ze d'r niks van, nee, want woarom kon Grootmoeke den hoast aaitied mit kat op schoot zitten en woarom kon ze dei zoo aaien en. zoo vrundelk tegen hom proaten 1 Och en zai kon ja aalderdeegs vrundelk kieken tegen 'n schoone hoakte muts dei ze den oppiept har en op heur

29 hand omhoog huil. en aan aalle kanten hekeek. en den aaide en streek Grootmoeke' s aander hand over kat hen. net as Moeke doan har over heur kopke. loa en Grootmoeke begunde nog weer te plooien en te strieken over schoone muts hen en 't lutje wichtje heur hartje verkleumde d'r hie. Zol zoo'n muts nou ook vuilen kennen. dat Grootmoeke hom zoo geem lieden mag? o d'r gong zoo'n hult om in dat lutje hartje en ainmoal was ze :zoo ofgunsteg worden op 'n schoone muts.dat ze hom op grond gooid en in 'n kander trapt har. O! 0 I o! wat har Grootmoeke dou kwoad op heur west. Zai zee dat ze nog nooit zoo'n deurtrapt slecht kind min har... Woarom deeat doe dat, doe rakkert. zeg op " vrulg. G rootmoe k e. Moar 'twichtje kon 'tnait uuternenzaikonook ja nait zeggen:.. omdat mien hartjehier bevrust". Nee. zai zee niks. en 't leek wei dat dat Grootmoeke nog helleger moakte. want zai zee:.. Marsch. oet mien oogen. ik ken die vot 13

30 14 nait oetstoan, "oa moar gauw achter 't hoes, en hoasteg ook." Nog zee 't lutje niks, meugelk har ze wei zeggen most, dilt heur 't zoo speet, en.. ik zel 't nooit, nee nooit weer doun", moar van dat aallens kwam d'r niks, moar dou ze tou koamerdeur oetgong, stak zai heur baide armkes omhoog en ruip:,,0 Moeke, Moeke, woarom hin ie noar ons Laivm-Heer goan?" Veurdat Grootmoeke doar wat op zeggen kon, was Pieterke boeten deur. Grootmoeke docht da.t zai heur doar mit 8fstrafte, moar zai har 't glad mis, want achter 't hoes ston 'n hok, ja en doar was 'n segebok in, eerlieks woar, ja-a-a in 't hok was segebok as 't roeg en natsk weer was, was 't mooi en dreug, den zat he aan 'n scheerlien op 't luk lapke gruinland dat Grootvoader doar har, nou en den was d'r 'n sloot mit 'n plank d'r over en as men doar over luip, kwam men hie 'n luk stukje bauwland, doar was garst op, en dat was

31 Grootvoader zienent ook. En dat aallens dat was Pieterke's riekdom. As segebok 't wichtje aankomen zag, den kwispelde hai mit zien lutje staartje en was net. zoo bliede mit heur, en den gong Pieterke bie hom zitten en zee hom van aallens in zien OOf, en as ze hail zotjes mit heur mondje veur zien oor zee: "ik mag Grootmoeke nait lieden," den schudde hai mit zien kop en dat bedudde den zooveul as: "ik oak nait." o 't was zoo mooi dat hai aallens begriepen kon. Ainmoal was 't ais gebeurd dat Grootmoeke 't melken net dean har, ze har n dik plompke melk kregen en dou ze 't van grand opkriegen wol, trapte bok t om en aalle melk was vat. En dou wol Grootmoeke bok sloagen, moar Pieterke was d'r tusken stoan goan en har zegd: "Hauwt mie maar Grootmoeke, moar sik nait, dei dut 'e veuis te zeer." "Doe bist nait wies", har Grootmoeke zegd, "doe kenst doatjes oak nog wellapop kriegen," 15

32 16 en mit 't meikpotje ondersteboven was Grootmoeke in hoes goan. He, wat was Pieterke dou wies mit segebok, zai har hom ' t ook veur 't oor zegden hom vroagd of he 't gauw ais weer doun wol, en dou har he nikt mit kop. net zoo duudelk. En Grootvoader? Och dei was ja zoo doof en van zulf haile doagen bie boer. nou en as he den's oavends in kroakstoul zat en men hom piep en tabakspuut aanlangen wol, den snauwde Grootmoeke al weer: "Blief d'r of, Grootvoader is mans genog om zien aigen piep te kriegen. doe dust toch aallens verkeerd." En aal voaker en voaker mos segebok heuren: "Ik mag heur nait Iieden en doe net zoo min ne1" en as segebok den mit kop schudde. den bedudde dat: "nee ik ook nait". nikte hai. nou den wol he zeggen: "Hest groot geliek en 't gait mie net zoo." Och dat was toch zoo'n groot geluk. dat men aaltied wis wat segebok d'r mit mainde. En wat kon Grootmoeke kwoad worden as

33 Pieterke vouten nait goud ofwischt har as ze in hoes kwam en d'rnog 'n luk beetje modder aan zat, den was 't d'r weer zoo te broaden. Moar och, zai dee toch aalles verkeerd, at wol ze 't ook nog zoo geem goud moaken. As Grootmoeke proddelde den was 't net of Grootvoader 't weer goud moaken wol, moar och hai dus ook al niks meer asdat he lutje Pieterke ais vrundelk aankeek en den streek zai over zien mauw hen, moar och hai was ja zoo doof en hai kon heur nait verstoan, en zai har aans zoo geern 'n haile bult tegen hom zeggen wild, moar doar kwam niles van, want zai kon tach nait oetroupen wat men allenneg moar hail zotjes en nait mit dreuge oogen oetbrengen ken over Moeke en zoo. En zoo kwam 't, dat 't lutje aal stilder wuir, en aal meer mit segebok te proaten kreeg, 0 en as hai den aal meer kwispelde mit zien luk staartje en bie heur opsprong as zai d'r aankwam, den was ze al weer riek. 17

34 18 En aallens overlegde ze mit segebok: as zai weer wat verkeerd dee, en 't toch eerlieks woar goud was, den wol zai Grootmoeke d'r oet expres ais wat veur doun. "Joa, joa", nikte segebok. Stil, stil, Grootmoeke ruip heur, zai mos deel aanvegen en dat dee ze ook, moar dou ze motschep vol mot wegbrengen mos, huil ze hom 'n luk beetje over ain houk, zoo dat d'r 'n hail nuver padje van mot achter heur deur gang kwam. Grootmoeke reet heur motschsp oet hand, zee dat ze 'n wicht van niks was, en begunde zulf van veuren of aan te vegen. Pieterke har gauw aan segebok verteld wat ze doan har, en 't leek sprekend as of hai d'r om lachte, en aigenste oavend nog har he 't potje mitmelk weer omtrapt, gain drup bleef d'r in. 0, tegen bok har Pieterkedoar zoo bliede om west, moar binnen in heur hartje mos ze toch denken dat Moeke ~... dat Moeke... 't lutje begunde te snskken mit heur

35 lutje kopke tegen segebok aan, dat Moeke zee dat ze verkeerd dee en dat ze nait zoo mal tegen Grootmoeke wezen mog. ja, moar zai dee nou aallens ook ja verkeerd, ook as ze 't zoo geern goud doun wol. Moeke har ze aaltied hulpen en den dee ze ' t nooit verkeerd. Ainmoal har ze hard aan Moeke roupen: "Moeke, Moeke, kiekt gauw tou 't glas oet, Voader gooit hounder heur eten a'moal weg." Moeke har heur op schoot nomen - Grootmoeke har auenneg moar 'n schoot veur kat en veur mutsen, doar har zai nog nooit, nee nog nooit op zeten - en zegd: "Doe lutje domkopke, Voader is aan 't zaaien, Moeke zel die iederbod zain loa ten hou dat dat wassen wil, en hou dat d'r nou veur hounderkes veul meer eten komt." Zai har zuk van Moeke's schoot ofglieden loaten, en har heur schoetje vol garst hoald en har' t in gang wegsmeten. En weer har Moeke zegd: "Doe nuver domkopke, dat wil zoo dreug nait wassen, doe waist ja 19

36 20 wei dat 't boeten deur ook nat regent ne?" Zai har d'r nog gauw mit heur lutje. speulgoudemmerkes woater over hen gooid, en weer har Moeke zegd: "Doe nuver domkopke, dochst dat 't nou in order was?" Moeke har heur weer op schoot kregen en tegen zuk aan drukt en zegd: "Wat zeit doe lachen as Moeke die dat loater vertelt", moal' proddeld of kwoad west har Moeke nooit, nee nooit. Zai har Moeke aaltied helpen mocht, en nou bie Grootmoeke dee ze aallens verkeerd, moar nait aaltied bie ongeluk, 0 heden nee, zai was ja wei zoo voak ais lelkop Grootmoeke, en den dee ze dit of dat, moar zai vertelde 't aaltied aansegebok en zai kon duudelk vernemen dat dei heur geliek gaf, want woarom trapte hai zien melk, veur en noa aans om? En in sehoul, hou gong' t doar? Och 't wichtje wuir stil en sloereg, dat leerde zai biegrootmoeke en doarom steurden kinder zuk ook nait veul aan heur. En meester proddelde ook zoo voak op heur, omdat zai zoo as he

37 zee, aaltied wied weg was mit heur gedaehten, zai keek aallens aehternoa, zwaalfkes en muggen, joa wolken aalderdeegs. Meester har ook al 'n moal of wat vroagd, woarom dat zai zoo stief noar wolken keek, doar was dueht hom niks aan te zain, en dou zai gain antwoord gaf en meester 't nog weer vruig en zai toeh niks zee, zee he dat ze 'n stiefkop was en in sehoul blieven mos en, ~l t zeggen zo. Moar dou zai allenneg mit meester was, kreeg dei niks as troanen en gain woorden. Hai har 't fiene septiele hartje mit ' n harde hand aangrepen en kon 'tkindjetegenzoonent nou zeggen, dat ze zoo geern gewoar worden wol of dei wolken, dei zoo gauw drieven konden, ook bie Moeke en Voader langs kwammen? Nee-ee. dat kon ze tegen hom nait zeggen. net zoo min as tegen Grootmoeke. Hail zotjes zee ze 't wei voak in segebok zien oor. en dei nikte den van joa, nikken was ook net zoo goud as proaten. moar heuren wol zai 't ook zoo geern. 21

38 22 Zol d'r wei zoo 'n mensk wezen doar ze dat aan vroagen dus? 0 en nog zoo veul meer har ze ja te vr~gen en te vertellen. En maank schoulkinder, och nee doar mog ze nait geem wezen, dei lachten heur aaltied oet en zeeden dat zai nait mit heur speulen wollen. As ze zulf wat nait wissen wat Meester vruig, den iachten ze heur nag oet as zai dat aigenste ook nait wis, en zoo kwam 't dat lutje Pieterke maank schoulkinder ook allen neg was. Moar dat lette heur niks meer, as zai moar eerst weer achter 't hoes in toen en hie segebok was. 0 en doar was nog zoo' n hult meer, woar men mit proaten kon en niks was d'r hie dat heur oetlachte of veur gek har. As zai den aan slootskant en hie Grootvaders garstland zitten gong, den heurde zai lustern en ritseln en hewegen en zuien en aallens kon ze verstoan en niks was d'r hie dat heur oetschelden wol. Bloumkes dat wassen den lutje kinderkes en dei konden heur zoo nuver aankieken, wat harren lantjehloumkes

39 n helder oogtje, en hondebloumen mit heur groote poesters, as za.i doarin poestte den sneide ' t ja in heur lutje wereldje net zoo duudelk. Ja, en garstoaren dat wassen juffers dei zoo' n mooi hen geluud moakten mit heur laange rokken, 0 en dei bogen en nikten tegen 'n kander en den zeeden ze tegen Pieterke: "Ons rokken binnen zieden rokken, aans konden ze nooit zoo hen en zoo septiel kroaken, heurst doe dat wei? en zugst wei dat zun ons nog veul mooier moakt, dei verguldt ons hailendal, kiek moar, nou is ons klaid van kloare gold." Joa, lutje Pieterke zag 't wei, moar zai zag en heurde nog v~ul meer, want op woaterplank kon men ook zitten en den zag men eenden zwemmen, och en d'r was ook 'n eend bie mit elf kuukentjes, moar in ins. kwam d'r ook 'n eend il8n en dei har ain kuukentje, en dou... dou kon 't lutje 't zeker woar nait helpen, dat d' r dikke troanen oet heur oogtjes.luipen en ze ruip:.ikke en Moeke", 23

40 24 en tegen iroote eend zee ze:.. Most nooit hie dien kuukentje weggoan eur, den wordt he zoo verkleumd en zoo.... en zoo.... rauweg.... d en mag gamam.. h om I' Ie d en. " Nee, noar eenden wol ze vot nait langer kieken, as joen oogen zoo nat wassen,den zag men hoast niks. Wacht, aan slootskant liggen goan en den kieken wat doar in zwemt en wat d'r tusken grasspierkes lopt. As dei. grasspierkes nou ais hooge boomen wassen, den zatten dei vol vogeltjes. en den kon men dei zingen heuren. Wat mooi veur zukke vogeltjes dat ze vleugeltjes harren, he as zai dei ook har, wat zol ze den gauw omhoog goan, den kon zai zulf kieken noar dat, wat ze nou aaltied aan wolken hestelde. He. wat jeukte 't in ina op heur handje. och gommes doagen. doar luip 'n Laiv'm-Heerstuutje, dei har Moeke zoo geern lieden mocht, wol dei heur van Moeke vertellen? Hail veurzichteg huil ze 't handje veur heur oor en.... "Pieterke doe luiwams. woar

41 bist weer, wist wei drommels gauw moaken dast aan 't braiden komst en hoasteg ook eur." He. 't lutje wicht wuir zoo verschrikt. dat 't sierleke. daierke van heur hand afvol. Zai gaf Grootmoeke gain antwoord. ook n~g nait, dou dei nog weer mit groot geweld ruip: "Pieterke. kenst mie nait heuren? bist doof worden? op slag kqillen. dat heb 'k die te zeggen. " Nee. Pieterke wol eerst heur mooi tuutje weer oet 't gras zuiken. woarom har Grootmoeke den ook zoo hard te keer goan. Moar hou 't wichtje ook zocht in 't gras. heur tuutje was naams te vinden, moar wei wassen d'r aander daierke-s, dikke tieken en lutje tiekjes en grashupperkes. wat konden dei 'n en springen en eerdvloo was d'r, en nog veul meer. men kon zuk ja nait zat kieken. en den zol men in hoes goan om te braiden? Ja moar. aal dei tiekjes en tuutjes harren 't geliekedrok en mog zai den allenneg niks doun? zol Moeke dat lieden willen. as dei heur zain kon, en dat kon ze ja steevast. 25

42 26 Kom. den moar gauw hsn te braiden. moar kiek. kiek. wat was dat 7 Oeh. och. wat vloog doar7 'n blauwpirdje. Ain 7 nee kiek; kiek. nog ain, wsi kon doar nou den bie wegkomen? en vergeten was 't haile braiden weer. Mheee, segebok har al allaan omkeken noar heur en zoo hard as he kon mit zien smartje kwispeld. "Ik koom d'r aan eur", en 'n oogenblik loater lag Pieterke bie segebok in 't gras mit heur armke om zien hals en heur kopke teaen hom aan. Wat vuildedat warm, zol Groot.. moeke's sehoot.. och nee, Grootmoeke's sehoot was steevast kold en nog stiever vleide 't kopke zuk tegen bok aan. "Pieterke r komst ook, joa of nee." Joa, endling kwam Pieterke, moar och heerenk, dou waaide d'r wat en as Grootmoeke ooit 'n onneuzel steeke in 't lutje hattje had har,.den was ze dat dou kwiet worden en tetoal kwiet ook.

43 Bie Kampsvolk, dei stoef noast Grootvoader en Grootmoeke woonden, was 'n wonder gebeurd., s Oavends har Pieterke d'r nag 'n half-halfkan bokkemelk h@nbrengen most en dou zatten Kamp en vrau Kamp mit heur baident bie toafel, net as aaltied en aanderdoags lag vrau Kamp mit 'n petie; in arm, och zoo' n mooi petie. 't Keek al net zoo wiea oet neldere kraaloogtjes clat 't 'n meroak.el was. Pieterke bleef oet ain atuk stoan en zee eerst gain woord. Moar vrau Kamp zee:.. Koom hier moar driest ais bie 't b@r en bekiek mien lutie, wat zegst d'r van t' Dou kwam Pieterke's mondie weer 1&:.. Is dat ioenent vrau Kamp 1" " J oa eur. " "Mag ie dei honen?" J WIS," "a... Is 't ' n iongtje 1" N '. h It " ee, n Wle tje.. Heb ie heur koft?".. J oa. " 27

44 28.. Is zoonent ook duur7".. Joa, 0 joa slim duur.".. Woarom lig ie op ber 7" "Zai wil nait allen neg sloapen.".. Zol zai ook wei bie mie sloapen willen 7".. As zai eerst wat grooteris, den wei geem, moar nou is ze nog te hen." "Ja moar, ik breek heur nait, en ikwilleuven dat mien schoot ook wei warm is.".. Moar doe bist zulf nog te klain, doe hest nog gain schoot mien lutje.".. Joa wei, kiekt moar." "Ja-a-a doe dust dien rokje en dien schoetje oet 'n kander, moar most toch eerst wat grooterworden. " "En mag 'k den op heur passen 7".. J oa eur.".. Eerlieks woar7".. Steevast." "Hait zai ook al wat 7" "Joa, zai hait van Antje, moar most nou moar eerst weer noar Grootmoeke goan eur." "Mag 'k doatjes den weer komen 7"

45 " J oa eur, moar d nest.. " Vrau Ka,mp wis ook wei dat lutje Pieterke, dei aallens verloren har, nait in zoo'n biester warm nustje aanland was. Mit ' n. opstreken zail was 't wichtje bie Grootmoeke binnen stoven en har heur van 't groote wonder verteld en Grootmoeke har d'r gelukkeg noar heuren wild, zai har handen te hoop sloagen en net doan as of zai ook zoo slim verwonderd was. Moar aal weer van veuren Of aan wol Grootmoeke 't groote neis nait heuren, moar o! wat was 't 'n groote iegen, dat ' t net leek as of Grootmoeke bliede tou was dat 't lutje wicht nait bie Kampsvolk weg te sloagen was. Vot noa en eerst al veur schoultied was 't wichtje d'r al weer en nooit zee Grootmoeke d'r wat tegen dat zai hoast nooit in hoes was, joa zai mog admis ook wei ais bie vrau Kamp blieven te eten. Vrau Kamp naaide veur aandern en doar har zai 't gloepend drok mit, en zoodounde kwam 't heur beet van pas dat Pieterke bie 29

46 30 waig zat en, op heur Iutje paste, en vrau Kamp har al gauw in Ioer dat gain ain zoo zorgvuldig veur Iutje Antje was as Pieterke. En dei was veul meer as riek, eerst har ze al ais 'n poar moal plat op deel zitten mocht mit 't kindje op schoot, ja en ook al ais op 'n stoof en vrau Kamp zee dat ze 't hail beat dee.,,}oa", zee vrau Kamp den, "as dat wichtje moar bie waig zit, den binnen ik en mien potje net zoo tevree." 't Aaldermooiste was 't bie Pieterke dat vrau Kamp naaien wegbrengen mos, want den kon zai mit 't kindje proaten zoo veul as ze woi, en dat Iutje Iooske keek net zoo helder oet heur oogtjes en kon aallens begriepen al zee Pieterke 't ook nog zoo zotjes, joa 't kindje kon 't steevast net zoo goud begriepen as segebok. o ja, segebok, he, 't wichtje kreeg d'r 'n schrik van, wat mos dei d'r nou wei van denken, dat ze lang zoo voak nait bie hom was?

47 Zai mos d'r gauw weer hen en hom in 'toor zeggen, dat d'r nou al twei wassen dei verlet om heur harren, he wat wuir men doar warm van. Mpar..... ja was 't nait net of segebok veul benauwder m-e"e-e-h ruip?zai was vast nait laank genog hie hom, moar lutje Antje laehte ook al as zai d'r aan kwam, doar mos :zru toch ook hie wezen. *** Lutje Antje was al 'n half joar en zai stak Pieterke heur baide handjes al tou, dou d'r 'n groote elende kwam, 0 zoo'n groote elende. Hou 't komen was? Ja-a-a wei zol dat zeggen? Grootmoeke zee dat't 't wicht heur schuld was, moar dat kon gainain oetmoaken. Zoo was 't goan: Pieterke mos aalgedureg segebok zien iezdern stik versteken en Grootmoeke zee dat zai dei stik lang nait vast genog trapt har in grond, moar zai har twei dingen vergeten, en dat was dat dat gain wark was veur zoo'n lutje wicht, dei kon ja 31

48 32 lang nait stief genog trappen en boetendes as grond zoo dreug was, en bok aan stik reet, den wuir 't gat zoo groot en den gong stik makkelk oet grond, dat was ja van zulf. Nou moar elende was gebeurd. Bok har baide stikken van scheerlien lostrokken, har eerst ' n gat in veldwachter Kamp zien heeg vreten en was dou mit ket en scheerlien en haile santemetiek achter zuk aan deur heeg broken, en was op Kamp zien akker mit boeskool afgoan en har vernaild wat he nait opvreten har, dat was ja niks gain wonder mit zoo' n sleep achterzuk aan. Moar dei boeskoolakker, och heerenk doar was Kamp nou net zoo grootsk op, hai har ja aa1le tied dei he over har bruukt om woater oet sloot te sjauwen, gain mensk har in dei dreugte boeskool en zienent har d' r zoo bertoal veur stoan, dat 't 'n lust was. En wat dou? Grootmoeke dee niks as schelden op 't wicht. En Pieterke? 0 za.i dus 't nait half zeggen, moar zai was nog honderdmoal wiezder mit

49 segebok. want dei har ja steevast wei waiten. woar dat zai was. en dei har heur achtemoa wild. Moar d'r kw~m nog meer van. Dou veldwachter 's oavends in hoes kwam en zag dat zien haile boudel verrunewaierd was, was dei meer as glen. en dou zien vrau hom oetlegd har. wat d'r veurvallen was, trok hai op hooge pooten noar Oostersvolk. En doar kwammen dikke woorden, veldwachter zee dat hai joaren laank omkwetterd har om zoo' n mooie eglistern heeg te kriegen en dat zien boeskoolakker lust van zien oogen west har. en dat hai dat a'moal nait deur 'n aandermans bok v en loatej;l wolf 0 en veul en nait genog kwamd'r. "EJ;l". vruig Grootmoeke. "watdocht ie nou den ainliek man. ie scheuren c ja 'n mond op as n heegscheer zoo groot." Tien gulden geld wil 'k hebben en gam cent minder". zee veldwachter. Grootmoeke begun de te schoatem. "Tien gulden? welgommes joa. 't vroagen is vrij in wereld." 33

50 34.. As ie mie 't nait geven, den zel ie wiel worden. dat ik van 't gerecht bin, den zel ie wei wat aans beleven mensk.".. En wat zol ik den beleven 1".. Docht ie dat kast d'r nait net zoo goud veur Joe. was as veur 'd n aan er en... ".. Zel ik joe ais wat zeggen 1 tien gulden krieg ie nooit, moar ie kennen 't moal melk kriegen dat segebok moakt het, noa dat hai bie joe te gast weat het in joen boeskooi. dat ke~ ie kriegen. Ho, ho, stikt nou moar. nait in joen aigen woorden, ik heb nog veul meer te zeggen.".. 'k Wil ins nait noar joe heuren.".. Dat zel toch wei neudeg wezen. Tien gulden geld duur ie om vroagen en ie. hebben vergees 'n kinderwicht van ons, wat zeg ie nou 1".. Doar komt Ooster aan, die zel mie beter begriepen." Ja Ooster kwam d'r aan en dei keek hailendal verbalderd van zoo'n rebulie, moar dou hai aallens heurd har, zee hai:.. Ie binnen aallebaide op 'n onzin", en tegen veldwachter zee he:

51 "Tien gulden geld ken ie nait van ons begeeren, zoo dik zit t d'r nait bie ons, en wie hebben ' tlutje wicht nou ook al hailendal veur ons reken, moar hailendal vergees ken ie joen boudel nait vernailen loaten en doarom zel ik joen heeg weer biepoten en drei gulden geld zel ie veur joen boeskoolakker hebben en...." "HoI die stil Geert, wat scheelt die wei, nib ken he kriegen, ik bin dor ook nog, wat dochst doe? Ik ken aaltied krabben en knooien zoo slim, dat ik dor hoast bie deel val, en on. wicht is bie vrau Kamp, in ploats van dat ze arbaidt veur mie, en bie Kanlp verdaint ze gain rooie cent, en nou bist dor stil over, dat heb ok die te zeggen. oo MoarOoster was toch nait stil. "Ainmoalinmien levent", zee he, "wil ik mien opinie of denkbeeld ook ais zeggen, en d6e zeit ' t heuren: Ons lutje Pieterke is veur die niks as 'n last, en sunt 't kind ainmoal 'n teller en ainmoal On roomkomke vallen loaten het, wilt doe heur ja naarns weer aan hebben en..." 35

52 36.. Moudwillens 'stukkend gooid, dat het ze doan, maar as doe drei gulden aan Kamp gefst, den zel zienvrau gain gerief van ons wicht meer hehhen, dor den, dat zeg ik." Kamp, dei stil touheurd har, zee: "Och, holt Pieterke nait hie ons lutje weg, ik zel mit vrau afspreken, dat zai heur 'n luk 9,rupke verdainen loat." Ja, zoo was 't d'r om weggoan en Grootmoeke, dei 'n oogenhlik verbalderd west har, omdat Geert kop veur 'n oogenhlik opstoken har, was weer hailendal boas en Geert nikte veldwachter achter heur rug tou en dei baident begrepen 'n kander wei. E'n lutje Pieterke? Dei was kepot dou Grootmoeke tegen heur zee,. dat ze nait weer noar heur potje mog. Maar kon Pieterke nou heteren, dat sehoul van dei tied of aan vrouger aangong en loater oetkwam? Nou en e-e-e kon zai helpen, datcrootmoeke in leste tied zoo slim aanhoald was mit kopzeerte en den mit kop op toafelliggen gong op 'n korenhlauw kussen? en dat ze kop

53 den nait optillen kon, veur en aleer dat zai, n dik uur sloap deur leden had har? Nee-ee,,doar kon "t wichtje nait veur wezen, en tied veur segebok bleef d'r den nog genog over, as Grootmoeke aan 't repelen en rementen in hoes was, zai luip heur ja toch allenneg in weeg en dee aallens verkeerd. la, zoo gong 't d'r langs en joaren gqngen vot, en Pieterke heur riekdom en geluk wassen en bleven lutje Antje en segebok. Moar aan dei tied kwam ' n en. Grootmoeke har aaltied al zegd: "Zoo gauw as ' "t wicht tou schouljoaren oet is, zel ze ook tou deur oet, den mout 'n aander d'r moar mit omkwettern", en wat Grootvoader d'r ook tegen zee, hai kreeg niks aans te heuren as: "Jk bin 't zat, dat wicht verlakt mie, doar 'k bie bin, aochst doe admis dat ik nait wis, dat ze toch halve tied bie Kampsvolk is? eli zai ken niks en ik bin 't zat." o dat zoo"n lien septiel hartje ook in zukke harde handen komen mos. 37

54 38 Pieterke was twaalf joar worden en zai was besteed hie twei alle juffers. 0 en al weken veur dat ze vot mos was 't wichtje haih~ndal verkwenen, zai kon nait eten of drinken, en aal voaker har segebok 'n nat stee in zien hoar van heur troanen, en aal meer mos ze in zien ooren zeggen en vroagen. Zai mos ja zoo wied weg, meer aa 'n uur. en Moeke dei keek aaltied noar heur, moar dei mcht heur doarzoo, en zol Moeke nou den ook waiten kennen dat zai op 'n hail aander stee was vedan? "Nee, nee" schudde segebok en aal weer: "nee, nee" en lutje Antje gon~ nait mit en aal grooter wuir 't wichtje heur verdrait. As Moeke heur den nait zag, den kon Moeke wei denken dat ze dood was moar dat zol den ja ' n groot geluk wezen, den kwam zai ja hie Moeke, joa 0 joa, hie Moekel la, moar aal noader kwam tied dat ze vot mos. Grootvoader zee tegen Grootmoeke: "As doe dat deurzetst, den komt 't kind om hals, zugst doe dat nait? zai liekt ja net op 'n

55 kommerappel. t is van mien scholders of eur.".. Waai doe die moar of eur. mit dien meroakels" kwam d'r... ik zel heur d'r zulf hen brengen. en ik zel dei juffers wei zeggen. dat ze hail strak over heur wezen mouten." *** Dou dag komen was dat Grootmoeke mit 't lutje wicht weg zol. kon zai haile Pieterke nacims vinden en hou dat zai ook ruip. d'r kwam gain klank of gain geluud en endling dou Grootmoeke zuk al schran in hals roupen en gek zocht har. keek ze in bok zien hok en wat zag zai doar? Doar zat Pieterke mit lutje Antje op schoot op 'n stoof. Ja begriept ais aan. dei stoof kon Grootmoeke ook moar weer op stee brengen. Ain arm har 't wicht om 't kind en aander om segebok zien hals. en troanen as euliekouken Iuipen heur over wangen hen. Leek 't nou nait net as of 't wicht levendeg vermoord worden zoi? en har zoo'n katoas van 'n wicht nou gain antwoord geven kend? 39

56 40 Hai, Grootmoeke was kant oploopende kwoad en zai schudde mit kop en zee dat ze nait wis hou zoonent, dei 't laiste mit bokken en muggen en tieken en bloumen en grasspieren en aal zuk tuug verkeeren mog, ooit onder mensken terechte komen zoi. "Breng dat kind weg", snauwde ze tegen Pieterke. "dei het hier niks veneuden en moak die den drommels gauw kloar, heb ik nog nait laank genog op die wacht? en zel, t nou wezen, loa. 0 f nee.," G,rootmoeke besefte d'r gain spier van hou zwoar dat 't veur 't wichtje was om zuk las te scheuren van heur lutje wichtje en van segebok. Moar dou ze den endling op weg wassen, klonk heur zoo'n armharteg "me-e-e-h, me-e-e-h", hail aans as aans, in ooren, dat Pieterke heur douk mit goud bie weg in 't gras gooide en weerom runde noar segebok. Zai kon ja nait vot komen, en zai mos toch, moar zai zee bok in 't oor, dat ze gauw weer kwam en hai nikte net zoo stief van "joa, joa." Moar

57 dou was Grootmoeke d'r ook al weer te heilebeilen. zai kreeg Pieterke bie arm en zee. dat zai zuk nou nait langer mit onwieze streken veur gek hollen luit. en dat om n segebok. wei har d'r nou ooit zoo van heurdl * n Uur of wat loater was Grootmoeke weer vot goan en Pieterke bleef allenneg achter bie twei stieve aile juffers. en dei zaggen in, t kind ainliek veur zoover nike as 'n maid of 'n handstok. dei zai kost en n beetje loon geven wollen. moar dei ze doarveur den ook joagen en kommedaiern konden zoo veul as ze wollen, nee mossen. want 't wicht heur Grootmoeke har ja zegd. dat 't wicht ainliek nooit wat doan har. dat handen heur ainliek zoo te reken glad verkeerd stonden en dat ze doarom aanpakken leeren mos. Dei juffers harren nog zegd. dat 't wonder leek. dat zoo'n wichtje. dat zoo wit en, zoo lien leek, dat men d'r wei deur hen kieken kon. van aallens doun mos. 41

58 42 Moar Grootmoeke har d'r op zegd: "Oeh, hou gait dat omoares, men is d'r Grootmoeke over, en dell is men d' r veuis te mal mit en loat heur moar wat omdideldaantjen en wat tuutjefluiten. moar kenientjesdoagen mouten nou oet wezen." Ja, zoo har Grootmoeke proat en juffers harren tegen 'n kander zegd: "zit vast nait veul deegs in dat wicht, want hou kon ze aans zoo trankiel blieven. dou heur Grootmoeke bie heur weg gong ne?" la, zoo leek ' t aan boetenkant, moar as ain van juffers zukke nene oogen had har, dat ze in 't wiehtje kieken kon, den har ze hail wat aans te zain kregen. En mit ' t wark was ze ie\rerg en gewilleg begund, moar och. zai zag al hail gauw dat 't net zoo gong as bie Grootmoeke, zai dee toeh aallens verkeerd. 0, en den niks heuren as proddein, as men 't nait oetstoan kon van verlangen noar ' t lutje en noar segebok. dat was ja gain levent. En iedet dag gong 't weer van veuren of aan.

59 Pieterke kon nait. goud vegen, zai vergat aalgedureg dat ze mit 'n hoarspel 't stoe oet aa1le houken en homs-puulen mos, zai schikte stoulen in koamer om, zooas zai 't geem lieden mog en zai kon nait begriepen dat elk stuk 'n vastbesproken en bestelde ploats har. Zai moakte admis bloumen nat, dei heur dreug Ieken, zunder dat heur 't besteld was, en.den graimde ze ook wei ais 'n drup of wat. As ze koffie moaken mos, den kon 't gebeuren dat ze vergeten har om sukkeraai in pot te doun, joa 't was aa1derdeegs al ais veurvallen, dat ze haile moalen koffie vergeten har en wei wol d'r nou zoo'n boudel van hebben ne? Moar kenarievogel har 't nog nooit zoo goud en zoo schoon had in Den kauwke, en was't nait singelier, torteldoef, dei wei ail in 'n haiie week niks zee, begunde te roekoe~n en te boegen oet aalle macht, zoo gauw as hai 't wicht moar zag, moar wei wol nou 'n maid hollen allenneg veur zukke daiem, al was men d'r den ook nog zoo wies mit. 43

60 44 Och nee. men kon d'r niks mit worden. zai kon niks. eerappels 'schilde ze veul te dik en op iezdern potten dei aan toonen tou blank mossen. zette ze lang gain kracht genog. en zoo was't aal noar venant. Dat dat lutje wicht. dat verteerd wuir van haimzaikte en ook hoast nait eten kon. zoo gain kracht kriegen kon veur wark, dat veuls te stoer veur heur was, dat kwam in dei juffers nait op. }a. en as ze 's nachts ais wakker wuiren. den konden ze mennegmoal 'twichtje snokken heuren. en kwam zuks nou te pas? Wat wol zoo' n wicht wei. en hou zol zai ' t ooit beter kriegen in wereld? en huilen ze heur nait, oet best. dag op dag veur dat ze aallens. ja aallens. tetoal verkeerd dee? En dou wende ' t wichtje zuk aan. om gain yinger oet te steken. as 't heur nait eerst besteld was. en dou deugde 't d'r weer nait. *** Net zoo stil.s Grootvoader aleer joaren noar hoeshollen van zien jong goan was te kieken,

61 net zoo stil gong he nou op On Zundagachtermiddag naar Pieterke, hai har d'r gain rust hie. En och heden, dou he zag hou wit en smal 't wichtje van zien jong om heur neuske worden was, kwam hai las tegen baide juifers en zee dat he 't kind op slag weer mit nam, en 't wichtje vol Grootvoader om hals en smokte hom op baide wangen. Dei oavend mos Geert Ooster veur tweide moal in zien levent al zien keraazie hie 'n kander schrahben om 't plait tegenover ol-pieterke nait over te geven. Dei roasde weer van wonder en geweld en zee dat 't wicht hinnen 'n week on dainst weer hehhen zol, doar stoef hie, en dat zai wei oppassen zol dat Geert heur dat nait weer lapte. Was dat ook 'n bereken, zunder woord zunder wies 't wicht weghoalen woar zai heur zulf har? Nee eur, dat was ainmoal, maar dat gebeurde nooit weer. Moar eerstgans was Pieterke weer hie Antje en hie ljegebok, en dei wassen meer as hliede, en wat mossen ze 'n hult heuren, d' r w~ 45

62 46 veur segebok gain riikken aan, ja want 't proaten van 't wichtje kiedelde hom moar aal in ooren. *** Grootmoeke kon 't al hail gauw nait langer oetstoan dat 't wicht aaltied op _sjauw was mit veldwachter zien kind en niks verdainde en doarom overlegde zai, boeten Geert en Pieterke om, dat zai den ook net zoo goud weer hailendal tou deur oet kon as kinderwicht en den nait zoo wied weg, omdat Geert aans e-e-e, nou doar har ze ja al ainmoal kool van had. Zoo gebeurde 'tden dat 't wichtje as kinderwicht kwam op, n groote boerderij woar twei tweilingen van riekelk tien moandold wassen. Zoo as 't accoord haitte, zol Pieterke den achtermiddag mit baide lutjen in 't woagentje hie weg, en eelst, 's morns en zoo, kon. ze den ja hier en doar 'n hand mit oetsteken om en in boerderij. Zoo stelde vrau Lask~r 't veur en Grootmoeke zee:,,0 dat ken ja

63 zoo best, doar is 't wicht niks te goud veur, den ken zai bie joe ook ais zain wat d' r in wereld te koop is en den ken ze meugelk ook nog es beseffen, dat ze nait overaal zoo zacht zet wordt en zoo op verziete is as bie Grootmoeke.", twas weer stoer dat Pieterke vot mos, moar mit kinderkes in 't woagentje voaren, dat leek heur wei mooi tou. Moar och heerenk wat kreeg dat wichtje doar 'n levent I Veur dag en dauw opstoan, krabben en knooien zoo hard as ze kon en den was ze doodaf as ze mit kinder op sjauw mos. En dei wassen zoo lasteg en zoo balstureg, dat d'r hoast gain hoes mit te hollen was, den wollen ze oet 't woagentje en den d'r weer in, en den weer op arm, mennegmoal baide tou~elieks, den mos Pieterke zingen en den weer wat aans en as 't wichtje, dat ai meer as muide was dou ze bie 't pad kwammen, den endling en ten lesten dood verlegen wuir en noar hoes tou gong, den kreeg ze wind van veuren, den was 't heur schuld 47

64 48 -dat. kinder nait tevree wassen. den har zai zeker Oost en West keken en zuk niks aan lutjen steurd. Ston d'r den gain pap kloar veur kinder. den kreeg zai -d'r weer van langs. dat har zai den ook tach koken most. veur dat ze mit 't woagentje vot goan was. in ploats van dou aai om te dideldaantjen. Net of dat stu~perke ooit 'n oogenblikje vree har. As zai mit kinder, in hoes kwam. den kon t gebeuren. dat grootmaid al van verren ruip:.. Most gauw hen vlaigen eur. mien zaipkop is leeg en ik heb 't wasken nog lang nait doan." As zai d'r den hailendal achter poest weer aan kwam. kon vrau Lasker zeggen:.. Hai. hest waig nou nog nait kloar wicht. doe wist toch ook wei dat kinder d'r nou in mossen. " Van 'n aander zied kwam stem van Lasker den admis: "Pieterke. hest hounder tach wis wei aarst geven?" Den zee arbaider tegen Lasker:.. 'k MOl ja